mm SERVAES diep religieus geladen Formateur P. de Jong: carrière van een in feite te kleine marineofficier Zwitserse periode zeer verrassend Hoofd boven water, zelfs onder water Paspoort kind moet terug naar moeder Wie chic gekleed wil gaan kiest Heymans De Jong handhaaft programma Zijlstra Coalitie SPD en FDP in West-Berlijn Vr ZWAARDEMAKER Consortium alarmsysteem voor NAVO 4 WOENSDAG 22 MAART 1967 PAGINA 0 Overzichtstentoonstelling in Venlo HEEFT de religieuze kunst vele eeuwen door moeite gehad om op haar zuiver artistieke waarde te worden geschat, momenteel heeft haar bezielde thematiek vrijwel alle belangstelling verloren en lijkt zij ineengeschrompeld tot een vaak louter vorm probleem of materiaalexperiment. Hooguit tot stileringskunst, waarin de goede bedoelingen meestentijds de geestelijke kracht vervangen. Een nochtans royale studie als „Moderne schilderkunst, oorsprong en ontwikkeling 1959" van Herbert Read presteert het om (behalve een houtsnede 1912 van Emil Nolde en «en doek 1918 van Schmitt-Rottlufftussen de ruim vier honderd reprodukties geen enkel religieus werkstuk te memoreren. Erger nog tussen de vele honderdtallen kunste naarsnamen zal men de naam van Albert Servaes tevergeefs zoeken. Zelfs niet op het lijstje van de Vlaamse expressio nisten. Omdat hij „maar" een' religieus kunstenaar is? Servaes, een der belangrijkste religieuze schilders van de laatste eeuw Servaes. een miskende? Een nog te weinig bestudeerde? Het spel van het lot wil dat hij juist om zijn religieus werk het diepst vernederd werd en het bitterst verguisd. Om zijn illustraties van Cyriel Verschaeves Passieverhaal, met. daaraan aansluitend, zijn persoonlijke verdere uit werking dezer illustraties tot de getekende „beruchte" Luythangense Kruisweg van 1919. Die nog steeds in de Tilburgse trappistenabdij Koningshoeven hangt opgeborgen Terwijl zijn geschilderde (1922) versie van deze kruisweg nog steeds „begraven" is in het Aartsbisschoppelijk Museum te Utrecht Situaties, waarbij men zich afvraagt of het niet hoog tijd wordt voor een daad van eenvoudige rechtvaardig heid, nu beide kruiswegen momenteel eerder volkomen „klassiek" aandoen en geen zinning mens meer „van een aan slag op de adel van de menselijke gestalte" zal kunnen spreken. Servaes een miskende? voor deze Albert Servaes. de bekroonde en de verguisde, de eenzame banneling en de glorieuze „zoon" van liet Vlaanmse land, nemen de twee Limburgse provincies het thans op. Met Venlo waar. voor het eerst in Nederland, in het Cultureel Centrum een vrij uitvoerige retrospectieve tentoonstelling van de kunstenaar is ingericht (tot 10 april geopend). En met Hasselt dat op 19 april, de eerste verjaar dag van Servaes" sterven te Luzem. deze retrospectieve tentoonstelling overneemt in het Provinciaal Begijnhof. Een tentoonstelling die méèt nog ongekende werken uit zijn Zwit serse periodeduidelijk en vanzelfsprekend de nadruk legt op Servaes' religieuze werk. zonder zijn landschappen en por tretten te vergeten. Zij weerspiegelt, facetsgewijze. een zestig- Jarig schildersleven, maar vooral en door alles heen: een consequent beleefd christendom op een hernieuwd artistiek (expressionistisch) vlak. I>e grootste en werkelijk enige, door en door religieuze schilder, die het westen in de eerste helft van de twintigste eeuw voortbracht: zegt dr. W. Vanbeselaere, hoofdconservator van het Koninklijk Museum te Antwerpen. Waarom? Omdat hij de harteklop van het mysterie der schepping hoorbaar maakt in zijn kleur. In een kleur die niet helder is, eerder donker, omfloerst en verzadigd