NDONESIË IN VICIEUZE CIRKEL
AFGHANISTAN TUSSEN
Vele ambtenaren werken halve dagen
ZATERDAG 19 FEBRUARI 1966
DE LEIDSE COT TRANT
Links: demonstranten in de hoofdstad Djakarta, waar het leger nauwelijks
ingrtypt als het het eens is met de eisen: verbod van de Communistische
Partij, Huivering van het land en aftreden van minister* als Boebandria.
Reohts: sen rij Indonesiërs staat voor een kantoor van de Bank Negara
Indonesia om geld te wisselen. Maar er is onvoldoende geld om al de oude
roepia's te kun
DJAKARTA De economische en politieke
vraagstukken stapelen zich in Indonesië steeds
hoger op, getuige de ontwikkelingen na de mis
lukte communistische greep naar de macht van
jongstleden oktober, aldus buitenlandse politieke
waarnemers in Djakarta. Het land .bevindt zich
op politiek en op economisch gebied reeds vele
maanden in een vicieuze cirkel en er zijn maar
weinig tekenen die erop wijzen, dat men op het
punt staat die te doorbreken, zo menen deze
kringen.
De economische en monetaire „maat
regelen" van midden december zijn
goeddeels ongedaan gemaakt, nadat op
pijnlijke wijze waa gebleken, dat de re
gering wel wat al te drastisch en al te
overhaast te werk was gegaan. De prijs
van de benzine, in oktober nog vier
roepia per liter en drie maanden later
duizend roepia, is teruggebracht tot
vijfhonderd (oude) roepia.
Ook een andere maatregel is onge
daan gemaakt, nadat gebleken was, dat
noch de staat, noch het volk ermee ge
diend was. Deze maatregel behelsde
de verkoop van overheidsauto's. Al
spoedig bleek, dat niet de staat, maar
enkele duizenden hogere ambtenaren
ervan profiteerden, doordat zij hun li
mousine voor ruwweg een tiende van
de werkelijke waarde konden aanschaf
fen. Tegen deze misstand is in vele In
donesische kranten geprotesteerd. Een
derde maatregel die in de praktijk
schipbreuk heeft geleden, was de dras
tische verhoging van de vervoerstarie-
ven, zowel voor het weg- als het spoor
vervoer. Ook het besluit tot drastische
stijging van allerlei PTT-tarieven is
weer gedeeltelijk ingetrokken, nadat
gebleken was, dat de nieuwe tarieven
niet langer te dragen waren voor de ge-
In tegenstelling tot voorgaande jaren
waren het de dagbladen die de misstan
den aan de kaak stelden. Dat dit de In
donesische regering niet altijd even
welkom was, bewijst wel het verschij
ningsverbod dat in de afgelopen maan
den is opgelegd aan enige dagbladen
die na de mislukte staatsgreep waren
verschenen. Dagbladen als „Apd" (vuur)
en „Suara Islam" (Stem van de Is
lam) werden verboden, andere sterk
anti-communistische bladen als „Beri-
ta Republik" hielden op te verschijnen
bij gebrek aan geld. terwijl regerings
gezinde nieuwe dagbladen als „Genta"
en „Dwikora" de wind in de zeilen ge
blazen werd.
Niettemin heeft de coup d'état tot ge
volg gehad, dat alle communistische en
openlijk pro-communistische kranten 'n
verschijningsverbod is opgelegd. Meer
dan de helft van alle Indonesische dag
bladen was voor de staatsgreep ofwel
in handen van de communistische par
tij of sympathiseerde duidelijk met de
PKI. Het officiële Indonesische persbu
reau Antara had communisten op vrij
wel alle sleutelposten.
Ook dit instituut is grondig gezuiverd
van deze elementen en onder controle
PRIJZEN
SCHIETEN
OP EN NEER
van het leger geplaatst. Journalisten
die jarenlang onder de druk van de ro
de invloed hadden geleefd, konden de
pen weer roeren. Velen van hen waren
reeds jaren geleden uit hun werkkring
gestoten op sterke aandrang van .en
verdachtmaking door de PKI.
Roepia's
Ook de geldsanering heeft enkele
onverwachte neveneffecten opgeleverd.
Om te beginnen was er veel te weinig
nieuw geld gereed om de omwisseling
elke duizend oude roepia's in een
nieuwe roepia vlot te laten verlopen.
