Professor Bernhardi
WERD BELANGRIJKE VOORSTELLING
Drie facetten van
één componist
Het Nederlands als muzische taal
Boeiende Schnitzler bij Haagse Comedie
Vele
rollen
goede
In laatste
werd grote
proces tegen Dante
dichter vrijgesproken
Stravinsky
cyclus
begonnen
Eenstemmigheid
in reacties
MAANDAG 18 APRIL 1966
DE LETDSE COURANT
PAGINA 5
Men toonde zich zaterdagavond in de Dat bleek uit het warme applaus dat uitliep
Koninklijke Schouwburg verrast en dank- in een ovatie voor Max Croiset, die de titel-
baar over de première die de Haagse rol op bijzonder overtuigende wijze had ge-
Oomedie gaf van Schnitzlers toneelstuk over speeld. Het is inderdaad een gelukkige ge-
het anti-semitisme„Professor Bernhardi". dachte van de Haagse Comedie geweest dit
Arthur Schnitzler (jood en zoon van
een medicus) heeft voor dit wat men
toch kan noemen probleemstuk over de
Joden en het antisemitisme, de achter
grond gekozen van de medische we
reld. Bernhardi, een joods directeur
van een Weense kliniek, weigert 'n ka
tholiek priester de toegang tot het sterf
bed van een patiënte, omdat zij er he
lemaal niet op bedacht 1b te zullen
sterven, hoewel zij nog maar heel kort
te leven heeft. Dit incident groeit uit
tot een schandaal, omdat een aantal an
ti-joodse figuren en groeperingen er een
gemakkelijke aanleiding in zien Bern
hardi uit zijn functie te werken. Dit ge
beurt zowel binnen als buiten de kli
niek, daarbinnen door enkele zeer
arisch denkende staffunctionarissen, er-
bulten door onder andere de interpella
tie over de kwestie door een klerikale
partij aan de betreffende minister. De
dubbelhartige houding van deze laatste
(een vroegere studiegenoot van Bern
hardi) is voor de directeur aanleiding,
zich van zijn functie te ontheffen, waar
na het nog tot een onderzoek komt. De
betrokken priester, die aan Bernhardi
bekend, dat hij hem gelijk geeft in de
ze kwestie, durft dat voor de rechter
niet te zeggen. Bernhardi krijgt twee
maanden gevangenisstraf. Als hij vrij
komt, ontstaat de mogelijkheid van re
visie van het proces, maar hij wenst
daarvan geen gebruik te maken.
Niet verouderd
Hoewel men zich bewust is, dat dit
alles naar de omstandigheden van dit
voorval tot een afgesloten „époque'
behoort hetgeen in de voorstelling op
gelukkige wijze is uitgewerkt)verwon
dert men zich over de moderne wijze
waarop Schnitzler dit thema heeft .uit-
gei oerkt. Ondanks de problematiek
wordt het stuk gekenmerkt door een
vaak vrij lichte toets, soms kan men er
modern aandoende satirische elemen-
\m in ontdekken. Het probleem zelf is
lo behandeld, dat men het kan laten
gelden voor alle tijden en volkeren;
Schnitzler slaat nergens aan het mora-
Orgelconcours
voor studenten
UTRECHT (ANP) De heer P. P.
Wlnsenius, student aan de gemeentelijke
universiteit te .Amsterdam. Is winnaar
geworden van het orgelconcours dat de
Stichting PAN. het landelijk orgaan van
studentenmuziekgezelschappen, in Utrecht
heeft georganiseerd. Het was de eerste
maal In de vijfjarige geschiedenis van PAN
dat een orgelconcours voor studenten
werd gehouden.
De tweede prijs was voor Gert Oo6t
uit Utrecht en de derde voor G. A. M.
Hafkenscheid. die ook aan de Utrechtse
universiteit studeert. De vocale prijs in
het kamermuziekconcours was voor het
Leidse studenten dubbel kwartet ..Octaaf'
onder leiding van mejuffrouw P. C. C.
