00
SCHELDE
I
op tijd klaar
een prestatie
ZEELAND NOG NIET KLAAR
ONTVANGST TOERISTEN
1
Nieuw
perspectief
op toekomst
van Zeeland
AAN PREMIE
f85.000
VERDIEND
j Restaurants en hotels
VOOR te weinig; attracties
j i ontbreken bijna overa
Ze VLOGEN als VOGELS
PAGINA 12
DE LEEDSE COURANT
4ATBRDAG 4 DECEMBER 196j
Z
I
n
a
n
ii
d
9
s
b
a
K
b
v
d
d
k
9
K
c
d
v
ii
b
h
n
n
v
z
r
I
I
V
C
fc
t
<3
J
a
I
I
G(Van een onzer verslaggevert)
OES Iedereen, die men over de
Oosterscheldebrug. tussen Noord-
Beveland en Duiveland, hoort praten,
verbaast zich op de eerste plaats over de
snelheid waarmee deze vijf kilometer
lange brug is gebouwd. Bin dan te weten,
dat de brug, wanneer het weer in het
begin niet zo had tegen gezeten, nog veel
eerder klaar had kunnen zijn. Hierover
en over meer bijzonderheden rond de uit
voering van de brug kan men lezen in
bijgaand artikel.
■MlfllIHMi
GOES Op 21 med 1962 werd het contract tussen de provincie Zeeland en de aannemers van Hattum
en Blankevoort N.V. en de N.V. Amsterdamse Ballast Maatschappij over de bouw van de Oosterschelde
brug ondertekend. Terwijl de inkt aan het opdrogen was onderging de ene partij de voldoening van
de definitieve afsluiting van een succesvolle voorbereiding en heerste er bij de andere partij het
nauwelijks te bedwingen verlangen de handen uit de mouwen te steken.
De aannemers hadden Iets meer dan
J«ar de tijd ora het project tot een
goed einde te brengen In die tijd moest
de oude veerhaven te Kats geschikt gor
den gemaakt als werkhaven, moest naast
die werkhaven een terrein worden aan
gelegd en Ingericht voor de fabricage van
de betonnen onderdelen waaruit die brug
16 opgebouwd, moest een kolossale ■werk-
bok worden gebouwd, moesten de honder
den brugonderdelen over het water naar
de bouwplaats worden vervoerd, moesten
ruim 160 funderingspalen In de zeebodem
worden gedreven, moesten twee land-
hoofden worden gemaakt, 92 overspan
ningen aaneen worden gebreid, moe6t één
beweegbaar brugdeel worden aangebracht,
moest vijf kilometer brugdek worden ge
asfalteerd en moesten verschillende te
genslagen worden overwonnen
Dat dit toch allemaal vóór de over
eengekomen datum van 31 december '65
kon gebeuren la te danken geweest aan
de bijzondere rationele bouwmethode,
die voor deze brug was uitgedacht, en
aan de grote werklust van al degenen
die bij de bouw betrokken zijn geweest,
't Op tijd klaAr komen van de brug was
eenvoudig een erezaak, waar allen, die
erbij betrokken waren, hun best voor
hebben gedaan.
Ir. E Groeneveld, hoofduitvoerder
laat achteraf een groot compliment los:
,,'t Was een feest om al die Zeeuwen
hier aan het werk te zien. 't Was ook
hun brug. Dat kon js duidelijk merken.
In Amsterdam zou je over zo n brug
een jaar langer hebben gedaan."
Eerste paal
In mei 1963 een Jaar na de onderteke
ning van het contract, waren werkha
ven en werkterrein in Kats klaar. Het
grote materieel lag te wachten op het
vervoer en op de plaatsing van de eer
ste betonnen funderingspaal. Vlak
vóór de bouwvakvakantie van 1963 was
het zover. De machtige armen van twee
grote portaalkranen, goed voor een hef
vermogen van elk 300 ton, legden de be
tonnen paal behoedzaam neer op een
dubbele ponton, die daarna vlak onder
de Bevelander kust werd gesleept. Hier
nam Nederlands grootste drijvende bok.
de „Ir. J. G. Snip" de holle pnal beet.
zette hem In verticale stand en liet hem
zakken tot op het punt waar hij in de
zeebodem geplaatst zou moeten worden.
