vla-flip
maak 'n
lil
Doordouwen tegen beter weten in
SK
ET
Chimpansees gaan net als mensen
met knuppels op roofdieren af
Proef met
panters in
Afrikaans
Guine
Eindexamens v.h.m.o.
beginnen op 17 april
Amateur ruimte-onderzoek
VRIJDAG 10 MAART 1967
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 5
wat
SKI
1.SKI
iijniet
NERGENS kan men de afgang van de Weateuropese naties zo treffend gadeslaan als aan de
rand van een Zwitserse skiweide. Gezeten in de paksneeuw ziet de toeschouwer daar in
een tijdsbestek van nauwelijks twee uur Fransen, Duitsers, Engelsen, Belgen en Neder
landers in tobberig EEG-verband een huiveringwekkende knieval maken voor eigen onvermogen.
In het zweet huns gebruinde aanschijns zijn ze eerst trapsgewijs de heuvel opgestruikeld: alleen
die tocht is voor de meesten reeds een penitentie, die ze slechts verwacht hadden na het begaan
van een formidabele doodzonde.
WONDERLIJKE ERVARINGEN VAN EXPEDITIE
AMSTERDAM Een ruk aan een touw daarom was
het begonnen in een maandenlange periode van zorg
vuldige voorbereiding en zenuwslopende spanning. Een
ruk waardoor een opgezette panter met elektrisch
bewogen kop uit zijn gecamoufleerde hol zou worden
getrokken temidden van een grote groep chimpansees.
„Zullen de chimpansees de panter met knuppels
Charly's
blo-klasje
wankelt
over de
bergen
Skileraar Charly is eigen
lijk de enige, die er geen
moeite mee heeft en licht
als een gems naai' boven
springt de rest glijdt als
in een springprocessie na
elke meter weer ander
halve meter terug. Het is
een proces, dat wij trach
ten te stuiten door de ski-
stokken telkens dieper in
de sneeuw te drijven. De
buitenstaander krijgt door
dit uiterst slordig opwaarts
streven de indruk, dat wij
collectief van de dokter
een kwartiertje naar bui
ten mogen, op voorwaarde,
dat wij onze krukken ge
bruiken.
In het ski jargon heet deze
deprimerende wijze van
voortbeweging „Treppen-
schritt" en in de toelich
ting spreken de deskundi -
gen van „een eenvoudige
manier om een steile heu
vel te beklimmen". Het is
maar net, wat je onder
eenvoudig verstaat. Voor
alsnog hebben wij het ge
voel, dat wij een lastwagen
vol biertonnen naar boven
moeten trekken.
klamme hand
Eenmaal achter de heu
velkam je bent dan al
overrijp voor een zieken
huisbed en een begrijpen
de zuster, die je klamme
liand vasthoudt begint
de ellende pakgoed.- Al
het overige was voorspel,
een prélude op het boos
aardig werk. Oharly legt
het allemaal in drie talen
uit; „Jetzt machen wir
een Stemmbogen"„and
now we are beginning
with the stemmskiing", „et
main tenant nous commen-
Qons avec le virage en
stemm". Hij draait zijn
skies, zet zich soepel af en
trekt wijdbeens een hoog-
schuimend spoor in de
heuvelrug. Als hij beneden
is, roept hij ons toe: „Dit
is de beste manier om te
remmen. Denk erom: de
benen naar buiten druk
ken. Zo ver mogelijk. Dat
is alles."
De Fransman naast me
schudt z\jn door goedkope
landwijn en knoflook ge
looide hoofd, klampt zich
aan me vast en zegt trans
pirerend: „hoe zeg je in
het Duits: „als ik dat doe,
scheur ik gegarandeerd
uit mijn kruis?"
BLO-klasje
Hij heeft het niet meer.
Wie van ons trouwens
wel? Wij zijn stuk voor
stuk van goede wil, maar
we snappen er alleen geen
bliksem van. Als Charly
's avonds in de bar van
hotel Acker over ons
hoedse beweging van onze
skies spontaan dubbel
klappen en ons gereed
moeten maken voor de
volgende landing in de
sneeuw. Op elke bergtop
wankelen we geruime tijd
als een vaas, die op het
punt staat van het dres
soir te vallen. Nog houden
we ons overeind, nog
schieten we met het elas
tisch manuaal van een
dronkaard van de heuvel,
maar dat kan echt niet
lang meer duren.
