BALANS
LE BOURGET
anderhalf
miljard
europese luchtvaartindustrie baart amerika zorgen
west-duitsland op de wip
DE LEIDSE COURANT
PARIJS De Partyse 27ste lucht
en ruimtevanrttentoonstelllng op
Lr Bourget gaat de geschiedenis in
als de „show der superlatieven",
liet is de grootste tentoonstelling
van het soort die ooit ter wereld
is gehouden. Alleen al de Russi
sche ruimtevaartinzending vormt
de meest uitgebreide verzameling
satellieten die ooit ergens bijeen
is geweest. Daar was het grootste
vliegtuig ter wereld en het snelste.
Le Bourget toonde 's werelds eerste
supersone verkeersvliegtuig, voorts
's werelds eerste vliegtuig met in
de vlucht beweegbare vleugcis en
Nederlands eerste straaJverkeers-
vllegtulg.
De Frans-Britse supersone atraalreus „Concorde" is het klapstuk van de luChtvaartsalon op Le Bour
get. Dit model op ware grootte heeft alles wat de echte Concorde ook zal hebben, op sier Snecma-
jelieol metalen model heeft 2,5 miljoen gulden gekost.
Bristol-Siddely mot oren
Met de
VTOL)
iintwikkeling van verticaal opstijgende en landende straalvliegtuigen
heeft men weinig geluk. Het meest succesvol zijn hierbij de Britten
Hier hun nieuwste VTOL-jager, de Harrier.
In de Sovjet hal op I.e Bourget tonen de Russen
verzekerdheid getuigende openhartigheid modeller
lieten .ils de „Molnya". de ..Lunar" 8 en 10. de „Prei
he>t ruimteschip Woatok I en de Venus 3.
Achter de science fiction-achtige
fagade van priemende raketten,
antennesprieten en schotels, su-
perstroomlijn, laser, titanium,
computers, waanzinnig kloppen
de, ritselende en fluitende robot-
jes met groen oplichtende ogen
en slanke geminirokte en met
plasticruimtehelmen getooide
meisjes op Le Bourget schuilt
een keihard zakelijk gevecht om
de groeiende wereldmarkt. Voor
het eerst zijn de Amerikanen
blijkens de eerste reacties in
de Amerikaanse luchtvaartpers,
werkelijk bezorgd over de snel
groeiende kracht van het Frans-
Britse samengaan op het gebied
van (fe lucht- en ruimtevaart.
Wat vorige week vrijdag begon
KEIHARD
ZAKELIJK GEVECHT
OM GROEIENDE
WERELDMARKT
als een krachtige Amerikaanse
revanche tegen de grote neder
laag van 1965 in de prestigeslag
tegen de Russische lucht- en
ruimtevaartindustrie is in de loop
van deze week meer en meer om
gebogen tot een offensief tegen
het zich aftekenende patroon van
geïnternationaliseerde Europese
lucht- en ruimtevaartindustrieën.
Voorlopig vooral de luchtvaart
natuurlijk. De Amerikanen heb
ben hun verbazing echter ook
uit moeten spreken over de for
midabele vorderingen, die vooral
de Franse ruimtevaartindustrie
in slechts 3 jaar heeft gemaakt.
De Amerikanen zijn daarbij in 'n
positie waarin zij, almachtig als
zij op dit gebied de eerste twintig
jaar na de oorlog zijn geweest,
veel te verliezen hebben. Euro
peanen hebben alleen maar te
winnen. Frankrijk, vastberaden
op weg om in Europa op heV
gebied van de technologie de
leidende rol te gaan spelen, pro
duceert als het ware aan de
lopende band de meest geavan
ceerde vliegtuigontwerpen, die
in doelmatigheid en vooruitstre
vendheid niet voor de Ameri
kaanse onderdoen.