Fock. Het strijkkwartet van Utrechts
studenten muziekgezelschap ..Beet/hoven"
won de instrumentale prijs. De Utrechtse
studenten J. Gispen (viool) en Wout van
Veen (piano) zorgden voor het meest
originele programma, dat een speciale
prijs opleverde De gemeentelijke universi
teit van Amsterdam kwam in het bezit
van de legpenning voor de meest succes
rijke 'hogeschool van het gehele concours die uiteindelijk toch tot een compromis
stuk op het repertoire te nemen, nu het gezel
schap over vrijwel de gehele linie zo'n sterke
rolbezetting kon leveren. Want dat is, naast
de hoofdrol, een van de grootste kwaliteiten
van deze voorstelling.
DE HAAfrE COMEDIE
Auteur Arthur Schnitzler
Vertaling Bert Voeten
Decor Hep van Delft
Regie: Paul Steenbergen en Erie
Dr. Bernhardi Max Croiset
Dr. Ebenwald Carl v. d. Plas
Dr. Cyprian Joris Dlels
Dr. Pïiugfelder Leo den Hartogh
Dr. Fllltz Wiebe Brandsma
Dr. LtVwenatein Gerard de Groot
Minister Gilsbert Tersteeg
Hofraad Winkler Eric van Ingen
Paatoor Reder Kees Coolen
En verder- Jan Crefe, Louis Borel,
Wlm van Roo(J. Polio Hamburger,
Gaaton van En-en, Rob Erenstein.
Rel nier Heldemann, Marv Duiven-
dak 4
liseren, hoogstens in lichte mate aan 't
slot. Naast het discriminatieprobleem
met een algemene strekking, behandelt
hij de tragedie van deze ene man,
Bernhardi, die het midden tracht te
Vinden tussen een zekere hoogmoed een
eerlijke verontwaardiging.
Bert Voeten heeft voor de Haagse Co
medie een bewonderenswaardig helde-
vertaling van dit stuk gemaakt, die
zonder zich los te maken van de taal
sfeer rond de eeuwwisseling, toch 'n bij
na eigentijdse Indruk maakt.
Twee regisseurs
Volgens het programma lag de regie
in handen van Paul Steenbergen en
Eric van Ingen, een wat ongebruike
lijke gebeurtenis aan ons toneel. Men
kon constateren dat de regisseurs er
naar gestreefd hadden hun acteurs te
brengen tot zeer bijzondere creaties.
En meestal waren zij daar zeer goed
geslaagd: in deze voorstelling zag
n bovendien, vooral na het wat aar
zelende begin, een gelukkig ensemble-
werk, dat een toppunt vond in het qua
regie fijnzinnig opgebouwde derde be
drijf: de chaotische bestuursvergade
ring. waarop Bernhardi zich terug
trekt. Dat men het vierde bedrijf zo
drastisch heeft gekortwiekt, vormt ech
ter een reëel bezwaar.
Indrukwekkend spel
De hoofdrol werd uiterst knap ge
speeld door Max Croiset. Bernhardi
toonde hij als een figuur, die de trots
zeker niet helemaal vreemd
Max Croiset (rechts) in de titelrol
met Carl v. d. Plas als de
antisemitische Ebenwald.
komt. Deze ontwikkeling werd op zéér
héldere wijze zichtbaar gemaakt, om
dat Max Croiset met een soort vanzelf
sprekendheid en beheerstheid speelde,
waardoor hij sterke indruk maakte.
Onder de overige acteurs moet men
vooral Carl van der Plas noemen, die
een bijzondere rol maakte van de anti
semiet Ebenwald, een figuur die eigen
lijk iedereen en alles misbruikt om ho
gerop te komen. Joris Diels was bijzon
der boeiend als een var. Bemhardi's me
destanders; Leo de Hartogh speelde een
Maurice Chevalier
voor NATO-o ff icier en
PARIJS, (U.P.I.) Maurice Chevalier,
de oude maar immer jeugdige maestro,
heeft zaterdagavond bijna veertig minu
ten lang opgetreden voor de gedetacheer
de officieren van het NAVO-hoofdkwa
tier te Shape in Frankrijk.
