4
^Religieuze
kunst
s£8feSa$
-
Wereldwijde jacht op
dure handtekeningen
draait in
benauwend
kringetje
rond
Commercie beheerst al eeuwen
de christelijke ver-BEELDING
DECEMBER 1965
HEMELBESTORMER
TON BERENDS:
L (Van een onzer verslaggevers)
HAAG. De fysieke uitmonstering
Zwollenaar Ton Berends doet nauwelijks
vermoeden rijzen, dat hij nu juist de
n moet zijn, die anno 1965 de beruchte
tpijjeldenstorm van 1566 nog eens dunnetjes
?y:, --"'/r
doorbakken cruxifixen en rubberen
it waders met schalmeien (onbreekbaar en
luiten gegarandeerd van de grond terug)
len in de schaduw van de kunsthandelaar
ijnbaar het eeuwig leven en de vrome
;enaars namen dan ook voetstoots aan,
j Foil
k ge
kt zijn winkel in religieuze
elen aan het Westeinde tot
de dag van het Laatste
leel onwrikbaar op zijn
enten zou blijven staan,
hier echter heeft de schone
ijn het kerkvolk bedrogen.
Ent in de lekeapostel Berends
"oelde wel degelijk een hemel
bestormer. Die zat er trouwens al, toen hij nog als decorateur op
Iten pantoffels door een provinciaal warenhuis sloop en later, toen
j met heilig vuur de katholieke jonge middenstanders diende,
hrijnend gebrek aan liggende gelden dwong hem echter om in
e jaren het geduld van dezelfde engelen te produceren, die hij
ree maanden terug resoluut uit zijn paradijs heeft verbannen.
.Vijf jaar geleden", zegt hij. „ben ik
>1 voorzichtig begonnen met de „Nou-
les Images". In Frankrijk bestond
club al langer, maar in Nederland
ef de religieuze kunsthandel maar
rdnekklg ronddraaien in datzelfde
lauwde kringetje van de kitsch. Laat
trouwens eerlijk zijn: zelf durfde ik
in ook niet consequent tot het einde
gaan en naast mooie, geïnspireerde
nstvoorwerpen, bleef ik rustig die
nmel verkopen.
5p den duur was dat natuurlijk niet
te houden, want als je 100 fijne din-
in je zaak hebt en 200 misbaksels,
heb je toch domweg een rariteiten-
ikei. Dan ben je toch niet consequent
verloochen je je idealen. Ik voel er
om aan het doorgeefluik van
ïeinspireerde massaprodukties te
i en aan het einde van etke dag in
handen te wrijven, omdat ik weer
kruizen en een Mariabeeld heb weg-
pt. Dat is voor mij een onver-
bare zaak, waaraan ik alleen heb
'gewerkt, omdat me de middelev
braken voor de beslissende sprong
fit piëteit
plaats rust gemaakt en ook, nadat
de kunsthandel aan het Westeinde
i overgenomen van eigenaar-oprich-
Henke, bleef hij rustig voortwande-
op de oude. vertrouwde weg. „Uit
iteit misschien", verklaart hij ver
pas Aschukligend, „je kunt een zaak. die
bestaat en een begrip is ge-
rden. niet gelijk na het vertrek van
oprichter afbreken. Dat is gewoon
Ton Berends: „Fakkeldrager van Europese kunstenaars".
ik heb een prachtig beeld gekocht".
Weet hij veel Zijn leven lang heeft
hij tot aan zijn nek in de kitsch geze-
ten en hij weet niet eens, wat rommel is
en wat kunst. Als je vanaf het moment,
dat je je ogen open doet, in de hoek van
de kamer een monstrueus Heilig Hart
beeld ziet staan, geloof Je op den duur
ook, dat Christus er zo uit heeft gezien.
Dat is gewoon een kwestie van wennen.
Je hebt ook een grote groep, die vol
trots zegt: Jk iceet heus wel, wat mo
derne religieuze kunst is". En inder
daad hangt in hun huiskamer een kruis
beeld dat anders is. Anders, maar be
slist niet beter. Vroeger zag je een cor
pus van gekleurd gips, riu is het gekleur
de opaline, wat de klok slaat. Is het
daardoor opeens modern gewordenT
Het lijkt er niet op".