De drukpersen van het staatsmuntbe-
drijf in Kemajoran, aan de rand van
Djakarta, hadden maandenlang op vol
le toeren gedraaid om voldoende (ou
de) biljetten van vijf- en tienduizend
roepia te kunnen produceren. Toen deze
biljetten voor nieuwe van een, vijf, tien,
vijfentwintig, vijftig en honderd moes
ten worden ingewisseld konden onder
vele ambtenaren aan het eind
de maand hun salaris niet ontvan
gen, doordat het nieuwe geld nog niet
in voldoende hoeveelheden gedrukt was.
slng hebben zware eisen op tafel gelegd.
Zij hebben voorstellen gedaan die tot
voor enige maanden gelijk zouden heb
ben gestaan niet landverraad, althans
In de ogen van de toen nog zo Invloed
rijke PKI. De els die zij stellen voordat
zij hun leven riskeren als de prijzen
binnen drie maanden niet onder contro
le zijn gebracht, ls een grondige reor
ganisatie van het kabinet, dat uit hon
derd ministers bestaat.
Ee
ten
post is een advocaat uit Djakarta, Ha-
dell Hasiboean. Hij heeft voorgesteld
zeventig procent van het huidige lood
zware regeringsapparaat twee jaar
lang op wachtgeld te stellen alvorens
het voorgoed te ontslaan. Een rationeel
voorstel volgens waarnemers, die erop
wijzen, dat er voor de vele honderd
duizenden ambtenaren in Djakarta en
elders nauwelijks ruimte in de ministe
ries is te vinden, die zich als een ware
inktvlek over de Indonesische hoofdstad
en tuinsteden hebben uitgestrekt. Een
aanzienlijk deel van deze ambtenaren
verschijnt slechts enkele dagen per
week op het kantoor en dan nog al
leen in de ochtenduren.
Men mag voorts redelijkerwijs nau
welijks op betere toestanden rekenen,
zolang de ambtenaren aan het eind van
de maand naar huls worden gestuurd
met een salaris dat alleen al voor de
aankoop van rijst nauwelijks toereikend
is voor meer dan vier dagen. Typerend
in dit verband is het voorbeeld van de
referendaris die 's ochtends zijn werk op
een van de ministeries doet en voor de
de dag achter een sigaretten-
Zij betreuren daarbij het gebrek aan I stalletje op straat te vinden is. dat hem
coördinatie bij pogingen tot sanering een veelvoud van zijn ambtenarensala-
van de huidige economische toestand.
deze week heeft Soekarno en dan nog
slechts terloops bekend gemaakt dat
de PKI reeds ontbonden ls. Verder zijn
er nog geen tekenen die wijzen in de
richting van een grondige herziening van
het kabinet.
Wat betreft het derde punt: het tot stil
stand brengen van de pr ij zenspiraal meent
brengen van de prijzenspiraal meent
de regering dat dit niet een-twee-drie
opgelost kan worden. Deze mening t
wordt door vele deskundigen gedeeld, i rest
Minder ministers
MANOEUVREREND OM ZELFSTANDIG TE BLIJVEN
(Van
medewerker)
Er moest ijlings een order van twee
miljoen dollar aan bankpapier in het
buitenland geplaatst worden om het
nijpend gebrek aan papier te omzeilen.
Een van de, stellig niet verwachte, ef
fecten was, dat de vrije marktkoers
de roepia ten opzichte van de Ame
rikaanse dollar steeg. Men kreeg eind
vorige maand nog slechts veertig nieu-
roepia's voor een dollar, tegen on
geveer vijftig in het midden van februa
ri, toen elke handelaar zijn oude roe-
in Amerikaans geld trachtte om
te zetten om een onderzoek naar zijn
rijkdom door de Indonesische bank te
ontgaan.
Deze stijging van de roepiawaarde
wordt door handelskringen in Djakarta
toegeschreven aan het gebrek aan nieuw
en aan de sterk afnemende animo
de oude roepia's voor buitenlands
geld om te wisselen. Het wordt name
lijk niet uitgesloten geacht, dat de geld-
krapte de Indonesische bank zal dwin
gen de reeds ingeleverde oude vijf- en
tienduizend-roepiabiljetten voorzien
duidelijk stempei weer in
omloop te brengen om de geldcircula
tie niet te blokkeren. In dat geval houdt
men rekening met mogelijkheden om
de nog niet ingeleverde oude bankbiljet
ten „geruisloos" van eenzelfde stempel
te voorzien.