Bij de openingsspeech sprak een Franse
generaal het gezelschap toe: ..Nu het
hoofdkwartier nog in Frankrijk is geves
tigd hebben wij het denkbeeld opgevat u
een onvergetelijke avond te bezorgenDe
avond werd gegeven in het kader van het
traditionele jaarfeest van Shape. Maurice
Chevalier trad bij deze gelegenheid gratis
op.
verrassende rol, als een oudere, gelijk
gestemde collega en Gerard de Groot
eveneens op met een te waarderen
rol als een joodse collega van Bernhar
di. Wiebe Brandsma was een heel felle
raak getroffen tegenstander. Verder
j men in het laatste bedrijf Eric van
Ingen in een mooi opgebouwd en afge
rond rolletje: de priester werd zeer zui-
gespeeld door Kees Coolen en er wes
zeer knap gespeelde rol van Gijs-
bert Tersteeg als de minister van On
derwijs. Ook bij de meeste kleinere rol
len kon men, op een enkele uitzonde
ring na, van goed spel genieten. Het ge
heel stond in fraaie decors van Hep v.
Delft, waarin veel aandacht geschon-
was aan de meubilering, die de
sfeer mede goed bepaalde.
„Professor Bernhardi" is daarmee
t een voorstelling geworden, die men
vooral door de vele goede rollen 'n be
langrijke kan noemen, die dit belang
wekkende stuk van Schnitzler alle eer
aandoet.
JAN VERSTAPPEN.
Nederlanders in
Bangkok door
jeugd aangevallen
BANGKOK (AFP) Tww ongeveer
20-jarige Nederlanders (naar verluidt
Frank W. en Robert V.) zijn donder
dagavond ln Bangkok door Thallanders
aangevallen. Een van hen (Frank W.)
Is naar het ziekenhuis gebracht. Artsen
hebben verklaard dat zijn toestand
ernstig Is.
De belde uit Utrecht afkomstige Ne
derlanders waren veertien dagen gele
den, na een reis dwars door Europa, in
Bangkok aangekomen, waar zij in hun
onderhoud voorzagen door de verkoop
schilderijen en het geven van les-
in het Engels. Jonge Thallanders
zagen de twee Nederlanders bij 'n brug
zitten. Zij dreven de spot met hun lan
ge haren. Een en ander liep uit op een
heftige ruzie, waarbij de Thallanders
de Nederlanders met messen staken.
Vertragingen op
twee autosnelwegen
DEN HAAG (ANP) Met Ingang van
vandaag moeten weggebruikers reke
ning houden met filevorming en vertra
gingen op de autosnelweg UtrechtDen
Bosch ter hoogte van Zaltbommel in
verband met werkzaamheden.
Met filevorming en vertragingen
moet eveneens rekening worden gehou
den op de autosnelweg DordrechtBre
da, waar, in verband met een rijbaan
afsluiting in de gemeente Dubbeldam,
het verkeer in beide richtingen over één
rijbaan wordt geleld.
Rechtbank te
Arezzo herstelt
fouten van
zes eeuwen her
AREZZO. (U.P.I - Een spe
ciale rechtbank in de Italiaan
se stad Arezzo, heeft zaterdag
D. Alighieri vrijgesproken van
corruptie en samenzwering te
gen zijn geboortestad Florence.
De beklaagde was niet te be
reiken voor het geven van
commentaar. Hij overleed meer
dan zes eeuwen geleden.
Alighieri, beter bekend als de
dichter Dante, die de „Divina
Comedia" schreef, werd in 1265
geboren in Florence en stierf in
1321 in ballingschap. Vorig jaar
vonden er uitgebreide feesten
plaats ter ere van de 700ste
geboortedag van de dichter- De
speciale rechtbank die hier
zaterdagavond bijeen kwam
voor een zitting die acht uur
duurde vormde een nasleep van
deze festiviteiten.