Grote punt
En omdat het naar de smaak van
de heer Berends op niets lijkt, heeft hij
er twee maanden geleden een grote punt
Nouvelles Images
doorbreekt
traditie met
moderne
symbolen
Toch kroop ook bij Berends het bloed,
waar het niet gaan kon en langzaam,
maar zeker dreef hij zijn duidelijk om
lijnde zin door. Hy wilde alleen bewij
zen, dat je met de verkoop van geïn
spireerde christelijke kunst ook een
zuinig belegde boterham op tafel kunt
toveren. Hij wist ook, dat de gezamen
lijke Nederlandse handelaren in reli
gieuze kunst hem vterkant ln zijn ge
zicht uitlachten, omdat ze er domweg
niet In geloofden. Ze zagen de kruizen,
die Berends uit Frankrijk liet komen en
ze schudden de hoofden. Dat was geen
••ommercie meer, dachten ze, dat was
•>ure broodroof op jezelf plegen.
..De pest van de religieuze kunsthan-
el". zegt Berends, „is juist de com-
lercle. Tachtig procent van de arti-
elen die verkocht worden, is seriewerk
ingeinspireerd. futloos en zonder kracht,
".e dragen ook geen enkel echt chris-
elijk gevoel over. Het zijn stomme ge-
■ïigen van menselijke onmacht.
Neem het Italiaanse werk, de
:erststallen van zoetelijk pórse-
ein, van plastic en rubber. Neem
Ie beelden uit Oberammergau.
/aktechnisch zit het verduveld
*oed in elkaar, maar het heeft niks
te zeggen. Het mist de goddelijke
vonk.
achter gezet. De quasl-moderne beelden
verhuisden naar de rommelzolder en de
eerbiedwaardige winkel werd rigoureus
omgebouwd tot een nieuwe tempel voor
Nouvelles Images. Commentaar van
Berends
„Sorry, maar ik kon niet anders. Je
kunt op twee manieren dit soort zaken
doen. Op de commerciële toer en op de
ideële. Ik vind het fijn om dingen te
verkopen, die ik zelf mooi vind. waar ik
volledig achter sta. Het kan me ook niet
veel schelen, of ik honderd gulden min
der in mijn handen krijg, want het ple
zier vergoedt alles. Ik loop nu 's avonds
zingend door mijn zaak, omdat ik al-
Dezelfde taal
Als fakkeldrager van de strijdvaardi
ge Nouvelles Images, legt Ton Be
rends nu onvermoeibaar contacten met
kunstenaars in geheel Europa. Vijf jaar
geleden begon hij voorzichtig in Frank
rijk en vandaar rukte hij op naar Italië
en Spanje. De sceptici meenden hem te
mogen kwalificeren als een dolende Don
Quichotte, maar voor Berends vormen
de ontmoetingen met kunstenaars de
bevestiging van zijn Ideaal „Geïnspi
reerde kunstenaars" zegt hij, „spre
ken allen dezelfde taal. Het lukt ze in
het ene land alleen beter om zich ver
staanbaar te maken dan ln het andere
land. In Spanje bijvoorbeeld steunen ze
op een religieuze traditie van eeuwen,
die op een grandioze manier ln eigen
tijdse symbolen vertaald wordt. In
Spanje leeft de religieuze kunst veel
sterker onder de artiesten dan in Ne
derland en de resultaten zijn verbluffend.
Zeeuwse huismoeder vertedert hart
van vorsten en staatslieden
Wekelijks
gaat
stapeltje
post de
wereld in
(Van onze correspondent
MIDDELBURG In de
rustige Middelburgse Zuster
straat wacht mevrouw Annie
Marqulnle-Vercruysae op het
ogenblik in spanning op
post van president Johnson.
Lady Churchill, de Italiaan
se minister Fanfani. koning
Feisal van Saoedi-Arablë, de
koning van Thailand de
Zweedse prinses Déslrée. „Ik
sal blij *(jn als Hc eerstdaags
een brief van hen krUg". zegt
mevrouw Marqulnle. Twee
keer per dag k(jkt z(J ver
langend uit naar de bestel
ler. Zal er voor haar weer
een brief z(jn van een van de
groten der aarde?
