HIMMLER'S FELSTE JACHTHOND LAGES BESLISTE MET HOOFDKNIK OVER LOT VAN VELE TIENDUIZENDEN Tot uiterste gevochten voor eigen leven Reacties vrijlating positief en negatief harten 5 Djinn HET MOET ANDERS IN BRITSE PADVINDERIJ Reklame Service" VRIJDAG 10 JUNI 1966 DE LEIDSE COURANT Een archieffoto logs misdadi ger. (Van een onzer redacteuren) BREDA Ia de Amsterdamse Euterpestraat, een naam die een beruchte klank heeft gekregen, zetelde in de bezettingsjaren een rijzige, slanke figuur, wiens naam toen in het land nauwelijks bekendheid hadWilly Lages, hoofd van de Sicherheitsdienst en van de Sicherheitspolizei in Nederland. Na de bezetting stond hij terecht als een der meest fervente jodenjagers, die Himmler op Nederland had losgelaten. Lages heeft zijn werk perfect gedaan. Het deel van de nazivernietigings- machine waarvoor hij verantwoordelijk was, liet hij zonder hapering draaien: zeventigduizend Amsterdamse joden zijn op Lages' bevel gedepor teerd. Hij was de uitvinder van een „premie stelsel" voor het aanbrengen van ondergedoken joden en honderden Nederlanders, verzetslieden zowel als willekeurig opgepakten, zijn door zijn joden en honderden Nederlanders, verzetslieden toedoen vermoord, als represaille voor verzet- en sabotagedaden. Een der zwaarste misdadigers Samen met Aus der Fünten en Fischer (die met Lages en Kot&lla later als de „De vier van Breda" bekend zouden worden) stond hij jn de nazomer van 1949 terecht voor een reeks van de af schuwelijkste oorlogsmisdaden, die in 't bezette Nederland zijn gepleegd. Op september hoorde de man, die vanuit zijn Amsterdamse hoofdkwartier gedu rende vier jaren namens Rauter en vooral in naam van Himmler een schrikbewind uitoefende, de doodstraf tegen zich eisen. Op 20 september doet het bijzonder gerechtshof te Amsterdam uitspraak: de dood door de kogel. Maar Lages komt niet voor het vuur peloton. Er volgt een cassatieberoep, dat precies een jaar later dient. De bij zondere raad van cassatie refereert zich echter aan de overwegingen van het ge rechtshof, wijst op <je geweldige omvang? van de grote misdadigheid, waaraan La- gee zich heeft Bchuldig gemaakt, en verwerpt het cassatieberoep van de man, die de leiding had van, zoals de raad zegt, ,,een officiële organisatie van sluipmoorden". r Ook Aus der Fünten en Fischer, even eens in cassatie gegaan, zien hun beroep verworpen. Gratie Tot het uiterste vecht Lages, die met korte telefoontjes, met een routinehand tekening of niet een korte hoofdknik de dood van tienduizenden bekrachtigde, voor zijn eigen leven. Hij vraagt (het is Intussen mei 1952) revisie, een verzoek dat een maand later door de Hoge Raad wordt verworpen. Inmiddels is Lages drie jaren in on zekerheid over zijn lot. Hij vraagt de laatste mogelijkheid die hem open staat gratie. Op 24 september 1952 deelt de minister van Justitie de Twee de Kamer mee, dat bij wijze van gratie de aan Lages opgelegde doodstraf is ge wijzigd in levenslange gevangenisstraf. „Daaruit mag niet worden afgeleid", aldus de minister, „dat de aan Lages op gelegde doodstraf niet als ten volle ge rechtvaardigd moet worden aange merkt. Integendeel, Lages moet als een der zwaarste oorlogsmisdadigers worden beschouwd. Ook is noch in de persoon van Lages, noch in de omstandigheden waaronder hij zijn misdaden heeft be gaan, noch in zijn verder optreden eni ge grond voor gratieverlening gevonden. Sinds het einde van de bezetting zijn echter reeds zeveneneenhalf jaar ver lopen, en sinds het moment waarop de doodstraf werd uitgesproken, Is intussen reeds meer dan drie jaar verstreken, al dus de minister van Justitie, die zegt 't te betreuren