tuin
en park
Vermageren
nkt is en
blijft een moeilijke zaak
196''
—J £)ONDERDAG 3 NOVEMBER 1966
DE LEIDSE CX)URANT
PAGINA 9
O
ooo
ooooo
ooo
O
van gezinsbezit naar publiek gebruik
- ■*-* -
- .Jtr.--' fi&V'
- ***.v
feit
De allereerste tuin moet
zijn gemaakt door de
man die het zwervers
bestaan moe, een stukje
grond afpaalde bij zijn
woonstee. Die tuin is ook
't eerste tuinbouwproef-
station geweest waar de
vrouw experimenteerde,
want de mannen hielden
zich bezig met de jacht,
zegt het geschiedenis
boek. De tuin heeft in
de loop der tijden aan
andere eisen moeten vol
doen; de laatste eeuwen
aan eisen van schoonheid
en ontspanning. Maar de
tuin, die oudste vorm van
gezinsbezit, begint zeld
zaam te worden. Het ge
meenschapspark komt er
voor in de plaats, om te
beginnen in de ste'den.
In de eerste helft van novem
ber zal de Kon. Nederlandse
Jaarbeurs een,vakbeurs ..Tuin
en F?irk" organiseren. Daar-
_op vooruitlopend werden wij
(mgnnomgS 'niet, aïs expert,
maar als degene voor wie tui
nen en parken worden aan
gelegd, de genieters) tot een
bezoek aan twee parken:
Transwijk op het kanalen
eiland te Utrecht, een van de
modernste openbare com
plexen. en de tuinen met park
van paleis Soestdijk. uiteraard
een van de meest besloten be
zittingen. Soestdijk is geen
Versailles, de tuin is dan ook
geen „paleistuin" maar eerder
de tuin van 'n buitenplaats",
een vorm die historisch gezien
na de paleistuinen kwam. De
kruisvaarders hebben in de
vroege middeleeuwen de kloos
tertuin van het Midden-Oos
ten naar het Westen gebracht,
waar keukenkruiden, genees
krachtige -en toverkruiden
groeiden om een bron als mid
delpunt van het huishouden.
De latere middeleeuwse kas
teeltuin lag niet meer omslo
ten, maar buiten de gebouwen.
Hef. Plein in Den Haag is kas
teeltuin geweest en heette nog
lang daarna Kooltuin. Kaste
len veranderden, de tuinen on
dergingen de invloed van
renaissance en barok; dat word
de tijd voor paleistuinen zoals
wij die nog zien op het Loo
en Huis ten Bosch, bij het slot
van Zeist en op Honselaars-
dijk
De 18de eeuw bracht een nieu
we elite voort, de rijke koop
lieden die langs de Vecht, op
Walcheren en in de Beemster,
voor plezier en als geldbeleg
ging een buitenplaats lieten
bouwen waartoe vaak lande
rijen en boerderijen behoor
den; een agrarisch bedrijf met
pachtboeren Maar de 18de-
eeuwse ..heer" maakte plaats
voor de 19de-eeuwse „meneer"
die de zandgronden opzocht
zoals het Gooi.
Meneer had minder agrarische
idealen, meer wensen in ver
band met. zijn eei en aanzien.
Hij bepaalde zich tot de villa
met tuin of park. waarin de
tuinbaas wonderen bewerkte.
Omstreeks die tijd kwam men
op de gedachte „het land over
te planten naar de stad", zo
als tuinarchitect Olstedt in
1840 zei. toen hij het Cential
Park in New-York ontwierp.
In de gehele westerse wereld
werden openbare parken aan
gelegd. ook Amsterdam kreeg
zijn Rij- en Wandelpark.' zo
heette in die dagen het Von
delpark.
