V/epnderd genootschap M.S.Q.
tiekt in nieuw/ schoolgebouw/
Het circus, dat dagelijks opcbekt
NEDERLANDS ENIGE CIRCUS HEFT
25» MENSEN EN 180 WAGENS
VRIJDAG 29 APRIL
LEIDSE COURANT
IN DE PISTE VAN BOLTINI BRULT DE BEAT HET HARDST
(van onze redactrice)
Krimpen aan de IJssel, woensdagavond. Een ver
regende plek in het Hollandse land, waarin boerde
rijtjes omringd door drassige weiden het hoofd
boven water proberen te houden. Daar waar de
IJssel zich kronkelt langs het laagste gedeelte van
het dorp is in het diepst van de nacht de caravan
van het circus Boltini heimelijk neergestreken. Pas
de volgende ochtend ontdekken de 15.000 Krimpena-
ren de metamorfose, die hun dorp heeft ondergaan.
Want de tijd, dat een circus in een luidruchtige
triomftocht een stad of dorp binnentrok, de bevol
king door over het plaveisel buitelende artiesten en
trompetterende olifanten een voorproefje kreeg van
wat de circus-directeur met zijn glimmende, hoge
„zije" het hooggeëerde publiek zou gaan presente
ren, is voorbij. Een circus is voor de buitenstaander
een wonderlijk, ondefinieerbaar verschijnsel, dat
appelleert aan nieuwsgierige, maar vooral roman
tische gevoelens. In feite wordt het circus steeds
meer een modern bedrijf, dat zijn oorsprong welis
waar in eeuwenoude tradities vindt, maar die door
een financieel en technisch gezond functioneren de
gratie van het publiek probeert te beïnvloeden.
Van ouders, die zich met hun aan lollies sabbelend
kroost rond de piste scharen kan een circus niet
meer bestaan in een tijd waarin de mensen hun
amusement binnenskamers in een handomdraai
kunnen regelen. Iets nieuws, iets sensationeels, iets i sf1 de woonwagen zitten Rob de
bijzondersdat waarborgt sukses in deze tijd. Een ^üis. Johïiny vóórziet™,
circusdirekteur, die dat begrijpt vertrouwt zijn
jacquet en hoge hoed toe aan de mottenballen en
wordt manager en burgemeester tegelijkertijd van
„„j„ j- 11 j. /ventuele rivaliteit bil deze pijlers
een nederzetting, die volkomen afwijkt van welke j de vaderlalldse lichte muzrek is
samenleving dan ook. Toni Boltini is zo'n directeur, leilijk bespeurbaar. Ze zijn zo ver-
Terzijde gestaan door zijn vrouw Dicky, wier blon- "'lend als hun sportwagen. Het ge-
J x. oomlijnde wagentje van Johnny,
de, lange vlecht een mengeling is van romantiek,orzien van een goecj dekkend laagje
van vroeger en het image-kweken van nu, zint hijlververf, het ouderwetse wagentje
op allerlei middelen, die door het doel het voort*" Rob. degelijk groen gespoten,
bestaan van het circus kunnen worden geheiligd M.el zoet-gevooisde stem zegt John-
t ,°ly Lion: „Dóór samen uit te gaan, znn
In de pauze van de voorstelling, wanneer de notab^ob en van te voren alewat a*r
len van het dorp op het circusterrein wat verdaaseikaar gewend geraakt". Een giege-
hun schoenen aan het slijk ontrukken, staat To/lend lachje boven het geruiten, roze
Boltini onopgemerkt in zijn „demietje" de stei0p?r^e^^ en -het mille-fleurs-dasjr
ming van het publiek te peilen. Buiten kijkt de jeu
bewonderend naar de sportwagens van twee Ned
landse tieneridolen, de parade-paardjes in de pi
van het circus anno 1966. Er zijn in circus Bo>
minder dieren, dan in andere circussen. Niette1
zijn er fraai gedresseerde leeuwen en paarden, r
nies en poedels, maar wanneer Lion-Johnny L
sophisticated krullenkopje schudt, zijn muiltje c1*
om „Sophietje" het publiek in te werpen, gi^e
menigte niet van ontzetting, maar van verruig-
In de piste van Boltini brult de beat harde/an
het beest
Toni Boltini, om zijn „stunten"
menigmaal verguisd alsof hij geen
„fair play" zou spelen, is helemaal niet
de doorgewinterde, niets ontziende
zakenman, zoals hij weieens afge
schilderd wordt. Een innemende man,
met uiterlijk helemaal niets wat aan
het „circus" herinnert. Hoewel opzien
barende technische vindingen de ex
ploitatie van het circus hebben ver
gemakkelijkt, is zijn financieel ach
terdeurtje toch zijn winterverblijf in
Soesterberg, waarvan hij een beatcen-
trum van nationale vermaardheid
heeft gemaakt.