van mysterie. Die het geheim der dingen accentueert en het onuitsprekelijke tastbaar maakt. Ver verwijderd van de In zijn jeugdjaren verheerlijkte impressionistische „belle peinture". ver weg van de allerindividueelste opvattingen van zijn leeftijdgenoten, staat Servaes stevig in de donkere grond en leeft hij tussen en met het eenvoudige harde Vlaamse volk van het land, als een schilderende Strcuvels. maar dan een wiens epische evocaties doorlicht en gedragen worden door een levendig en verdiept religieus besef. Een kunstenaar in wie mens, landschap en religie niet meer van elkaar te scheiden zijn. Een kunstenaar wiens werk, ook zijn machtig landschap, ook zijn sterke boerenkoppen, oen belijdenis wil zijn en is. En bestemd voor de gelovige gemeenschap Rijk oeuvre Hoe rijk, picturaal en geestelijk. Servaes" oeuvre is. blijkt meer dan duidelijk uit de Venlose expositie, die niet alleen de befaamde Kruisweg 1919 in zijn geheel brengt, niet alleen een aantal staties van de geschilderde versie uit 19211922, maar ook de in 1920 te Venetië bekroonde eyclus „Het boerenleven", rustig en gevoelvol, lyrisch zelfs van compositie en kleur. Vele beroemde doeken als „De heilige avond" (Servaes' overgang 1905 naar een eigen expressionisme), als het levensgrote „Sursum Corda" (dat het manifest van het Vlaamse expressionime wordt ge noemd), als de onvergetelijke portretten „Boer Martelaere", „Pater Jeroom" en „Pieter van de Meer de Walcheren", uit 1964. worden er geflankeerd door machtige, in één meeslepende toon geschilderde landschappen, door tal van boeren-religieuze motieven, maar ook door de bitter- dramatische tekeningen naar Ramuz. een getekende Kruis weg (veel breder, milder) uit 1936, Zwitserse madonna's en JEZUS TER DOOD VEROORDEELD „Een uitgeput, gefolterd ontluisterd mens tussen twee afgestompten in de misdaad" een aaneengekluisterd blok met hen Van ome parlei DEN HAAG. Over de thans 51-jarige formaten, minister P. J. S. de Jong doet nog steeds een aardig grapje de ronde. Toen hjj kort na de oorlog met *Un onderzeeër thuisvoer in Rotterdam verbaasde men zich aan de Parkhaven over de enorme lengte van de commandant, die als oorlogsheld in het vaderland In gehaald zou worden. Maar men keek wel byzonder vreemd op, toen daar een nogal kleine luitenant ter zee eerste klasse aan wal stapte. Hij bleek, om hoog boven de commandotoren te kunnen uitsteken, een paar kistjes op elkaar gestapeld te hebben. Het zou overigens niemand verbazen, demissionaire minister van Defensie, thans formateur De Jong, deze grap zelf rondverteld heeft. Het is er een uit de enorme hoeveelheid, die hij bij allerlei ge legenheden graag rondstrooit. Vooral wanneer hier en daar tijdens besprekingen of debatten moeilik- heden dreigen is minister De Jong altjjd wel goed voor een lachertje of voor „de beste van de dag". Hij schijnt daarmee al heel wat situaties geklaard te hebben, ook op zijn departement en zelfs, naar men zegt, in de ministerraad. Deze eigenschap zal hij dezer dagen hard nodig heb ben. Het samenstellen van een kabinet-De Jong kost hem waarschijnlijk meer kopzorgen, dan hy tijdens de tweede wereldoorlog ergens onder de oppervlakte van een van de zeven wereldzeeën gehad heeft. Maar: doorzetten zit deze oud-marine-officier, uit Apeldoorn afkomstig, in het bloed. In 1930 koos hij verantwoordelijke hitler voelde, zjjn oorlogsverrichtingen, maar Iml.