1000
JAAR
TAFTUFFE
bloenïillustratie
Zaal heeft
allure maar
kan beter
klinken
Holland Festival
Grandioze expositie
van Mondriaan in
Den Haag geopend
DC3R
NIEUWE OPVATTING
GROEP VAN ROGER PLANCHON
Herbert von Karajan met Bruckners Achtste
VRIJDAG 17 JUNI 1966
DE LEIDSE COURAï'
PAGINA 7
Het gebeurt niet dikwijls dal een tuin
aanleiding wordt tot het houden van een
tentoonstelling buiten de gewone hortus
cultuur waaronder b.v. exposities van
bloemkwekers gerekend kunnen worden,
waarbij men soms grote kunstmatig aan
gelegde tuinen in een tentoonstellingshal
brengt. Wat wij hier echter op het oog
hebben heeft daar niets mee te maken.
itin van het bekende Rijksmuseum
Meermanno-Westreenianum aan de Haag-
Prinsessegracht is in zijn oorspron
kelijke 18e-eeuwse staat hersteld, na
tuurlijk een aanwinst voor Den Haag
dat prachtige tuinen achter zijn oude
huizingen verbergt. En naar aanleiding
daarvan is de leiding van dit bij
zondere museum op het idee gekomen om
per expositie te laten zien hoe men door
de loop der eeuwen bloemen en planten
getekend en gedrukt heeft.
Het laat zich verstaan dat we hier te
doen hebben met een uitzonderlijke col
lectie waarvoor het museum vele bruik-
leningen moest aangaan en de bruikleen
gevers worden dan ook dankbaar in de
catalogus door de heer C. Reedijk ge
memoreerd. Naar tijdsorde is de verzame
ling als volgt ingedeeld: Handschriften,
gedrukte en handgeschilderde botanische
werken, tekeningen en aquarellen. Niet
alleen voor bibliofielen, maar ook voor
iedereen die van bloemen en planten
houdt om van te watertanden, terwijl zij
de geschiedenis van de recepteer-
kunde bestuderen er wel iets van hun
gading zullen vinden.
Middeleeuwse sier
De eerste selectie omvat louter sier-
illustratie zoals die in de middeleeuwse
getijden en gezangboeken voorkwam. Men
kent hun manier: de initialen werden
vaak omkranst en doorslingert met klei-
s fijne bloemguirlanden, de tekstschrij-
.jr deelde zijn pagina's zo in dat er een
brede marge openbleef, deze werd door
de schilder opgevuld met siermotieven
die dikwijls uit bloemen en bladeren
bestonden. Louter sierkunst? In hoofd
zaak wel, maar vergeten we niet dat er
toch een diep religieuze drijfveer achter
stak: de schoonste voorbrengselen van
geschapen natuur, de bloemen, bracht
men samen als een soort offergaven bij
Von Karajan over
Doelen
Herbert von Karajan heeft op een
in Amsterdam gehouden perscon
ferentie de concertzaal van De
Doelen in Rotterdam, en niet al
leen door de enorme ruimtewerking,
van grote allure genoemd. Dit Is,
zo voegde hij er aan toe, ook het
oordeel van zijn Berlins Philhar-
monlsch Orkest, waarmee hij
woensdagavond voor het eerst in
deze zaal concerteerde.
Over de akoestiek zei Von Karajan
onder meer: „Er zijn zalen die elke
klank microscopisch registreren. De
Doelenzaal is „eine synthetische
Halle", die voor 95 procent aan
alle eisen voldoet. Niets is. en ze
ker niet terstond, volmaakt. Zo
kwamen de aanzetten bij- de hout
blazers en ook de contrabassen niet
zo goed uit. Verbeteringen zullen
stellig worden gevonden.' Naar zijn
mening zal door afdemping van
boven en door verhoging van het
podium van onder, meer resonan
tie kunnen worden bereikt.