dat de regering genood zaakt is met deze overwegingen rekening te houden. Slag in het gezicht De gratiërlng van Lages verwekt felle verontwaardiging. Ze wordt het beste gedemonstreerd door de bewoordingen, waarin de nat. federatieve raad van het voormalig verzet (een telegram aan premier dr. Willem Drees) protesteert: „De oud-verzetslieden noemen de gra tieverlening een „verkrachting van het recht" en „een slag in het gezicht van alle bonafide Nederlanders, die goed en bloed voor hun vaderland hebben gege- Er volgen protestvergaderingen, er wordt een handtekeningenactie op touw gezet, zelfs een protestmars. Mr. Burger Hij verwijt de bewindsman beilnite- interpelleert in de Tweede Kamer de minister. loosheid: de veroordeelde liud hoogstens zes weken na de uitspraak geëxecuteerd moeten worden, en hij vraagt zich af in hoeverre druk van de jonge Westduitse regering van invloed is geweest op de gang van zaken in de kwestie Lages. „Verdere gratiëring (het „op jaren stellen") van Lages, noch van de circa 100 andere gegratieerde oorlogsmisdadi gers, ligt niet in de bedoeling", ant woordt de minister de verontruste bur ger en de andere parlementariërs, die vrezen dat de in lèvenslang omgezette Nic Bians exposeert van 10 juni tot 2 juli in Galerie Lissabon, Lissabon 14c Denneweg Den Haag. verslaggevers) DEN HAAG. Reactie» op de onder breking van de gevangenisstraf van oorlogsmisdadiger Willy Lages zijn niet uitgebleven. Ze zijn positief en nega tief. De positieve reacties, die de gevoe lens van menselijkheid laten prevaleren, komen hoofdzakelijk van individuele personen. De negatieve reacties van comités en organisaties. Dr. L. de Jong Geen principieel bezwaar tegen deze vrijlating, die gebaseerd is op ernstige medische gronden. Het gevangen hou den van iemand, die doodziek of onge neeslijk ziek is, wordt in onze samen leving als onmenselijk beschouwd. Het maken van onderscheid in behandeling tussen op verschillende gronden veroor deelde gevangenen is volledig in strijd met onze rechtsorde. Prof. mr. J. v. Bemmelen, hoogleraar strafrecht Nu Lages doodziek is, ie de beslissing van de minister een daad van menselijk, heid, die op alle gevangenen in dezelfde omstandigheden wordt toegepast. Drs. W. Schmelzer (KVP) Hoe diep ernstig ook de door Lages gepleegde misdrijven zijn, de nu door de minister getroffen maatregel lijkt mij juist. Zij ia kennelijk ingegeven door gevoelens van menselijkheid, ge zien de zeer ernstige gezondheidstoe stand van Lages. Verenigd Verzet 1940-'45 Diep verontwaardigd over vrijlating. Belediging van het rechtsgevoel van ons Auschwitzcomité Dit ia een hoon aan de doden en ov levende verwaarloosde slachtoffers. C. v. d. Hoofd, burgemeester Waddinxveen, oud-verzetsman Ik vind het juist dat een ernstig zieke man zijn laatste levensjaren niet in de gevangenis behoeft door te brengen. Dit heeft niets te maken met mijn stand punt inzake gratieverelening. Bijzon dere oorlogsmisdadigers van dit kaliber horen nog altijd in de gevangenis thuis. Republikeinse partij Bezwaar tegen onderbreking straf en vervoer naar Duitsland. Zijn er dan geen ziekenhuizen in ons land meer? Prof. mr. W. Pompe Ik ben blij. Ik heb indertijd al gepleit voor vrijlating van de „vier van Breda". Lages is zeker de ergste van de vier. Hij is aan de doodstraf ontsnapt omdat zijn berechting pas laat plaatsvond. Ik heb goede hoop dat de drie anderen nu ook spoedig vrijkomen. Luister morgen zaterdagoch tend van 8.1012.00 uur KRO Hilversum II gironummer 115 5 5 5 5 t.n.v. vakantiefonds Breda Actiecomité A'dam Vrijlating is in strijd met het demo cratisch besef en het rechtsgevoel van het Nederlandse volk. Vereniging oud-gevangenen Sachsenhausen Krachtig protest tegen deze beslis sing, die een krenking ls van de nage dachtenis van de slachtoffers en het rechtsgevoel van de nabestaanden. E. Meester (secr. P.v.d.A.) Officieel P.v.d.A.