Vele mensen hebben zich afgevraagd
hoe die ruim 160 funderingspalen nu pre
cies op hun plaats zijn gekomen Heel
eenvoudig. Dat is gebeurd met behulp
van een theollet, een apparaat waar
mee men de richting kan bepalen, en
met een doodgewone, 95 meter lange
dunnen staaldraad waarmee de afstand
tussen de pijlereenheden werd ..afge
past". Elke paal mocht overigens 35 cm
van zijn berekende plaats afwijken. Het
zetten van de palen kon alleen gebeuren
In een rustige Oostersehelde. In de diep
ste gedeelten van de Oostersehelde wer
den de palen zelfs bij voorkeur geplaatst
rond de kentering van het tij.
De eerste paal ging de grond In op
een mooie rustige zomeravond. Hij ging
echter niet diep genoeg omdat het in-
drijfsysteem van de drijvende bok niet
geheel werkte zoals men het had ge
hoopt. Dat was de eerste technische te
genslag. Terwijl de bouwvakkers met
vakantie gingen bleef de funderingspaal
onnatuurlijk hoog boven het water uit
steken. Technici dokterden aan een op
lossing van het probleem. Vóór de va
kantie om was hadden zij het euvel ver
holpen. De paal ging er nu vlot in.
Bij het zetten van de volgende palen
deed zich een nieuwe moeilijkheid voor.
Het wemelde namelijk van de stenen
vlak onder de Bevelandse kust. Kostba
re tijd ging verloren. Toen men eenmaal
van dit stenen tijdperk" was verlost
ging het plaatsen van de 25 tot 50 me
ter lange, holle palen steeds vlugger.
Nadat tien tot vijftien palen waren ge
zet kregen de mannen op de ,,Ir. J. G.
Snip" echt routine in het werk. Het re
cord van het plaatsen van één paal ligt
tussen de vijf en zes uur. Dit record
werd gevestigd in een dertig meter die-
By hef plaatsen ran de palen in dt
Oosterscheldebodem trad meer ont-
gronding op don was verwacht. In
tie ondiepe plaatsen kon dit bezwaar
worden opgeheven door de palen
wat langer te maken. In de diept
geulen moesten echter betonslubbet
om de polen worden gelegd om dt
nodige stevigheid ni de fundering U
garanderen. Op de foto is dt
drijvende bok „Ir. J. G. Snip" bezit
om MO'n slabbe om een van dt
palen te leggen.
sen. Het hanierstuk was niet meer te
gebruiken. Erger was dat ook de
mal onherstelbaar was vernield. Er
moest een nieuwe worden gemaakt. To
tale schade: 200.000 gulden. Zonder dtt
ongeluk zou de brug drie weken eerder
klaar zijn geweest.
'n Ander ongeval waarbij enkele ge
wonden waren te betreuren, had plaats
in de werkhaven. Het had met de bouw
van de brug zelf niets te maken. Er
deed zich 'n ontploffing voor In een mo-
torvlet die juist enkele tientallen man
nen aan land had gezet. De schipper
van het vaartuig wilde koffie zetten en
stak een lucifer aan om de gaskachel
aan te steken. In plaats daarvan
schoot er een steekvlam door het ach
teronder. Twee mannen liepen vrij ern
stige brandwonden op.
Hoofduitvoerder Ir. Groeneveld prijst
zich overigens gelukkig dat er tijdens
de bouw van de brug geen ernstige per
soonlijke ongevallen zijn gebeurd.
De Oosterscheldebrug ls duurder uit
gevallen dan men aanvankelijk had ge
dacht. De aanneemsom bedroeg 64 mil
joen gulden. Door allerlei omstandighe
den voornamelijk door de loonexplosie
van 1964 zijn de bouwkosten Inmiddels
opgelopen tot 75 miljoen gulden. Hoewel
overeengekomen was dat de aannemers
het risico van hogere personeels- en ma
teriaalkosten voor eigen rekening zou
den nemen zullen zij toch 'n tegemoet
koming in de onverwacht hoge kosten
stijging ontvangen op basis van de ver
goedingen, die bij de uitvoering van
rijkswerken worden toegekend.