De jury, waarin de vroegere
premiei' Giovanni Leone zit
ting had. met aan het- hoofd
de belangrijkste Italiaanse
rechter Ernesto Eu la. vernie
tigde de doodvonnissen die in
1302 en 1315 door rechtban
ken in Florence tegen Dante
zijn uitgesproken.
Na de uitslag werd door de
meer dan 1000 aanwezigen die
zich in de plaatselijke basiliek
van St.-FrancJscus verdrongen
luid geapplaudiseerd. Hierbij
stond de Italiaanse minister
van Buitenlandse Zaken Amin-
tore Fanfani. evenals Dante
een Toscaan. vooraan.
Op soortgelijke wijze werd
Dante vrijgesproken van zijn
ambtsmisdrijven in Florence en
van zijn samenzwering met de
Witte Guelven en Ghibellij-
nen. adelijke groeperingen uit
zijn tijd. die tot doel hadden
het bewind van de Zwarte
Guelf in Florence ten val te
brengen.
zo werd gehouden en niet in
Florence, omdat Dantes ergste
misdrijf, een complot om de
Guelven ten val te brengen en
de vermaarde bijeenkomst in
Gargonza. onder de competen
tie van Arezzo valt- Hiervoor
werd de Ghibellijn Dante in
1315 ter dood veroordeeld. Hij
bevond zich toen echter al in
ballingschap waar een andere
doodstraf dreigde
In 1302. hij werkte toen üi Flo
rence. werd hij veroordeeld tot
een boete wegens misbruik van
de stadsgelden Toen hij niet
betaalde werd gelast dat hij op
de brandstapel gebracht zou
worden als hij zich ooit weer
in Florence zou laten zien.
Meer dan een dozijn getuigen
legden verklaringen af ln het
voordeel van Dante. Dr. Guido
Pampalonie. van de staatsar
chieven in Florence, getuigde
tchter tegen de grote dichter.
.Door zijn aandeel in de bij
eenkomst in Gargonza". zo
voerde hjj aan. ..zweerde Dan-
'rofessor Francesco Mazzoni
an de universiteit van Flo
rence. was daarentegen van
mening dat Dante ..de schepper
was van een politiek gericht op
de vrede".
„Hij was voor vreedzame co
existentie en om die reden wil
de hij naar Florence terug
gaan niet als politicus maal
ais een man van beschaving',
zo verklaarde Mazzoni
Een van de vurigste verdedi
gingen van Dante was te 1 toren
uit de mond van professor
Hans Rheinfelder van de uni
versiteit in MUnchen.
Alles wat Dante deed en
schreef", zo zei Rheinfelder.
..werd ingegeven door zijn grote
liefde voor Florence en voor
Itallë. HU wilde het bewind
van de Zwarte Guelven ten val
brengen enkel en alleen maar
omdat het de stad ten goede
zou komen", voegde hU eraan
toe. „Zoals de geschiedenis ons
leert zijn er velen die de val
van de tirannie willen bewerk
stelligen om tegelUk de verlo
ren vrijheid terug te winnen".
Leidenaar wint prijs in
wedstrijdklas literatuur
AMSTERDAM (ANP) Aan de wed-
strUd die de commissie voor het Hoeufft-
Fonds van de KoninklUke Nederlandse
Academie van Wetenschappen ln 1964 uit
schreef. waarbq werd gevraagd binnen
twee jaar een wetenschappelijke ver
handeling over een der drie ter keuze
gegeven onderwerpen uit het gebied der
klassieke oudheid in te dienen, hebben
vier classici deelgenomen.
Twee hunner hebben een eervolle ver
melding verworven, namelijk de heer J.