Charly heeft ondertussen
van zijn wanten een han
dig toetertje gemaakt en
schreeuwt: „voorover bui
hooghartigheid waar De
Gaulle nog „U" tegen zegt.
Ze denken er dan ook niet
over om zich te schamen,
als ze weer eens op hun
tengere zitvlak naar bene
den zijn gegleden. De an
deren, de Zwitsers en Ne
derlanders met name, sta
melen duizend excuses,
als ze ln de sneeuw heb
ben gebeten en stotterend
beloven ze beterschap,
maar de Fransen werpen
ons in het voorbijgaan
slechts een ontspannen
glimlach toe, alsof ze wil
len zeggen: „Zo skleën we
allemaal in Frankrijk".
De Engelsen hebben een
de wetenschap, dat zij tot
een superieur ras behoren,
gunnen zij de continentale
tobberds graag hun leed
vermaak.
misleidend
De Zwitsers hebben een
misleidende tactiek: vraag
je hun op de man of
vroutf af, of ze voor de
eerste keer op skie6 staan,
dan beamen ze je vermoe
den gretig. Trap daar
echter niet in, want ze
liegen dwars door hun
windvrije ski jack heen.
Laat u ook niet ontmoedi
gen door hun razendsnelle
spreekt, heeft hij het dan
ook consequent over „mijn
b.l.p.-kla^je". Hij heeft ge
lijk. Dat goddelijk gestum
per mag inderdaad geen
andere naam hebben.
dooie gemak
Versta ons goed: zolang
wij maar stil staan, is er
geen vuiltje aan de vries
lucht. De pijn is alleen,
dat je ooit weer eens naar
beneden moet. Als je op
zo'n moment eerst op je
dooie gemak je oefening
in het klad mocht maken,
zou het allemaal zo'n
vaart nog niet lopen, maar
de ellende bij het skieën
is juist, dat het gelijk
menens is. Vanaf de eerste
minuut glijden en weg
wezen. Het resultaat is,
dat wij bij elke onver
gen, door de knieën". Voor
hetzelfde geld had hij kun
nen t roependfit we de
aardappelen af moesten
gieten. Hij herhaalt zijn
aanwijzing ook nog in het
Frans, maar alles, wat de
Fransman ervan oppikt,
ls het woord „derrière".
Terecht, want dat is het
enige deel van zijn
lichaam, dat in deze barre
dagen overuren maakt.
brosse benen
De Fransen in onze ski
klas vormen toch een pro
bleem: ze zijn door de
Schepper uitgerust met
twee uitzonderlijk brosse
benen, die als stokbroden
aan hun bekken hangen.
Als je er alleen naar wijst,
vallen ze al in onmacht.
Daarbij cultiveren ze een
andere benaderingswijze:
zwijgend en met stugge
volharding werken ze in
de richting van hiin on
dergang, hierbij gesteund
door hun superbe pessi
misme. Ze zijn het immers
gewend: India kwijt, Pa
kistan weg, alle kolonieën
in Afrika naar de haaien.
Waarom zouden ze dus
moeite doen om zich in de
skiklas wel te handhaven?
Ze luisteren met angeliek
geduld naar het steenko
len engels van Charly en
storten zich vervolgens
met clowneske bewegingen
van de berg. Als ze vallen,
haasten ze zich om met de
anderen mee te lachen, als
ze onverhoeds op de been
blijven, kijken ze je aan
1net een blik van: „sorry,
volgende keer beter". In
vorderingen, want in feite
stellen ze niks voor. Neem
maar rustig aan, dat ze
als kleuter de berg zijn
opgejaagd door hun van
vaderlandsliefde dampen
de ouders. Leer ons de
Zwitsers kennen: met het
gemak, waarmee een an
der zijn kind op de pot
zet, pressen zij hun kroost
op de houten latten. Een
klapje tegen het achterste
en hup daar gaat zo'n
dreumes al feilloos over de
skipiste.
