m
ZWEDEN
KLOOF TUSSEN
AUSCHWITZ NIET
TE OVERBRUGGEN
Opstand en
vernietiging
in nazi-
Duitsland
Verdrinkingsdood bedreigt nu Venetië
land dat geen armoede kent
ZATERDAG 21 MEI 1966
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 9
i onzer redacteuren)
DEN HAAG Een dramatischer afstand in het
Derde Rijk als tussen 20 juli 1944 (de aanslag op
Hitier) en een concentratiekamp als Auschwitz is
nauwelijks denkbaar. Ook nu nog, ruim twintig
jaar na de oorlog, nu steeds nog de afschuwelijke 1111 I F LI
verschrikkingen in de vele concentratiekampen VII JMII FN
van het Hitler-Duitsland levend worden gehouden.
Eigenlijk nu pas wordt het langzaam maar zeker
duidelijk hoe een bezeten Hitier en zijn mede
werkers zijn opgetreden als vernietigers en moorde
naars. Een legpuzzel, die jaar na jaar een duide
lijker beeld krijgt en die nog steeds zijn tragische
gevolgen heeft in de denkwereld van deze tijd.
Duitsland is nog steeds de voor de gehele wereld
getekende gemeenschap, ondanks de pogingen van
binnenuit hierin verandering te brengen.
Telkens weer opgeschrikt door de ver
horen ln de naziprocessen van de laat
ste tijd komen velen niet los van de nacht
merrie 19401945. Een geschrift als
„Het Auschwitzproces" van de VARA-
reporter Hans Jacobs en de Vrije-Volk-
correspondent in West-Duitsland Bert
Stoop bewijst dit opnieuw. Lezend wat
verwrongen menselijke hersens kunnen
bedenken om het evenbeeld de mens te
vernietigen, kan men bijna niet ontko
men aan de gedachte, dat zo'n schuld
praktisch niet uit te boeten is. Nog
steeds leven duizenden werktuigen van
dit systeem in onze maatschappy en nog
steeds worden wij herinnerd aan hun be
staan: door hun eigen arrogant optre
den in het politieke en maatschappelij
ke leven, door de processen en de be
kentenissen, door films en boeken. Een
afschuwelijke paradox voor hen. die
r9HP "J
k IfV m 7?
Wil men proberen enige afstand te
men van de nadrukkelijke zwart-wlt-te-
kening over de Duitsers, dan zal
dit Hjvige boek „Opstand tegen Hitier"
moeten lezen. Jongeren hebben er w
schijniyk minder moeite mee dan de
wat ouderen, die nog bij herhaling het
schrikbeeld 19401945 voor zich hebben.
Men is het lezen ervan in feite aan zich
zelf verplicht, om tenminste enige rust
te kunnen vinden in het overdenken
dit voor velen nog altijd actuele dra-
„De wereld moet weten dat wij (Duit
sers) het gedurfd hebben" heeft graaf
Von Stauffenberg kort voor de
slag en dus kort voor zijn dood, gezegd
tegen zijn vrienden. Dit was zijn ant
woord op de vraag of hij ervan
tulgd was dat het bewijs van nog
ander Duitsland dan de club van n
denaars geleverd moest worden. Zijn
medeverzetsvriend, de jezuïet Alfred Delp,
bevestigde dit een dag voor zijn dood:
„Anderen zullen eens beter en gelukkiger
mogen leven, omdat wij zijn gestorven."
Respect
hartstochtelijk streven naar een vrij en
gelukkig Europa, naar begrip en veilig
heid onder en met elkaar en naar ver
zoening, zoals vele jongeren die willen
bereiken, ook in Duitsland.
Men zou bjj dit alles b(jna vergeten,
dat ln het Derde Ryk ook nog iets an
ders geleefd heeft dan alleen de demon.
Dat er middelbare en hogere studenten,
leraren en professoren, politici, gewo
ne mannen en vrouwen en militairen
geweest zyn die evenals in andere landen
het verzet tegen Hitiers bende gevoerd
en met de dood bekocht hebben.
