TAFELVOETBAL WORDT NOG
NIET ALS SPORT ERKEND
Vrouwelij ke rij ksmuseumdirecteur
zelf gespecialiseerd in microscopen
Landelijke bond heeft slechts
ruim driehonderd leden
DE LE1DSE COURANT
MEJ. DR. MARIA ROOSEBOOM
DENKT AAN TOEKOMSTIGE HISTORIE
Reoente foto's van de maan laat mej. dr. Maria Rooseboom ons juist
vóór het afscheid nog evenzien. Deze foto's vertegenwoordigen de
intense belangstelling voor de modernste ontwikkelingen in haar naar
„oude" wetenschap geurende kamer, waar dikke folianten, antieke
instrumenten en de in onze ogen aparte barometer ook al hing
zo n typisch Hollands model in vrijwel elk regentenhuis het rondom
haar gezellig maken.
Mej. Rooseboom is directrice van het Rijksmuseum voor de Geschie
denis der Natuurwetenschappen te Leiden, met o.a. zijn Christiaan
Huygens-v er zameling en zijn afdelingen voor microscopen, natuur-,
tterrenr-, schei- en geneeskunde en biologie. Door de naam van dit
museum, dat enkele wereldberoemde collecties bezit, wordt de „ge
schiedenis" in ons wakker geroepen. Ook alles uit onze tijd echter
dat betrekking heeft op de natuurwetenschappen en waarvan wordt
vermoeddat het geschiedenis zal gaan maken, tracht mej. Rooseboom
met haar staf (een fysicus, een arts, een farmaceut en een mijn
ingenieur) reeds aan te trekken nu het nog niet te laat is. Ook
regeren, in een historisch museum eist vooruitzien! Dat het niet altijd
lukt blijkt uit de fasecontrastmicroscoop van Nobelprijswinnaar Zer-
nike, waarvoor het te laat was.
V erzorgiiigselement
Typisch dat juist dit technische
museum de enige vrouwelyke direc
teur van onze rijksmusea bezit.
Mejuffrouw Rooseboom ziet
in het museumwezen een ver
zorgingselement, waardoor het be
roep van museumdirecteur heel
aantrekkelyk voor een vrouw, die
in het museumbeheer haar gehele
persoonlijkheid kwyt kan. Vooral
een vrouw stelt er pry's op geen
stof op vitrines aan te treffen en
geen scheve etiketten; juist een
vrouw toont waardering voor
schoonmaakwerkzaamheden van
anderen en kan met weinig midde
len een gezellige sfeer scheppen,
óók in
Toch was het niet om haar vrou-
relijke eigenschappen, maar om de
wetenschappelijke kennis van de
juist gepromoveerde biologe dat de
oprichters van het in 1928 op pa
pier gestichte en in 1931 in een ge
deelte van het tegenwoordige' ge
bouw geopende museum (dr. Crom-
melin en prof. Van der Klaauw) haar
in 1937 met dit museum lieten ken
nismaken. Mej. Rooseboom was on
middellijk door de geschiedenis ge
grepen; zij werd volontair, daarna
„meisje voor halve dagen" tegen een
gering salaris en weer later kreeg zij
een volledige werkkring bij het mu
seum, waar haar functie steeds ver-
antwoordelijker werd.
Heropening museum
,,ïn 1947 werd nadat de levens
vatbaarheid duidelijk was de par
ticuliere stichting „Nederlands his
torisch natuurwetenschappelijk mu
seum" door het rijk overgenomen",
vertelt mej. Rooseboom. Dat viel sa
men met de heropening van het mu
seum, dat in 1944 een zwaar verlies
had geleden: door een bombarde
ment in 1944 werden zowel 'n gedeel
te van het gebouw als van de waar
devolle inventaris verwoest. „Wij
moesten op subsidies dryven, maar
omdat dit museum zich bezighield
met de geschiedenis van de zuivere
natuur- en scheikunde (vooral ook
theoretisch) en niet met de toepas
sing ervan in de techniek was de in
dustrie niet geïntresseerd en stelde
het industriële bedrijfsleven dan ook
geen gelden ter beschikking".