-n uit de Jaren 1940—1945 lij zwUgt Uever over r gaan heel wat ver voor de marine, maar werd afgekeurd, omdat hij een tikkeltje, nauwelijks een centimeter, te klein was. Een jaar later meldde hij zich weer en had de goede lengte maar dan ook precies. Hoe hij dit klaar ge speeld heeft is een nog altijd verzwegen geheim van deze in wezen nog altijd marine-officier. Afkom stig van de onderzeedtenst week hjj in de meidagen als oudste officier met de O 24 ui' naar Engeland. Met deze onderzeeër voer hij de gehele oorlog, eerst als oudste officier, later als commandant. En wat voor een commandant. Medio 1959 werd hij op «Ie Noordzee door een heli kopter van zijn Jager „Gelderland", waarop hU sinds september 1958 als commandant voer. gehaald en naar Den Haag overgebracht. HU werd aangezocht als staatssecretaris van marine, stemde toe en op 27 Juni begon zUn nieuwe carrière. HU bleef staats secretaris tot het ministerle-MarUnen. Toen werd hU benoemd tot minister van Defensie. HU deed al snel van zich spreken door zUn organisatorisch conflict met de toenmalige chef generale staf en bevelhebber der landstrUdkrachten. luitenant-generaal v. d. Wall Bake, de tegenwoordige gouverneur van de K.M.A. te Breda. Het ging om de verticale opbouw van de fensie en om een aantal andere organisatorische kwesties. Verschillende opper- en hoofdofficieren ver dwenen en anderen werden bevorderd. Nadien voer de hU allerlei bezuinigingen door in de krUgsmacht. hief overbodig geworden onderdelen op. concentreer de andere en schiep In de krUgsmacht een nieuwe geest van verantwoordelUkhedcn en vertrouwen. ZUn humoristische kUk op allerlei situaties verbergt achter een harde lijn, die hU in zUn eigen leven ge handhaafd heeft en die hU ook heeft benut als staats secretaris en vooral als minister. Men wacht in spanning op de resultaten van dese formateur De Jong, die hier en daar bU voorbaat al te licht bevonden is. Maar hU beschikt over een aantal geestelijke kistjes, waarop hij staande, levensgroot boven de middelmaat weet uit te steken. „HU houdt zUn hoofd altUd boven water, aelfs onder water", is een karakteristiek die men hem graag aanmeet. Dit Is meer dan men van heel kan zeggen. JEZUS AAN HET KRUIS Wellicht Servaes' be roemdste tekening. Niets ontziend door zijn brutale directheid, maar vervuld van een serene en oneindige JEZUS WORDT BEGRAVEN Compositorisch een prachtig geheel, bezonken en evenwichtig, zonder tragiek, maar de diepte van het mysterie peilend. originele taferelen uit de Zwitserse cyclus „Marialeven '60". bijzonder rijk van toon, iets barok misschien, maar zo sugges tief en knap van zeggingskracht, dat sommigen vermoeden dat zijn Zwitserse periode artistiek de meest verrassende aal blijken te zijn. Deze Servaestentoonstclling in Venlo is én artistiek én religieus een belevenis en een verrUking. Een onontkoombare bezinning tevens op de huidige ontwikkeling van de beeldende kunst, waarin vernuft bezieling vaak vervangt en waarin decoratie vaak de plaats van de geest Inneemt. Om dan nog niet te spreken van het geloof dat ln de beeldstormende strijd legen taboes zelf een der nieuwe taboes is geworden. L. M. AMSTERDAM (ANP) De president van de Amsterdamse rechtbank heeft de vader van een zesjarig meisje uit de hoofdstad bevolen burgemeester Van Hall per brief te verzoeken het ingeno men paspoort van zijn dochtertje aan haar moeder ter hand te stellen. Daar komt het vonnis op neer. dat de presi dent, mr. U. W. 11. Stheeman, heeft ge wezen in het kort geding, dat de moe der tegen de vader van kind (haar ou ders zijn aan het schelden) aangangig had gemaakt. De man was er beducht voor dat zijn Duitse vrouw, die met hun dochtertje de paasdagen bij haar ouders in Wiesba den wil doorbrengen, zich voorgoed