De heer Jo El-
semdoorn de ar
tistiek directeur
van het Rotter
dams Philhar-
monisch orkest,
deelde mede, dat
dr. O. Strese-
mann. intendant
van het Berlijns
Phil harmonisch
Orkest, hem had
verteld, in het
midden van de
zaal het gefluis
ter van de instrumenten te heb
ben gehoord. In deze zaal kan zelfs
kamermuziek worden gespeeld. Wel
zal, aldus dr. Stresemann, iets
moeten worden gedaan om de over
heersing van het kope,r te stimu
leren.
De directeur van ..De Doelen de
heer P. Verbist, onthulde dat de
heer Von Karajan hem had ver
zocht de air-conditioning af te zet
ten. ..Hij wilde niet met een onder
koeld orkest spelen en liever de na
tuurlijke gang j-an zaken". De mo
derne luchtverwerklngsinstallatie
van De Doelen (die 4,5 van de
28 miljoen voor de totale bouw, en
Inrichting heeft gekost) maakt het
mogelijk de lucht ln de 28.000 ku
bieke meter ruime zaal zesmaal per
uur totaal geluidloos dus met
nog minder geluld dan dat van de
ademhaling te verversen. Door
het voldoen aan Von Karajans ver
zoek liep de thermometer nogal op,
„maar", aldus de heer Verbl6t, „de
uitvoering was ao prima, dat dit
niet werd gemerkt".
Expositie van te watertanden
Amherstia nobilus Wall
de heilige teksten. Als God spreekt .of de
mens richt zich tot Hem in het gebed, dan
is de schepping daarbij aanwezig. Deze
spiritualiteit vinden we uitgesproken bij
sommige mystieken, misschien wel het
duidelijkst bij 'n mysticus die nog dicht
bij ons staat: Gezelle die immers dichtte:
„Mij spreekt de blomme een tale", of en
dat past nog veel beter bij deze expositie
(hij had 't er speciaal voor kunnen schrij -
ven): „Een blomken heb ik staan, nabij
me, in de oude boekenzale". Maar men
moet ze maar zien die kostelijke hand
schriften met hun prachtig gepenseelde
verluchtingen: het gothische getijden
boek uit Utrecht c. 1450, met de schilde
ringen, voornamelijk van de hand van
de meester van Catharina van Cleef, en
dan ziet u een pagina met een bordure
(rand) van iris, monnikskap, anjelieren
en andere bloemekens, of dat Nederlandse
getijdenboek uit de eerste helft van de
eeuw, ook al versierd met anjers,
blijkbaar 'n geliefde bloem in de late
middeleeuw, doorweven met fantasie-
bloemen. Nog een klein Nederlands bre
vier uit die tijd, geschreven door Hans
kin de Bomalia en verlucht met rozen,
vergeet-mij-nietjes, alweer anjers en an
dere bloemen. Wat voor materialen heb
ben die mensen gebruikt dat de kleuren
nog zó zuiver zijn! Er liggen hier initia
len te pronken gehoogd met bladgoud
so fris blinkt of het gisteren opge
legd werd. En we hebben nog nooit zo'n
schitterend boekje gezien als dat Franse
kleinood onder no. 4 uit de vroege 15e
r. een echte „hortus animae" be
plant met aardbeien, akeleien, madelief
jes en dergelijken.
Botanische boeken
In de benedenzalen vind u de tweede
serie botanische produkten van de druk
pers, gekomen met ingekleurde illustra-
en uit later tijd de gewone kleuren-
AMSTERDAM (ANP) De Ameri
kaanse choreograaf John Taras, le ballet-
meester bij George Balanchine's New
York City Ballet, is gisteren in Amster
dam aangekomen om bij het Nationale
Ballet de laatste repetities te leiden van
de Balanchine-balletten Apollo (muziek
Igor Stravinsky) en De Verloren Zoon
muziek Protovjev)Deze balletten wor
den op 24 juni in de Amsterdamse Stads
schouwburg in première gebracht in het
tweede Holland Festivalprogramma van
het gezelschap.