Gelukkig dat de beide geheel pro
deo tijdens hun vrije weekenden voor
het museum werkende stichters al
vóór 1940 vele unieke en historische
cultuur-bezittende instrumenten had
den opgespoord! In de oorlogsjaren
zouden anders de oude, veelal hou
ten instrumenten wellicht in nood-
kacheltjes zijn opgestookt. De sticht-
ters begonnen te redden wat er aan
oude instrumenten te redden viel.
Het museum groeide sneller dan zij
aanvankelijk verwachtten, want voor
al op de zolders van universiteitsla
boratoria en bij particulieren was
méér dan zij vermoedden.
Twee categorieën
Mej. Rooseboom vertelt ons hoe
er onder de bezitters van oude bij
zonderheden 2 categorieën zijn: de
ene groep staat een voorwerp (bij
voorbeeld een lSe-eeuws gewicht»
graag af aan het museum als het een
waardevolle bezitting blijkt te zijn, de
andere groep neemt het dan juist
liever mee naar huis terug. Na be
studering van veilingcatalogi doet
de staf op aucties wel iriterressante
aankopen; dat zijn bijvoorbeeld ba-
lansjes, gewichten of verschillende el-
lestokken. Veel uit de laatste eeuw
maar ook wel van omstreeks 1800
wordt aan de kern van hel museum
toegevoegd.
Jammer dat het gebouw niet van
elastiek is: de nieuwe aanwinsten,
•Ie moderne museiimteclinieU met
zyn ruime opstelling, een juiste be
lichting, de wens om de instrumen
ten in werking te demonstreren, het
geven van toelichting in een ge
schikte ruimte het zijn allemaal
factoren die onze gastvrouw voort
durend doen hopen dat het binnen
afzienbare tijd mogelijk zal zijn
den", zegt onze wetenschappelijke
'gastvrouw. „Na 20 keer uitlenen
is er meer restauratie dan origineel
te ontdekken aan het museumstuk,
waaraan over 500 jaar de bezoekers
toch ook nog wat oorspronkelijks wil-
len zien. Bovendien wordt zó vaak om
uitlening gevraagd dat bij inwilliging
de belangrijkste stukken voortdu
rend uic het museum zouden zijn.
Amerikanen en andere buitenlanders
mogen niet tevergeefs een „bede
vaart" maken naar de van Van
Leeuwenhoek afkomstige microscoop-
jes, waarmee de bacteriën werden
ontdekt, of naar de beroemde „Leidse
fles" van Van Musschenbroek!"
We ontmoeten in het
dat ook de gangen als opstellings
ruimten moét benutten, de authen
tieke instrumenten welke de Leidse
professor 's-Gravezande tijdens z'n
colleges gebruikte. Later werden
deze in andere landen nagemaakt.
Als eerste docent tóónde hij zijn
18e-eeuwse studenten natuurkunde
proeven; vóór zijn tijd werd er van
af de katheder alleen getheoreti
seerd. Zelfs Voltaire en andere bui
tenlandse geleerden liepen by hem
college omdat zy zijn proeven wil
den zien, in analogie met de Leidse
professor Boerhaave, die beroemd
was omdat hy zyn studenten mee
nam naar het ziekbed! Van Chris
tiaan Huygens, één van de grootste
figuren uit de 17e eeuw, bezit het
museum op enkele lenzen na
praktisch alle hewaardgebleven
Wereldautoriteit
Een gedeeltelijke oplossing van
het uitleenvraagstuk is het laten rei
zen van kopieën. Twee instrumentma
kers en een meubelmaker (allen met
een grote interesse voor oude instru
menten) hebben zich bekwaamd in
de reparatie van de zich bij binnen
komst in slechte staat bevindende in
strumenten èn het nauwkeurig kopi
ëren daarvan. Nog niet zo lang ge
leden werden 50 kopieën van de Van
Leeuwenhoek microscoop naar Ame
rika gezonden ter distributie onder de
afdelingen van de bacteriologen-ver
eniging. Dankzij de opgedane erva
ring en de bestudering van de ver-
vaardigingsmethoden kan soms een
wetenschappelijk voorwerp door de
instrumentmaker of de meubelmaker
worden geïdentificeerd. Dat was
onder andere het geval met
de windwijzer van de Leidse acade
mie, die op een bepaalde manier is
gemaakt en de authentieke uit 1680
bleek te zijn.