Mevrouw Marqulnle Jaagt
sinds 1948 op handtekenin
gen Zij heeft alleen belang
stelling voor groot goed: de
door hen zelf geschreven
namen van presidenten, eer
ste (en andere» ministers,
van koningen en koningin
nen. van prinsen en prinses
sen. En dan niet zomaar los
se handtekeningen hoor!
O nee! Mevrouw Marqulnle
maakt het zichzelf niet ge
makkelijk. Voor haar ver
zameling hebben alleen die
handtekeningen waarde die
onder speciaal aan haar ge
richte brieven zijn gezet.
Hoe krijgt zy politieke kop
stukken en aanverwante per-
sooniykheden zo vriendelijk
haar een brief te zenden0
„Daar heb ik een speciaal
systeem voor opgebouwd",
onthult mevrouw Marqulnle.
„Als lk ln de krant lees dat
een president of eën minis
ter of een koning, of noem
maar op. Iets gaat vieren,
stuur lk hem een felicitatie
brief. Lees ik dat zo iemand
ziek is geworden, dan zend
lk hem myn beste wensen
voor een spoedig herstel. Ik
spel er dagelijks de kranten
op na. wy zijn op dertien
dag- en weekbladen ge
abonneerd. Ik moet wel zeg
gen dat het een hele uitzoe-
kery is. maar lk heb er echt
plezier in".
Week om het hart
Haar systeem beeft sucees.
Talloze „vips" wordt het ken
nelijk week om het hart als
*(J In voor- of tegenspoed een
bl(jk van medeleven ontvan
gen van een vrlendeiyke
huisvrouw uit het verre
Middelburg. In zeventien
Jaar tyd heeft mevrouw
Marqulnic zo 130 handteke
ningen losgepeuterd. Die van
Sir Winston Churchill en van
generaal De Gaullr rijn de
wimpels van de collectie.
zy zyn. met nog byna 130
andere handtekeningen en
bijna driehonderd bedank
brieven die niet door de ont
vanger persooniyk maar door
een particulier secretariaat
zyn ondertekend, keurig op
geborgen ln niet minder dan
zeven, eigeniyk voor eerste-
dagsenveloppen bestemde al
bums. Daar zyn handteke
ningen by van koning Olaf
van Noorwegen, koning Fre-
derlk en koningin Ingrid van
Denemarken, van de Oosten
rijkse president SchUrf. van
zyn Mexicaanse ambtgenoot
Gustave Diaz Ordaz. van
president Chehab van Llba
non. Kekkonen van Finland.
Zalm an van Israel. John
C06tello van Ierland. Kaunda
van Zambia, zy heeft ze van
Aga Khan. Anthony Arm-
strong-Johes, Adenauer. Wil
lem Drees. Juan Pcron. John
Foster Dulles, Tsjang-Kal-
Sjek. Elsenhower. Stikker.
Tsjombe, Ben Zwi. Willy
Brandt. Jacqueline Kennedy.
.Het is begonnen met de ge
boorte van prins Charles van
Engeland. Ik las het ln de
krant en toen zei lk tegen
m'n man: ais Je daar nu een
felicitatie heenstuurt zul je
dan ooit antwoord terug krij
gen?"
„Probeer hef. was het enige
hoofd Jarig zyn en geen
minister ziek worden, of hy
krijgt van mij een brief,
zegt z(] nu met trots
Simpele brieven
Wat voor brieven zyn dat°
„Gewone, eenvoudige, harte
lijke brieven, net m als lk er
eens een nunr u zou kunnen
sohryven. zonder hoge woor
den en dikke zinnen. Vaak
teken lk er een bloemetje by
en aoms wel een heel tuiltje.
Maar ik vraag nooit om een
handtekening. Dat kun Je
niet doen. Je kunt een ko
ningin of een president niet
zomaar om een handteke
ning vragen. Dat döë Je ge
woon niet. Ik schryr alleen
een briefje en lk hnop dan
dat lk antwoord zal krijgen".
wat haar man kon antwoor-
zy deed het. En kreeg vla de
ambassade ln Den Haag een
vriendeiyk bedankje terug.