Transwijk
iong.
zullci
Het wordt niet door boomkrui
nen maar door flatgebouwen
begrensd. Een modem park is
voor 70 tot 80% „betreedbaar",
het oude slechts voor 30%. en
daarom is uit zo'n nieuw,
fraai en overzichtelijk com
plex dat geheimzinnige van het
oude. dat. boelend dichterlijke
verdwenen. In het jaar 2000
zullen we vijfmaal zoveel par
ken hebben als nu. Tegen die
tijd moeten de oude sprookjes
boeken op de brandstapel.
Geen kind z a 1 nog begrijpen
wat zich afgespeeld heeft, in
koepelende bossen en blauwe
verten. Nieuwe dichters zul
len de sprookjes situeren m
strakke gazons"met het geronk
van de stad op de achter-
Speelterrein
Op het park Transwijk staat
een hoge beschilderde totem
paal als teken tegen de lucht
voor de „bouwplaats". Netjes
door 'n begroeiing aan het oog
onttrokken ligt daar een speel-
teriein vol onuitsprekelijke
rommel; een oude spoorweg
wagon. kale dode bomen, to-
"neeldecors. een kapottf**kar.
drainagebuizen. uitgegraven
plantsoenbanken. De afbraak
roept luid; Jongens, rotzooi
maar aan! En of ze er gehoor
aan geven! De zelfgebouwde
hutten lijken precies op de
onbewoonbaar verklaarde ne-
gerwijken van de tv. De vlam
mende rozentuin en de schit
terende ommuurde dahlia's
van het park bieden te weinig
avontuur.Misschien moet er
voor de ouden van dagen ook
iets eigens zijn om ze te lok
ken, iets met een laantje en
een pergola. Een ander speel
terrein is de verkeersplaats,
waar 's zomers telkens 40 kin
deren tegelijk voor 'n kwartje
entree, met alle denkbare ver
keersborden. lichten en situa
ties onder leiding van een
agent spelenderwijs de kneep
jes van het verkeer leren.
Op de plaats van het vrien
delijke paleis met ziin in wel
kom geopende ai-men. stond
oorspronkelijk een boerderij
die koning stadhouder Willem
III in 1674 tot jachthuis liet
ombouwen; de karakteristieke
zijvleugels kwamen er pas in
1815 bij Nu is het een konink
lijk woonhuis, dat zegt de stan
daard in top en de Nederland
se leeuw die in de vitrages is
be verrukkelijke tuin en het
schilderachtig landschap waar
van het binnenpark (15 hai
ongemerkt overgaat in het
grote park (190 ha) en in bos-
Achtergevel van paleis Soestdijk.
plant, hij kent de geschiedenis
van iedere steen en spreekt
met liefde over deze grond en
het werk van hoofd en han
den. Bij de oranjeboompjes
weet hij recepten. Ze staan in
kuipen geschaard langs een
breed tuinpad, er geuren nog
een paar late bloesems aan en
sen, zijn in de vorige eeuw
aangelegd door de tuinarchi
tecten Zocher en Engel (die
de zogenaamde broderies ont-
Een tuinarchitect werkt met
elementen die hij niet ziet.
Wel stonden er een eeuw ge
leden al de machtige bruine
beuken, zij ruisen 250 jaar lang
in deze tuin- Maar wat er om
heen en als achtergrond wérd
De chef-bloemist van paleis
Soestdijk. de heer C. van den
Brink, is hier al bijna veertig
jaar in dienst. Hij weet elke
bijzonderheid van boom en
er groeit een enkel oranje
appeltje. „Versuikerde bloe
sems zijn iets voor het dessert.
En de appeltjes kunnen gekon
fijt worden. En dan is er ook
nog een oranje-elixer van
ki-oonblaadjes die een dag ge
droogd zijn en drie maanden
op brandewijn gezet". ..Wordt
dat hier in de keuken nog ooit
gemaakt?"