Hierna volgen nog twee uitvoerinen,
nl. op 30 juni in Den Haag en op 4 juli
wederom in de Amsterdamse Stads
schouwburg. John Taras was reeds in
december 1965 overgekomen om deze
nieuwste aanwinsten op het Balanchine-
repertoire van het Nationale Ballet in
te studeren. Voor het ballet De Verloren
Zoon wordt gebruik gemaakt van de
kleding zoals die werd ontworpen door
de schilder Georges Rouault.
Wag
ner en Strauss
uit de ban
in Israël
flora van Nederla/' door Cornelis
An toon Jan Abrab! Oudemans. een
boek van Krusemaiiit 1859 'n de_
len waarvan hier f 1 le zien is met
handgekleurde lith van M- Michielsen.
Wat moeten deze in de tijd ge
kost hebben, en »ar werden ze opge
borgen? Denkellte Pronk gelegd op
eikehouten tafel°f «rote lessenaars in
vertrekken wa»het ruimte niet
mangelde I
Maria SibyllM"'»»
Maar waarpekt men eiQenlijk he!
eerste naar igon U7lieke verzameling:
wie anders Maria Sibylla Merian?
En daar ligfiar werk Metamorphosis
intedorem h^men^ium Ofte Vfrnn-
dering der fHnaamsche insecten. Alles
in AmericdP het leven en levensgroot
geschilderff1 beschreeven. Amsterdam,
voor den pur> a^waar de zelve ook ge
drukt en )ezet te bekoomen zyn en bij
G. Valckfaet baar eigen inkleuringen!
Uitgegedin 1718 dus een 3aar na haar
Dan We midden 'n de wetenschap-
peiijkgFreld beland. Bloemen en dieren
zijn I n'e* langer boekversieringen
maarraktisohe illustraties geworden:
z<3 zj/deze plant er uit en aan dit en
dat u hen1 herkennen. Dat is trou
gh vroeg begonnen in de oude Her-
•""n de middeleeuwen, Johannes
stelde een plantenboek samen
4. het verscheen in Culemborg en
inden houtsneden in die duidelijk
zj h'J deed niets anders dan de oudere
ij vers navolgen die nog geen pers tot
beschikking hadden en pagina na
volschreven met hun kennis en er
tekenden.
let oudste exemplaar dat hier te zien
Fleurs de l'ile de Java.
drukken. Vooral die laatste wekken
stijgende bewondering. (We laten n
tijdsorde even los). Wat kon men i
vorige eeuw in het buitenland, in Duits
land natuurlijk maar ook in Engeland,
toch al prachtig in kleuren drukken:/, stamt uit de 10de eeuw
„The Orchidaceae of Mexico and Guate^oedelijk in Frankrijk geschreven door
male", een boek in reusachtig formaat, garseucio Apuleius, „De herbis" genaamd,
drukt in Londen bij J. Ridgway ai?een Karolingische minuskel. Maar ge-
Sons 1837—1844 met chromolitho's v/ drukte werken zijn er uiteraard meer te
zien. maar het heeft geen zin alle titels
te gaan overschrijven. U ziet. gaande van
boek tot boek. de ontwikkeling van de
grafische kunsten die gelijke tred schijnt
te houden met de vermeerdering van het
weten. Bekijk eens de verschillen van een
houtsnede uit genoemd Culemborgs Plan
tenboek met die grote Maagdenpalm uit
het „Kruyd.tboeck oft beschrljvinghe van
allerley ghewassen, kruyderen, hesteren
ende gheboomten", van Matthijs Lobelius,
gedrukt door meester Plantijn in Antwer
pen. 1581. En zelfs vele afbeeldingen uit
de zeventiende eeuw, hoe nauwkeurig
M. Gauci naar S. A. Drake e a.. ligt op
bij de rode weelde van een Leal ia
perbiens. Daar dichtbij, ook weer i
lijvig volume (onhanteerbaar), een bc
over Javaanse flora en vruchten r
Bertha Hoola van Nooten die de f'
ningen maakten voor de chromo'05
van G. Severeyns, een uitgave var1!"