In de concfentratiJftampen, waar hele
volkeren praktisch vernietigd zijn, heb
ben honderdën misschien duizenden
Duitsers eveneens de dood gevonden.
En Duitsers hebben voor dezelfde vuur
pelotons gestaan als duizenden andere
Europeanen. Is het daarom toeval dat
de bekende Duitse schrijver Hans Hell-
mut Klrst, thans ruim twintig Jaar na 1945,
hiervan getuigenis aflegt in zijn boek
„opstand tegen Hitler"? Of acht hij nu
de t(jd gekomen, dat de mensheid van
1966 ook deze episode uit het Derde Rijk
ondergaat en daarna met zichzelf in het
reine moet komen, of hij het humanitai
re recht heeft zichzelf alleen maar een
nadrukkelijke zwart-wit-tekening over de
Duitser voor ogen te biyven houden
Bomaanslag
Men weet het: op 20 juli 1944 mislukte
een bomaanslag op Hitler in diens bun
ker, uitgevoerd na zeer langdurige voor
bereidingen door de invalide kolonel
Claus Schenk graaf von Stauffenberg.
Enkele dagen later was deze kolonel ge
fusilleerd en met hem vielen vele van
zijn vrienden direct of later na verschrik
kelijke martelingen door de Gestapo en
de SS-functionarissen.
Men leest dit nieuwe boek van Klrst
(de schrijver van de serie „08-15", „Nacht
van de generaals", „Fabriek van offi
cieren" en vele andere aangapen
de boeken) met stygende verbazing,
met spanning, met afschuw en tenslot
te met een diep respect voor de vele
Duitsers, die Jarenlang hun leven ge
waagd hebben, om deze ergste aller
tirannieën te bestrijden.
Zwart-wit
Hitler heeft, zo weet men uit de ge
schiedenis, verschillende aanslagen
overleefd. Deze aanslag, (voorbereid
door bekende religieuze, politieke en
militaire figuren) kon nauwelijks misluk
ken. Hy mislukte tóch, omdat een staf
medewerker van Hitier de tas met de
bom iets verzette. Hyzelf en verschillen
de andere medewerkers werden wel ge
dood. Hitier zelf kwam er met lichte
verwondingen, maar met een tot waan
zin opgevoerde wraaklust, van af.
Dr. Eugen Gerstenmaier, een va
nog levende verzetshelden uit de 20-ju-
ligroep kan dit nu nog steeds constate
ren, als vooraanstaand Westduits politi
cus. Ook al vecht hij al jaren tegen de
nadrukkelijke zwart-wit-personificatle
de Duitsers, met het beeld voor ogen
van „de laatste dagen waarin zich het
andere Duitsland toonde."
Men doet goed vooral dit hoofdstuk
uit „Opstand tegen Hitier" te herlezen
en tot zich te laten doordringen.. De 20-
juligroep en vele duizenden onbeken
de Duitsers van hoog tot laag, die tegen
de macht van het Derde Ryk hebben ge
streden, hebben recht op ons menseiyk
Kirst „opstand tegen Hitler* de Boe-
kery-Baam: Jacobs Stoop „het ausch-
witzproces" Arbeiderspers.
De ravage in de barak
Venetië, de betoverende stad, die uit
het glinsterend groene water van de zee
opryst, laat bij iedereen een onvergetelijke
Indruk na. De parelgrijze en roze bouw
werken, de koepels van de kerken en de
spitse schachten van de hoge torens bie
den de toeschouwer reeds van verre een
imponerende aanblik. De dagen van deze
prachtige stad lyken echter te zijn geteld,
want de stad zinkt met een gemiddelde
snelheid van 2,5 millimeter per jaar in
In 1961 sloten Ingenieurs een periode
van twee Jaar af, waarin zij opmetingen
hadden verricht vanaf een vast punt op
het vasteland naar ongeveer honderd
oriëntatiepunten door de hele stad ver
spreid. Hun bevindingen werden vergele
ken met de berekeningen uit 1908. Daarbij
kwam vast te staan, dat een standbeeld
midden op de Campo San Stefano maar
liefst dertien centimeter was gezakt.