Geboren als kermiskind van een va
der, die het een koud kunstje vond
om zeven volwassenen van de grond
te tillen, begint hij op 20-jarige leef
tijd te bouwen aan het piepkleine
RANJA MET EEN RIETJE, MAAR
OOK: RITME VAN DE REGEN
De avontuurlijke, roekeloze „komt-het-zien-sfeer" van het circus
duurt zo lang het hooggeëerd publiek aanwezig is. Heeft het zijn
hielen gelicht, dan maken de lovertjes-jurken plaats voor over
alls, de clowns zijn gewone werkers geworden met twee rechter-
i.p.v. linkerhanden, de onmondige Lilliputters blijken hun man
netje te kunnen staan. Plotseling wordt de achterblijver gecon
fronteerd met de realiteit: een circus wordt „opgedoekt"men
moet zo snel mogelijk vertrekken naar de plaats waar men de
volgende dag zal gaan optreden. De kennismaking met circus
Boltini, die van 's avotids heel vroeg tot diep in de nacht duurde,
maakte duidelijk hoe moeilijk en hard werken het bij een circus
is. Het leven in de Boltini-gemeenschap is „ranja met een rietje",
maar ook „ritme van de regen". Applaus van een opgetogen
publiek binnen, parate brandweerwagens buiten. Het engageren
van twee zangers tegen een fabelachtig bedrag daarmee
brekend met de traditie, die in een circus zo sterk leeft omdat
zij wellicht beter dan de olifanten in staat zijn, om de belang-
selling voor het circus nieuw leven in te blazen, de jeugd te
winnen voor iets dat nu nog leeft, maar wellicht ten dode is op
geschreven. Dat en de ziekten onder de beesten, het uitvallen van
een nummer, een standplaats, die ondergelopen is of weinig pu
bliek bij een voorstelling, dat zijn die tegenvallers, die een cir-
cusdirecteur elke dag te wachten kunnen staan. Het voortdurend
risico's moeten nemen, het onrustige reizen en trekken, opbou
wen en afbreken, schijnen echter niet op te wegen tegen de voor
delen, die een zo internationale en toch gesloten groep als een
circusgemeenschap is, biedt. Wie in het circus het levenslicht
aanschouwt, is voor goed verloren. Zijn werkterrein zal de piste
zijn, zijn grillige xoerkgever het hooggeëerd publiek.
amusementsbedrijfje van i vader.
Thans beschikt hij over enÓ?e.
echte Nederlandse circus/3*1 kan
wedijveren met de grootsUrcussen
in de wereld.
250 mensen maken deel yan het
dorp Boltini, mensen uit =r'ei lan"
den, die vaak Duits, ma/10^ meer
met hun handen en vos spreken.
Het wagenpark van BoltP^taat uit
180 wagens, een spec fourage-
dienst zorgt er voor dat/ns en dier
dagelijks datgene krijgo^3* ze aan
voeding nodig hebben. Per de wa
gens bevinden zich ee|»tsc"ulfpaar
restaurant, twee wag/ me* licht-
aggregaten, die voldof vermogen
hebben om heel vlieg/ Soesterberg
te verlichten, een perjBen; een bu
reauwagen, een keukeP wielen, een
rijdende werkplaats v monteurs en
een radio-wagen. T circusmensen
werken in dag- en ptploegen, bet
geen elke week wiss
Johnny Lion: rcusmensen
minder tygerlijk
„.„oorstelling pein
zend: „Elke dag»*1" anders, kun
je je voorstellen j we nof> kunnen
lachen. Onze men zÜn dolblij als
ze ergens een 11 dagen kunnen
blijven". Het toêe 1966 omvat 180
verschillende ge;n^en en vanaf half
april wordt er eral maar één dag
gespeeld. Op fcokerkleurige bank-
„Circusmensen? Dat is een heel
ander slag. Minder burgerlijk. Och,
kom, je weet wel wat ik bedoel".