ferme jongens
En dan de Nederlanders:
doordouwers tegen beier
weten in. dauwtrappers
van huls uit, die hun tota
le ongeschiktheid voor de
skisport maskeren met het
eikehouten bord. dat zij
voor de kop dragen. Ze
weten alles, ze begrijpen
alles en hebben er geen
moeite mee om zichzelf
geweldig te vinden. Zij zijn
het ook, die reeds de eer
ste dag aan Charly vra
gen, wanneer we een dag
tocht gaan maken. Dat ze
zich op de vlakke skiweide
al nauwelijks staande kun
nen houden, ontmoedigt
hen ln genen dele. Dat
komt wel goed. Ferme
jongens stoere knapen
niet waar. Hun voor
ouders hebben met minder
ta'ent ook leuke dingen
gedaan.
doodsmak
Fakkeldrager van de Ne
derlandse equipe is Wil
lem, een blonde doe-het-
zelver uit Den Haag. die
in geheel eigen stijl zijn
afdalingen regelt. Door
gaans doet hij dat op één
been, terwijl hij met het
andere zwaaiend zijn
evenwicht regelt. Het lukt
hem ook niet om één
centimeter door zijn stijve
knieën te buigen en daar
om zeilt hij kaarsrecht
over de sneeuw als een
generaal, die zijn troepen
inspecteert. Nauwelijks ge
hinderd door twijfel aan
eigen mogelijkheden is hij
van meet af aan de ster
van de klas. Terwijl ieder -
een wacht op zijn defini
tieve doodsmak, maakt
Willem in zijn onwetend
heid reeds figuren, die
normaal voor de zesde
klas gereserveerd zijn.
Een andere manier om
zich op de been te houden
kent hij niet.
twee neutjes
Na afleop spoedt hij zich
geradbraakt, doch welge
mutst naar zijn nederige
hotelkamer, waar hij 150
diepe kniebuigingen
maakt en twee neutjes
neemt uit de je.neycrfles,
die hij uit Holland heeft
meegenomen. U dacht
toch zeker niet, dat hij
zijn drank in Zwitserland
koopt? Gekke Henkie.
Vervolgens nuttigt hij in
de eetzaal twee diepe bor
den met uiensoep, enkele
borden met warm eten en
enig ooft. Hij is intens ge
lukkig. Alleen het ver
langen naar een eerlijke
bal gehakt blijft aan hem
vreten.
Als goed Nederlan
der is hij echter be
reid om zich bij dit
kleine ongemak neer
te leggen.
vallen?", was de vraag die aan het andere eind van het dam.
Reeds sinds 1953 wordt aan de hoofd
stedelijke universiteit, bij de afdeling fy-
cologieënthologle der dieren onder leiding
van dr. A. Kortlandt 't gedrag van mens
apen onderzocht. Daarbij kwam onder
meer aan het licht dat chimpansees uit
dierentuinen een roofdier in een aangren
zende kooi met een knuppel in de hand
op menselijke manier rechtoplopend pro
beren aan te vallen Onmiddellijk rees de
vraag, of de dieren dit in gevangenschap
hadden geleerd, of dat. het wapengebruik
bij deze hoog ontwikkelde apen tot het
normale gedrag ln de natuur behoort.
Om dit te weten te komen, confron
teerde dr. Kortlandt tijdens een van zijn
expedities in Kongo enkele jaren geleden
een groep chimpansees aan de rand van
het oerwoud met een opgezette panter. De
resultaten waren 'geheel onverwacht. De
apen probeerden op allerlei manieren het
roofdier schrik aan te jagen en zij namen
hierbij zelfs flinke knuppels in de hand.
maar van een echte goede aanval was
geen sprake. Geen enkele keer werd op de
panter ïaak geslagen. Zo ontstond het
idee. dat 'n panterproef misschien andere
resultaten zou geven, wanneer hij werd
gedaan met chimpansees uit de open
savannen, want in zo'n gebied kun je
inderdaad rechtop lopen zonder elk ogen
blik je hoofd te stoten tegen een boom
tak en daar kun Je met een knuppel slaan
nder dat hij vast blijft zitten in de
lianen. Deze nieuw opgezette panterproef
was het voornaamste punt van de zesde
expeditie.