„Myn eigen specialiteit is de ge
schiedenis der microscopie", ver
telt mej, Rooseboom. „Onze fysicus
bestudeert de natuurkundige kant
en ik kyk of er prettig mee ge
werkt kan worden, of hy handig
is in gebruik, terwyl ik me verder
verdiep in vragen als: wat waren
er in de 18e eeuw voor onderwer
pen aan de orde om met de micros
coop te bekyken, en wat verbeterde
men in de 19e eeuw aan de micros-
Onder verwijzing naar het feit dat
ons land in de 19e eeuw geen op
tische industrie kende, legt mej, Roo
seboom ons uit dat de zeer interes
sante museumcollectie microscopen
bewijst dat Nederland internationaal
georiënteerd was. De Nederlandse ge
leerden lieten de beste microscopen
komen (aanvankelijk waren dat En
gelse, later de Franse en weer later
toen Zeiss groot werd de Duit
se); landen met een eigen industrie
importeerden niet! Een prachtige,
rijk-geïllustreerde studie over micros
copen van de hand van dr. Roose
boom werd een naslagwerk van we
reldformaat!
Geen stoffige
werkkring
Een staffunctionaris van het
museum toont een enkelwerken-
de luchtpomp volgens ontwerp
van de hoogleraar Burchardus de
Volder, vervaardigd door Van
Musschenbroek.
Rechtsboven: een schilderij van
Samuel van Musschenbroekde
eerste wetenschappelijke instru
mentmaker in Nederland, be
roemd om zijn zijn luchtpompen
en microscopen.
Daar er geen centrale bibliotheek
op dit gebied in ons land bestaat,
tracht mej. Rooseboom een centrale
bibliotheek van de geschiedenis der
natuurwetenschappen op te bouwen.
..Vele wetenschappelijke boeken,
kranteknipsels, foto's, oude gravures,
prenten en een uitgebreide portretten-
verzameling kunnen we in deze bi
bliotheek bijeenbrengen en voor be
langstellenden beschikbaar houden",
vertelt ze. „Komt er een oude afbeel
ding binnen van bijvoorbeeld een bal-
lonopstyging of ontvangen we boe
ken over alchemie, dan wordt zoveel
mogelijk speurwerk verricht om alle
benodigde gegevens daarvan te ver
zamelen".
Het werk In dit museum blyft boe
len door alle bijzonderheden, waarop
men letterlijk nooit uitgestudeerd
„Ik heb vaak moeten horen dat
ik in een stoffige boel zou zitten",
zegt mej. Rooseboom in haar kamer,
die op een onrustig punt nabij de
hoofdingang ligt, hoewel juist door
die strategische ligging haar niet
veel ontgaat. „Dat is helemaal niet
waar; ik leef met de belangrykste
mensen uit vele perioden. Als ik
mijn kamer uitkom, sta ik al te
genover drie Nobelprijswinnaars.
Binnenkort zullen het er vier zyn,
daar het museum zojuist een be-
langryk deel van de wetenschappe
lijke nalatenschap van de chemicus
Van 't Hoff ten geschenke heeft
gekregen. Soms kryg ik een boek
werk in handen waarin een geheel
nieuwe periode in de wetenschap
geopend wordt en dan heb ik het
gevoel, iets heiligs in handen te
hebben".
Haar werk in en voor dit
geeft mej. Rooseboom voldoening.
En is voldoening niet één der hoogste
vormen van persoonlijk geluk?
MONIQUE FLOOR
in
grol
ge-
houw onder te brengen. In and»
landen (vooral in Oost Europa)
zijn wel vele musea voor de tech
niek, maar weinig musea ter we
reld hebben zó'n uitgebreide his
torische collectie als dit Neder-
Te veel gesleep
Mej. Rooseboom vindt dat er te
genwoordig te veel wordt gesleept
met onvervangbare historische
schatten.