Trouwens, op elk van de opgemeten
plaatsen was enige verzakking geconsta
teerd. De vooruitzichten voor de stad Ve
netië zyn niet bepaald rooskleurig te noe
men. Als oorzaak wordt onder meer de
fundering genoemd.
Vlucht
Tydens de periode tussen de vyfde en
negende eeuw vestigden zich op de
eilandjes van de tegenwoordige stad de
vastelandbewoners, die voor de barbaren
op de vlucht waren geslagen. De uitge
wekenen gebruikten voor de fundering
van htm huizen en gebouwen gepunte
boomstammen die rij in de modder dreven.
Daarna bouwden zy houten vloeren op
de palen. Volgens dit systeem heeft men
voor vrijwel elk gebouw in Venetië de
fundamenten gelegd. De Salutekerk, een
gigantisch bouwwerk, schynt op meer dan
anderhalf miljoen door mensenhanden
geplaatste palen te rusten. Door de invloed
van het water zyn de palen nu voor het
grootste deel vergaan, waardoor de be
nedenverdiepingen van de hulzen in natte,
onbewoonbare ruimten zyn veranderd. Dit
heeft onder meer tot gevolg, dat de be
volking van het historische deel van de
binnenstad, die nu ongeveer 125.000 in
woners telt, de wijk naar andere oorden
neemt. De laatste vijftien jaar hebben
vyftigduizend mensen Venetië de rug toe
gekeerd. Wel een bewijs, dat de stad een
periode van verval doormaakt. De vraag
is nu hoe de toekomst er voor Venetië
dat op honderdtwintig vlakke eilandjes
is gebouwd en wegens het ontbreken van
auto's, bussen, motoren en fietsen een
waar paradijs voor de voetganger is, uit
ziet.
Het water van de Adriatische Zee komt
de lagune, waarin Venetië ligt, door drie
ingangen binnen. Als een krachtige wind
samenvalt met hoogtij en een lage baro
meterstand, wordt het water hoog opge
stuwd. Het water blijft dan zolang in de
VAN PAALWONINGEN
TOT PRACHTIGE
PALEIZEN
lagune, dat de volgende vloed daar nog
bovenop komt. Het wereldberoemde San
Marcoplein wordt dan een zilt meer
soms 5 centimeter diepte. De bewoners
waden dan door het siyk of laten zich door
potige kruiers op de rug dragen. Het zoute
water stygt in de lobby's vay de hotels
langs het Canal Grande tot kniehoogte.
Karpetten, sofa's, stoelen, kortom alle
verplaatsbare meubelen worden yiings
naar hoger gelegen oorden gebracht. Het
openbare vervoer wordt in die gevallen
gestaakt, omdat zelfs kleine motorbootjes
niet meer onder de laagste bruggen door
kunnen varen. Schoolkinderen verzuimen
hun lessen; zy moeten thuis wachten tot
het eb wordt Allerlei koopwaar wordt
waardeloos, omdat het water de magazy-
binnenstroomt en aangezien dergeiyke
overstromingen zich regelmatig voordoen,
geen enkele verzekeringsmaatschappy
bereid tegen deze calamiteiten te verzeke
ren. Tot voor kort kwamen deze over
stromingen zelden voor. Tussen 1867 en
1947, een periode van tachtig jaar, waren
r twintig.
Tussen 1958 en 1965, binnen tijdsbestek
zeven jaar dus, werd Venetië vyfen-
twintig maal overstroomd. Indien de bo
demverzakkingen blijven voortduren, zo
als dit de afgelopen twintig jaar gebeurde,
staat het vast, dat het aantal overstro
mingen zich zal uitbreiden. De meeste
Venetiaanse huizen zullen binnen veertig
jaar geiykvloers bijna voortdurend onder
water staan.