Geen apevlees
Het land. waar de kans gewaagd zou
worden, was dc republiek Gulnee ln Wcst-
Afrika. dat voor een groot deel uit savan-
nenlandschap bestaat en waar de ehlm-
pansees nog in grote getale voorkomen,
omdat de islamitische bevolking geen
apevlees eet. en omdat dc regering een
aantal beschermende maatrt-gelén heeft
ingeheid.
Na lange omzwervingen werd een plan
tage met vruchtbomen gevonden, waar
alles erop wees. dat chimpansees er zeer
geregeld van het fruit kwamen eten. Hier
werd een schuilhut geconstrueerd, stukje
voor stukje, om de dieren niet te verja
gen door een te snelle landschapsveran-
Wekenlang tuurden zij dooi' de kleine
observatiespleetjes. De negende dag werd
het geduld beloond en kon een schat aan
gedragobservaties verkregen worden, ver
gezeld van foto's en films Langzamerhand
leerden de biologen de chimpansees In
dividueel ie herkennen: daar was oma:
een oud- grijs dier met een zware kop en
altijd vergezeld van haar kinderen, dan
was er de „vader", een zeer grote en In
drukwekkende man met een heel zwart
gezicht, en er was een ..heks", een wijfje
r verslaggevers.)
touw, in een klein schulhutje temidden van de uitge
strekte savannen van Afrikaans Guinee, door drie
gebaarde hoofden speelden. De spanning was te snijden,
toen de kabel strak stond: de biologen Jo van Orshoven
en drs. J. van Zon en de physicus drs. R. Pfevffers
stonden voor het hoogtepunt van de zesde Nederlandse
chimpansee-expeditie van de universiteit van Amster-
ADVERTENTIE)
M
de fijne dropbonbonlekker en... goed voor u!
Bijna 30.000
kandidaten
DEN HAAG (ANP) De handelsdag-
scholen met vierjarige cursus zullen op
17 april de spits afbijten van de eind
examens VHMO 19G7. De leerlingen
van deze scholen zullen op die eerste
examenmorgen schriftelijk geëxa
mineerd worden In het vak Nederlands,
en wel op het onderdeel briefwisseling.
Op 18 april komen de kandidaten voor
het staatsexamen hbs-a aan de
beurt om van o tot 12 uur op het on
derdeel wiskunde (schriftelijk) te wor
den geëxamineerd. Dezelfde dag treden
eveneens aan de leerlingen van de hun-
dclsdagsrholen (drie en vierjarige cur
sus). waar sij respectievelijk op de on
derdelen Duits en Engels schriftelijk
getes
aillei
■ordei
Woensdag 19 april voegen zich hier
bij de hbs-b kandidaten, de gymnasias
ten a en b en de leerlingen van de mid
delbare scholen vaor meisjes. De mms
wordt op die dag een Engelse vertaling
en een Nederlandse tekst voorgelegd: de
hbs-b algebravraagstukken en voor het
onderdeel Nederlands een tekstbehan
deling. De gymnasiasten van de alfa
richting zullen zich die dag verdiepen
in een Latijnse vertaling en hun school-
genoten van de betarichting in algebra
vraagstukken; 's middags zullen beide
groepen een Engelse vertaling dienen te
maken. Voor dc dagscholen vhmo vindt
het laatste schriftelijk examen plaats op
vrijdag 28 april en wel voor de hbs-a
kandidaten.
Meer dan 29.700 middelbare scholie
ren staan thans aan de vooravond van
hun eindexamen. Dit is 438 meer dan in
1966, toen er 29.322 deelnemers waren.
Hiervan behaalden in totaal 25919 leer
lingen, waarvan 10.264 meisjes en
15.655 jongens, hun einddiploma. De aan
tallen kandidaten die dit jaar aan deze
examens meedoen zijn achtereenvolgens
voor hbs-a ongeveer 7000 (vorig jaar
6855) hbs-b ongeveer 10.000 (9.928)
gymnasium 2700 (2819) gymnasium-b on
geveer 2900 (3018), middelbare school
voor meisjes ongeveer 6300 (5826).
