Wij
weten
het!!
Wilt U iets weten
tn Zevenhovens pastorie
Rijken honderd Roomse Nederlanders
[>p een geëmancipeerd nageslacht neer
3astoor-schilder A. van den Berg penseelde
uisterrijke geloofsbelijdenis
boeiend
portret
van
eeuwenlang
rijk
rooms
leven
BESCHRIJVING DER PERSONEN
(van een onzer redacteuren)
tspen de Middeleeuwen uit in hun herfsttij, waaruit een nieuwe, verlichte maatschappij
tstond, ook het Rijke Roomse Leven is als een religieuze Vogel Phoenix bezig om geheel
jangepast en open naar alle kanten op te staan uit haar eigen as. We zitten midden in
iet omsmeltingsproces, dat hier en daar het karakter heeft aangenomen van een stroom-
ersnelling: zonder veel weerstanden in de jonge parochies, maar ook in de vertrouwde
erken van oude dorpsgemeenschappen of in de te grote en niet zelden aftakelende neo-
otische monumenten van onze vaderen. Er zijn onzekerheden rond de geboorte van een
ieuw religieus besef en we zitten daarbij met de erfenis van generaties. Dit is dan een
ieuwe lente voor Gods volk onderweg, maar velen van ons ervaren de temperatuur
aarbij als nog winters koud.
ERE WACHTEN ROND
VIER LEERSTUKKEN
\LLEMAAL MISSCHIEN wat weemoedige
bespiegelingen op de drempel van een nieuw
oor jaar. Maar wie zou ons dat euvel duiden
ls hij in een paar minuten meer dan tien eeu-
ren roemrucht vaderlands katholicisme op vier
rote doeken geschilderd in zich zou kunnen
pnemen? Enige tijd geleden kwamen wij tot
e wonderlijke ontdekking, dat een kunstenaar
et bestaan heeft, meer dan honderd Nederlan-
ers op schilderslinnen eendrachtig bijeen te
rengen. Ruim honderd Roomse Nederlanders,
epenseeld rond vier katholieke leerstukken en
ezamen vormend de Confessio Neerlandica Fidei
latholicae de Nederlandse Belijdenis van het
latholiek geloof. Deze curieuze Belijdenis von-
len wij in de pastorie van Zevenhoven, in een
/at kale winterse entourage, maar 's zomers
erborgen onder het zware loof van een
roene oase langs het Noordeinde, midden in
iet schier eindeloze Zu-idhollandse polderland.
Voorvechters van hun geloof
N EEN DONKER pastoriezaaltje kijken daar de
honderd-en-nog-wat eminente Roomse Nederlanders
ip de toeschouwer neer vanaf vier doeken die recht-
treeks uit de Gouden Eeuw schijnen te komen. Pelo-
ons voorvechters van hun geloof uit vroeger eeuwen
n nieuwere tijden, gerangschikt door elkaar heen
ond een lichtend leerstuk: Christus' tegenwoordigheid
n het H. Sacrament en het primaatschap van de Paus,
iet Misoffer en de Mariaverering, de Zeven Sqcra-
nenten en de drievoudige macht door Christus aan
Ie Kerk gegeven en de Biecht en het vagevuur. Ge-
ichten van weleer, devoot of strijdbaar, vermanend
f goedig pastoraal, kleurrijke gewaden of stemmige
:ostuums, alles is intens boeiend.
U hoeft maar even te kijken en u herkent ze direct:
hgr. Zwijsen, intimus van koning Willem II en groot
mancipator, in de majesteit van een pas herstelde
kromstaf in de noordelijke Nederlanden, naast de
nartelaar-bisschop Hamer, die de palmtak der bloed-
etuigen Christi veroverde in China; Dionysius de
Carthuizer niet ver van de politieke leider doctor
Ichaepman. En waar ter wereld kunt ge nog de grote
riaamse dichter Guido Gezelle vinden naast de eer-
>iedwaardige Margaretha der Engelen, uit wier ge-
>eente „eeuwenlang wonderbare olie stroomde"? Be-
>alen we ons voorlopig tot deze enkele coryfeeën. We
villen in vier afleveringen elk van deze opmerke-
ijke figuren voor u uit de doeken doen.