-commentaar komt pas zodra volgende week 't partijbestuur bijeenkomt. Persoonlijk ben ik sprake loos. Had deze gang van zaken nooit verwacht. Motivering minister kan mU niet overtuigen. Ontsnapping Lages wordt overgebracht naar de gevangenis te Scheveningen. In de Bre dase gevangenis verblijven eveneens oorlogsmisdadigers, Nederlanders die in dienst van de bezetter hebben meege werkt aan de knechting van hun eigen landgenoten. Rond Kerstmis 1952 ontsnappen zeven van hen (Polak c.s.) en nemen de wijk naar Duitsland. Deze ongehoorde ge beurtenis wekt, nationaal zowel als in de betrekkingen met West-Duitsland, hevi ge beroering. Velen vragen zich af: lo pen we niet 't gevaar dat meerdere en ernstiger misdadigers ontsnappen? En laarbij denkt men niet in de laatste >latar Willy Lages. Na de ontsnapping neemt de justitie rigoureuze maatregelen: de beveiliging der gevangenissen wordt duchtig aange pakt, en met name de Bredase „koepel" wordt veranderd in een vesting, die des avonds en 's nachts rondom baadt in 'n ;e van licht. In februari 1955 wordt in alle stilte Willy Lages vanuit de Scheveningse ge vangenis overgebracht naar Breda. Hij is de laatste Duitse oorlogsmisdadiger, die Scheveningen verlaat. In de zes jaar zijn verblijf aldaar heeft hij 't boek bindersvak geleerd, hij is een bekwaam bandstempelaar. Lages en met hem de drie andere Duitse veroordeelden zijn gedoemd ver geten te worden. Maar „De vier van Breda" blijven Nederland intrigeren. De geruchten over mogelijke gratieverle ning, ondanks de pertinente toezegging van de toenmalige minister van Justitie, houden aan. Begin 1963 komt de zaak opnieuw In actualiteit, als de hoogleraren prof. mr. P. van Bemmelen en prof. mr. W. P. J. Pompe in het Nederlands juristenblad een pleidooi voeren voor vrijlating van „De vier van Breda". Het is 18 jaar na de bevrijding, maar de kwestie laat Nederland nog lang niet onverschillig: in alle lagen der bevolking verwekt dit pleidooi hevige deining en 't regent weer protesten, die doorklinken tot in de Staten-Generaal. Men heeft weliswaar begrip voor 't standpunt van de beide hoogleraren, maar het wordt al gemeen afgewezen: de misdadigers zul len voor hun onmenselijke daden boeten met de inderdaad onmenselijke levens lange gevangenisstraf. Bekeerd Tot op dit ogenblik is de kwestie ons blijven bezighouden. Gedurende zijn Bredase jaren ging Lages over tot het katholicisme, en dat bleek voor de ge vangenisaalmoezenier een nieuw argu ment om verdere gratiëring - te beplei- n, die zichzelf heeft ge- Opnleuw ontstaan daarover openbare discussies: welke wezenlijke waarde moet men toekennen, zo vragen sommi gen zich af, aan de „geestelijke reclas sering" van iemand, die slechts leeft in het volstrekt perspectiefloze vooruitzicht te zullen sterven binnen de vier muren die reeds ongeveer 20 Jaar zijn horizon Dézer dagen werd Lages, ziek ge worden, overgebracht naar bet centraal ziekenhuis van het gevangeniswezen In Vught. Over de aard van zijn ziekte en de mogelijke gevolgen ervan wordt niets meegedeeld. Is Lages ernstig, misschien ongeneeslijk ziek? De plotselinge onder breking van zijn levenslange gevange nisstraf hij ligt nu ln een ziekenhuis in West-Duitsland doet vermoeden dat Willy Lages niet meer zal opstaan van het bed. Zo wel, dan zal hij. gezien de jongste ontwikkeling, volgens welke In williging van zqn gratieverzoek in de