G. van der Tak te Leiden voor zijn ver
handeling over platoonse en aristotelische
elementen bij Herakleides Pontlkos en
de heer F J Bruna te Utrecht voor diens
verhandeling over „Een zakelijk rammen -
taar op de Lex Rubria de Gallia Cisal-
De Stravinsky cyclus, door de
artistieke leiding van 't Residentie-
Orkest georganiseerd, is begonnen:
zaterdagavond hebben we, in de
Is het Nederlands een muzische taal? Is
het Nederlands te becomponeren Zijn
vertalingen bruikbaar? De reacties zijn
vrijwel eenstemmig, de antwoorden be
vestigend. Men beluistere ze.
Enkele componisten, een Duits geluid ditmaal
voorop: van een Duitse componiste, die door on
ze taal gegrepen, op de volgende wijze rea
geerde
„Zum Absclilusz dar] ich llinen sagen, dass es
liir mich ein groszes Geschenk war, die heilige
Texte in einer Sprache neu zu erleben die -
nach vxeiner Meinung der Musikwelt mehr
geöffnet ist als das Hochdeutsche".
„Als men onze taal met een handschoen ver
gelijkt, dan past de Duitse, Franse en Italiaan
se te ruim, de Nederlandse te strak, tenvijt de
Engelse als gegoten zit...
„...Ons Nederlands is zeker bruikbaar om op te
tingen, al mist het wel de souplesse en de
warmte die we in het Latijn vonden. Evenwel
meen ik, dat de teksten in de landstaal, die men
m de liturgie gebruikt, niet alleen door exegeten
en theologen moeten worden verzorgd, maar dat
onze muzikale dichters en componisten ook ge
raadpleegd dienen te worden....Bij het compo
neren van de Jubileummis van de KRO had ik
eigenlijk het minst moeite met de gedichten van
Huub Oost er huis, dis hij schreef voor het pro
prium... terwijl de vaste gezangen minder ge
makkelijk te behandelen waren...Bij het beluis
teren van de uitvoering van genoemde mis, trof
mij reeds een goed begrip voor woord en muziek
bi) de zangers, terwijl het volk, aanvankelijk
schuchter, doch later met overtuiging aan de sa
menzang mee deed..."
Verschillende componisten achten het Neder
lands. hoewel even goed hanteerbaar, ietwat
stug: eigenschap, waarmede men ter dege reke
ning dient te houden. Onder meer maakte Her
man Strategier deze opmerking: hij staat daar
in niet alleen.
Weldadig klinkt de mening van de vocalist Guus
Hoekman
„...Onze taal is...heel goed zingbaar, mits zi)
maar door de tekstdichter (o) vertaler!) en com
ponist...met grote zorg behandeld wordt...Van de
componist verwachten we zonder meer, dat hij
op ae hoogte is van de verschillende stemsoor
ten...een goed vertaler zou zich...óók hiervan
eerst op de hoogte moeten stellen..." (Wat de
vocalist betreft:) „Vermijdt de zanger tenslotte
het huilerige portamento en ontwikkelt hij voor
al zijn persoonlijkheid...dan kan men genieten
van onze taal en er trots op zijn...".
Naast de musici de literatoren, de linguisten. Het
Nederlands een muzische taal... Een probleem,
dat ln feite geen probleem is. aldus drs. Harry
Pienes: Getuige zijn reactie in vraagvorm:
„...Hoe verklaart men het, dat...driekwart van
onze grote lyriek uit zangbundels komtf Al zijn
wij inmiddels gewend om die verzen enkel maar
te lezen (en nog niet eens hardop), zonder acht
te slaan p de „stem" die er boven staat. Een
goed deel van onze beste gedichten zijn liederen,
op muziek gemóókt of op muziek gezét, die dus
hand in hand gingen met een melodie...In latere
tijden ie het verband tussen dichten en zingen
nog niet verloren gegaan. Bij Guido Gezelle, on
ze meest muzikale dichter uit de 19e eeuw, ont
brak het nooit."