Miljarden lires
Venetië bevindt zich in een wanhopig'
situatie. Het is duidelijk, dat vrywel all<
fundamenten dienen te worden vervan
gen. De reparaties zijn echter kostbaar
Om deze te kunnen uitvoeren, moet d-
huiseigenaar wachten op de schoonmaak
beurt, die zijn kanaal elke paar jaar vai I
gemeentewege krijgt. Gedurende die tij
zou hij dan de fundering moeten laten re
pareren, als hij het tenminste kan be i
talen. De overheid komt de huiseigenare
tegemoet door veertig procent van de koe
ten bij te dragen, maar de meesten kun
nen de resterende zestig procent niet op
brengen, zodat dergelijke werkzaamhedei i
maar zelden worden uitgevoerd. De af I
gelopen tien Jaar hebben rijk en gemeente j
300 miljoen lire verstrekt (ongeveer 1.75
miljoen gulden).
Men zal echter begrypen, dat voor het
behouden van de stad geen miljoenen
maar miljarden lire nodig zy'n.
De tyd dringt, want eentlende deel van
alle huizen is al niet meer te redden; een
zesde deel moet radicaal worden gerestau
reerd, terwyi de rest aan reparatie toe is.
Onlangs heeft de Kamer van Afgevaar
digden van het Italiaanse parlement een
wetsontwerp goedgekeurd, waarbij dertig
miljard lire (ongeveer 175 miljoen gulden)
werden bestemd voor noodzakeiyke pu
blieke werken in Venetië en voor het be
houd en herstel van het historische cen
trum van de stad.
Toch is ook dit bedrag niet voldoende
om het voortgaande verval van de stad een
halt toe te roepen. Dit karwei is te om
vangrijk om alleen door Venetië zelf te
worden verricht. Er gaan dan ook stem
men op, die wijzen op de noodzaak van
een initiatief van de Unesco, want het be
houd van de stad met zijn vele schatten
en historische bouwwerken is niet alleen
een zaak van Venetië alleen
Zweedse jongelui koeeteren zich
van de rijkbewerkte gebouwen, die Stockholm rijk Is.
JEUGD BETAALT
TOL WELVAART
Niet alleen voor Europa is Zweden
het schoolvoorbeeld van de welvaart
staat. Ook Amerika kijkt met bewon
dering naar dit land, waar de levens
standaard wel nog eenderde achter
ligt op die van de Ver. Staten, maar
waar men een samenleving zonder
werkloosheid en armoede heeft weten
op te bouwen en waar Iedere burger
zijn aandeel heeft ln een hoge wel
vaart. Werkloos ls er alleen de volko
men onbruikbare en arm slechts de
gene die als totaal anti-sociaal moet
worden aangemerkt en eenvoudig niet
te helpen ls.
Studenten
Het begint bij gratis hulp bij de ge
boorte, omvat verder hoge kinderbij
slagen, gratis schoolboeken en maal
tijden voor de schoolgaande jeugd,
maandsalarissen van 125 gulden voor
studenten; voorts voor iedereen gratis
opname in een ziekenhuis, ziektegeld
en belangrijke vergoedingen voor de
rekeningen van dokter en apotheker;
tenslotte behalve pensioenen voor ou
den van dagen en voor hen die onge
schikt zijn om nog te werken, onge
acht inkomen of bezit, woningsubsi
dies ruime reducties van huren voor
i gezinnen uit de lagere inkomensklas-
Ulteraard brengt deze „ideale" wel-
i vaartsstaat dezelfde nadelen met zich
mee die we zien in andere landen,
waar men ook reeds van een welvaart-
i staat kan spreken: hoge belastingen,
gebrek aan personeel, zoals bijvoor-
beeld in de gezondsheldszorg, en, na-
i tuurlijk inflatie.
Daarnaast echter openbaren zich ver-
1 schijnselen, die in Zweden meer nog
dan elders, de verantwoordelijken met
meer dan gewone zorg vervullen en die
1 men in zijn optisme, gemeend had
l juist door grotere welvaart te kunnen
voorkomen. Het is de toenemende cri-
1 minaliteit, die vooral onder de jeugd
onrustbarend stijgt.
Misdaad
Socialistische leiders ln Zweden hoop-
ten eens door het bevorderen van
alleen van Italië. Een dergelijk initiatief
heeft een aantal Nubische tempels voor
een groot deel kunnen redden. Wel dient
er onverwyid te worden gehandeld, an
ders kan men wellicht over enkele de
cennia Venetië nog slechts in de foto-
zelfs niet1 boeken bekijken.