lucht hangt, een vrij man zijn. Het zou boven dien zeer moeilijk zijn hem weer uit Duitsland terufj te krijgen. Weg met die kinderachtige spelletjes LONDEN (U.P.I.) De Britse padvinders- organisatie moet haar uit de Boerenoorlog stam mend uniform aanpassen en een eind maken aan de „kinderachtige spelle tjes", zo meent een com missie van 24 leden uit de padvindersbeweging, die na een studie van tweeëneenhalf jaar een rapport heeft uitgebracht over de Britse padvinderij. men met korte broek en militair aandoende shirts geheel vervangen. Voor de padvinders van 11 tot 16 jaar heeft zij een tenue voorgesteld, bestaande uit donkergroene baret en dito blouse en een cham- pignonkleurige pantalon met smalle pijpen en zon der omslagen. Rudyard Kiplings Jungle- boek, dat zovele Jaren de basis voor de activiteiten van de jongere padvinders heeft gevormd, moet vol gens de commissie alleen worden gebruikt als „ach tergrond" bij het onder wijzen van achtjarigen ln de padvinderij. De jonge padvinders, de welpen, moeten „welp padvinders" worden, zo meent de commissie. Jungledansen en termen als „springende wolf" moeten verdwijnen. Het trainingsprogramma moet gericht zijn op de fysieke en biologische weten schappen, die ook ge bruikt worden bij ver kenningen en avonturen. Oudere padvinders en ver kenners moeten „avon tuur verkenners" worden genoemd, welke naam vol gens de commissie „man nelijk, actief en vooruit ziend" is. Deze groep, van jongeren tussen de 16 en 20, moet ook meer met meisjes optrekken. Kennedy met tam-tam begroet DAR-ES-SALAAM (U.P.I.). Op hun vierdaagse bezoek aan Afrika zijn senator Robert Kennedy en zijn vrouw Ethel, na een korte tussenlanding te Nairobi met een chartervliegtuig naar Tanzania gevlogen. Op het vliegveld van de hoofdstad Dar-es-Salaam werden zij warm onthaald door een menigte van duizenden Afrikaanse tam-tamspelers. Tijdens een persconferentie op het vliegveld sprak Kennedy de hoop uit, dat Zuid-Afrika zijn problemen zal op lossen en zo voor alle rassen een gelijke berechting zou bewerkstelligen. vangen door afgevaardigden van de Tanzanlaanse regering, alsmede door 'n staf van de Amerikaanse ambassade. Reklame- en letterteksten op AUTO'S SHOWKAARTEN etc., etc. ERVAREN VAKMENSEN VAN HOORN STANDBOUW BILDERDIJKSTRAAT 18 SLIKSTEEG 2 LEIDEN Telefoon 01710—20145 Montmartret Een Parijs trottoir, waar de artistieke inspiratie uit de stenen sijpelt t Het is niet Parijs, maar gewoon Amsterdam, al is het wel een Fransman (een toerist), die hier kennelijk doet alsof hij thuis bij president De Gaulle is. Op het Damrak stelde hij schilderwerk ten toon, mogelijk om z'n vakantiebudget aan te vullen. Sint-Martinus blijft in NKV TILBURG (ANP) Op een vergade ring van de algemene vereniging van katholieke militaire ambtenaren „St.-Mar- tinus", die woensdag en donderdag ln de stadsschouwburg in Tilburg ls gehouden ls een motie aangenomen, waarin men stelt bij het N.K.V. aangesloten te willen blijven. De motie werd met een meerder heid van tweederde aangenomen. Frans SomersSalto-mortale van hoorspelacteur tot musicalster Haagse ambten arenzoon vervangt Freddy Albeck in succesvolle musical „Heerlijk duurt het langst" DAG-IN—DAG-UIT Eén ding weet Haagse ambtenaarszoon Frans Somers bij voorbaat: vanavond zal hij met het zweet in zijn handen op het toneel van 't Haagse Odeontheater zijn dansjes maken en een ode brengen aan het oergezonde tomatensap. Volkomen eerlijk en gerechtvaardigd zweet overigens, want als om acht uur het doek wordt gehaald voor Annie M. G. Schmidts succesvolle driehoeks vergelijking „Heerlijk duurt 't langst", moet hij losjes het bewijs leveren, dat