Monnikenwerk van een pastoor
MEN ZOU zelfs met zeer weinig goede wil de
'I vervaardiger van deze uitzonderlijke doeken kun-
ten plaatsen in de school van Frans Hals. Ook een
>teen zou een tamelijk goed bekende kunnen zijn
'an de schilder. Nietemin werden de schilderyen ge-
ealiseerd in de wintermaanden van 1942-'43 en
943-'44 (de eerste twee) en in het begin der vijftiger
aren de twee laatste. Dit alles werd gepresteerd door
A. A. van den Berg, pastoor van Akersloot, sinds
mkele jaren rustend te Heemstede, die in zijn actieve
ielzor gelijke jaren de pastoraal wist af te wisselen
net het zich uitleven met kwast en linnen. Hy bracht
zelen tot verbazing, deze herder. Want al zijn het
loeken van een talentvolle, wereldheerlijke pastoor,
iet minutieuze, ragfijne en hoogst esthetische conter-
'eitsel (ook al heeft de kunstenaar het met de licha-
ijke proporties niet zo nauw genomen) blijft monni-
ïnwerk.
De vier schilderstukken zijn thans in bezit van Ze
venhovens pastoor, N. Velzeboer, die een van de
oudste „priesterzonen" van Akersloot is en ruim twee
jaar geleden, toen pastoor Van den Berg met emeri
taat ging, de geschilderde Belijdenis claimde en ze
prompt kreeg. Het merendeel van pastoor Van den
Bergs schilderijen (hij maakte er ruim honderd en
is op het ogenblik op zijn vijfenzeventigste jaar nog
niet uitgeschilderd) ging in 1964 naar Frascati in Am
sterdam om geveild te worden; de bejaarde schilder
kon in Huize St. Bavo te Heemstede, waar hij zijn
intrek nam, moeilijk de wanden' met al zijn stukken
behangen.
Veiling werd een succes
Maar zijn oude pastorie in Akersloot hing er vol
mee. Van de te veilen doeken werden foto's gemaakt
en deze werden opgenomen in een catalogus. De vei
ling werd een succes; men onderschatte de geconcre
tiseerde roerselen van pastoor Van den Berg niet en
de doeken brachten veel geld op. Pastoor Velzeboer
kocht de Nederlandse Belijdenis-in-viervoud en nam
de stukken mee naar Zevenhoven. Daar hing hij ze op
in de nabijheid van enigen van Gods heiligen en een
paaskaars en andere schilderwerken van een zekere
artistieke broeder Pius. Na een maand al was de
kunsthandel de Belijdenis op het spoor en Paul Brand
en Coebergh boden na elkaar duizend gulden per doek.
LAAT ZE MAAR STIL HANGEN", weerde pastoor
Velzeboer de kunsthandelaars af. „Ik weet er wel
een weg mee", probeerde Brand. „Ik ook", antwoordde
de pastoor, „hier bij mijEn zo bleef de vier
delige Geloofsbelijdenis van pastoor Van den Berg
(„een gesloten mens, die alleen loskomt in zijrt kunst",
zegt pastoor Velzeboer) in de Zevenhovense pastorie
hangen. Laatst waren er enkele collega's van de pas
toor te Zevenhoven en ze waren meteen weg van de
„Van den Bergs". Dat dank je de koekoek, vinden wij,
want het zijn bijna fotografische portretschilderijen,
zoals je er tegenwoordig niet meer ziet. Er moeten
minstens vier- of vijfduizend guldens worden neer
geteld om iets dergelijks te laten maken, is het oordeel
van pastoor Velzeboer.