Geen misvattingen
DE ONMIDDELLIJKE acceptatie door
de circusgemeenschap is hem bijzon
der meegevallen. Tijdens zijn optre
den in het circusprogramma zingt hij
voornamelijk Nederlandse liedjes. „Ja,
dat is inderdaad gekomen door „So
phietje", maar ik vind het ook wel
leuker dan in het Engels zingen".
Over zijn veelbesproken relatie met
het fotomodel Sophia van Kleef zegt
hij geroutineerd: „We zijn vriend en
vriendin".
Ik zoek een modezaakje voor haar
in Amsterdam. Ze heeft een geweldige
feeling voor mode, zes jaar geleden
heeft zij al voorspeld, wat nu mode
zou worden. Ongelooflijk niet waar".
Een tersluikse, peilende blik. Na een
slokje cognac, wat geintjes, die de goe
de verstandhouding met Rob de Nijs
moeten accentueren, vervolgt hij
„Circusmensen zijn leukze hebben
geen misvattingen. Proost!Neem
nu bijv. Staphorst, daar begint de on
verdraagzaamheid. Mensen, die op een
duffe manier achter venster loeren,
dat plant zich voort".
Wat actiever vraagt hij opeens:
„Dicky, waar is de cognac, die heb jjj
natuurlijk weggestopt. Toekomstplan
nen? mmmm. Een maand Duitsland,
na Boltini en dan vakantie. Verder
nog niets. O, ja, mijn „Sophietje" in
het Engels staat nr. 3 op de hitparade
in Singapore
Kinderen volgen
elders schoolopleiding
HET DOMEIN van Dicky Boltini
blijkt een centrum te zijn van allerlei
lieden, die iets kwijt willen of iets
willen weten. Iemand komt zijn gitaar
brengen, een politie-agent vraagt naar
de „baas", een monteur vertelt dat er
iets hapert aan een bepaalde installa
tie en een groepje Marokkanen maakt
druk gebarend duidelijk dat hun
slaapwagen kapot is. Met een bewon
derenswaardige verdraagzaamheid
aanvaardt Dicky Boltini het feit dat
zij bijzonder privacy heeft.
Ze heeft een normaal leven geleid,
totdat Toni Boltini in haar leven
kwam. Op 16-jarige leeftijd werd ze
verliefd op hem en raakte met haar
ja-woord verzeild in een wereldje,
waarvan zij vroeger niet had kunnen
vermoeden, er ooit in terecht te zullen
komen.
De twee dochters Annette en Josette
weten niet beter. Ze werken met een
eigen nummer en als beatgirls aan het
circusprogramma mee. Annette is een
wildzang, schriel in de schouders, wit
jes door het tekort aan slaap en het
enerverende circusleven. Ze is dol op
paarden en beat. Josette ouder, zelf
bewuster, haar charmes goed gecon
serveerd, houdt het bij de poedels, die
zij naar de stroken van haar jurk laat
dansen. „O, nee ik wil mijn hele leven
bij het circus blijven", zeggen beide
zusjes beslist. Annette weet ook niet
beter. In tegenstelling tot andere kin
deren in het circus die ergens in het
land een schoolopleiding volgen en
gedurende die tijd, niet bij het circus
zijn, is zij telkens wanneer het circus
een andere plaats aandeed, naar een
andere school gegaan
Krijsende tieners
bij Rob de Nijs
Wanneer er om half acht een fluitje
klinkt op het circusterrein, dan be
tekent dat, dat het publiek in aan
tocht is en dat de voorstelling weldra
zal aanvangen. De artiesten maken
zich in hun wagens klaar. Even na
achten sluipen de negen Berberleeu
wen van Boltini grommend de piste
De dompteur laat voorstelling na
voorstelling een stukje vlees door een
leeuw van zijn hals aflikken, een han
deling, waarvoor maanden is gerepe
teerd.