zijn salto-mortale van hoorspelacteur naar musicalster geslaagd is. Hij ls de eerste, die met een ontwijkende glimlach toegeeft, dat die opgaaf hem als een solide boerenjuk op de schou ders drukt. Zeventien jaar heeft hij zijn toneelcarrière in de et lier gesteriliseerd en in die langgerekte Hilversumse oase heeft hij honderden luisterrijke hoog standen op alle vaderlandse zuilen gemaakt. Schmink, pruik en spotlight waren overbodige attributen en zijn on zichtbaar publiek reageerde slechts spo radisch bij monde van vrienden en fami lieleden, die thuis tussen twee koffie- ronden in naar hem luisterden en ach teraf rapporteerden: „Je was het pre- Als trouwe paladijn van de goeie, ouwe radio heeft Somers in die periode ook het enthousiasme voor het hoorspel als boter in de télevisiezon zien slinken. Het magische, grijze staaroog bleek de kracht van 'n cutterzuiger te bezitten, die de luisterscherp- met miljoenen tegelijk van de luidspreker wegzoog. Zijn eigen graadmeter soos de reacti°s.room: „Vroeger kreeg je na elk hc~:syel bendes brieven. Nu zijn het dwaalde krenten geworden." Onmiddellijk probeert hij zichzelf weer moed in te spreken door met zuinige mond vast te stellen, dat men met de huidige luisteraars naar een hoorspel nog altijd honderd schouwburgen tot aan de zoldering kan vullen, maar prompt reikt zijn vrouw een blonde. Maas trichtse zakenmansdochter hem de solide domper voor zijn vermetel opti misme aan. Met lelieblanke mimiek zegt ze terzijde: ..Vroeger vond ik het enig om naar mijn man te luisteren, als hij op de radio was. Je kon er zo lekker bij strijken of breien. Maar sinds we televi sie hebben, komt het er niet meer van". Dergelijke deprimerende berichten be reikten Somers ook uit de kring van vrienden. „Als ik ze vraag, of ze naar pen bepaald hoorspel hebben geluisterd", nemen ze me als een ernstige zieke bij de arm en zeggen: Sorry, Frans, je moet me echt niet kwalijk nemen, maar er was gisteren een voetbalwedstrijd op de teevee". STROOPTOCHT Toch zou Somers met stralend gemak zijn zilveren jubileum als hoorspelac teur hebben gevierd (met bijbehorende onvermijdelijke enveloppe en staande schemerlamp), als de Deense reus Freddy Albeck niet had gezegd, dat Heerlijk wat hem betreft lang genoeg geduurd had. In mei stapte hij onbekommerd uit de musical-trein, waarbij hij de spreekwoordelijke leegte achterliet, die liet verdere tournee op zeer losse schroe ven zette. Producer John de ('rane begon meteen een strooptocht langs het beschikbaar talent, waarbij hij tot de ontdekking kwam. dat het gesubsidieerde toneel bij de acteurs elk verlangen naar het avon tuur heeft gedood. Bij het Rotterdams Toneel zeiden ze tenslotte: „Misschien heeft Somers er zin in. Die speelt bij ons momenteel een gastrol ln Amfitrion en die weet toevallig ook, wat zingen is". Commentaar van Somers: „Van dat zin gen klopte natuurlijk niets, want lk ben een stugge roker en dat is nou ook niet ao bevorderlijk voor je stem. Toen ik die aanbieding kreeg versta me goed. ik heb niet naar die rol gehengeld en als het dus een flop wordt, was ik mijn handen in onschuld ben ik ook gelijk naar Harry Bannink gegaan. Die heeft de liedjes voor de musical gecomponeerd en die weet, wat kan en niet kan. Ik wist, dat er meer kandidaten zijn ge weest. die stuk voor stuk afgingen. Dat risico wilde ik gewoon niet lopen. Ik heb gezegd: „Voordat ik een beslissing neem. moet mijn vrouw de voorstelling zien. Die komt niet uit het vak. maar ze weet wel. of ik een rol aan kan of niet. We zijn op een avond in Velsen gaan kijken. Halverwege de voorstelling zei ze al „voor het spelen ben ik niet