FATIMA
Bij' Portugese studenten en
j'onge clerus groeit kritiek
VOORLICHTINGSBOEKJE
OVER MOND
EN TANDVERZORGING
ZATERDAG 20 MEI 1967
OOK
IN
EIGEN
LAND
OMSTREDEN
ZAAK
(Van een onzer verslag gevers)
Fatima In nog steeds een enorme
trekpleister voor de eenvoudige
Portugese bevolking. Dat bleek
ons heel duidelijk, toen wij vorige
week het plaatsje vanuit Lissa
bon naderden. Overal langs de
weg zag je kleine groepjes men
sen, som* ook eenlingen, in de
zelfde richting lopen, richting
Fatima. Mannen in hun zware
boerenkiedij, donkere jas met
bontkraag. Vrouwen in hun om
slagdoek, kleurige manden vol
■pullen op hun hoofd. En kinde
ren. Hoe dichter bij Fatima hoe
meer. Allemaal op weg naar het
nationale heiligdom om het feest
der verschijningen te vieren.
Deze mensen komen te voet, meestal
uit het noorden, vaak honderden kilo
meters ver. Hun benen zitten hele
maal In zwachtels. En hoe hun voet
zolen eruit zien, moet je maar liever
niet vragen. Zeker niet bij hen, die de
hsle afstand barrevoets hebben gelo-
Met kleine plukjes strompelen ze
Fatima binnen. blQ dat hun boete
tocht er eindelijk op zit. Samen met
de minder geetrengen, die de tocht
maken met auto of touringcar, vor
men ze een menigte van twee miljoen
mensen, voor het grote merendeel
Portugezen. Ze hebben in het afgelo
pen jaar een „promessa" (belofte)
gedaan en komen die nu volbrengen.
De meest gebruikelijke promessa is:
vanaf het grote kruis aan het eind
van het plein voor de basiliek op de
blote knieën over het cementen pla
veisel naar voren schuifelen, honder
den meters ver. Dan drie keer op de
zelfde knieën rond de kapel der ver
schoningen. En tenslotte op nogmaals
dezelfde knieën langs de trappen van
de basiliek naar boven, de kerk In, tot
aan het hoofdaltaar. Meestal gaat er
iemand met de boeteling mee om hem
een beetje te ondersteunen, de kaars
to dragen en samen met hem te bidden.
messa Iets te krijgen. Of komen op
deze manier bedanken voor 'n gunst,
die hun reeds geschonken werd.
De indruk, die wy van dit alles over
houden is er een van grote primitivi
teit. Deze mensen, die sociaal-econo
misch, hygiënisch en cultureel tot de
meest achterlijke bevolkingsgroepen
van West-Europa behoren, proberen de
manier om de hemel te laten weten,
wat er aan schort en op welk punt
de hulp van boven wordt ingeroepen.
Medelijden
Als je daar op dat plein staat temid
den van die menigte, word je ver
scheurd door tegenstrijdige gevoelens.
Ontzag aan de ene kant, meelij aan
beneden het tegenwoordig normale
ligt?
Zeker, deze mensen verdienen eerbied
en sympathie; ze brengen offers, waar
aan wij niet kunnen tippen. Maar wat
te denken van de geestelijken, die
mooie frasen door de microfoons staan
te schreeuwen en die het kennelijk wel
goed vinden zo? Wat te denken van
Het plein voor de basiliek is een van
de grootste ter wereld, groter dan het
Sint-Pietersplein. Bfj de viering van
het jubileum vorige week waren er
twee miljoen mensen verzameld.
niet meer kunnen plaatsen. De als
zinloos ervaren promessa's moeten
worden omgebogen in de richting van
de moderne charitas. Want zoals het
nu is, zo verzekerde ons een zegsman
Primitief
WIJ vragen een paar mensen waarom
zo dit doen. Het antwoordt luidt vrij
stereotiep: om genezing van 'n kwaal
te verkrijgen, voor de terugkeer van
een man die in Angola zit, voor de
behouden thulBkomst van een zoon ln
Canada of van een visser op zee. Op
vallend ls het antwoord van een paar
kinderen: zij kruipen op de knieën „om
over te gaan op school". Al deze men
sen hopen door middel van hun pro
gaten ta hun bestaan te vullen met
een beroep op de almachtige God en
op Zijn moeder Maria. Wat de aarde
niet kan, moet de hemel maar doen.