In Engeland, waar men ondanks
de veel besproken brain drain"
toch altijd over een geweldig
stuk wetenschappeüjk potentieel
beschikt, zijn het de financiën die
de lucht- en ruimtevaartindustrie
wat achterop deden raken. Enge
land werd zelfs genoodzaakt in
de V.S. vliegtuigen te kopen die
het zelf ook had kunnen maken
als er geen gebrek aan geld was
geweest. De aankoop van F-lll
Kapitalistische
Sovjdtinetiiode
(Van onze luchtvaart-
red a
eur)
PARIJS Voor de
tweede keer in successie
hebben de Russen in
Parys een opvallend
grote formatie civiele
vliegtuigen en helikop
ters neergezet. Op het
gebied van de public
relations gaan ze zich
haast te huiten aan Wes
terse kapitalistische
methoden. In kleuren-
folders worden de kwali
teiten van de vliegtuigen
breed uitgemeten. Het
lijkt er dus op dat zy ook
een aandeel op de Wes
terse luchtvaartmarkt
willen komen opeisen.
Het blijft echter de vraag
of ze dat lukken zal.
Met uitzondering van hun
grote helikopters, waar
voor ook hier veel be
langstelling bestaat,
laten ze niets zien dat
;ri-
kaanse industrieën niet
allang zelf produceren
en verkopen. Een andci
vraag is wat de positie
van Rusland zal zyn in
de Amerikaans-Europei
concurrentiestrijd. In
hoeverre zal ook de
Sovjetindustrie zijn in-
••'oed doen -elden op de
Europese? Of een b
angstigende vraag i
de Amerikanen z
Russische industrie ee
lang op de een of ande
manier deel uitmaken
van de Europese?
1 de
De Frans-Britse Concorde, gezien vanuit het vrachtruim van een ander vliegtuig.
en het schrappen van het TSR-2-
project zijn duidelijke voorbeel
den. Italië en Duitsland beschik
ken over met Europese maat
staven gemeten vrij omvang
rijke luchtvaartindustrieën en
Nederland herbergt zelfs een
fenomeen.
De betrekkelijk kleine Fokker
fabrieken behoren nog tot de zeer
weinige niet door fusies en
dergelijke operaties opgeslokte
vliegtuigindustrieën. Voor al deze
nationale industrieën vormt geld
het belangrijkste probleem. Bun
deling van de Europese krachten
zal daarom alleen al op financieel
gebied geweldige reserves vrij
maken. En al zal de -Europese
industrie dan waarschijnlijk
nooit de Amerikaanse overvleu
gelen, ze zal wel kunnen voldoen
aan de behoeften van de thuis
markt en kunnen concurreren op
De grote sensatie vai
■chip. „Het geheim" v
een verzameling van
de Sovjetinzending is deze reusachtige 24-motorige draagrnket i
in de uitzonderlijk krachtige Russische raketten uit de dagen van
op zich vry lichte raketmotoren, het „bosje wortelen".
wat sinds de tweede wereldoorlog
de „traditionele Amerikaanse"
markt wordt genoemd elders in
de wereld.
Dit is het wat de Amerikanen
vrezen. Meer nog dan sommige
Europese instanties zelf, houden
zij rekening met de opkomst
van een krachtige internationale
Europese luchtvaartindustrie.
Terwijl men in Europa nu eigen
lijk nog slechts incidenteel en om
redenen van opportuniteit tot in
ternationale samenwerking over
gaat, zien de Amerikanen met
hun door rijke ervaring in eigen
land scherp geworden kijk op
deze tak van business de Euro
pese lucht- en ruimtevaartindus
trieën op betrekkelijk korte ter
mijn integreren. Zij wijzen daar
bij op de absolute noodzaak daar
toe. Economische en technolo
gische overwegingen zullen het
nog vóór 1970 winnen van de nu
nog al te vaak gekoesterde ge
voelens voor nationaal prestige.
De strijd tussen Amerikanen en
Europeanen spitst zich toe op
West-Duitsland. Dit 'land is na
melijk de belangrijkste deur
waarlangs de Amerikaanse indus
trie Europa kan binnenglippen.