Voorstudies
op overlijdensberichten
Pastoor Van den Berg maakte zijn voorstudies op
de meest uiteenlopende stukken papier: op de achter
kant van overlijdensberichten, paars omrand, en op
de omslag van een Wit-Gele Kruis-jaaroverzicht en
op aanvragen om een uittreksel uit het doopregister.
Inspiratie kent geen grenzen, even grenzeloos was het
geduld van de geïnspireerde. Zijn figuren, die in af
beeldingen voor hem moesten poseren, haalde de pas
toor overal vandaan. Het archief van Deventer zocht
ijverig voor hem naar een „contemporain" portret van
Geert Groote. maar de schilder moest zich met een
mager afbeeldinkje tevreden stellen. Pater Brugmans
werd vereeuwigd in een grijze pij, omdat de Francis
canen pas sinds de 16e eeuw een bruine dragen. Een
oude ansichtkaart van de slag bij Mentana hielp de
pastoor aan een aardig beeld van vechtende zouaven;
de beroemde pauselijke vechtjas Pieter Jong van Lut
jebroek kreeg hierdoor van de schilderende pastoor
een verantwoord uniform.
PASTOOR VAN DEN BERG gaf in februari 1951
bij het voltooien van zijn laatste doek een Ver
antwoording en Verklaring (uitleg op de vier schilder
stukken met opschrift) uit. Aan de hand hiervan zul
len wij de afbeeldingen van commentaar voorzien.
De afgebeelde personen, schreef pastoor Van den
Berg, zijn min of meer vertegenwoordigers van een
groep, die zich door heiligheid, wetenschap en kunst,
Godsliefde, heldhaftigheid cn martelaarschap, geloofs
trouw, vasthoudendheid en werkzaamheid, gehoor
zaamheid, naastenliefde en apostolische geest hebben
onderscheiden. Priesters en leken, mannen en vrou
wen van de hoogste tot de geringste stand, die, levend
in Willibrords tijden en later eeuwen, een en hetzelfde
katholieke geloof beleden.
Tussen de eerste twee en laatste paar doeken liggen
zes jaar, „omdat deze onderbreking werd veroorzaakt
door den oorlog met nasleep, die voor den maker verf,
penselen en ander materiaal onbereikbaar maakten".
Het eerste schilderij van de
„Confessio"
bovenste ry v.l.n.r.
1 St. Willibrordus, „Vader des Vaderlands", met koor
kap en mijter als aartsbisschop van Utrecht en
kruisstaf als hoofd der Nederlandse Kerk, die hij
stichtte rond 700. Draagt kerkje (verkleinde afbeel
ding Dom), vertegenwoordigend de Nederlandse
Kerk. Zijn staf doet een bron ontspringen: het ka
tholieke geloof der heidense voorvaderen, doelend
op de doopplaatsen of bronnen die op zijn bede
volgens de legende ontsprongen (Heiloo). De af
beelding is eigen fantasie.
2 Paus Adriaan VI, de enige Nederlandse Paus (1522-
1523). Afbeelding genomen naar portret in Rijks
museum.
3 Leonardus van Veghel, pastoor van Gorcum, met
18 anderen in 1572 te Brielle onder Lumey door
de geuzen voor het leerstuk der Realis Presentia
en het pauselijk oppergezag na veel folteringen
opgehangen.
4 Petrus Canisius van Nijmegen, kerkleraar, een der
eerste Jezuieten in Duitsland, groot bestrijder der
buitenkerkelijke hervorming.
5 Pater Roothaan S.J., Amsterdammer, was in 1814
heroprichter en weer eerste generaal van de opge
heven Jezuietenorde. Tijdens de opheffing leefde
hij in kloosterverband in Rusland (1785-1853).