En diens hulp moet als het ware wor
den afgedwongen door het volbrengen
van een zware lichamelijke boete. Of
door het offeren van een „promessa"
in was.
Voor de kapel der verschynlngeh staat
een plankier, waarop dez^ promessa's
worden neergelegd. Behalve kaarsen,
zien we ook alle mogelijke lichaams
delen, gegoten in was. Handen, voeten,
strottenhoofden, oren, hele kinderen
(waarop dan met rode tekentjes het
zieke lichaamsdeel wordt aangegeven),
ja, zelfs vrouwenborsten. Als buiten
lander sta Je by dit alles wel wat
vreemd te kijken. Maar de Portugezen
vinden het heel gewoon. Het ls hun
de andere. Deze mensen hebben er
ontzettend veel voor over, dat moet
je toegeven en zo menen het zonder
enige twijfel serieus. Maar hun instel
ling is tegelijkertijd zo primitief, dat
bQ de toeschouwer toch ook een zeker
meelij wordt opgeroepen. Wat weten
deze mensen van hun geloof? In hoe
verre komen ze boven het niveau van
de natuurgodsdienst uit? Hebben ze
enig besef van de mis, die ergens ver
weg, bijna achter de tralies wordt op
gedragen? Is er iemand, die hen bin
nenvoert in de geheimen van het ge
loof? Is er iemand, die hun leert, dat
zfl in de eerste plaats zelf de verant
woordelijkheid voor hun bestaan moe
ten dragen en dat zij pas dan de hulp
van boven kunnen inroepen, wanneer
zij eerst hebben gedaan wat in hun
vermogen is? Of laat men hen maar
doormodderen op een niveau, dat ver
de bisschoppen, die met wapperend
paars over het plein lopen en die zich
links en rechts de ring laten kussen
door mensen, die niet eens meer hoe
ven neer te knielen, ze zijn al ge
knield? Als er verwijten moeten wor
den gedaan, dan niet aan de boeren
mensen met omzwachtelde voeten. Dat
is wel zeker.
Verzet
De primitiviteit van Fatima is een
weerspiegeling van de achterlijkheid,
die heel Portugal kenmerkt, vooral
het Portugese platteland. En daarom
begint er tegen Fatima verzet te rijzen
by de Jongere generatie van priesters
en intellectuelen, althans tegen Fatima
zoals het op het ogenblik is. zy noe
men het misschien een beetje on
genuanceerd maar wel van harte ge
meend een aftandse folklore. En
eisen, dat het aan een drastische ope
ratie onderworpen zal worden.