Tot nu toe heeft de NV Provinciale
Zeeuwse Brugmaatschappij geldleningen
gesloten tot i'.m totaalbedrag van 68
miljoen gulden. Er is een risicoreserve
van bijna 2 miljoen gulden gevormd, 't
aandelenkapitaal bedraagt één mil
joen gulden. Er zal dus nog 4 miljoen
gld. nodig zijn om de financiering van
de bouwkosten af te ronden. De NV
hoopt dit bedrag uit kortlopend geld te
kunnen betrekken.
Premie
De officiële opleveringsdatum ls 31
december 1965. Zou de brug later klaar
zijn geweest dan zouden de aannemers
voor elke dag ,,te laat" een boete van
5000 gulden moeten betalen. Nu de brug
eerder wordt opgeleverd ontvangt de
aannemerscombinatie een premie van
5000 gulden per dag.
De brug zal zeventien dagen vóór de
fatale datum voor het verkeer worden
opengesteld. De aannemers Van Hat
tum en Blankevoort en de Amsterdam
se Ballast Maatschappij ontvangen dus
welgeteld een premie van 17 x 5000 gul
den Is 85.000 gulden. Dat is meegeno
men maar op een kostentotaal van
75.000.000 telt het natuurlijk nauwelijks
(Van een onzer verslaggevers)
(JOES De opening van de Greve-
lingendam, dit voorjaar, heeft een dui
delijke toename van het toerisme naar
Sehouwen-Dulveland ten gevolge gehad.
Vooral dagjeemensen uit de Randstad
hebben Sehouwen-Dulveland de afgelo
pen zomer doorkruist. Schouwen was
niet klaar voor deze golf van dagloerls-
me. De restaurateurs konden de drukte
bij lange na niet aan. Verschillende ei
genaars van restaurants en cafés heb
ben hun zaak voortijdig moeten sluiten
om de al binnengestroomde gasten ten
minste enigszins redelijk te kunnen be
dienen. Er verschenen bordjes als „toe
gang alleen voor gasten". Enkele res
tauranthouders zijn door de drukte zelfs
overspannen geraakt.
De opening van de Oosterscheldebrug
zal ongetwijfeld van grote invloed zijn
op het toerisme in geheel Midden-Zee
land. Zal Midden-Zeeland eenzelfde
„overspoeling" van dagtoeristen te zien
geven als Schouwen-Duiveland Wat
wordt er gedaan om de toenemende toe-
risfenstroom op te vangen Wat is er
nodig? Wie moet het initiatief nemen?
De heer J. de Regt, directeur van de
provinciale vereniging voor vreemde
lingenverkeer, houdt eerlijk gezegd, zijn
hart een beetje vast. De ervaringen van
de afgelopen zomer op Schouwen-Dui-
land zijn daaraan ongetwijfeld mede
debet geweest. Men was over het alge
meen niet voldoende bedacht op wat
er komen ging. „Er was gebrek aan
personeel, gebrek aan accommodatie, i
gebrek aan organisatie", aldus de heer
De Regt. Voor Midden-Zeeland ver-
wacht men dezelfde verschijnselen. Hij
zegt: „Dagtoeristen moeten onder
weg wat kunnen eten. Zij nemen over
het algemeen geen lunchpakketje mee.
Nu zal het met een enkele uitsmijter
nog wel lukken, maar als er ergens een
paar bussen neerstrijken met zo'n
kleine honderd man erin, dan kan
het al gauw moeilijk worden".
Er zijn wel zalen ln Midden-Zeeland,
die grote gezelschappen kunnen hebben,
maar volgende zomer zal Midden-Zee
land er volgens de heer De Regt een he
leboel tekort komen.
De vraag naar hotel- en restaurant
accommodatie in 1966 ls nu al onrust-
barend hoog. Naast de gebruikelijke I
stijging van het aantal verblijfstoeristen
naar Zeeland hebben opvallend veel or
ganisaties Zeeland gekozen om er in
1966 hun congressen te houden. Mei ls.
wat die congressen betreft, al zo goed
als volgeboekt. Wij noemen de kon.