Het blijft elke avond weer een gok.
et zo als het trapeze- en het pyra-
midewerk, de kunstjes op de hoge
fietsen, de sprongen op de trampoline
de ui^ Italië afkomstige Folcos.
Vader Folco heeft daar nog een cir
cus. Zoals ,de meeste circuskinderen
werd hij geboren in een circuswagen,
vergezelde als kleuter als zijn vader
de manege en wat hij van zijn
ouders aan circus-ervaring meekreeg,
gaf hij weer door aan zijn kinderen.
Als laatste nummer voor de pauze
het optreden van Rob de Nijs. Gil
lende en krijsende tieners, maar hun
idool zijgt na zijn optreden uitgeput
neer op de canapé in de wagen van
Boltini om zich met welriekende lo
tion te betten, waarvan Annette Bol
tini grijnzend een beetje pikt. „Rob,
Rob" blerren de fans in de deurope
ning.
Eeuwenoude
artiestenfamilie
The Rudolfo Stey Troupe in het
hoogdraad-nummer na de pauze vormt
Europa's oudste artiestenfamilie. Het
verhaal gaat dat zij rechtstreeks af
stammen van een in de 15de eeuw
regerend landvorst. Rudolf Stey (58)
stortte 12 maal in zijn loopbaan neer.
In 1948 sloot hij zijn loopbaan als cir
cusartiest af.
De „pensionering" van een circus
artiest ligt aanmerkelijk veel vroeger
dan in de gewone maatschappij, het
zijn de kinderen die het werk voort
zetten en de oudere familieleden daar
mee onderhouden.
Wanneer tenslotte de pyrimade-
bouwers uit Marokko de grote finale
van de voorstelling inluiden, heeft het
publiek alle sensatie gehad, die het
circus Boltini te bieden heeft. Nauwe
lijks zijn de laatste tonen van de cir
cusfanfare verstomd, of men begint
met het afbreken van het circus.
Afbreken lol op de
minuut gepland
Het dagelijks opbreken van een cir
cus ls wellicht enigszins te vergelij
ken met een huisvrouw, die na een
lekkere maaltijd in de keuken een „af
was zonder einde" vindt. De irreële
sfeer van het circus heeft plaats ge
maakt voor een ontnuchterende reali
teit, niets blijft er na de voorstelling
van de illusie over. Groepjes mensen
lopen schijnbaar chaotisch touwen los
te rukken; lilliputters klappen de loge-
stoeltjes op en halen de lege flessen
weg.
Circuskinderen, tijdens de voorstelling.
Alles is tot op de minuut gepland en
er wordt zwijgzaam en gediciplineerd
gewerkt. Tegen twaalven vertrekken
de eerste slaapwagens van het circus.
De activiteiten zijn inmiddels van
binnen naar buiten geplaatst, waar
zo'n vijftig Marokkanen met balken
lopen te slepen, donkere schaduwen
toverend op het tentzeil. In het dorps
café kijkt de bevolking enigszins ont
hutst hoe lilliputters aan het biljar
ten slaan. Ze hebben zo volkomen van
de nood een deugd gemaakt, dat ieder
een schaterlacht om hun koddige be
wegingen, hun grimassen naar el
kaar. Langzaam komt er beweging in
de tent; de tuien zijn losgegooid en
onder het toeziend oog van „Oom
Piet" van Grinsveen nadert het fasci
nerendste ogenblik: het neerhalen van
de tent
Naar Roelofarendsveen
Dan komt technicus Huug Wols uit
Rotterdam in beweging. Volgens een
hydraulisch systeem een eigen vin
ding van het circus, waarvan de ver
wezenlijking meer dan een miljoen
heeft gekost zakken de vier mas
ten, waarop het zeven ton wegende
tentdak hangt. Als de masten zich
hebben opgevouwen op de wagen die
tegelijkertijd piste is, klinken er aan
de waterkant opjuttende kreten.