Vorig jaar publiceerde het Boletim de
Informacao Pastoral, uitgegeven door
het seminarie van Lissabon, een kri
tisch artikel, waarin de vraag wordt
gesteld of Fatima „alleen maar een
bedevaartsoord voor de meest achter
lijke volksmenigten van Portugal"
moet blijven en „een trekpleister voor
toeristen?" De vraag wordt beant-
word met een duidelijk „neen". Fatima
moet worden omgeschakeld tot een
centrum van bezinning op het chris
tendom; er moeten vormingscentra
komen, retraitehuizen, goede bibliothe
ken. De religieuzen, die er zitten, moe
ten zich daaraan gaan wijden en niet
zoals ze nu doen aan de hotel-
business. De aandacht moet verlegd
worden van de massa naar de kleine
groep. Er moet ook iets gedaan wor
den voor hen, die niet naar Fatima
komen omdat ze het hele verschijnsel
ken van de gouden roos aan Fatima
bij de sluiting van het concilie was ln
de ogen van het regime maar een
halvè genoegdoening voor deze „bele
diging". De hele genoegdoening zou
bestaan in een officieel bezoek van
de Paus aan Portugal, liefst met de
uitdrukkelijke vermelding, dat hij daar
mee dit land wilde eren als een natie,
die de heilige rechten verdedigt van
het christendom. Salazar heeft alles
In het werk gesteld om het zover te
krijgen. Het is hem niet gelukt. Maar
er bestaat niet de minste twijfel, dat
hy het bezoek van de Paus als een
zegen over zijn ondernemingen be
schouwt, dat hij ook zal proberen het
als zpdanig te doen voorkomen. En dat
is het nu juist, wat de jongere gene
ratie kost wat kost had willen voor-
ZtJ ergert zich al lang aan de houding
van het Portugese episcopaat tegen
over het regime, dat geen enkele pers
vrijheid toestaat, dat elk commentaar
op de pauselijke sociale encyclieken
verbiedt, dat er een eigen Gestapo, de
beruchte Pide op na houdt, dat poli
tieke delinquenten zonder spoor doet
verdwtjnen en dat er niet in slaagt,
het land een enigszins redelijke wel
vaart te bezorgen. Kardinaal Cerejelra
ls een vriend van Salazar; hy studeer
de met hem aan de universiteit van
Colmbra. De bisschoppen zyn een soort
zetbazen van de staat, ook al worden
zy formeel door Rome benoemd. Zij
durven zich niet tegen het regime te
verzetten. Omdat zy zich nog leven
dig herinneren, hoe het Indertijd met
de bisschop van Porto gegaan is, die
iets zei over de slechte sociale toe
standen in Portugal en meteen werd
verbannen.
Communisme
Het ls hetzelfde lied dat we al meer
hebben horen zingent Portugal ls door
Maria ln 1917 en door Salazar ln 1928
voor het communisme bewaard. Toen
ln het naburige Spanje de commu
nisten de kop opstaken hebben de bis
schoppen meteen een „promessa" ge
daan en daardoor is Portugal behouden
gebleven. Dank zij Maria en Salazar.
Zo hebben de bisschoppen lange tyd
gedacht en voor een groot gedeelte
denken ze nog zo. Des te bewonde
renswaardiger is wat de bisschop van
Fatima, monseigneur Venancio, vorig
jaar in een herderlijke brief over het
feest van de verschoningen heeft ge
schreven: „Men kan de In wezen
vreedzame boodschap van Fatima
niet uitspelen tegen dit of dat land
in het bijzonder, zeker niet tegen di«
dierbare natie, die het moet wor
den toegegeven het slachtoffer 1*
van een leerstelligsysteem. dat In
druist tegen haar meest dierbare tra
dities. Fatima mag nooit een naam
worden die verdeeldheid zaait op een
terrein, waar zuiver aardse en poli
tieke factoren een rol spelen".
Dat ls een moedig geluid. Dat ls een
uitspraak die getuigt van Inzicht. En
een klein teken van hoop voor hen, die
de fatale reeks „Fatima godsdiens
tig primitivisme sociaal-economi
sche achterstand dictatoriaal regi
me" willen doorbreken. Van hen *al
nog veel geduld gevraagd worden.
Maar de tijd werkt in hun voordeel.
Want Fatima ln zyn huidige vorm
gaat na het hoogtepunt van dit jubi
leum een zekere neergang tegemoet.
En het regime? Toen men laatst de
studenten van het seminarie vroeg, of
zij voor Salazar wilden zingen, ant
woordden zij: „Als het voor een re
quiemmis is dan graag". Waarmee we
maar willen zeggen, dat ook het re
gime zijn beste dagen wel eens gehad
zou kunnen hebben.