Daarbij komen voorts nog ongeveer
60 eindexamenkandidaten voor de han
delsdagscholen met driejarige cursus
(vorig jaar 52) en ongeveer 800 leerlin
gen voor de handelsdagscholen met vier
jarige cursus (vorig jaar 824). Vermoe
delijk zal de staatscourant van 15 maart
1967 de data van de mondelinge exa
mens publiceren.
(ADVERTENTIE)
VORST
of geen
VORST
die van de Golf vnn Biskaje over
Engeland naar Schotland trok,
wakkerde gisteravond in ons land
de wind tot
zuidwestelijk
stormachtig aan uit
erichting. Inmiddels
NfEDE:
DEELT
K.N.M.l.
Onbestendig
trok een
zuidwesten
an IJsland langzaam
naar het oosten. Rond deze
lagedrukgebieden zal in het
af en toe harde, zuidwestelijke
winden koelere en onstabiele luclit
naar ons lund worden gevoerd. In
deze lucht k
buien zullen
omt een veranderlijke
>or waaruit plaatselijk
vallen. Op de oceaun
7'rekt van
een volgende storing
Azoren alweer in de
richting van
blijft het w
het Kanaal. Hierdoor
is.br,; hoog
78,.76; maan7.37
Schev.: sJ,S. IS.at.
Weer
Kopenhagen
Parijs" l"*
Grenoble
in Europa
r bew! W 10
Berlijn
Frankfort
Brigrado
11 !i i
met een beschadigd gezicht en een lam
me arm. Het wns elke dag weer een ver
rassing, welke dieren zouden komen, en
vooral ook wat zij zouden doen, want bij
chimpansees ziet men altijd weer nieuwe
gedragspatronen
Intussen werd alles voorbereid voor de
Onbezoldigd ere-mede werker ran de Amerikanen nt de Russen ia de 33-jarige
Duitser Manfred-Dieter Ostender, die een privt ruimteobservatiestution bezit
Op de zolder ra» zijn huis in Bonn installeerde deze hartstochtelijke
amatourondereoeker de apparaturen, die hem zeer exacte gegevens verschaften.
Als enige in Duitsland fotografeerde hij met stjn maancamera de landing
van Luna 9". Zowel de Amerikanen als de Russen lichten hun ijverige
medewerker tydig in over elke ophanden sijnde ruimtestart.
Panterpraet
Eindelijk op de ochtend van 22 decem
ber kwam er een groep chimpansees, die
groot genoeg was om de panterproef te
wagen. Met hoogspanning werd er ge
wacht tot er voldoende licht was om te
filmen en toen kwam met een ferme ruk
aan het touw de panter te voorschijn
Wat daarna gebeurd'? zullen de drie blo-
logen ln dat kleine hutje nooit mepr ver
gelen. Er barstte een hel van lawaai los.
alle apen renden eerst terug naar de be
schermende bosrand, maar zij kwamen
vrijwel meteen weer terug: tweebenig
lopend en gewapend met stokken van
polsdikte en van twee meter lnng. Zij
hielden hun knuppels op menselijke ma
nier aan het uiteinde vast en. terwijl de
filmcamera's draalden gingen zij dreigend
op de panter af en gaven hem de ene
klap na de andere, waarbij de knuppel-
uiteinden met snelheden van 90 kilo
meter per uur op de panter neerdaal
den Eenmaal stormde zelfs drie grote
chimpanseemannen tegelijk op de panter
af en sloegen zo hard erop los als Bij
konden, intussen oorverdovend schreeu
wend. Er werd verder met grape-fruit en
stukken hout. naar het hoofd gegooid
goed raak ook nog. Tenslotte werd de
hele panter aan zijn staart het bos ln ge
sleept. terwijl alleen zijn kop achterbleef
op het slagveld. De hele dag waren dn
chimpansees ln de buurt, de hele dag
werd hun opgewonden geschreeuw ge
hoord. en toen zij elndeliik 's avonds w a
ren gaan slapen vonden de biologen de
flink beschadigde panter 20 meter verder
ln het bos op zijn nig liggend terug
I Hiermee was voldoende aangetoond,
dat savannen bewonende chimpansees
hun grote vijanden met knuppels be
vechten. De conclusie was, dat deze
apen in open terrein, waar voldoende
ruimte Is oni wapens te hanteren, daar
van inderdaad gebruik maken. Maar
dit te weten te komen, was niet het
enige döH van het experiment de onder
zoekers wilden ook nagaan of de tech
niek van het knuppelvechten van ehlm-
Vervvantsehap
Wanneer namelijk twee verwante blo-
logische soorten hetzelfde gedrag ver-
lonen, neemt men in hel algemeen aan,
dut dit gedrag in de evolutie dezelfde
oorsprong heert. Mei andere woorden:
I uls de chimpansees net zo vechten als
I de mens, zon daaruit volgen, dut deze
knuppelteeluilek at 5 tot lil miljoen jaar
geleden bU onze ge
voorouders lot ontwikkeling moet zi|n
I gekomen. De voorlopige Indruk uit de
film I». dat de knuppeltechnlck van mens
I en chimpansee inderdaad drzclfdr is.