6 Dionysius de kluizenaar, van Roermond, beroemd
geestelijk schrijver der middeleeuwen; „eerbied
waardig", afgebeeld in ordekleed met de tinnen
inktkoker en ganzeveer, overleed in 1472; portret
uit Bibliotheca Belgica".
7 Vader Savelberg, een der Limburgse stichters der
vele Nederlandse zustercongregaties (1827-1907),
„eerbiedwaardig", congregatie der Kleine Zusters
en Broeders van St. Joseph te Heerlen.
8 Kardinaal van Rossum, redemptorist, omtrent 1920,
prefect van de Congregatie De Propaganda Fide te
Rome, ook wel de „rode paus" genoemd, vanwege
zijn bestuursmacht over alle missiegebieden; de
tweede Nederlandse kardinaal.
9 Cornells Musius, rector van het St. Agatha-klooster
te Delft, geleerde en dichter-schrijver; te Leiden
gruwelijk gemarteld door de geuzen onder Lumey
in 1572; „eerbiedwaardig".
10 Mgr. Hamer, Nijmegenaar, missiebisschop in China,
in de Bokseropstand (1900) eveneens gruwelijk
gemarteld; „eerbiedwaardig".
11 Mgr. Zwijsen. aartsbisschop van Utrecht en adm.
apost. van het bisdom Den Bosch na het herstel
der bisschoppelijke hiërarchie in 1853. Een door
God gegeve n leider voor de katholieken in die da
gen van strijd en emancipatie.
12 Doctor Schaepman, politieke leider der katholieken
omtrent 1900, die de katholieken uit verdeeldheid
wist te brengen in één politieke partij; dichter,-
strijder voor Rooms Recht, groot redenaar; hij was
„Tukker" (Twentenaar) van geboorte.
Onderste ry v.Ln.r.
13 Liduina van Schiedam, met het kruis in de handen,
mediterend iri haar visioenen over het lijden. Als
de rozelaar zou bloeien, zou zij sterven; zij draagt
14 Stalpaert van der Wiele, 1579-1630, priester gewor
den advocaat van het Hof van Holland, pastoor
der St. Hippolytuskerk le Delft, aartspriester van
Delfland, dichter en strijder der contra-reformatie.
15 St. Bavo, overleden 650. edelman, als boeteling te
Geulle gestorven, bekeerd door St. Amandus; pa
troon van bisdommen Gent en Haarlem; zyn sym
bolen zijn ridderharnas en valk.
16 Jan van Eyck, meesterschilder der Vlaamse primi
tieven, geboren te Maaseyck ca. 1390, overl. 1441.
Het portret komt voor op het drieluik De aanbid
ding van het Lam; attribuut is zijn schilderpalet.
17 Joost van den Vondel, dichter-koning der gouden
eeuw, bekeerling, dichter o.a. van de Altaergeheim-
nissen; attribuut: boekbundel en blad.
18 Cornells Brocre, dichter van de „Dytherambe van
het H. Sacrament", professor te Warmond, filosoof,
strijder en emancipator omtrent 1850.
19 PI et er CiULuers, kerkelijke buuwkumy.,
'en k*t,k-'orn:RnenllTTÏf*?mOTMflP1"mVr-êothTbk (na diép
museum en Centraal Station te Amsterdam.
20 Joachim 1c Sage ten Broeck, 1775-1847, bekeerling,
notaris o.a. te Naaldwijk, Grave, werd later blind,
grote emancipator omtrent 1820-1850; voortrekker
der katholieke pers en strijder voor de kath. zaak.
Aan zijn voeten ontspruiten de eerste sneeuwklok
jes uit de dorre bodem, als lenteboden voor de
Kath. Kerk van Nederland.
21 Pater Peerke Donders, seculier, later redemptorist
en missionaris in Suriname, die als eerste in held-
halftige liefde alleen de verpleging der melaatsen
op zich nam; „eerbiedwaardig".