„ontvangt Maria de mensen met open
armen en stuurt zy hen'me* lege han
den naar huis".
Pausbezoek
Deze en andere kritische geluiden worg
den steeds meer gehoord, onder an
dere in kringen van de katholieke
actie en op de seminaries die in Fa
tima gelegen zyn, „wy willen hier zo
gauw mogelijk weg", zegt een semi
narieprofessor, „het ls hier geen
millieu voor jonge mensen die zich
voorbereiden op het priesterschap. Zy
kunnen dat devotionele niet meer
plaatsen. Zy vragen om een verant
woorde liturgie en om een efficiënte
pastoraal. En dat is nu net, wat je
hier in Fatima niet kunt vinden, in
tegendeel. Laat ons maar naar Lissa
bon gaan. Daar heb je tenminste ruim
te om als mens en als christen te
ademen". Hy vertelt, dat de studenten
nooit naar het heiligdom gaan, even
min trouwens als andere jonge intel
lectuelen. Zy kunnen het eenvoudig
niet opbrengen.
Is het een wonder, dat deze kringen
helemaal niet'enthousiast zijn over het
bezoek van de Paus aan Fatima? Zy
vrezen, dat het schrikbarende conser
vatisme van de officiële Portugese
Kerk erdoor zal worden gestijfd. Om
nog maar te zwijgen van het profyt,
dat het regime Salazar eruit zal pro
beren te tTekken. Want al heeft de
Paus uitdrukkelijk verzekerd, dat hy
alleen wilde komen als pelgrim, zyn
bezoek kan niet helemaal worden los
gemaakt van de politieke achter
gronden.
Portugal heeft Paus Paulus nog altyd
niet vergeven, dat hy naar Bombay is
gegaan, vrij kort na de bezetting van
Goa door Indiase troepen. Het schen-
Regen of geen regen, de promessa (belofte) moet worden volbracht. Vanaf het
kruis aan de ingang van het plein kruipen de pelgrims op hun knieën over het
cementen plaveisel tot aan de kapel der verschijningen.
i onzer verslaggevers.
ren nog nimmer die hand &i
de wang gebracht te hebben o
dan op zijn minst een bijzon-
Ivoren Kruis en ons is, dat de
eerste werkeiyk pogingen doet
het tandbederf onder de Neder-
der ongelukkig gezicht bij te landse bevolking te verminde-
trekken? Het is een gebaar dat
wang zat het Dat kleine ap
paraatje, dat plotseling een
noodsein gaf. Felle pynscheuten
terwyi de tweede -
onze tanden niet regelmatig te
poetsen en door te lang met
een of meer rotte kiezen rond
riterend als
druppende toont dat aan in haar nieuwe
vaststaand feit, dat verzorging" heethet
vyfennegentig procent a
bevolking ïydt aan tandbederf,
tandcariës of wolf ln de tanden;
i Lucia. D« beide eersten zijn
Stelt een ieder geiyk
keuze: óf door verwaarlozing
slachtoffer te worden van veel
pyn en vroegtijdig verlies van
het gebit; óf door een goede
mondverzorglng te trachten
hygiëne „Het Ivoren Kruis" wel tandbederf te weren.
Vrywel alle facetten van de
moderne mondverzorglng wor
den op een vlotte manier be
handeld Een greep uit de onder
werpen: Van melkgebit tot biy-
vend gebit; doelmatige voeding;
snoepen zonder schade; duim-
zuigen; reguleren; de juiste
methode van tandenpoetsen;
tandvleesaandoeningen etc. Het
boekje is aan te bevelen voor
vyfennegentig procent van de
bevolking en verkrygbaar door
inzending van een briefkaart
aan „Het Ivoren Kruis", Hoog
straat 111, Rotterdam; met aan
de adreszijde 1,extra aan
geldige postzegels en vermel
ding van „Zorg of verzorging".
95 PROCENT
VAN
BEVOLKING
LIJDT
AAN
TANDBEDERF