De monetaire maatregelen, die door
Indonesische experts „een lapmiddel"
werden genoemd, hebben bovendien een
zeer ongunstig effect gehad op de prij
zen van praktisch alle koopwaar in de
kleinhandel. Naar voorzichtige schatting
zijn de kleinhandelsprijzen met onge
veer twintig procent gestegen sinds
half december. De stijging heeft vele
goederen buiten het bereik van de ge-
aV°gel«rd hÏÏ^op' g«e°iTT[jKnt0de tuigende bewijs dat de Sovjet-Unie nog
buikriem wat strakker aan te halen. altijd machtig genoeg is voor eerl leidende
J rol in de wereldpolitiek en daarin rooa
Studenten China ver achter zich laat.
De meeste Indonesiërs hebben dit ook Tussen deze lauden in neemt Afghanistan een
metterdaad zonder protest gedaan. bijzondere plaats in. Een aantal jaren geleden toen
I maar de regering kreeg ditmaal te ma- j de Sovjet-Unie nog allerlei aggvessieve plannen
ken met acties van militante studenten, koesterde in Zuia-Azië liet het zich aanzien dat op
die sedert de staatsgreep de functie e^n kwade dag Afghanistan wel eens het opmars
van „het geweten van het volk" willen gebied kon worden tegen de Indische laagvlakte
vervullen. Zij waren het die de stoot j Tegen een dergelijke schending van zijn
gaven tot de massale protestdemon- j grondgebied had het land bitter weinig
straties in de afgelopen weken. Dezelf- j kunnen doen. kracht or
de studenten negeren reeds geruime tijd j Ofschoon Afghanistan 13 miljoen inwo- jnvloed v
ners telt. bezat het gedurende een tien
tal jaren na dc tweede wereldoorlog zo
weinig innerlijke kracht dat het een
speelbal dreigde te worden van elke
macht die het daartoe wilde hanteren.
Van een natie is nög geen sprake. Het
algeheel verbod j Afghaanse volk is een samenraapsel
van stammen die onderling heel weinig
samenhang bezitten en jegens de rege
ring en de koning hier in Kaboel, de
hoofdstad, weinig respect aan de dag
leggen. Dat dateert beslist niet van nu
Ook in vroeger jaren had het land geen
ruggegract. Het werd een twistappel
tussen tsaristisch-Rusland en Engeland.
Beide landen probeerden Afghanistan in
hun invloedssfeer te krijgen. Dat het
nooit gelukt is, was meer een gevolg
van de diplomatieke handigheid van de
Afghaanse koningen dan van aanwezige
Een grote groep vrouwen en meisjes demonstreert in Djakarta. De
demonstraties zijn aan de orde van de dag: tegen de P.K.I.. de
pro-communistische vakbond 8.O.B.S.I., tegen de hoge prijzen, en dergelijke.
ris garandeert.
Een vraagstuk apart vormen nog de
schulden van Indonesië ln het buiten
band. Een oplossing van dit vraagstuk
houdt, zo meent men hier, ten nauwste
creëren por- verband met de oplossing van de huidi-
prijsbeheer- ge politieke
i economische moeilijkhe
den. Indonesië wil niet van een mora
torium weten en tracht met de schuld
eisende landen afzonderlijk tot een ver
gelijk te komen.
De eerste vraag die onofficiële mis
sles de afgelopen weken ln het buiten
land te horen kregen, was: hoe Indo
nesië de interne moeilijkheden te boven
dacht te komen. Het antwoord op die
vraag hangt onder meer samen met de
door president Soekarno kort na de
mislukte staatsgreep aangekondigde
„politieke oplossing" waarop in Djakar
ta nog wordt gewacht.
KABOEL Nog steeds neemt Afghanistan
een strategisch begeerlijke positie in. Het
grenst aan de Sovjet-Unie, rood China,
Pakistan en Iran. Om de eerste drie landen
gaat het nu. Om de min of meer duistere
vriendschap van rood China met Pakistan,
is dit land thans voor de Sovjet-Unie
politiek interessant. Het is een van de
redenen waarom de Sovjetrussische leiders
zich zo duidelijk met de slechting van de
vijandschap tussen Pakistan en India be
moeien. Het is immers het meest over-
het duidelijk geuite ongenoegen
regering en weigeren op last van de
regering weer college te gaan volgen,
zolang hun drie voornaamste eisen niet
zijn ingewilligd.