In 1950 werd prinses Ann ge
boren. Mevrouw Marqulnle
schreef opnieuw en kreeg
bericht terug uit Clarence
Hou.se. „Dat is al wat dichter
by het doel", peinsde me
vrouw Marqulnle.
Toen koning Leopold voor
korte tyd de Belgische troon
herbes teeg. kreeg hy ook een
felicitatie uit Middelburg.
Een poosje later ontving me
vrouw Marqulnle een vrien-
deiyk epistel van de groot-
mnarschalk van het Bel
gische hof.
Van dat moment af gaat er
wekeiyks een door haar ge
schreven stapeltje brieven de
wereld In. „Er kan ergens
geen prins of prinses zich
gaan verloven, trouwen of
n baby krygen. geen staat.v
Afeurouu» A. Marquinie-
Vercruysse uit Middelburg
jaagt fervent op hand
tekeningen van ,/ie groten
der aarde". Zij heeft er
vele tientallen (van De
Gaulle, Eisenhower, Church
ill, Adenauer, Nasserin
teven albums verzameld.
hobby", rindf tij.
Generaal De Qsulle heeft
haar vanuit het alekenhuis
een eigenhandig geschreven
briefje gestuurd
Winston Churchill schreef
terug, nadat zy hem elf brie
ven had gezonden.
Prins Bcrnhard bedankte
haar vriendelijk voor het
trommeltje Zeeuwse babbe
laarsdat hy In I960 van haar
In het ziekenhuis kroeg
Mr. Luns toonde zich dank
baar voor haar felicitatie ter
gelegenheid van zyn instal
latie als ..honorary fellow"
van de School voor Econo
mische en Politieke Weten
schappen van de universiteit
De zeven albums worden ëën
voor een uit het wandmeubel
te voorschyn getrokken
Deze is vun de Indische
premier Sjastrl. «leze van
Eleanor Roosevelt Hier hebt
u mevrouw Clementine Chur
chill en hier de /uid.ifri
kaanse presidentsvrouw Nel
lie Swart Zo heb lk de
handtekeningen van de prin
sessen Irene, Mangriet. Mn-
rijke van Carlo» en Pleter
van Vollenhoven, van prinses
Maria Louise Bemadotte van
Zweden, van de Zwitserse
president TschudL van Qa-
mal Abdel Nasser, van de
koningin van Sikkim <u weet
wel), van prins Ralnier en
prinses Or acta, van de Belg
Gaston Eysken». van MnrtJ-
nen. van Eduard van LQbke
Volhouden
De heer Marqulnle: „Ik vind
het machtig dat rrüjn vrouw
dit allemaal krygt. Volgens
my is het een waardevolle
collectie. Later kunnen we
het mlaeohlen nog wei eens
aan een museum schenken"
Mevrouw Marqulnle: „Maar
Je moet wel weten vol te
houden, hoor Soms hoor Je
helemaal niets terug. En dan
achryf je het Jaar daarop
maar weer. want Je kunt
nooit weten Soms gaan er
maanden voorby voordat Je
iets terughoort. Dan is het
altyd weer een verrassing"
De heer Marqulnle: „Men
heeft ons eens aangeraden
de collectie te verzrkrren.
Maar wat schiet Je duarmee
op? Als ze eens wordt gesto
len of by brand verloren
gaat kryg Je misschien tien
duizend gulden. Maar daar
kun je de collectie toch niet
voor terugkopen Want die Is
unlHc Het zyn allemaal per
soonlijk aan myn vrouw ge
richte brieven.
Mevrouw Marqulnle: „Ik zou
rrnimg dc<groag de-handte
keningen willen hehben van
onze koningin, van prinses
Beatrix, koningin Fablola «n
van Soek&mo".
Post kent haar
PTT ln Middelburg biyft
goed op de hoogte met de
wereldwyde correspondentie
van mevrouw Marqulnle.