Hij schudt het hoofd. „Nee,
dat geloof ik niet". Wij lopen
met in een „paleistuin", maar
over een intensief bewoond
landgoed. Het weergaloos gras
tapijt kan geen slijtplekken
tonen, maar er moeten toch
dagelijks voetstappen over
gaan En er moeten honden
rennen. Drie plavuizen in het
gras geven een klein honde
kerkhof aan; Babv en Lory,
twee hondjes van koningin
Anna Paulowna liggen naast
Kiki die honderd jaar later,
in 1959 het leven liet Al wan
delend leest- men een paar
regels in een familiealbum,
toevallig dap van een koningin
Achter de grote beuken staat
een plechtig gebouwtje met een
spits op het dak en een stom-
neergehaald. Het is het. oude
waterreservoir uit de tijd dat
hier nog geen waterleiding
Natuurlijk is Soestdük vol
herinneringen aan koningin
Emma. ..die ik nog 13 jaar
heb gediend", zegt de chef-
bloemist. HU ijst op een
kring mirten in kuipjes „Ko-
lekroontje bij haar huwelijk,
dat was zo de gewoonte voor
Duitse bruidjes".
Dan komen we bij de ..fon
tein", een kleine omsloten
tuin met sokkels naast de in
gangen, maar de beelden die
erop hebben gestaan zijn
verdwenen. Ook het latwerk
dat. met blauweregen en rozen
vroeger een brede pergola
maakte is er niet meer. maar
in het midden staat nog steeds
het gebeeldhouwde vrouwen
figuurtje omgeven door een
dikke rand laaggroeiende
plantjes en bloemen van waar
uit kleine stenen kikkers het
water naar het midden spuiten.
Prinses Juliana draaide de
kikkertjes wel eens om. dan
kon zij grootmoeder natspui-
ten ..Het hele bouwwerk met
fontein werd destijds door
prins Hendrik, de broer van
koning Willem III op een ten
toonstelling in Parijs gekocht.
Bij een huis dat bewoond
wordt horen snijbloemen, cy-
nia's. leeuwebekjes, asters, en
in de kassen wordt het ,.bui-
tenplaatsgoed" gekweekt".
..Maar de anjers voor de prins,
ja daar vraagt iedereen me
altijd-naar. die komen van de
bloemist. Wat moest- ik met
mijn anjers als hij vijf weken
op Porto Ercole zit'"
Om achter de vijver te komen,
maken we al bijna een bos
wandeling. Daar vanaf de lich
te hoogte is het gezicht op her
half verscholen huis over de
bochtige vijver met waterle
lies en opvliegende eenden, zo
als Zocher het zich gedacht
moet hebben.
Dicht bij Jde tennisbaan
-'cadeau van de Nederlandse
schooljeugd, van elk. kind een
cent en het kinderspeelhuisie
'geschenk van de Surinaamse
jeugd). en het zwembad- 'de
koningin zou geen voet in het
water kunnen zetten als ze
geen eigen zwembad hai")
staat de zwaarste lindeboom
uit het land. Hoe oud? ..Als
ik zeg 300 jaar. dan zeg: u
tjonge! en als ik zeg 400. dan
is het ook tjonge. Maar hij
wordt a|le vijf jaren gemeten.
De omtrek is nu nog 21 cm.
gegroeid sinds de laatste keer".
Weer terug bij het huis. waar
de magnolia voor de tweede
keer bloeit, kijken irij naai
de rozen. Ze hebben ont
zettend geleden van de ko
nijnen. „Ik moet er achter
heen met de buks," zegt de
heer Van den Brink. „De prins
wil de konijnen eruit hebben.
Maar als de koningin dan net
naar het gras komt kijken,
loop ik maar eens om de boel
en roepksjt, ksjt, want zit
kan het niet goed hebben als
we ze wegschieten
En nu lopen ivjj in gezelschap
van de heer J. P van Alff.
hoofd afdeling plantsoenen van
de dienst van Openbare Wer
ken te Utrecht, door een mo
dem stadspark op 't Utrecht
se kanaleneiland. Nog niet i n
een park want
ook later niet de romantische
coulissegroeperingen staan, die
wij kennen uit de parken van
vroeger. Dit park is ruim. doel
matig verdeeld in wandelwe
gen. rustpunten, bloementui
nen. speelplaatsen en weiden
De fonteindie door prins Hendrikde bi
koning Willem III, in Parijs werd gekocht.