In koor tellend rollen de werklie
den het enorme tentendoek op. De
drie auto's die de tent en de hydrau
lische installatie torsen vertrekken
het laatst. Hekkensluiters van de gele
Boltini-earavan. die zoemend over de
grote weg trekt. Vandaag in Delft, 1
en 2 mei in Roelofarendsveen efrHil-
legom. Elke nacht afbreken, elke
ochtend opbouwen. Dat is het circus-
leven. En de Boltini-mensen lachen
nog steeds. Zo lang het hooggeëerd
publiek maar in groten getale komt.
IS
H
BEGON ALS SCHOOL VOOR
RIJGS- EN ZEEVAARTKUNDE
ET I^AKTER van het onderwijs aan MSG is in de loop der jaren
weiigszins aan verandering onderhevig geweest. Bij de oprich
ting whet onderwijs gericht op de Krijgs- en Zeevaartkunde. Een
Zeeva/chool is MSG echter nooit geworden. Het valt niet met zeker
heid peggen, hoe lang het onderwijs in het gebruik van sferische
drieh^n, de hemelloopkunde en de kennis van de grote vaart een
plaat/ Let leerprogramma heeft behouden. Spoedig werd het onder
wijs /eel gericht op de onderrichting van de reken-, teken-, bouw- en
werpkunde. Later werd daar nog aan toegevoegd natuur- en schei-
kun( waterbouwkunde en electrotechniek.
Efiuitie van glas cn
staal Lost
ierenhalf miljoen
r/G heeft in 't tegenwoordige onder-
wijspatroon sinds 1951 haar studie-
jid aan de UTS aangepast. Het UTS—
erwijs leidt op voor talrijke kader-
.cties in het bedrijfsleven tussen de
leiders en de hogere leiding, die een
leiding kunnen ontvangen in resp.
iger Technisch Onderwijs en Hogere
ichnische School. Na een passende
óortgezette opleiding in het bedrijf
:ah een UTS'er functies gaan bekleden
)tls tekenaar, calculator, werkmeester,
■Uitvoerder etc. Ook is de opleiding ge-
kghikt voor de a.s. patroons in kleine
bedrijven, zoals aannemers en installa
teurs.
De cursusduur is voor leerlingen met
een vooropleiding op ULO of drie
jarige HBS-niveau 3 jaar, waarvan de
eerste twee jaar klassikaal en het
laatste jaar in de vorm van een stage
in het bedrijfsleven. Voor leerlingen
met een LTS-vooropleiding duurt de
UTS vier jaar, het hiervoor genoemde
programma wordt dan n.l. uitgebreid
met een jaar voorschakelklasse. Naast
de grondpijlers als bouwkunde, electro
techniek, werktuigbouwkunde en weg
en waterbouwkunde dragen vakken als
maatschappijleer en esthetischevor
ming bij tot een harmonische ontwikke
ling van de leerling.
Uitbreiding
HET IS BEGRIJPELIJK dat na de
verregaande democratisering van 't
onderwijs, jongelieden uit leder milieu
het onderwijs aan MSG kunnen volgen,
hoewel het toch wel financiële offers oude schoolgebouw ls het koel als
In aansluiting op het eerder ge
publiceerde omtrent het ontstaan
en de ontwikkeling van het Ko
ninklijk Genootschap Mathesis
Scientiarum Genitrix te Leiden,
laten we hier een overzicht volgen
van de ontwikkeling van het on
derwijs aan dit Instituut, om ver
volgens oppervlakkig kennis te
maken met het nieuwe schoolge
bouw van de UTS in het Boerhaa-
vekwartier.
een kloostergewelf. Het is de laatste
jaren wel wat verwaarloosd, hetgeen
volkomen begrijpelijk is als men weet,
dat een volledige restauratie in de mil
joenen zou gaan lopen.
De overgang naar de nieuwbouw zal
misschien wel enige aanp&ssingsttjd
vergen. De outillage verschilt een eeuw.
In het oude gebouw moest de concierge
nog altijd met de kolenkit langs de pot
kachels in de lokalen om ze brandend
te houden. In de toekomst vervalt de
zorg voor de verwarming geheel. Via
het Diaconeaaenhuls krijgt men de stoom
voor de centrale verwarming recht
streeks van de elektrische centrale van
de Stedelijke Lichtfabrieken.