Wonderlijk gespelde adressen
worden zonder omwegen by
haAT afgeleverd Zelf* eën
door het kelzcriyk palels van
Addis Abeba met „mr
A Marqulnle' Vesrmysse
Zusaesetraate Fcliddelbu
Nederland" geadresseerde
brief werd rechtstreeks by
haar bezorgd „De post kent
me wel", zegt mevrouw Mar
qulnle
In de hoek van de kamer ligt
een stapeltje kranten dat
nog moet worden nageplozen.
E>n voor ëën sprokkelt me-
vrouw Marqulnle haar
slachtoffers bij elkaar: een
brief voor Johnson vanwege
zyn galoperatlo, voor me
vrouw Churchill vanwege
haar gebroken arm en voor
Fanfunl vanwege r.yn ge
scheurde rechterdljbeenpeee.
voor koning Feisal een feil-
citatie^ voor de benoeming
van zyn broer bit kroonprins,
voor de koning van Thai
land vanwege het huweiyk
van zyn neef Rablbhadhna
en voor prinses De.sirëe voor
de geboorte van haar doch
ter
En dan maar wachten op
antwoord
„Het Is een Interessante hob
by" zegt mevrouw Marqul
nle. Wie wil ervoor tekenen?
Een man als Pablo Serano maakt sublie
me dingen en ook Blanco is een gewel
denaar in zyn vak Op de Biënnale ln
Salzburg zag Ik van hem een dod--
Christusfiguur en dat beeld maakte np
mij zo'n diepe indruk, dat ik gelijk i
besloot om voor het vijfjarig bestaan
van de Nederlandse Nouvelles Images
j hem en zijn Spaanse collega's voor een
expositie uit te nodigen.
I 'M
gaan Ik heb daar Veroniqur Filotof j den. ,Je hegt
ontmoet, een moeder van twee kinderen. Kunst om er ri
die na een aantal bezoeken aan Parit-] hij, „maar om
ik ook". Ze j de wereld tot i
Wa
delijke, sterke
ik i
kan
du I-
hltqurs ran père Coct
zeker van, dat het t
Rusteloos begint Ton Berends
zijn tweede vijfjarenplan. Voor de mo-
religieuze kunst Is zijn gloednleu-
Chansons Bi- I met Kerstmis ook niet meer aankom^.,
ar. Ik hen er j met de rubberpoppen. Die laat ik graag
meesterwerk i aan de collega's over. Ik zoek het meer
in de moderne groepen. Ik heb al het
oog np een stal, waarvan de beelden gr-
iankt tijn van cilinders. Als je hein
oor het eerst ziet, moet je er misschim
wc galerij nu reeds ren baken ln Ei
pa. waar Spanjaarden. Duitsers. Fran-1
sen en Nederlanders hun eigentijdse
symbolen exposeren „Tot nog to<* heb MzeCltakftscl
Ik geen moment spijt van mijn beslis-
sing gehad", zegt Berends, ik weet nu
tenminste, waar Ik voor werk"
cijn i
laakt hij precies duidelijk
mpel-
n gesproken: als Berends
'eldhet
zijn
heeft, haalt- hij
een kruisbeeld u
tie. Hij kijkt er
zegt „Leg dat i
negerplastiek, ee
Dan valt het v«
Maar dit blijft
te bewijzen dat hij gelijk
de rommelzolder
de verbannen eollee-
mlsprljzend naar en
i eens naast een fijne
totem van de Incn's.
i schaamte ln puin.
•erelnd, dit kan zich
Hij heeft een doopkruis ran de Frans
man Pierre Szekrly gepakt en houdt
het triomfantelijk nmhoog. Is dat de
toekomst meneer Rrrendst Hij knikt
nadrukkelijk. Hoe konden we het »o ro
zijn Jongste aanwinsten
monstert, komt hij bij de etalage oog
ln oog te staan met twee Haagse Jon
gens, die hun neus tegen de ruit druk
ken. Voorwerp van hun aandacht Is een
heiligenbeeld vsn de Spanjaard Blanco:
een grillig ijzerstaketsel zonder duide
lijke vormen.
De jongens wijzen ernaar en gillen
van het lachen. l»an zegt de éën tegen
de ander: „Ga JIJ nou eens binnen vrn-
gen. wot die Uigedeukte spoortrein
kost".
Voorlopig is er dus voor profeet
Berends nog voldoende werk aan
da winkel.