West-Duitsland zelf steunt ten
volle op Amerika. Frankrijk en
Engeland doen dat in mindere
mate ook. maar houden daarbij
zelf zoveel mogelijk de Ameri
kaanse boot af. Duitsland is
thans betrokken bij enkele Euro
pese projecten van betekenis en
wel met Nederland, Frankrijk en
Engeland. Maar het verkeert
nog volop in de Amerikaanse
invloedssfeer. Het gevecht tussen
de Amerikanen enerzijds om
West-Duitsland onder hun hoede
te houden en de Frans-Britse
combinatie anderzijds met het
doel West-Duitsland te „europea
niseren" zal de komende jaren
domineren in de geweldige wor
steling om een zo groot mogelijk
aandeel in de groeiende lucht
vaartmarkt. De eerste salvo's in
dit gevecht werden deze week in
Parijs afgevuurd.
heer Dekkers. „Ik ga ervan uit. dat een
huis schoon als de vrouw proper is.
Je kunt een huisvrouw een afwasma
chine geven, een stofzuiger, een boen-
machine. een vuilvernietiger enz., maar
als zij zelf niet netjes, is. dan vervuilt
toch het huis. Deze lijn trek ik door in
mijn bedrijf.
Na ervaring opgedaan te hebben in het
voor schoonmaken van gebouwen in heel Nederland
rdt
Iden besteed, dal
ierhalf procent
omen. Volgens d
ut raai Bureau
'roeg in 196S t
•rkei
ergati
ïdat
imi
digen sellatten. dat in Nederland ruim
een miljard wordt uitgegeven aan het
schoonmaakonderhoud, maar dat zijn
de voorzichtigste ramingen. Andere
deskundigen houden het zelfs op ruim
anderhalf miljard. Persoonlijk geloof
ik. dat een raming van anderhalf mil
jard de zaak nog het meest benadert".
Vldiis de heer B. E. J. Dekkers, presi
dent-directeur en eigenaar van het
grootste particuliere schoonmaak
bedrijf in Europa, de American Buil
dings Cleaning, afgekort het A.B.C.-
sehoonmaakhedrijf in Breda.
schoonmaakbedrijf in binnen- en bui
tenland, startte de heer Dekkers zes
tien jaar geleden zelf met een bedrijf.
Vier mensen nam hij in dienst. Zijn
bedrijf groeide zo snel, dat de organi
satoren van de wereldtentoonstelling
Expo '58 te Brussel besloten het Bre
dase ABC-schoonmaakbedrijf aan te
zoeken om tweemaal per maand gedu
rende de tijd van de tentoonstelling
zeven maanden lang) vier miljoen
vierkante meter glas te wassen.
Daar legde de zakenman Dekkers
vele relaties. Zijn bedrijf groeide
uit van een gewestelijk naar een lan-
delijk bedrijf. Het kon zich toeleggen
op het schoonhouden van vliegbasis,
kazernes en legerkampen. De hoofdge
bouwen van de N.S. in Utrecht, bij
kantoren en stations over geheel Ne
derland verspreid, gebouwen van de
P.T.T. en belastingen, praktisch alle
grote fabrieken van Breda en ver daar
buiten zijn thans aan de schoonmaak-
zorgeti van ABC toevertrouwd. Die
werkzaamheden laat de heer Dekkers
door 4.000 schoonmakers en schoon
maaksters uitvoeren, van wie zon
veertig procent full-time in vaste
dienst is Daarnaast heeft hij nog 2.500
man in dienst van zo'n 200 onderaan-
Er is een revolutie gaande in de schoon-
maakwereld. In Nederland bestaat een
grote kartel: de Nederlandse Vereni
ging van Werkgevers in het Schoon
maakbedrijf. Daarin zijn 35 onderne
mingen verenigd, die een gezamenlijk
aandeel in het omzetpakket hebben
van zestig procent. Dit kartel kent
prijsafspraken in die zin. dat als een
lid een object schoon wil maken, dat
al door een ander lid wordt schoonge-
houden, eerst een prijsberekening moet
worden voorgelegd aan een neutrale
deskundige van de vereniging.