„Als wij iets uitlenen aan een ten
toonstelling blijkt bij terugkomst dik
wijls dat het voorwerp heeft gele-
Directrice mej. dr. Maria Roose
boom met enkele te onderzoeken
nieuwe aanwinsten weegscha
len en gewichtenin haar werk-
De spelertjes moeten met de wysvtnger
worden getipt en dat gaat niet *o een
voudig als het lykt.
Zuid-Holland, Noord-Nederland en
Oost-Nederland. Om een Nederlands
kampioen te krijgen, werd eenmaal
per jaar een monstertoernooi georga
niseerd, waarop volgens afvalsysteem
werd gespeeld. De uiteindelijke win
naar mocht zich kampioentafelvoet-
baller van Nederland noemen. Om de
geluksfactor uit te schakelen, zijn de
12 beste tafelvoetballers dit seizoen
in een hoofdklasse ingedeeld. Er wordt
nu een hele competitie gespeeld. De
gene met de meeste punten mag de
hoogste eer voor zich opeisen.
BUITENLAND
r\e taf el voetbalsport heeft evenals
zijn grote broer zijn bakermat In
Engeland. Maar ook in Duitsland en
vooral ook in België zijn vele be
oefenaren.
Dat de tafelvoetbalsport geen grote
bekendheid heeft gekregen wijt de
voorzitter van „De Bollenstreek" voor
namelijk aan het feit, dat het spel
niet in elke speelgoed- of sportzaak
te koop is. Een firma uit Rijswijk
heeft de alleenverkoop voor Neder
land. Voor financiële bijstand is wel
eens een beroep gedaan op de Neder
landse Sport Federatie, maar deze is
na een kennismaking op een toernooi
in Rotterdam hier niet op in gegaan.
ERKENNING
DE BOLLENSTREEK
Om eens kennis met deze tak van
sport te maken, zijn we op een
koude, gure, regenachtige avond naar
Hillegom gegaan om daar een compe
titie-avond van de plaatselijke tafel
voetbalvereniging „De Bollenstreek"
mee te maken. Een steil trapje voerde
ons langs de buitenkant van de gevel
naar de koude zolder van het r.k.-
verenigingsgebouw aan de Hoofd
straat. Daar waren de 12 leden, die
de vereniging „Dc Bollenstreek" telt,
bezig hun competitie-wedstrijden af te
werken.
We werden ontvangen door de voor
zitter, de 18-jarige lyceïst M. A.
Litjens, tevens een van de oprichters
van de vereniging. Na enige wetens
waardigheden over zijn club en het
tafelvoetbal aan ons verteld te heb
ben. legde hij de spelregels uit.
SPELREGELS
Om ieder misverstand omtrent het
spel te voorkomen, wijzen we erop,
dat met het tafelvoetbal niet het
spel wordt bedoeld waarvan de spe
lers aan draaibare stokken zijn be
vestigd. Gespeeld wordt in een bak
ter grootte van een half biljart,
met groen laken bespannen, waar
in 22 platte, metalen spelertjes
op halve bolletjes gemonteerd
staan opgesteld. Het is de bedoeling
de spelertjes met de wijsvinger
vooruit tc tippen en het plastic
balletje, dat een doorsnede heeft
van anderhalve centimeter, te ra
ken. Raakt de bal een tegenstander
dan mag deze het balbezit over
nemen. Net zolang totdat de bal
weer tegen de tegenpartij aankomt
of er een doelpunt wordt gescoord.
De spelregels zijn verder ongeveer
gelijk aan het grote voetbalspel met
dit verschil, dat alleen dan op doel
geschoten mag worden als de bal in
het strafschopgebied is.
I itjens heeft enige jaren geleden, om
precies te zijn op 14 februari 1964,
met enige vrienden de tafélvoetbal-
spox-t in Hillegom van de grond ge
holpen. Hijzelf speelde het al van
kindsaf thuis, maar toen hij hoorde,
dat er in Haarlem een vereniging be
stond, is hij daar op afgestapt en lid
geworden. Na in de Haarlemse ver
eniging de tafelvoetbalkunst te heb
ben afgekeken, besloot hij in zijn
eigen dorp ook een vereniging op te
richten. Samen met de landelijke bond
werd er een piopaganda-avond geor
ganiseerd. die zo succesvol verliep, dat
al spoedig 22 jongens zich als lid
lieten inschrijven.