in Duitsland zou vestigen. Daarover had hij eind februari in een brief aan de burgemeester van Amsterdam geschre ven, wat tot gevolg had dat het paspoor tenbureau de pas van het kind had inge nomen. Deman moet nu deze brief krachtens het bevel van de president in trekken en daarbij tevens het reeds ge noemde verzoek doen. Op het niet nako men van dit bevel staat een dwangsom van 500 gulden per dag. Bij een presidentiële beschikking oktober 1965 was bepaald, dat het r je bij haar moeder zou blijven, hetgeen in het algemeen meebrengt dat zij haar moeder tijdens de vakanties zal volgen, aldus het vonnis. De president achtte '1 door de vader aanwezig geachte gevaar van niet terugkeren uit Duitsland weinig waarschijnlijk. HAARLEM (KNP) Op de te Haar lem gehouden vergadering van de leden raad van de r.-k. bond voor kosters in de bisdommen Haarlem en Rotterdam heeft de bondsvoorzitter, de heer A. Koene uit IJmuiden, zijn functie van voorzitter van de bond, in verband met het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, neer gelegd. Voor zijn vele verdiensten ontving de heer Koene een koninklijke en een kerkelijke onderscheiding. Met algemene stemmen werd de huidige secretaris van de bond. de heer F F van Pinxteren tot zijn opvolger gekozen. Onnavolgbaar gedistingeerd Geen safaritoestanden in smaakvolle collectie (Van onze moderedactie) AMSTERDAM Aan de rozen die bloeien op de kale takken in Max Hey mans" salons, is elk seizoen de leidende kleur van zijn nieuwe collectie af le leten. Gisteren glansden ze in turquoise lijden en fluweel tegen het havanagrijs van dood hout: Heymans heeft het tur- quols van een zomcravondhemel ge- kosen voor de lichte wollen effen of jacquard geweven stoffen, de tmprlmex zijden en batist, de satijn en kant. Hij combineert dit zachte blauw-groen met grijs tot een koel effect, met bavana M een warm geheel, met wit tot iets luchtigs. Aldus is hij kleuriger dan wij van hem gewend zijn. maar toch nog «leeds ingetogen en verstild in verge lijking met de uitbarsting van kleur en Rechtbank stelt Thielen voorlopig in het gelijk BREMEN (Reuter-DPA) Een recht bank in Bremen heeft woensdag in kort geding bepaald dat Fritz Thielen, die tien dagen geleden door het bestuur van de W astduit se rechts-radicale nationaal- democratische partij (NPD) als voor zitter is afgezet, voorlopig gerechtigd ia het voorzitterschap te blUven uitoefe nen. De rechtbank zal zich er na Pasen definitief over uitspreken of Thielen als rechtmatig voorzitter moet worden be schouwd. wilde ideeën bezig is ons Een collectie van verfijnde stijl en eenzaam hoog niveau was het dan ook die Heymans zijn getrouwe volgelingen ontvouwde: „Trés Max Heymans" zoals terecht op deze persshow werd gezegd. Hier hoeft niemand broekrokken te zoeken noch kettingceintuurs, maar des te meer ensembles van japon met jasje en steeds bijpassende hoed, waarin de ze meester excelleert. Zij hebben iets van een trage, nonchalante sjieke recht of rechtuitlopend van rok. soms met een wikkeleffect, de taille laag op de heupen. Het geopend vrij korte jas je met vlak boven de zoom liggende ceintuurtje, geeft zicht op een mouw loos zijden lijfje met col of liever nog met v-kraag en gestrikte slippen. Ook de jeugdige sportiever versie met plooirokken en opgestikte zakken, ontkomt niet aan het stempel van ids- De r iende passende japonnen, zijn laag op heup hoogte doorsneden en doorstikt, de voe ring hoort bij blousedeel, bij hoed of tas. Zulk een turquoise wollen mantel van ton-sur-ton geruite wollen stof (van Spandon) gaf de verrassende kijk