We zaten naast haar op
reu haar kolossnle bene
de onderste helft onder de op;
trokken strandjurk te voorsch
kwam. Toen onze blikken onwil
keurig over de rest van 't lichai
dwaalden, zagen wij een rompl*
die i
leling
nedis
x'hijnselei
der liet hoofdstuk „obesitas" (vet
zucht) zijn samengebracht, te we
ten: een stel gigantische heupen, een
„overhangende" buik. een indruk
wekkend „voorkomen", een paar on
der de korte mouwen uitpuilende r-
men, een dubbele kin, een korte hals,
dikke wangen, spleetoogjes enz. On
ze eerste indruk was: „Hoe komt zij
zo vet!"
Wanneer wij ons voeden, gebruiken
wij voedingsmiddelen die als voor
naamste voedingsstoffen eiwitten,
koolhydraten en vetten bevatten.
Deze voedingsstoffen worden in ons
spijsverteringskanaal verteerd, dat
wil zeggen zodanig scheikundig ver
anderd, dat zij in de bloedbaan opge
nomen kunnen worden. Via de bloed-
baan worden die voedingsstoffen
naar de cellen van 't lichaam ge
bracht. In die cellen heeft de stofwis
seling plaats: de voedingsstoffen wor
den. „verbrand" waarbij eiwitten in
hoofdzaa komgezet worden in celei
witten (voor opbouw en instandhou
ding van 't lichaam), terwijl de kool
hydraten en vetten als leveranciers
Kuur instellen
op individuele
patiënt
van warmte optreden. Deze warmte
wordt niet alleen gebruikt om onze
lichaamstemperatuur (die belang
rijk hoger is dan die van de omge
ving) op peil te houden, maar zij is
tevens de bron van alle energie (ar
beidsvermogen) van ons lich am.
Wanneer krijgt men nu vetzucht? Als
men een zodanige hoeveelheid koolhy
draten en vetten tot zich neemt, dat
deze niet^yolledig verbrand kunnen
worden en zich gaan opstapelen in de
reservedepots van het lichaam in
hoofdzaak in de vorm van vet). Het
lichaam treedt hierbij min of meer
regulerend op door het verschijn
sel van eetlust (hongergevoel). Im
mers naarmate we harder werken,
hebben we méér energie nodig, moe
ten er dus meer voedingsstoffen ver
branden en zullen we dus meer moe
ten eten: door de honger die bij
zwaar werk optreedt worden we tot
die grotere voedaelopname aangezet.
Gecompliceerd
De problematiek van de vetzucht
(we beperken ons tot de voedings
vetzucht en laten de ziekelijke vorm
van vetzucht buiten beschouwing) is
overigens nog zeer gecompliceerd.
Wanneer we bijvoorbeeld twee per
sonen, die hetzelfde lichaamsgewicht
en dezelfde lichaamsbouw hebben,
precies hetzelfde voedsel geven cn
hetzelfde werk laten doen. dan is het
mogelijk dat de ene persoon méér in
gewicht toeneemt dan de ander. Dit
hangt samen met de intensiteit van
stofwisseling (voedselverbranding i
die bij de beide personen verschillend
kan zijn. Verder spelen de „water
en zout-huishouding" in het lichaam
een rol, terwijl ook hoe kan het
anders de hormonen (onder andere
van de schildklier) een duit In het
zakje doen.
Deze uitvoerige inleiding (ik hoop
dat ik niet té geleerd ben geweest
had ik nodig om u duidelijk te ma
ken, dat door de gecompliceerdheid
van het vetzuchtvraagstuk een juiste
behandeling (dus het toepassen van
een verantwoorde vermageringsk ur)
zeer moeilijk is. Vanzelfsprekend
geldt dit niet v„or een geringe ge
wichtstoename. die door de betrokken
persoon gemakkelijk zelf bestreden
kan worden door enkele overbekende
regelingen van de voeding. Als maat
staf voor een juist gewicht neemt
men in het algemeen aan. dat een
volwassene zoveel kilogrammen mag
wegen als hij centimeters boven de
nieter lang is. (Bij een lengte van
1.70 ni mag men dus 70 kilo wegen).