Reusachtige blokken zijn opyetrokken
in een land waar de armoede vrijwel
is uitgebannen.
welvaart voor iedereen de misdaad en
het euvel van het alcoholisme terug te
kunnen dringen binnen redelijke gren
zen. En inderdaad, op dit ogenblik is
f er in Zweden niemand meer die steelt
(uit armoede. Maar het aantal auto
diefstallen is sedert 1950 verachtvou
digd. inbraak en roof hebben het vier-
l.voud van dat jaar bereikt. En meer
dan tweederde van alle delinquenten
is minderjarig. Vier van de vijf auto's
worden door minderjarigen gestolen en
de helft van alle roofovervallen komt
op rekening van jongelui onder de
twintig, waarvan de jongens van 14
I tot 15 jaar de grootste activiteit tonen,
juist de groep die te jong Is om naar
l |de gevangenis te worden gestuurd of
Verdrinkend Venetië,
krijgen.
wettelijke straf te kun-
Handen tekort
.Overigens kunnen alle misdaden on
mogelijk worden vervolgd wegens het
I gebrek aan personeel bij de politie,
'in Gotenburg heeft men enige tijd ge-
1 leden niet minder dan duizend geval
len van diefstal en beroving moeten
laten schieten om de handen vrij te
hebben voor een aantal van de meest
ernstige misdrijven.
De golf van jeugdmisdaad die over
Zweden gaat wordt bijna vanzelf
sprekend begeleid door een snel toe
nemend alcoholisme, door een grote
toename van het gebruik van verdo
vende middelen en door de seksuele
.bandeloosheid. De helft van alle jeug
dige gevangenen heeft eerder al ver
oordelingen achter de rug wegens
'misbruik van alcohol en ongeveer 80
'procent van de misdaden met ge-
(weldpleglng wordt onder Invloed van
drank begaan.
Heel wat misdaden, zoals het verval
sen van cheques, begaan door Jeug
digen worden door hen gepleegd om
de zeer dure verdovende middelen te
kopen, die in de vorm van tabletten
vanuit Spanje worden binnengesmok
keld, waar ze met hulp van een Duitse
firma worden vervaardigd. De jongelui
die het kunnen betalen, besteden naar
schatting soms 70 tot soms 175 gulden
voor hun dagelijks rantsoen.
Bandeloosheid
Als catastrofaal worden de gevolgen
beschreven van de seksuele bandeloos
heid vooral voorwat, de afschuwelijke
toename van de geslachtsziekten on
der de jeugd aan gaat.
Het spreekt vanzelf, dat. 't hier gaat
om een deel van de jeugd.
Ook ln Zweden groeit het merendeel
van de jeugd op in normale omstan
digheden, bereidt zich voor op een le
venspositie, om na het bereiken daar
van een gezin te stichten. Maar de min
derheid, die men de zorgenkinderen
kan noemen, schijnt wel snel te groei
en en deze groep is het die op de voor
grond treedt. Hun nihilisme trekt de
aandacht en hun radicale opvattingen
vooral waar het intellectuele jongeren
betreft, vormen ook in Zweden de
openbare discussies-
Natuurlijk zoekt men ook in Zweden
ijverig naar de oorzaken en naar de re
medies. Maar het antwoord op de vra
gen die rijzen blijkt niet eenvoudig.
Men wijt de verschijnselen ook hier
vooral aan de liberale opvattingen,
over de opvoeding. De trek naar de
stad, de hoge inkomens die men nog
tracht te vergroten door arbeid ook
van de vrouw, het toenemend aantal
echtscheidingen verken het gebrek
aan aandacht voor de opvoeding van
de jeugd aardig in de hand en veel van
de kinderen, die tot de misdaad ko
men, hebben geen werkelijk tehuis.
Men komt in het „beloofde land"
Zweden langzamerhand tot de conclu
sie, dat het paradijs dat men heeft
willen bouwen op de duur allesbehal
ve een Ideale samenleving zal zijn.