op een mouwloze chemisler van havana shantung, met waaierplissé in de rok- plooien. Geen safaripak bij lleymans, wel een Jeugdige tailleur met militaire accen ten van epauletten en koperen knopen, wel een alweer hemels gekleurd soepel leren ensemble met doorgestikte rokba- nen. Geen safari hoed, maar wel de zwier van een bleek blauw-groen flam bard, met schuin opgeslagen rand, om boord met grijsbruim lint en versierd door een schitterend bijou. Ofschoon de kanten jurkjes (zwart guipure, turquoise kant met lurex, en zelfs turouoiae kant voor 4e bruid) at- De Nederlandse cartoonist Opland is maar een nietige figuur tegen de grote, culturele wand, die hij voor de wereldtentoonstelling in Montreal aan het beschilderen is. ADVERTENTIE (Vervolg vun de voorpagina i Volgens politiek Den Haag liggen de formatlekaarten van de heer De Jong nog steeds behoorlijk geschud. Hij kan de draad opnemen, die mr. Biesheuvel door allerlei wijzigingen moest laten val len. En hij kan ook praktisch direct met het polsen van de nog aanwe zige kandidaten beginnen. Waarschijn lijk ontmoet deze formateur niet dezelf de problemen of in veel mindere mate, die mr. Biesheuvel tussen zichzelf en diverse kandidaten op zijn weg gevon den heeft en die hem dwong zijn forma teurschap neer te leggen. Formateur De Jong gaat de komende dagen eerst na wat er precies gebeurd is tijdens de informatie- en de vorige formatieperiode. Hij gaat alles analyse- zal proberen uit te zoeken waar de knopen gezeten hebben, zei hij gisteravond. Misschien wordt het voor hem iets gemakkelijker, omdat nu de KVP een premier levert wanneer hij slaagt. Dat kan het zoeken naar de ge schikte kandidaten uit de vier politieke •peringen voor bepaalde sleutelpos- iets eenvoudiger maken meende de De Jong. ,,Ik krijg daardoor wel licht andere mogelijkheden dan de heer Biesheuvel gehad heeft". De vraag o( mr. Biesheuvel bereid is in 'n kabinet De •long zitting te nemen, is gisteravond I bij het „overnemen van de wacht" in algemene zin ter sprake gekomen. Mr. Biesheuvel zal in ieder geval construc tief aan de vormii kabinet De Jong ueel 'erken, heeft hij Of hij moeilijkheden verwachtte?" Dat weet ik nog niet, maar ik heb mijn le- ven lang ervoor gewaakt om moeilijkhe- den in de toekomst te zien. Wanneer men I vroeg grijs wil zijn moet men deze j moeilijkheden vooral steeds naar voren gaan halen Ik weet het allemaal nog niet en er zijn vandaag zoveel nieuwe lerbekoorlijkst zijn, maakte op ons het satijnen ensemble in de favoriete kleur de meeste indruk: de mantel bij uitzon dering op normale hoogte getailleerd en afgezet met een diepbruine nerts kraag, over een rok met a-symmetrisch hesje en aangesnoerde oeintuur van da- zelfde satijn. SajnanvaHendt oooavoigbam» Havannakleurig jurkje met vesteffect •m plooirok waarover turquoise jasje. sjiek en gedistingeerd gekleed wil zijn, kan bij Heymans terecht, of ten minste getroost sijn dat onze couturier met de meeste smaak ooft nog ftst ideaal voor ogen heeft HERLIJN DP A) Ook de nieuwe .Sennat van Weet-Berlijn /.al weer een coalitie van sociaal-democraten en vrije democraten zijn. De liberalen namen dinsdagavond hel aanbod van de socia listen aan om de samenwerking voort te letten. De vrije democraten gingen akkoord met de voorwaarden van de socialisten, dat zij in de nieuwe stadsregering niet meer dan één vertegenwoordiger sou den krijgen. Tot dusver hadden zij er drie. Bij de verkiezingen van 12 maart behield de SPD met 81 zetels de abso lute meerderheid in het Borlljnee parle ment. terwijl de CDU it «o dt FT>P se negen