Is de vetzucht echter van ernstiger
aard. dan is een vermageringskuur
(onder toezicht van een medicus) ze
ker noodzakelijk. Deze noodzakelijk
heid vindt niet' op de eerste plaats
zijn reden
de esthetische
hoewel bij de nog
sen de „slanke lijn" toch ook nog wel
een zekere aantrekkingskracht heeft)
maar vooral in de dreigende ge-a
ren van de kant van het hart. Niet
alleen moet het hart de bloedsom
loop door het overtollige netweefsel
onderhouden, doch ook zal de sa
mentrekking van de hartspier be
moeiüjkt worden door het vet. dat
zich om en in de hartspier ophoopt
Wat is de beste vermageringskuur?
Uit het grote aantal van dergelijke
kuren die ,.op de markt" gebracht
worden, behoef ik geen keus te ma
ken: er bestaat namelijk geen stan
daardvermageringskuur. Iedere kuur
moet worden ingesteld op de betref
fende patiënt. Hierbij spelen vele
factoren een rol: onder andere het
gestel van een patiënt (te sterke ver
zwakking). de vraag of d patiënt
nog andere ziekten heeft (bloeddruk-
verhoging. suikerziekte, vaatziekten
enz.; vooral bij hartziekten is grote
voorzichtigheid geboden!), de werk
kring van de patiënt (licht of zwaar
werk, geestelijke of lichamelijke ar
beid), de wijze waarop de patiënt op
de kuur reageert 'te snelle gewichts
afname) zijn geestelijke reactie op de
kuur, «nz. In het algemeen kan men
zeggen, dat bij een vermageringskuur
de totale hoeveelheid voedsel onver
minderd moet worden, welke ver
mindering vooral gezocht moet wor
den in de koolhydraten (aardappelen,
brood, papkost, suiker e.d.) en
vetten (vet vlees, spek, boter, olie,
room enz.), terwijl de „magere"
voedingsmiddelen imager vlees, eie
ren. bladgroenten enz.) toegestaan
zijn. De medicus zal de hoeveelheid
(in grammen) van de toegestane
voedingsmiddelen (berekend uit de
caloriënwaarde) in een dieetlijstje
samenvatten.
Hoe moeilijk 't vermageringsvraag-
stuk is, moge ten overvloede nog
blijken uit het feit, dat in de afgelo
pen jaren een nieuwe kuur naar vo
ren is gekomen, waarbij géén vetbe-
perking wordt opgelegd op voor
waarde dat de hoeveelheid kollhy-
draten sterk wordt verlaagd. Bij deze
nieuwe kuur dreigt h gevaar, dat
de grotere vettoevoer het cholesterol
gehalte van het bloed verhoogt en
daardoor de kans op het ontstaan
van een hartinfarct doet stijgen (zo
als u zich misschien herinnert werken
de „verjongingspillen" in dit opzicht
gunstig). Het is misschien nuttig
even te vermelden, dat alcoholische
dranken (vooral bier) niet in 'n ver
mageringskuur passen. Houden de
patiënten zich aan hun dieetlijstje?