Meent deze dat de nieuwe (concur
rerende) offerte ontoelaatbaar is. dan
behoudt de oude kandidaat zijn schoon-
maakobject.
De heer Dekkers uit Breda is geen lid
van dit kartel. „Ik mag toch wel als
zelfstandig ondernemer mijn eigen
prezen calculeren?" merkt hij op
Intussen is het een feit dat het C.A.O.-
loon van een schoonmaakster in tien
jaar enorm gestegen is en nu. inclusief
sociale lasten, neerkomt op ongeveer
vier gulden per uur. Toen ik begon
betaalde Ik 42 cent per uur. Met ma
terialen, machines, overhead en onder
nemingswinst komt een arbeidsuur nu
op ongeveer vijf gulden.
De lonen stijgen en de concurrentie
doet de prijzen zakken. Hierdoor dreigt
een onhoudbare situatie te ontstaan.
De C.A.O.'s van nu kan de maatschap
pij binnenkort niet meer opbrengen
Als een particulier een werkster bij
een schoonmaakbedrijf zou bestellen,
zou h|j ongeveer 225.- tot 250.—
per week moeten neertellen. Voorop
wil ik stellen, dat ik er vierkant voor
ben dat iedereen goed kan leven.
Gelukkig. Ik waardeer arbeid, eik
soort van arbeid. Maar van onnodige
overwaardering, die hier en daar door
de C.A.O.'s in de hand wordt gewerkt,
wil ik niets weten. Ik ben er niets mee
gebaat als ik het volgend jaar maar
een paar ton aap loon kan uitbetalen,
terwijl dat nu in de miljoenen loopt.
Ik wil die miljoenen blijven uitbetalen,
ook ter wille van mijn medewerkers
en -werksters, aldus de heer Dekkers.
Inderdaad, miljoenen! Nemen we drie
grote bedrijven in Nederland, die de
schoonmaakwerkzaamheden in eigen
beheer uitvoeren: Philips te Eindhoven,
de Hoogovens in IJmuiden en de
K.L.M. Aan hun eigen schoonmaak
diensten geven deze drie concerns per
jaar 12.5 miljoen gulden uit. Zij doen
dat in eigen beheer, omdat zij dan
zeker weten, dat het schoonmaken
gebeurt overeenkomstig de wensen die
ieder bedrijf heeft.
Hierover zegt de heer Dekkers:
„Wij trachten uiteraard ook tege
moet te komen aan alle specifieke
eisen en verlangens die een bedrijf nu
eenmaal kan hebben. De ontwikkeling
houden we natuurlijk bij
En we zijn dubbel op ons qui vlve,
omdat een moordende concurrentie
strijd in het vooruitzicht ligt. En zelfs
met die wetenschap in het vooruit-
•icht blijf ik het volmaakt oneens met
de ook wel gehoorde stelling, dat een
vrouw irrationeel zou werken. Ik ben
zelfs gelukkig met haar persoonlijke
liefhebberijen in het schoonmaken".
En onze zegsman besluit „Twee
jaar geleden hadden we 1100 man te
kort. Nu hebben we landelijk een
wachtlijst van 2000 namen van men
sen die graag part-time bij ons willen
komen werken.
Het schoonmaakbedrijf is een vrtj
beroep. Toch ben ik aan alle moge
lijke voorschriften gebonden. Ik heb
daar beslist gevoel voor. En ik ben
bereid mijn aandeel bij te dragen ln
het welvaartspakket, dat een verzor
ging wil van de wieg tot aan het graf.
Maar laten we alsjeblieft oppassen,
dat het door alle mogelijke maatrege
len geen verzorging wordt van de wieg
tot direct in het graf