maar een definitieve eonrlusie kan pas
I worden gegeven, wanneer de rilm breld-
I )r voor beeldje Is bekeken
Dit de film blijkt, dat de hoger ont-
wikkelde savunnechlmpansees beslist
sociaal verband kennen en van een ge-
harentaai gebruik maken. Er zijn dus
i beslist wel rudimentaire menselijke
ij trekjes, als men tenminste knuppelen
en op het voorhoofd wijzen typisch
menselijk vindt.
De panterproef geeft ook een aantal
aanwijzingen. die doen vermoeden, dat
le evolutie van de gemeenschappelijke
voorouders van de Afrikaanse tnens-
apen en van de mens zich ln savanne-
landschappen heeft voltrokken. Nu is
Immers het bewijs geleverd, dat het
tweebenige lopen en het vechten met
I knuppels oorspronkelijk alleen In open
J terreinen kunnen zijn ontstaan. Pas
lator ln h«t tijdperk van ds aardgeschle-
De chimpansee in het oerwoud van
Kongo, geremd in zijn „menselijke"
bewegingen, sinds zijn voorouders
eeuwen geleden voor menselijke
wezens de vlucht moesten nemen uit
de savunnenvlakte.
denls toen menselijke wezens met spe
ren gingen J&gen, waardoor op af
stand kondion doden, waren ds toen-
mMigié óHImpartseeb niet moer tegen hen
opgewassen.
De naaste verwanten van do mens
moeten toen uitgeweken zijn naar het
oerwoud, waar geen ruimte meer was
om met knuppels te vechten. Men vindt
op het ogenblik dan ook alleen nog
maar chimpansees ln open landschap
pen, waar de plaatselijke godsdienstige
opvattingen het eten vnn apen verbie
den. Overal elders zijn zU uitgeroeid of
houden zij zich in de dichtheid* van het
oerwoud schuil.
Dit is ongetwijfeld niet de enige con
clusie, waarmee de drie onderzoekers
zijn thuis gekomen Wanneer de meer
dan drie kilometer film 1200 foto's en R
uur geluidsopname zullen zijn geanalv-
8eerd, en wanneer de 256 volgeschreven
bladzijden met observaties zullen zijn
uitgewerkt, zullen vele nieuwe gegevens
voor de wetenschap beschikbaar komen
over het natuurlijke gedrag van de
chimpansee een dier, zo menselijk,
dat de Gulnese Sousoustammen van
hem zeggen: „HU kan praten, maar hij
doet het niet, omdat hij geen belasting
wil betalen."
(ADVERTENTIE)
oude...
of jonge...
klare is
toch maar
je ware!
kleine glaasjes,
groot genoegen
Johnson: weer krediet
op investeringsbelasting
WASHINGTON (Reuter) President
Johnson heeft donderdag meegedeeld,
dat hij het Amerikaans.- Congres zal
vragen de opschorting van het krediet
van zeven procent op de investerings-
belasting ongedaan te maken. Het doei
van de opschorting, namelijk de vermin
dering van de inflatoire druk die van de
investeringen uitging, is bereikt, zo set
hij op een persconferentie. Dc Ameri
kaanss president wees erop dat dc ren
tevoet dalende is en dat de bedrijvig
heid in de bouwnijverheid ie toegeno-