22 Jan van Ruusbroeck, de grootste der Nederlandse
mystieken; trok zich terug en stichtte de klooster
gemeenschap van Groenendaal bij Brussel. Beroemd
als taalhervormer (1293-1381), „zalig".
23 Guido Gezelle, de Vlaams priester-dichter, over
leed 1894; attributen naar enkele bekende gedich
ten: Rozenkrans, de Stekel (Niemandsvriend), de
Vlinder (flieflodderke).
24 Margaretha der Engelen, „eerbiedwaardig", onge
schoeide carmelites van klooster te Oirschot; uit
haar gebeente stroomde eeuwenlang wonderbare
olie (zie Kronenburg: NederL Heiligen), begin 17e
eeuw.
25 Thomas a Kempis. beroemde schrijver van de Na
volging van Christus, leefde in het klooster de
Agnietenberg by Zwolle van de Broeders van het
Gemeene Leven der Wlndesheimer congregatie
(1379-1471).
Op de kale bodem, waarop de benedenrij neerknielt,
groeit geen ander gewas dan de lentebode, het
sneeuwklokje, bij Le Sage ten Broeck en als een
weelderige nabloeier uit oude katholieke dagen van
Nederlands Kerk bij Thomas a Kempis (door kath.
als niet kath. gelezen) een groep Hollandse tulpen.
Uil
KATHOLIEKEN VAN ALLE eeuwen van ons volks-
bestaan geloven in het dogma van Christus'
tegenwoordigheid in het H. Sacrament des Altaars,
afgebeeld door de H. Hostie in de oude monstrans van §p
Akersloot van ca. 1650, na de hervorming door de |g
parochianen der statie vrijgevig aan het schuilschuur- m
kerkje geschonken. Tevens geloven zij in het pauselijk
oppergezag, afgebeeld door tiara en evangelieboek, g
De gouden en zilveren sleutel geeft aan zijn geeste- s
lijke en tijdelijke souvereiniteit. De wolken, waarin
deze symbolen verschijnen, duiden aan de goddelijke
openbaring van deze leerstukken", aldus pastoor Van
den Berg.
Langeraar-Zoutelande Gaarhe
routebeschrijving en opgave aantal
kilometers.
Antwoord: Langeraar, Alphen, Gou
da, Rotterdam, Barendrecht, Numans-
dorp, Oude Tonge, Zierikzee, Ooster-
scheldebrug. Vrouwenpolder. Oost-
kapelle, Grijpskerke, Zoutelande (Del
tawerken-route) 145 km.
Antwoord: Rijksweg van Leiden via
Den Haag door Rotterdam naar Moer
dijk brug. Vandaar langs Zevenbergen,
Oudenbosch en Roosendaal naar Ber-
op y™*™.
Antwoord: Voorhout, Leiden, Gou
da, Schoonhoven, Gorinchem, Heusden,
's-Hertogenbosch, Eindhoven, Weert,
Maaseik, Sittard, Elsloo, ca. 285 km.
Antwoord: Voor buitenlandse routes
kunnen we geen routebeschrijvingen
uitstippelen omdat de aanvragen dan
niet meer te overzien zouden zijn.
ruim 9 weken in het ziekenhuis gele
gen. Ik ben een bejaarde en hielp voor
de operatie mijn vrouw met het werk,
omdat zij dit werk niet alleen aan kan.
Bij mijn thuiskomst bleek dat mijn
vrouw het werk alleen had gedaan en
zich daardoor te veel had vermoeid.
W^j waren toen genoodzaakt om hulp
van gezinszorg te nemen. Tien weken
hebben wij een zuster gehad die mij
f 40,p.w. kostte. Zelf moest ik nog
versterkende middelen hebben en moet
ook nu nog steeds naar het ziekenhuis
voor controle. Kan ik e.e.a. aftrekken
voor de inkomstenbelasting?