quardt uit Brussel 1863—1864. U/lldt
dit werk onder mo. 127. Dan ee/06*!
uit 1855 „The ferns of great Brit' and
Ireland" bij J. Lindley met afbef11®611
nature-printing van Bradbur'cala~
.no. 124) ook al zoiets moois1" »De
De tekeningen en aquarellen aan de
wanden gehangen, komen meest uit boe
ken. anderen schijnen als zelfstandig
schilderij bedoeld te zijn. Ook hier vin
den we weer onze Merian met werken
uit Teylers Stichting geleend, prachtige
dingen. De 19de eeuw spant weer de
kroon: Van Hoytema met orchideeën.
Hofstede van wiens hand fraaie Franse
geraniums. Jan Voerman, etc. En dit
zou ook een lijst van namen kunnen
worden maar wat zeggen die zonder het
beeld? De lezer kan deze prachtige ten
toonstelling tot 1 oktober gratis zien in
Meermanno Westreenianum. Waar een
opnieuw aangelegde tuin al niet toe lei
den kan.
J.V.
(Van onze kunstredactie)
DEN HAAG C.R-M.-mlnister mr. Maarten Vrolijk voelt er aller voor om «e
beeldende kunst een ruimer aandee te geven in het Holland Festival. Ho verklaarde
dit gistermiddag in het Haags Gemeentemuseum, waar hö dc opening verrichtte
van de werkelijk grandioos uitgevallen tentoonstelling van werken van P1M Mon
driaan die eerder te zien was in Toronto en Philadelphia I)at deze tentoonstelling
in het'kader van het Holland Festival kon worden geplaatst vond de bewindsman
vooral ook gelukkig omdat ze hierdoor ook in het buitenland de publiciteit aou
krijgen die ertoe zou kunnen leiden dat de betekenis van ons land op het gebied
van de beeldende kunst extra zal worden benadrukt.
Groter aandeel
beeldende kunst
1 in festival
De minister had er tevoren opgewezen
dat Mondriaan en Van Gogh de enige
Nederlandse kunstenaars van de laatste
eeuw zijn die het tot wereldfaam hebben
gebracht. Hij trok een paralel tussen
beide schilders die, hoe verschillend ook,
met hun werk een keerpunt in de schil
derkunst hebben betekend. Hij wees er
ook op dat zowel Van Gogh als Mon
driaan een groot deel van hun artistieke
werkzaamheid bulten ons land hebben
uitgeoefend zonder daarbij hun Nederlan
der-zijn. óók in artistieke zin, te verloo-
Vóór alles schilder
Tevoren had museumdirecteur mr. L.
J. F. Wijsenbeek een inleiding gehouden
over de invloed van geestesstromingen en
kunst theorieën die Mondriaan had onder
gaan en die vaak zéér nawijsbaar is in
zijn werk. Hij noemde in dit verband
de theosofisch denkende dr. M. H. J.
Schoenmaokers wiens „Beginselen der
beeld endebeeldende wiskunde" een van
Mondriaans geliefde boeken was. Het
werkje heeft de schilder altijd vergezeld
en het was één van de slechts drie boeken
die bij Mondriaans overlijden in 1944 te
New-York in zijn nalatenschap werden
aangetroffen
Dit constaterend waarschuwde de heer
Wijsenbeek ervoor om hier ai te grote
betekenis aan te hechten. Mondriaan was
vóór alles schilder; een der grootste
en puurste schilders die Nederland heeft
opgeleverd. Hijzelf heeft geloofd in
Schoenmaeckers theorieën. Hij de be
kwame auteur van vele artikelen, om. ln
het tijdschrift Stijl was zelf een intens
theoreticus. Maar wij hebben in feite
alleen te maken met de schilderijen. Die
zijn van enorm belang, ook nu de theo
rieën inmiddels verouderd, ten dele haast
kinderachtig geformuleerd blijken te zijn.