Twee binten
Hf,
i overblljfrulmte met beperkte toneel
accommodatie, een gymnastieklokaal en
werkplaatsen voor bouw- en werktuig
bouwkunde, elektromontage en een la
boratorium voor metingen. In het cen
trum van de werkplaatsen die in totaal
oppervlakte van ruim 1800 m2 be
slaan. zijn de sanitaire voorzieningen
gesitueerd. Plastic koepels verschaffen
de werkruimte
i licht.
Ter linkerzijde van de drie verdie
pingen tellende tbeorielokalenvleugel
- in de laagbouw zijn de werkplaatsen
ondergebracht - rijst een toren op. die
uit twee binten bestaat, die door twee
dwarsliggende balken verbonden wor
den. Een vrij nuchter en koud bouwsel,
dat in de plaats is gekomen van een
oorspronkelijk meer fantasierijke toren,
die constructief niet uitvoerbaar bleek.
Het doel van de toren moet worden ge
zien als noodzakelijk element om de
school aan de omgeving aan te passen.
Niet ver van het gebouw ligt het impo
sante acht verdiepingen tellende Dla-
conessenziekenhuis, dat het bescheiden
UTS-complex weg zou drukken als er
niet zoiets als een overgangselement zou
bestaan. Vandaar die binten.
Kunstwerk
HAAGSE kunstenaar P. Struyc-
ken werkt nog aan een artistiek
werkstuk, dat zal worden aangebracht
in de voorgevel, op een wijze, die de
indruk moet wekken, dat de beweging
van radiaal geplaatste U-proflelijzers
zich door het glas van de wand doorzet
tot in de kantine. De kunstenaar heeft
de intentie gehad aan de buitenzijde ac
tiviteit uit te beelden, die aan de bin
nenzijde tot rust komt. De activiteit
in de beelding is ontdaan van bijkom
stige associaties, waardoor het gege
ven van een gerichter karakter krijgt.
Door het gebruik van In elkaar overlo
pende kleuren, van dieprood tot git
zwart, wordt deze gerichtheid nog on
derstreept.
Milji
oenen
J_|ET NIEUWE GEBOUW, dat ls gecon
strueerd om een staalskelet, la ont
worpen door het architectenbureau Lu
cas en Niemeyer te Voorburg. Aanne
mer Is de Nederlandse Bouw Maat
schappij. Werd in 1955 reeds met de
plannen begonnen, begin januari 1964
kon eerst een aanvang worden gemaakt
met de bouw, die rond de 4 en een half
•miljoen gulden zal gaan kosten. Het ls
de wens van de directeur van de M.S.G.,
lr. W. F. Engels, nog voor het eind
van het schooljaar geheel naar de
nieuwbouw verhuisd te zijn.
In de werkplaats machinebankwerken
worden thans de werkbanken en ma
chines door de leerlingen geplaatst
onder deskundige leiding van hun
vraagt. Evenzeer zal men kunnen be- I
grijpen, dat er geen universiteitsstu
denten meer aan deze school lessen
ontvangen, zoals dat-overigens in 1935
nog wel het geval was. Bedroeg het I
leerlingenaantal in 1800 ongeveer 80,
in 1935 was het uitgebreid tot 400, ter- j
wijl de avondschool op het ogenblik
bijna 600 leerlingen telt. Het dagonder
wijs. dat wordt gegeven sinds 1951,
wordt gevolgd door nog eens ruim
400 leerlingen en in het praktijk
jaar staan tenslotte circa 100 leerlingen
ingeschreven.
Nieuw gebouw
HE
blokkenfor-
matie van glas en staal, waarin het
genootschap M.S.G. te zijner tijd zijn
intrek zal nemen, beantwoordt aan alle
eisen die men aan een moderne onder
wijsinstelling kan stellsn. De lichte
constructie, de helder beschilderde pa
nelen en de honderden vierkante meters
glas staan wel sterk in tegenstelling
tot het oude HBS-gebouw aan de Pie
terskerkgracht.