Antwoord: Ziektekosten gelden j als
buitengewone lasten voor zover ze
meer bedragen dan 2'/.% van het In
komen. Meer dan 500,(voor Inko
mens boven 20.000,dus) behoeft u
echter niet af te trekken.
Belastingaftrek voor die buitengewone
lasten krijgt u (aangenomen dat u geen
kinderaftrek geniet) indien deze meer
dan 4% van uw inkomen bedragen.
Of de kosten van de huishoudelijke
hulp aftrekbaar zijn hangt af van de
vraag of ze door de ziekte zijn veroor
zaakt, of dat ze, gezien uw financiële
omstandigheden voor u normaal zijn te
achten. Versterkende middelen beho
ren uiteraard wel tot de ziektekosten,
eventueel verminderd met normale
kosten die u thans uitspaart. Reiskos
ten voor controle In het ziekenhuis
Een en ander is verder nog uiteenge
zet in de toelichting bij het aangifte
biljet
Contactadree Ik zou graag 2 maan
den naar Engeland willen gaan om mij
wat meer in de Engelse conversatie te
bekwamen. Bestaat er een contacta
dree waarmee ik mij In verbinding
Antwoord: Wendt u zich tot een MA1-
kantoor, Adviesbureau voor jongeren
gevestigd in alle grote steden in of hij
het station. Hier kan men u volledig
informeren.
Hanrdgla* Hoe maak ik haard-
ruitjes schoon die beslagen on aange
koekt zijn?
Antwoord: Heel voorzichtig de aan
gekoekte laag afschuren met staal wol.
Daarna schoonwrijven met een flanel
len doek en polijsten met wat koper
poets. Elke morgen aln de haard lauw
is, de glaasjes even afnemen met een
doek. In één streek wrijven, du» niet
heen en weer gaan. anders wrijft u de
asdeeltjes ln het glas.
Loonrondes en huurcompcnsatlcn
Wat zijn de landelijke loonrondes en
huurcompensatiea geweest sinds 1958?
Antwoord: In 1960 zijn de huurver
hogingen de verplichte huurcompensa
tiea ingevoerd. De huurverhogingen van
1960, 1962, 1964 en 1965 gingen gepaard
met een dergelijke compensatie die ten
minste f. 8,25 per maand bedroeg. In
1966 bedroeg de huurtoeslag tenminste
ƒ8,70 per maand.
Het is vrijwel ondoenlijk de attyglng
der lonen In percentages uit te drukken,
omdat deze staging in de vuiBchlllendo
hcdrljfstnkken geheel verschillend wua.
De conflicten over het loonbeleld braken
trouwens pus In 1963 goed uit.
In I960. 1961 cu 1902 was de loon-
stljging gemiddeld ongeveer 6%, ln 1962
ongeveer een half procent hoger. In
1963 was dat eveneens het geval, of
schoon ln verschillende bedrijfstakken
toen reeds duidelijk vnn H|n wenl
afgeweken. Per 1 januari 1964 kwam er
een loonsverhoging van 10';. per 1 Jan.
1985 een van 5% pluH later nog de uit
kering-ineens van 2%. Over 1966 kan
men liet percentage op 79f stellen en In
1907 tot op heden 4';. Maar al deze
cijfers dient u toch wel heel erg betrek
kelijk te nemen.
Invaüditeitsuitkering - Kunt u mij
het adres geven waar ik kan informe
ren voor een uitkering voor invalidi
teit oorlogsslachtoffer? Mijn man heeft
twee operaties ondergaan. Hij heeft nu
rugklachten en zenuwstoringen.
Antwoord: Wij kunnen u uiteraard
niet zeggen of uw man als oorlogs
slachtoffer zal worden aangemerkt
Wel is er een groepsregeling voor oor
logsslachtoffers (algemene bijstands
wet), waar u in uw schrijven kennelyk
op doelt Hierover kunt u inlichtin
gen krijgen bij de gemeentelijke dienat
voor aociale zaken.