,,A1 kunnen wij door het kennisnemen van
deze theorieën de achtergrond van de
kunstwerken iets beter begrijpen, toch
moeten we steeds van die kunstwerken
Opmerkt ijke
decors dn
René iÜio
uitgaan, wanneer wij de waarde van een
kunstenaar in het geheel van het kuri6t-
gebeuren willen vaststellen," aldus mr.
Wijsenbeek.
Enorme belangstelling
Ei- was voor deze opening een enorme
belangstelling. De Haagse burgemeester,
mr. H A. M. T. Kolfschoten was er; de
briljante jonge geleerde prof. dr. Welsh
wiens baanbrekende studie over de vroege
Mondriaan aanleiding tot deze expositie
werd en ook Mondriaans vroege vriend
S. B. Slijper uit Blaricum, bezitter van
de grandioze colleotle van de meester die
dank zij een generues bruikleen het
Haagse Gemeentemuseum sinds jaar en
dag in staat stelt de beste Mondriaap-
verzameling ter wereld te tonen. En vele
anderen, vele kunstenaars ook.
Allen hebbij zij in de nieuwe vleugel
de prachtige en bijzonder overzichtelijk
neergehangen tentoonstelling bewonderd
j „Tartuffe" heeft
jlière een. beeld ge
fietst van de hypo-
die in zijn
'as en waaronder hij
/zelf ook heeft ge
leden. Het is één van
zijn mee/ oekende stukken ge
worden. de fi&uur van Orgon
(een rol'e Molière aanvankèlijk
zelf °-es^ld heeft) heeft Molière
kenneli'aten zien hoezeer iemand
kon li/1 onder de schijnheilig-
heid yi zijn omgeving. Orgons
huisgih wordt ge-heel beheerst
doorTirtuffe, dle de symPathie
van huisheer heeft weten te
wirJ1 do°r zijn voorgewende
yj-Juheid.- Orgon belooft hem
de hand van zijn dochter,
wenst niet te geloven dat
:fe ondanks dat met zijn
iw aanpapt Uiteindelijk vallen
natuurlijk de schellen van de
Gisteravond is in de Koninklijke
TEL AVIV (UPI) Het Philharmo«chouwburg de eerste van een reeksje
nlsch Orkest van Israël heeft besloten dvan drie voorstellingen gegaan, die de
bijna dertig jaar oude ban op te werk
van Richard Wagner en Richard Strai
op te heffen. Een woordvoerder lu
verklaard dat de werken van deze -
se componisten, die w
met het nazrbewind, in het koi
seizoen zonden worden gespeeld.
Er is, zo meent de leiding var
leest, nu wel zo veel tijd verstretó
het publiek in Israël zich niet r
digd zal voelen.
Ook is men van gevoelens. da^(
den genegeerd.
Wagner heeft het nazibei0
meegemaakt, maar Strauss hf Ujdens
dit gehele tijdperk geleefd en 18 °Pei!-
lljk met de filosofie der nazii61'6011261-
vigd.
Wagner werd voor het R,t door 't
Phllharmonisch Orkest va/srael fie'
speeld Jn 1938, met Arture)Scanlni en
Jascha Hotenstein als dirl/"--
Strauss is in Israël niefeer Sehoord
sinds april 1953 toen 'cha Heifetz
waarschuwingen negeer en sonates
van Strauss bracht in Trviv- Haifa ®n
Jeruzalem. Later kreeg'lst van n
extremist een klap op hand met een
■tuk ijker e» riekte liei6* ™11-
/groep van Roger Planchon uit Villeur
banne (een voorstad van Lyon
stuk in het Holland Festival brengt.
Planchon heeft zich
als navolger en verwerker van de ideeën
van de grote theatervernieuwer!
deze tijd. Hij hoort thuis in het gezel
schap van mensen als Vilar cn Strehler.