bang. Dat doe je waarschijnlijk beter dan die Albeck. Maar voor die dansjes houd ik mijn hart vast". Ik was precies dezelfde mening toegedaan en daarom kom ik nu elke dag een half uur eerder op de repetitie om de pasjes met Carla Lipp door te nemen. Ik wil voor mezelf weten, dat het goed zit, dat ik cr alles aan gedaan heb. Zo'n liedje over het tomatensap bijvoorbeeld, dat moet helemaal rond zitten. Het duurt misschien twee minuten en als je je sigaar laat vallen, heb je het helemaal niet gezien, maar toch hebben te er zeven dagen op gerepeteerd. BIJ mij moet het allemaal vlugger gaan. want er ls haast bij. Ze wilden zelfs, dat ik nog eerder zou beginnen, omdat Albeck het opeens helemaal liet afwe ten. Ik heb toen advies gevraagd aan Guus Oster, die mijn tekstregisseur is. „Die zei: „Zolang je niet zeker bent moet je het niet doen". Ik wist toen ten minste. dat ik het niet moest doen, want ik had de GEEN BLIKSEM Achteraf heeft een opgewonden recen sent zijn prestaties na de Haagse pre mière reeds uitbundig geprezen. Somers: „Dat is de eerste kritiek ln mijn leven, waar ik geen bliksem voor heb hoeven te doen. Die jongen had natuurlijk mijn naam in het programma zien staan en dacht dat het allemaal goed zat. In feite heeft Allard van der Scheer de rol van buurman Ton de VriPs opgenomen, zolang ik nog repeteer. Ik heb enorme bewondering voor zijn tour de force, want ik had het hem niet nagedaan. Hij heeft weliswaar de meeste dansjes onder tafel gewerkt en een liedje ingeslikt, maar dat neemt niet weg. dat li IJ de voorstelling al die tijd gered heeft TWEEDE PLAN Toch vind ik het wel een machtige sport om een hele nieuwe, onbekende weg in te slaan. Ik heb het in mijn leven alleen te weinig gedaan, omdat ik de centen ook altijd verrekt belangrijk heb gevonden. Je hebt een gezin achter je en dan moet je het heilig toneelvuur wel eens wat temperen. Ik kon na de oorlog bij de troep van Van Dalsum ko men. die toen de Schouwburg bespeelde. Dat was een enorme eer. maar ze boden een gage. waar een hond zich nog voor zou schamen. Ik heb toen gelijk voor de radio gekozen, omdat die wel betaalde. Echt betreurd heb lk die stap nooit en ik heb ook nooit huilerig geroepen, dat ik geen kansen gekregen heb. Dat hoor je vaak van collega's, die artistiek niet aan hun trekken zijn gekomen. Die ge ven ledereen de schuld, behalve zich zelf. Voor mezelf weet ik. dat je met een redelijk talent een hoop kunt be reiken. Laat je dan geen topacteur wor den. geen Paul Steenbergen of Ko van Dijk. Dat maakt toch niks uit. want er is veel meer behoefte aan goede tweede plan-acteurs. Persoonlijk heb lk een prettig leven al tijd belangrijker gevonden dan een car rière, waar je alles voor opoffert. Kijk naar de geweldenaars uit ons vak- Men sen als Cor Ru vs. Louis Saalborn. John Gobeau. Mist het publiek ze, nu ze dood zijn? LAAT MAAR Waarom lk dan toch die rol in „Heer lijk duurt het langst" heb geaccepteerd, ofschoon ik van te voren weet, dat mijn vakantie er bij inschiet en mijn avon den tot eind december bezet zijn? Ik denk. dat de ijdelheid me eindelijk toch parten heeft gespeeld. Ik ben nu bijna vijftig en het kan nog. Als lk op dit moment zestig was geweest, had lk waarschijnlijk gezegd: „Ach. laat maar. Die paar jaar sukkel ik zo wel door'. Maar nu heeft het nog zin om ergens voor te knokken. Om een droom, die Je onbewust met je meedroeg, te realise ren. Donderdag kan lk mijn toneelkos tuums passen en vrijdagmiddag ls er een repetitie met de hele cast. Waarachtig, ik geloof zowaar, dat ik het leuk begin te vinden."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1966 | | pagina 5