Doch wel 1» hst zo, aldus drs. A. B. M. Brans,
dat het Nederlands als taal steeds minder „so-
nerend" geworden is. Al het klinkend materiaal,
in de middeleeuwen allemansbezit is langzaam,
maar zeker, verdwenen: Gezelle is hier een na
zaat, die met zijn archaïsmen zijn neologismen de
sonerende rijkdommen nog weet uit te buiten.
De opmerkingen van psychologen zijn verras
send eenstemmig, ze raken niet zozeer de taal
als het karakter van de mens. die de taal han
teert. Zo drs. W. Croonen:
„Onze fout, of onze kracht, ligt hierin, dat wij
trachten te zeggen wat wij bedoelen, behalve
wanneer wij de galmtoon aanheffen...W'aarschijn-
lijk komt dit voort uit het feit, dat we niet
graag over onszelf spreken waardoor een ech
te romantiek hier ook nooit speelruimte heeft ge
kregen—Daardoor missen wij ook de gelegenheid
om over onszelf te spreken zonder dat dit het
schaamrood naar de kaken jaagt. Want overal
ter wereld heeft de romantiek de regie en het
vocabulaire run de muzikale dramatiek gescha
pen, behalve ten onzent. Wij kunnen er misschien
gelukkig om zijn, maar zullen het dan voorlopig
zonder vertalingen moeten stellen".
En de aan hem zich aansluitende Hans Henke-
.Muziek heeft, voor de daarvoor gevoeligen,
van alle kunsten het unieke „voordeel' de daar
aan ten grondslag liggende emoties in gesubli
meerde vorm aanvaardbaar te maken. Ze is in
•vezen het medium tussen de emotionaliteit van
haar schepper en de ontvankelijkheid uan de
luisteraar. Als voertaal van de ontroering is zij
voor ieder muzikaal mens ook de Hollander
acceptabel. Wanneer echter onze „veilige" af
geschermde, waterdichte taal concreet com
municatiemiddel par excellence gekoppeld
wordt aan die stroom van geconverteerde, be
wust vaak afgewezen gevoelens, die wij Muziek
noemen, dan voélen wij ons gecompromitteerd;
...Alleen wanneer een colleotief beleden doel de
middelen heiligt zoals vaderlandslievendheid
of godsdienst vinden we het gezongen woord
«ief meer „choquant"....de specifiek Nsderland-
„Het Nederlands als muzische taal" was het
hoofdonderwerp in de door de redactie van
I het Grcgoriusblad uitgegeven jublleum-
aflevering, waaraan medewerkten prof dr.
K. Ph. Bernet Kempers, Godfried Bomans,
I drs. A. B. M. Brans, drs. W'. Croonen, Jan
Engelman. Marius Flothuis. drs. W. Q.
Geer ink Bakker. Leo Hanekroot. Hans
I Henkemans, Guus Hoekman. Bernard
Huybers S.J.. Albert de Klerk, mr Guil-
laume Landré. dr. Bertus van Lier, Jan
I MerL Felix de Nobel, Rlen Ouwerkerk, drs.
Harry Prenen. Herman Strategier. Louis
Toebosch en prof. dr. II. Wagenaar-Nolthe-
I nius. In bijgaand artikel treft u een aantal
I soms zéér verrassende reacties aan.
„...Men kan het betreuren of niet, maar we
moeten onze taal aanvaarden, zoals zij is: een
taal die al zit ze wat moeizaam tussen synta-
xen in taalgebruiken in uitstekend geschikt is
om erin te spreken en te schrijven, maar nu
juist niet om erin te zingen. Degenen die dit wil
len bestrijden, begaan de vergissing geen on
derscheid te maken tussen de functies van taal
in spreken en schrijven enerzijds en zingen an
derzijds...