Deze eisen zijn:
voor de PKI als aanstichtster
voerster van de revolte, een grondige
herziening van het huidige topzware
kabinet, waaruit alle communistische
en pro-communistische elementen die
nen te worden verwijderd, en tenslotte
een drastische verlaging van de prijzen
voor transport en essentiële goederen
voor het dagelijkse levensmiddelenpak
ket, waaronder rijst de voornaamste
plaats inneemt.
Op de eerste twee eisen is in brede
kring Instemmend gereageerd, maar pas
het grondgebied buiten elke
i builen te kunnen houden
i is ln Afghanistan
bijna een traditie geworden.
Toch slaagden de communisten erin
om economisch te penetreren en hel
aandee' van de communisten in de han
del met het buitenland bedroeg op een
gegeven ogenblik niet minder dan vijftig
procent. De Russische hulp die aan
Afghanistan gegeven werd in de eerste
jaren van Kroctsjevs bewind, overvleu
gelde die van de Amerikanen volkomen.
Uit die jaren dateert ook de sublieme
bewapening en uitrusting van het Af
ghaanse leger en de aanleg van een
strategische weg die linea recta van
Rusland naar Pakistan voert. De Ver
enigde Staten, die in Zuid-Azië veelal
de rol van de Engelsen hadden overge
nomen, werden nu met het imperialis
tische streven van de Russische com-
geconfronteerd. De scherpste
kanien van de koude oorlog werden
sindsdien weggeslepen en de koude of
opgewarmde duels werden elders uit
gevochten. Hel grote conflict in Viet
nam heeft de rol van de vroegere spel-
deprikken overgenomen en daarmee is
in feite ook het belang van Afghanistan
voor de Sovjet-Unie sterk afgenomen.
Democratisering
Een ander punt is, dat ook in Afgha
nistan zelf zich een verandering aan
het voltrekken is. Ofschoon het er een
tijdlang naar heeft uitgezien dat de
Kussen hier zonder al te veel moeite
zouden kunnen oogsten, Is hun succes
tegenwoordig minder visueel. Wel ls
nog steeds de Russische hulp het twee
voudige van de Amerikaanse maar
een zekere zucht naar neutraliteit,
waarbij van beide geldschieters nog
meer verkregen kan worden, is goed
merkbaar.
Men is het c in Afghanistan wel over
eens dat de democratie een lange en
moeilijke weg heeft af te leggen. Maar
de koning, Zahir Sjah. heeft weten
door te drijven dat in 1963 voor het
eerst in de geschiedenis een gewoon
burger als premier werd benoemd. Tot
dan was dat steeds een lid van de ko
ninklijke familie. Bij de verkiezingen
die in september j.l. werden gehouden
volgens de nieuwe grondwet, kwam een
Volksraad tot stand waarin uit alle
rijkgeschakeerde lagen van 't volk af
gevaardigden zitting hadden: niet alleen
vrouwen, maar. ook ex-politieke ge
vangenen van het bewind van prins
Mohammed Daoed. dat gekenmerkt was
geworden door de geheime politie en
bijbehorende terreur.
Strategische ligging
Voor Rusland blijft Afghanistan uit
strategisch oogpunt natuurlijk nog wel
belangr ik. Mede echter door het begin
van democratisering in het land zelf is
de kans voor een politieke overwinning
voor de Russen veel kleiner geworden.
De regering in Kaboel weet dat de
Amerikanen er alles aan gelegen is om
in Afghanistan een bewind te behouden
dat respect voor dc wet kan afdwingen.
Dat houdt de dollarstroom vloeiende.
Aan de andere kant zijn de Russen te
vreden met een Afghanistan dat naar
het westen lonkt en tegelijkertijd toch
ook zo nauw met Rusland verbonden
blijft dat het gebruikt kan worden als
dreiging tegen de minder goedwillende
buren. Daartoe behoren rood China en
Pakistan. En vooral tegen Pakistan dat
met India in onmin verkeert, ook na
Tasjkent en met rood China goede be
trekkingen onderhoudt, kan de binding
met Afghanistan de Russen nog goede
diensten bewijzen.