Een groot aantal helaas niet. Ze be
ginnen met een groot enthousias
me aan hun kuur, maar zij stranden
vaak heel spoedig door gebrek aan
wilskracht en zelfbeheersing. Toch
willen alle vetzuchtpatiënten graag
vermageren, en het is dan ook geen
wonder dat ze hun heil zoeken in ver
mageringspillen. Tk vertelde reeds,
dat er hormomen zijn die een stimu
lerende werking hebben op de voed
selverbranding. Schildklierpreparaten
zijn dan ook succesvolle medewer
kers bij de vermageringskuur, maar
ook hier la 'n strenge medische
controle beslist noodzakelijk, vooral
bij wat hogere doses. Ook zijn er de
eetlustremmende tabletten. Afgezien
van het feit dat het in principe on
juist is een normale regulerende
werking van het lichaam i namelijk
de eetlust) af te remmen, zijn aan
het gebruik van deze preparaten ge
varen verbonden (in de zwanger
schap mogen zij bijvoorbeeld nooit
gebruikt worden). Men zoekt, deze
eetlustremmende middelen tegen
woordig in de wek-aminen, dat zijn
preparaten (onder andere amfetami
ne) die de slaapbehoefte en het ver-
nieoidheidsgevoel doen afnemen. De
ze „pep pillen" (die ook bij de doping
in de sportwereld een rol spelen)
schijnen Inderdaad een eetlustrem
mende werking te hebben, maar zij
mogen niet dan onder streng me
disch toezicht worden gebruikt. Be
halve dieetvoorschriften speelt -x>k
een goedgeregelrle lichaamsbewe
ging tuinwerk, flinke wandelingen)
een belangrijke rol bij de vermage
ringskuur, vooral voor mensen die 'n
zittend leven hebben (kantoor). Dooi
de lichamelijke inspanning wordt
energie, dus warmte, verbruikt, zo
dat er weer meer vet verbrand kan
worden. En wanneer men bij het
werk flink transpireerd, zal de ver
damping van hel zweet ook weer
warmte aan het lichaam ont
trekken. Het zou vooi- de hand
liggen dat ik dit artikeltje over
vetzucht aanbood aan de „dikke da
me" die ik aan het begin van mijn
betoog ten tonele voerde. Ik doe dit
echter niet. Want... tot mqn grote
verbazing zag ik dat de ober haar 'n
kop koffie met een slagroomwafel
serveerde en mijn verbazing steeg
ten top. toen zij twee klontjes suiker
in haar koffie liet vallen en met een
flinke scheut koffieroom liet drama
completeerde.
Er zijn nu eenmaal hele volksstam
men, die het nooit leren!
Wisselende
spaarresultaten
over oktober
AMSTERDAM
bank voor dc sti
melding van een
Al le
de
d Amstei
'ec- groot spaarover-
ver oktober. In tegenstelling tot
tsehjke spaarbanken in Rotte r-
i Den Haag waar in oktober
erd terugbetaald dan ingelegd,
e maand voor de voornoemde
lamse spaarinstelling een gun-
lultaat opgeleverd. Zij spreel
spaardag
•reld-
i oktober de in
leggingen de terugbetalingen hebben
overtroffen met 2.1 miljoen tegen een
overschot van 2.9 miljoen in oktober '65
Ingelegd werd 2d,4 miljoen, terugbetaald
18,2 miljoen.
Bij de Nutsspaurbank Den Haag is het
spaarderstegoed in oktober verminderd
met 1,8 miljoen. Daar werd ingelegd
29,6 miljoen doch terugbetaald 31,4 mil
joen. Ook in september had deze instel
ling een nadelig resultaat doch toen van
In oktober 1965
1.6 miljoen. Het
riode
iintal inleggen
le stijging var
n./okt. 196f
slechts 343.000 guli
bedroeg de ontspai
totale spaarderstcg
op 541,2 miljoen on
op 401,170 gulden. I
het tegoed in de p
was 36,7 miljoci
joen gulden in hetzelfde tijdvak
Een algemeen verschijnsel bij de spaar-
instellingen is de blijvende stijging van
de omzet, dus een steeds ruimer gebruik
maken van do mogelijkheden die zij de
inleggers bieden.
Dc Stichting Algemeen Rotterdams Stu
dententoneel is dezer dagen opgericht
en met haar werkzaamheden begon
nen. Op 11 november zal de stichting
voor de eerste maal optreden met
„Die Karthotek" van Tadeusz Rose-