In de wijze waarop hij zijn regie van
deze Tartuffe heeft aangepakt kan men
zien. dat hij zeker een nieuwe richting
inslaat met dit stuk: in hoeverre hij
daarmee gerechtvaardigd handelt of daar
in slaagt, is 'n punt dat zich nu enigs
zins aan dc waarneming onttrekt.
Er valt vrijwel geen lach gedurende
deze voorstelling. In zijn zeer knappe en
gedurfde regie en mise-en scène richt
Planchon zijn aandacht eigenlijk steeds
op het karakter van zijn toneelfiguren,
waarbij het lachwekkende aspect i^aar-
van zeker niet voorop staat. Men krijgt
soms daardoor echter het beklemmende
gevoel dat men naar een stuk van O'Neill
zit te kijken en niet naar een van de
beroemdste komedies van Molière. Men
heeft er voor gewaakt de voor de hand
liggende komische mogelijkheden van
het stuk uit te buiten. Hiermee maakt
Planchon zich los van de traditie, die
een figuur als Tartuffe lot een lach-
gebodene Enkele van de aanwezige dames
waren gehuld in een gewaad dat op
Mondriaan-motieven was geïnspireerd.
Een tra voor deze gelegenheid? We ge
loven het niet. Mondriaan is momenteel
,.in" als nooit tevoren. We hopen dat dit
ook zal blijken uit het bezoek aan deze
werkelijk schitterende expositie waar we
in de komende weken nog extra-aandadht
aan willen wijden.
wekkend, karakter maakte, onmiddellijk
nadat de rechtstreekse aanleiding van
Molière uit de herinnering verdwenen
trouwde beeld van
stelling. Het decor
René Allio bestaat uit
de parketvloer,
houten wanden
van het toneel steeds
tourage vormen voor het spel. Na elk
bedrijf worden zij een voor een in de
kap gehesen, zodat het toneel in de loop
Tartuffe-voor-
schilder-filmer
i sterk oplopen-
vijf verschillende
de volle breedte
van de avond vijf maal zo diep en het
perspectief steeds weidser wordt. Dit
laatste geldt uiteraard niet alleen voor
die uiterlijkheid van het decor waarin
overigens grote zwart-wit reprodukties
van oude meesters een belangrijke rol
spelen: vrijwel alle rond het thema van
het naakt in de religieuze schilderkunst.
Van de over het algemeen zeer goed ge
speelde rollen zal men zich vooral Jac
ques Debary als Orgon en Michel Auclair
als Tartuffe herinneren. Dorine, de gou
vernante van Orgons dochter werd ver
makelijk gespeeld door Frangoise Seigner
en Anouk Ferjac had,een paar bijzonder
mooie scenes als Orgons vrouw.
Scene uit Tartuffe.
Muziek Claude Lochv
Decors en kostuums René Allio
Regie Roger Planchon
PEIRSONBN:
Orgon Jacques Debary
^ar la n.n«WMireille ^alvo
Cléante Gérard Guillaumat
Tartuffe Michel Auclair
Dorine Frangoise Seigner
Men kan de voorstelling vanavond nog
zien in de Koninklijke Schouwburg en
morgenavond in Amsterdam.
JAN VERSTAPPEN.
Nederlander
schenkt Titiav aan
Londens museum
LONDEN (UPI) De Nederlandse
kunsthandelaar David M. Koetser, die In
Zwitserland woont, heeft de National
Gallery in Londen een schilderij van T1-
tiaan, getiteld „Allegorie der voorzich
tigheid" geschonken. De waarde van het
doek wordt op 175.000 pond sterling ge-
„Ik heb zo veel schilderijen ln Enge
land gekocht dat Ik meende dat land wat
schuldig te zijn. Mijn vrouw is een En
gelse en wfj hebben geen kinderen. Ik
raak een beetje op leeftijd en daarom
meenden we dat het aardig zou zijn Iets
tijdens ons leven te geven".