kragen. dingen op mij af gekomen. Ik ben er allemaal erg benieuwd naar". Of hij dan wel verstand had van finan- cieel-economische problemen? „W men in Europa een financieel- misch expert zoekt, bellen ze niet aan mijn deur, dat is zeker. Maar de mi nisters die Ik eventueel ga aantrek ken moeten wel goede krachten zijn, vooral in de financieel-economische-so- ciale sector". En verhuizen? ,,Ik weet nog niet of ik naar het Catshuis ga, misschien blijf ik liever in het koetshuis wonen". KRIJGERTJE SPELEN Tegen roekeloze rijdster drie maanden geëist MAASTRICHT. (A.N.P.). „De ver dachte ls samen met iemand andrrs op de rUksweg krijgertje aan het spelen ge weest oin te zien wie het eerste in Sltlard zou z(Jn Dte andere ls bulten de zaak gebleven, omdat hij zleh ten onrechte op zijn ambtsgeheim als arts heeft beroepen. kelt* niel Ir rrmn zUn Ket ■ergcl i dat door dit r door de ondeugdelUkhrid Dit 7cl de officier van justitie bij de rechtbank te Maastricht, gisteren ln zijn requisitoir tegen de 28-jurlge Maria K. HU vorderde tegen haar drie maanden gevangenisstraf, met twee Jaar ontzegging van de rjjbevoegdheid. Zij werd ervan ver dacht op 12 september 1966 op de rijksweg Roermond-Slttard met huur zware sport wagen een botsing te hebben veroorzaakt, waarbij de twee Inzittenden van een tege moetkomende auto op slag waren gedood. De officier -nam aan dut de verdachte moest hebben geweten dat de remmen van haar wagen niet deugden De raudsmun stelde daar tegenover dat de verdachte niet kon hebben geweten dat maar drie wielen remden Hij veraocht de rechtbank d<- zaak voor nader onderzoek terug te verwijzen naar de lerhtermmmia- Miris, De president van de rechtbank, wees dit verwek af en bepaalde de uitspraak op 4 april Startsein bouw afweersysteem in Amerika WASHINGTON (DPA) De Ame rikaanse Stenaat heeft dinsdag met grote meerderheid het startsein gegeven voor de bouw van een rake taf weersysteem. Met 85 tegen twee stemmen gingen de senatoren akkoord met een begroting van 20.8 miljard dollar voor het aan- vangswerk Ingeval onderhandelingen met Rusland over vermijding van oen wedloop op bet gebied van offensieve en defensieve rakotwapciM uoder ra- sultaai bljjveo. SEV1LLA ORANGE MARMELADE LONDEN (A.P.). Ondernemingen uit zes landen hebben een consortium omul i i dat v n een alnrmsy «teem te bou- ii de poolcirkel tot het oosten van de Middellandse Zee reikt. In 1971 moet dit waarschuwingssysteem voor N.A.D.G.E, (Nato Air Defense Ground Environment) klaar zijn. Hei consortium, dat Nadgeco heet, wordt gevormd door de N.V. Hollandse Signaalapparaten, Hughes Aircraft Company (V.S.), Marconi Company (Engeland), Selenla S.PA. (IUlitf), A.EG. Telefunken (Wcst-Dutt*Und) en Thomson Houston-Hotchkiss Brandt (Frankrijk). Het hoofdkwartier van het consortium wordt gevestigd in Feitham, Middlesex. Directeur wordt Charles W. Curtis van Hughes Aircraft Company. De verdeling van de kosten, ln totaal één miljard gulden, is als volgt: Canada 5,15 pet., Denemarken 2,87 pet., West- Dultniand 20 pet., Frankrijk 12 pet., Griekenland 0.67 pet., Italië 5,97 pet., Luxemburg 0.17 pet., Nederland 3,83 pet Noorwegen 2.38 pet Portugal 0,28 pet., Turkije 1,09 pet Engeland 10,5 pet. on de Ver. Staten 30,85 pet. DEN HAA<. (ANP) Op het ministe rie van Justitie in Dsn Haag beraadt men slch momenteel over een brief, die de Nederlandse overheid heeft ontvangen regering In Zweden over do two# Nederlandse Jongens, die In de Zweedse hoofdstad hun landgenoot Hendrik Droet hebben vormoord.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1967 | | pagina 5