THUIS SPELEN
Eerst werd de wedstrijden nog thuis
bij de leden gespeeld, maar al gauw-
werd duidelijk, dat dat niet langer
ging en werd er uit gezien naar een
vaste verenigingsruimte. Deze werd
gevonden op de zolder van het r.k..
verenigingsgebouw aan de Hoofd
straat. Elke week spelen de jongens
hier hun wedstrijden. Ondanks het
feit, dat het ledenaantal is ingekrom
pen tot 12, is het enthousiasme er niet
minder om geworden. Er wordt zelfs
om de twee maanden een keurig ver
zorgd cluborgaan uitgegeven.
SUCCESSEN
Ouccessen hebben de Bollenstre-
kers al behaald. Hun eerste
man, M. A. Litjens, werd zesde op
de Nederlandse kampioenschappen
1965 en districtskampioen 1966 van
Noord-Holland. Tevens kwam hij
al enige malen uit in een vertegen
woordigend Nederlands team. Ver
leden jaar maakte hij een oriënte-
ringsreis langs de Engelse tafel
voetbaldistricten.
NEDERL. TAFEL
VOETBALBOND
|""\e 312 leden tellende Nederlandse
Tafel Voetbal Bond is onderver
deeld in de districten Noord-Holland,
JJet grote euvel waarmee wij t«
kampen hebben is, dat men ons
niet voor vol aanziet", zegt Litjens een
beetje verbitterd en krijgt een rode
kleur van agitatie, als hij ook maar
denkt, dat zijn bezoekers hem en zijn
tafelvoetbalsport niet ernstig nemen.
„U moet zelf maar eens proberen hoe
moeilijk het gaat". Wij proberen het
en bemerken hoe lastig het is om zó
tegen de spelertjes te tippen, dat het
balletje goed geraakt wordt We staan
een ogenblik later dan ook stom ver
wonderd als Litjens zelf het balletje
met de wonderlijkste effecten over
het speelveld dirigeert.
„Voor je zover bent, moet je echt wel
een paar jaar spelen en zeker twee
a drie maal per week trainen. Heus,
tafelvoetbal is werkelijk een sport".
Tafelvoetbalinternational Lltjee in de
weet u het ook niet
MIDGET GOLF In ons blad van 19
december 1966 vermeldden wij in deze
rubriek, dat er in Nederland geen mid-
getgolf-bond bestaal. Ook voor het bui
tenland konden wij deze niet opgeven.
Tót onze aangename verrassing ont
vingen wij een reactie uit Alphen a.d.
Rijn. Door de tip kunnen wij nu een
tipje van de midget-sluier lichlen.
Antwoord: In Nederland kunt u
zich wendeu tot. Internationaal Midget-
Golf Sportverbond, postbus 33, Lo-
TAPIFLEX Gang, trap en keuken
van mijn huis zijn beplakt met Tapiflex.
Kan ik eventueel Tapiflex opnemen en
hoe verwijder ik dan de achtergeble-
ven lijm?
Antwoord: Tapiflex kunt u niet verwij
deren, daar dit dan zou scheuren.
Antwoord: U kunt uw bussen laten ver
tinnen op onderstaand adres te Amster
dam: fa, W. Homeiier jr.. Elandsgracht
128, tel. 020-223031.
DAG- EN WEEKBLADEN. Kunt uf
mij de adressen verstrekken van de in
Zeist verschijnende dag- of weekblu-
Antwoord: In de gemeente Zeist wordt
een 3 x per week verschijnend nieuws
blad uitgegeven, t.w. de Nieuwe Zeis-
ter Courant, Slotlaan 255. Zeist. Voorts
werdt er elke week een huis aan huis
blad bezorgd, n.l. de Zeister Nieuwsbode,
adres: Jagerlaan 20, Zeist.
De Utx-eclitse dagbladen hebben speciale
edities voor de abonnees in Zeist met
Zeister nieuws en advertenties. Dat zijn
het Utrechts Nieuwsblad, Drift,
Utrecht, het Nieuw Utrechts Dagblad,
Janskerkhof. Utrecht en Het Centrum,
Kromme Nleuwegracht 65, Utrecht.