Middenstandsbond, de Nederlandse
Loodgletersbond, de Nederlandse vere
niging voor Rechtspraak en de Dienst
voor Sociale Arbeid. Het Broederschap
van Notarissen wil in september 1966
in Zeeland congresseren. De Nederland
se Spoorwegen willen een aantrekkelijk
vakantieverblijf van acht dagen in Zee
land aanbieden. De provinciale V.V.V.
heeft al van verschillende reisbureaus
bericht ontvangen dat zij Zeeland in
hun reis- en verblijfsschema willen
opnemen.
Gebrek aan accommodatie
De hotel- en restaurantelgenaar, die
de dag- en weekendtoerist er tot nu
toe nog wel bij kon nemen, zal volgend
Jaar zoals de heer De Regt vreest, in
ernstige moeilijkheden raken. Gebrek
aan accommodatie en gebrek aan ge
schoold personeel zullen zijns Inziens de
grote knelpunten van de eerstkomende
jaren zijn.
Het dagtoeri8me zal na de opening
van de Oosterscheldebrug ongedachte
vormen aannemen. De aan recreatie
mogelijkheden zo beperkte Randstad,
en dan vooral de agglomeratie - Rot
terdam, krijgt er een prachtig recreatie
oord bij. Eindelijk heeft de Rotterdam
mer zijn achtertuin gekregen. En reken
erop, dat hij er zo nu en dan eens een
dag of een heel weekend zal doorbren
gen. Zeeland is bovendien een achter
tuin met interessante bloemetjes: de
Oosterscheldebrug zelf. de Deltawer
ken, de watersport, oude stadjes, wijde
te Kapelle-Biezellnge waarover met d
eigenaar van restaurant De Caisson
principe overeenstemming is bereikt.
Geen attracties
Br zijn hoegenaamd geen attractie-
punten, die ook voor kinderen aantrek
kelljk zijn. Miniatuur Walcheren ln Mld
delburg ls een uitzondering. Er zulle*
eethuizen en picknickplaatsen
speelweiden of speeltuinen moeten ko
men: MJ voorkeur ln de buurt v
brug en liefst aan het water. Er zul
len attractieve recreatieobjecten
ten komen. Wat doet een gemeente al
Goes hieraan? Goes wordt toch de
ste grote pleisterplaats na de brug
In Goes liggen geen concrete plan
nen op tafel. Wel ls er ln het structuur
plan voor de gemeente een stuk gr ont
gereserveerd voor recreatieve doelein
Golf van
dagjesmensen
uit Randstad
teleurgesteld
omdat natje
en droogje
niet voldoende
voorhanden
I was
ken. op te rangen en. In vele gevallen
voor korte tijd aangenaam bezig te hou-
Wat dat wegwijs maken betreft, heeft
de provinciale V.V.V. het plan volgend
jaar twee informatiecentra te stichten:
één bij de Blauwe Keet tussen Bruinis- j
se en Zierikzee. één bij De Caisson te
Kapelle-Biezelinge.
Het informatiecentrum op Schouwen-
Duiveland zal een onderdeel vormen
van een groot servicestation dat een j
benzinemaatschappij aan de rijksweg
bij de Blauwe Keet wil stichten. Rijks- j
waterstaat moet zijn goedkeuring nog
aan dit plan geven. Hetzelfde geldt voor
de stichting van het informatiecentrum
I als vogels". Een hommage aan Ples-
nians vliegers van het eerste uur.
I Van Veenendaal schrijft over Pijl,
Dulmelaar, Geysendorffer, Parmentler,
Tepas en al die anderen, die in de voor
oorlogse jaren roem vergaarden voor
de KLM Het is geen taaie opsomming
van hun daden geworden, integendeel.
Stuk voor stuk zijn het avonturenverha
len van de beste soort, die door Jong
en oud nog altijd graag worden gelezen
„Ze vlogen ala vogels" la een boeiend
boek. Het is geïllustreerd met vijfen
twintig foto's.
pe geul waar de paal in
kon worden gedreven.