Koetser, wiens twee broers bekende
Londense kunsthandelaren zijn, kocht 't
doek In 1955 voor 11.500 pond. Het toont
drie gezichten, twee in profiel en een en
face, van een man met baard.
Koetser heeft onlangs getracht een
exportvergunning voor het schilderij te
krijgen, maar de Britse commissie van
onderzoek voor de export van kunstwer
ken beslisten dat het doek van „groot
belang" was. De commissie zei dat zij
een eventuele aanvraag voor een specia
le toewijzing voor de aankoop ten bate
van de natie krachtig zou steunen.
Toen Koetser van het rapport van de
commissie vernam, schreef hij dat hij 't
schilderij graag aan de natie zou schen-
De National Gallery beschreef het
geschenk, haar twaalfde Titlaan, als
„een van de grootste die we ooit hebben
gekregen. Het was „een wonderlijk edel
moedig geschenk", aldus een woord
voerder.
(Van onze muziekredactie)
I '1 Als middelste van hel
I P drieluik concerten, dat de
L^l wereldvermaarde dirigent
nfa Herbert von Karajan dit
I V Jaar t(|dens het festival
I /a met het Berlijns PhUhar-
fff monisch Orkest ln ons
Bmmp land zal geven, had gis-
teravond ln het Concert
gebouw to Amsterdam de
vertolking plaats van Bruckners Achtste
symfonie. Een gehele avond vullende
compositie, zodat deze zich dan ook een
zaam en alleen op het programma bevond.
Te Rotterdam had de maestro woens
dag voor een uitverkochte „Doelen"
Mozarts Divertimento in B gr.t. en de
Symfonie Fantastique van Berlioz ge
bracht. Vanavond komen in het Kurhaui
Perfect, maar
weinig ontroerend
Beethovens Zesde Symfonie, L'après midi
d'n faune en La mer van Debussy aan dc
Alle paradepaarden van de Weense
orkestleider, die, perfectionist als we hem
wel mogen noemen, slechts een beperkt
repertoire aanhoudt, omdat, naar hij
zelf op een van zijn zeldzame persconfe
renties meedeelde, men anders de repro
ducties te weinig kan bijvijlen, hetgeen
niet strookt met zyn streven de vol
maaktheid zo dicht mogelijk te bena
deren.
Bruckners Achtste in e kLL: gigantisch
werk. waarin het mysterie van de dood
zich aan ons opdringt, een dood in licht
gehuld en piet zoals in Beethovens Vijfde
een zekerheid van de overwinning van
het licht over het donkere noodlot. Een
mysterie, dat Bruckner steeds poogt te
ontsluieren.
Deze machtige schepping van een ge
lovig mens heeft Von Karajan met zijn
voortreffelijk orkest geheel conform zijn
principes getracht op volmaakte wijze te
vertolken. Onder zijn sobere, doch uiterst
dwingende, suggestieve directie heeft het
bijzonder streng gedisciplineerde ensem
ble, fraai van timbre en klankverhou
dingen, feilloos in de tempi hoe lang
zaam durfde de dirigent deze te nemen
goed genuanceerd en tot in elk onderdeel
exact gespeeld.
Stoffelijk kwam de vertolking dan ook
tot zulk een perfectie, dat we er dc
grootste bewondering voor gevoelden cn
er zeer door werden geboeid, mede en
zeker niet het minst door Karajans sterke
o vertu igingskraoht
Maar we misten de deemoed, die
aan dit grootse muzikale bouwwerk ten
grondslag ligt en vooral de mystieke,
ruime transcendentale sfeer, zo karakter
istiek' voor Bruckners oeuvre.
De zeer talrijke aanwezigen de zaal
was tot de nok toe gevuld gaven door
een ovationeel applaus hun dankbaarheid
voor het gebodene te kennen. Doodstil
had men bijna anderhalf uur aan een
stuk zitten luisteren.
De uitvoering ging in de rflithentieke
versie van Bruckner, die in 1955 door de
Intern. Bruckner Gesellschaft is gepu-