Op een afstand wordt hij hier gevolgd door de
Amsterdamse hoogleraar prof. dr. K. Ph. Bunet
Kembers. Met hem sluiten we de rij:
„...Nee, in het algemeen houd ik niet van gezon
gen Nederlands...Onze taal wordt...met de dag
lelijker, ze slijt af...Het Nederlands is in de loop
der jaren in het schriftbeeld meer veranderd
dan Frans, Duits en Engels in drie eeuwen.
Vooral voor een liturgische muziek lijkt mi) dit
een groot bezwaar. Vertalingen verouderen snel,
worden op den duur even onbegrijpelijk als een
vreemde taal. Daarentegen is 't Latijn geconso
lideerd, het is bovennationaal en eeutvig...Mijn
wens aan uw jubilerend blad is: dat het u ge
lukken moge voor het Latijn in de kerkmuziek
•en ruime plaats te
De aloude zweefbaan van Wuppertal
is nog steeds actueel. Met haar 65
jaren is ze nog steeds een van de
modernste verkeersmiddelen ter
wereld, en als het lukt, blijft zij dat.
Ingenieurs willen van haar een
spooktrein maken, zonder bestuurder.
Sedert 1901 hebben al een miljard
passagiers in de treinen gehangen
en zij hebben daarbij op het 1.1,3 km
lange traject 920 miljoen kilometer
afgelegd: dat wil zeggen 570 maal
de afstand tussen maan en aarde
of anderhalf maal van de aarde naar
de zon. En al die tijd heeft er slechts
een dodelijk ongeluk plaatsgevonden,
dat nog aan de schuld van de
passagiers te wijten was. Een
tweede ongeluk gebeurde met een
olifant, die om het draagvermogen
te demonstreren in een gondel werd
vervoerd, maar onderweg uitstapte.
Het dier overleefde de val, omdat
het in de Wupper viel en daaruit
kon worden gered. Nog steeds is de
baan een bron van inspiratie voor
ontwerpers uit andere steden en
deze hebben al tot veel nieuwe
constructu's geleid. Maar uitgevoerd
is er geen enkele. De baan van
Wuppertal blijft dus uniek en
modern. Zij is bovendien veel
goedkoper dan rijdend hoogspoor of
Dagelijkse verbinding
LeningradSchiphol
MOSKOU (UPI) Dit voorjaar zul
len Russische straalvliegtuigen van het
type tu-104 beginnen met 'n geregelde
lijndienst tussen Leningrad en Amster
dam en Rome.
Volgens de Russische luchtvaart
maatschappij „Aeroflot" zullen deze
toestellen, die 100 Inzittenden kunnen
vervoeren, dagelijks naar Amsterdam
en eens per week naar Rome vliegen.
De non-stopvlucht Leningrad-Amster
dam sal c ieëeneenhalf uur duren.
Scheveningse Kurzaal, het eerste
concert ervan mogen meemaken.
Ein mèt ons, een zéér uitgebreid
auditorium, waaronder tal van
jongerenhet leek zo, of men
erin geslaagd was voor deze gele
genheid een ander, een nieuw pu
bliek te creëren
Niet één, doch drie Stravinsky's werden
ons geboden: de man, die in 1953 kijkers
en hoorders te Parijs bruskeerde met zijn
tableaux de la Russie patenne ,,Le sacre
du printemps" geheten, de neo-barokke
kunstenaar, die anno 1931 de concert
bezoeker verrastte of teleurstelde?
met zijn vioolconcert in de zéér conven
tionele toonsoort D groot en de schepper
van het ballet „Agon", door hem in de
jaren 1954/'57 voor twaalf dansers ge
schreven. waarin traditionele tonaüteiten
afwisselen met dodekafonische experi
menten.
..Agon" noemde hij dit ballet, wat wed
strijd betekent. De titel ls ons nooit dui
delijk geweest, want ln deze dans, die
zijn Europese première ln het voorjaar
1958 in de Deutsche Oper am Rheln te
Düsseldorf mocht beleven, nadat Stra
vinsky zelf de muziek op de Muslktage van
Donaueschlngen 1967 ten doop gehouden
had. krijgen de vier mannelijke en acht
vrouwelijke executanten, telkens optre
dend ln verschillende combinaties dezelf
de. of juister gezegd soortgelijke kansen.