Een derde tegenslag w
het plaatsen van de me
„stelten", die de brug zouden moeten
dragen, meer ontgronding optrad dan
was verwacht. In vele gevallen kon dit
bezwaar worden opgeheven door de pa
len wat langer te maken. Op diepe plaat
sen in de Oostersehelde moest om elk
pijlereenheid van drie palen echter eei
betonslabbe worden gelegd om voldoen
de stevigheid te krijgen in de fundering
De grootste tegenslag, die de aanm
mers te verwerken hebben gekregei
was de lange winter van 1963 op 1961
Er moesten toen zoveel onwerkbare dn
gen worden geregistreerd dat het tijd
schema voor de bouw van de brug ern
stig in de war dreigde te raken. Aange
zien de produktle van brugonderdelen
op het werkterrein te Kats minder
stagnatie ondervond dan het werk op
het water kwam daarbij nog dat er niet
voldoende synchronisatie tussen het ma
ken en de montage van de stukken be
stond. Eigenlijk dit jaar pas heeft men
de goede cadans In het werk gevon-
Goed mis
Deze foto geeft een indruk tvin de manier waarop de brugstukken door middel van een montagebrug aan elkaar vast
worden gebreid. Reehts en links worden de twee kleinste brugstukken opgehesen. Zij zullen met een betonnen voeg aan
hst reeds gereedgekomen deel van de brug worden vastgemaakt Kabels, dóór de verschillende brugstukken heensullen
voor de nodige spankracht zorgen.
Als Hare Majesteit de Koningin op
15 december de Oosterscheldebrug
opent, zal deze er tot in de puntjes
verzorgd 'uitzien. Gewapend met
teerkwasten en bezems zijn werk
lieden al enige weken bezig de
laatste schoonheidsfoutjes weg te
werken.
den. Wel „spelen er gedachten door het
hoofd" met betrekking tot een kampeer
terrein, een speeltuin, een diorama,
kinderboerderij, een landbouwmuseum.
Middelburg is voorlopig tevreder
met zijn Miniatuur Walcheren, zyr
monumen^nbezit, zijn klank- en licht
spel en zijn wekelijkse markt als vaste
attractiepunten. Ook hier geen concrete
nieuwe plannen.
De gemeenten zien het ook niet in d<
eerste plaats als hun taak om nieuv
recreatieobjecten tot ontwikkeling
brengen. Zij willen wel voorwaard*
scheppen, stimuleren, meewerken. Zc
denkt de provinciale overheid er ook
over. Gedeputeerde jhr. mr. T. Scho-
rer zegt in dit verband: „De overheid
kan nooit een Horeca-uitbater worden
Willen en kunnen
Van de gemeenten wordt verwacht
dat zij wegen aanleggen of verbeteren
om recreatiegebieden te ontsluiten, dot
zij subsidiëren ln de bouw van z
baden, Jachthavens, kampeerterreinen
parkeerplaatsen, het bouwrijp maken
van terreinen voor zomerwoningen,
enz. De gemeenten willen wel, mai
kunnen vaak niet. Voor de verbetering
van de algemene accommodaties
zulke grote uitgaven te doen, di
vaak kleine Zeeuwse gemeenten
onmogelijke taken zijn gesteld. Het rijk
helpt hier en daar, maar deze steun ii
nog betrekkelijk gering De rijkssubsi
dies van de afgelopen jaren bedroeger
3.1 miljoen gulden. De plannen vo
komende jaren belopen ruin» 45 miljoer
I In dit gehele kader dient ruim baan
zijn voor het particulier Initiatief
Streekplannen, recreatieschetsen
meerjarenplannen moeten ruim genoeg
van opzet en soepel genoeg var
voering zijn om het particulier initla
tief niet af te schrikken. De praktijk
heeft overigens al geleerd dat belang
rijke particuliere initiatieven, ondank!
ruimtelijke mogelijkheden en ondank!
ruime medewerking van de overhei'
toch nog getorpedeerd kunnen worder
Wij denken dan vooral aan het Euro
telplan voor Vrouwenpolder dat voor
namelijk op gronden van landschaps-
schoon door de Kroon werd afgewezen
Gedeputeerde jhr. mr. Schorer ha<
gelijk toen hij zei: „Die ontsluiting kan
er binnenkort zijn: dat betekent nog
niet dat je ook de volledige accommoda
tie zo maar als een konijn uit een hoge
1 hoed kunt toveren".
We kunnen geen goochelaar verwach-l
j ten in Midden-Zeeland. Hopelijk komen
er wel gauw wat „goocheme Jongens".
die uit de les van Schouwen leer hebben
getrokken.