Muziek en dans grijpen hier ineen; het
ene kan zonder het andere niet bestaan:
slechts in een „door elkaar* ligt voor
beide het maximum aan potentie
Kijk op de dans gemist
Dat was wellicht de reden, dat wij ons
met deze „uitvoering", door Willem van
Otterloo overigens op voortreffelijke wijze
geserveerd, niet volledig tevreden voel
den: we misten de kijk op de dans. die
ter wille van de dans leefde, waartoe deze
muziek aanleiding schonk en schenkt
Anders gezegd: we menen, dat het toneel
en de orkestbak ln „Agon" een onverbre
kelijke eenheid vormenmisschien
betekent ..Agon" dan wel: een wedstrijd
tussen de muziek en het toneel, die met
een gelijkspel eindigt!
Le Sacre
Hoe'anders „Le Sacre du Printemps
die we aan het einde van deze avond
mochten beluisteren. Veel minder functio
neel is deze compositie, we kunnen het
toneel missen, de muziek appelleert hier
in meer dan voldoende mate aan onze
verbeelding. En we kunnen in de concert
zaal zittend volledig genieten van dit spel
van magie en geweld, van dit huivering
wekkend barbarisme, ons op de meest
geraffineerde wijze wie zal het een
halve eeuw na de geboorte van dit stuk
nog durven ontkennen— geoffreerd.
Dus een uitvoeringdie niet nood
zakelijkerwijze een opvoeringbe
hoefde te zijn. Met een Residentie-Orkest
onder Willem ean Otterloo »n topvorm.
We kennen, dank zij de grammofoon,
plaat van de „Sacre" verschillende ver-
i Eduard van Beinum, van Pierre
Monteux, van Ernest Ansermet, van Igor
Markevitch, van William Steinberg, van
Igor Stravinsky zelf: we menendat dr
reproduktie van zaterdag j.l. daaronder
em zéér goed figuur zou maken. In dit
verband herinneren we eraan, dat deze
„Sacre", met de beide andere nummers,
op vrijdag 6 mei door de AV.R.O. uit
gezonden wordt.
Tussen deze balletten in het Vlool-
j concert in D groot, door Ida Haendel ge-
speeld. Het meest traditionele element op
deze avond de neo klassieke Stravlnski
I is hier een neo-bamkke geworden, zulks
I op een wijze dat men herhaaldelijk.
I speciaal in het slotdeel „Capriccio" aan
j Johsn Sebastian Bach wordt herinnerd.
I De soliste bracht dit werk met grote
habiliteit en overtuiging, zodat na afloop
I een werke'ijv grootse ovatie haar ten deel
viel.
Doch of zu'ks een aanwijzing is, dat we
in dit Concert van 1931 een meesterwerk
mo-ten zien. betwijfelen we Wel zijn we
het eens met Paul Hindemith. die hem
lanspoorde een vioolcompositie te maken,
omdat hU. Juist hij. in staat zou zijn „de
normale technische grapjes te vermijden
en met een stuk muziek te komen, dat
'•en volkomen eigen karakter zou ver-
Waarln hij. ons inziens, wel geslaagd is.
BR
SALON DE MAI
IN PARIJS
DEN HAAG. (A.NP.). Voor de 22ste
tentoonstelling van de „Salon de Mai" ln
het Musee d'Art te Parijs zijn de navol
gende Nederlandse kunstenaars uitgeno
digd: de schilders Appel. Comellle. Bram
van Velde. Geer van Velde. Martin En
gelsman, de grafici Abram, Dick Casse.\
Jan Montijn, Mooyman. Ko Oosterkerk,
Nono Reinhold, Eduard Flor en de beeld
houwer Mark Brusse. De tentoonstelling
duurt van 2 tot 22 mei.
