JONGE WETENSCHAP
AVONTUUR
EN ROMANTIEK
Archeologie onder water:
Middellandse
Zee is rijkste
museum
In blauwe
stilte
kan
iedere
roekeloosheid de dood ten gevolge hebben
in Duitse filmstudio's
DB LEEDSE COURANT
J.B.-Z.A. Onder de blauwe golven van de Middellandse
Zee ligt een wereld, zo ongerept, natuurlijk en stil, dat het
lijkt of men het paradijs binnengaat. Zo vergaat het ons
iedere keer opnieuw, wanneer wij door ons masker in het
transparante water kijken en slechts het geluid horen van
onze eigen ademhaling. Steeds weer komen wij onder de
indruk van de pracht onder water. En temidden van al deze
schoonheid liggen, begroeid door algen, verborgen door
Vele eeuwen bewaarden zij hun gehei
men. onbereikbaar voor de mens, die
slechts af en toe met viseersnetten Iets
naar boven haalde, tot kapitein Jac
ques-Yves Coueteau In samenwerking
met Emlle Gagnan de aqualong uit
vond. Deze maakte het mogelijk gedu
rende langere tijd onder water te vertoe
ven. Vele wetenschappen profiteerden
van deze uitvinding, vooral de geologie,
biologie en archeologie. Sindsdien ont
wikkelde zich de onderwaterarcheolo-
gie, die wetenschap, romantiek en
avontuur in zich verenigt.
Met de befaamde zanger Bernard
Kruysen. een van de weinige Neder
landse onderwaterfllmers en veelvuldig
deelnemer aan de wereldkampioen
schappen onderwaterjagen, hebben wij
de afgelopen zomer deze fascinerende
tak van de duiksport weer beoefend.
De talrijke eilandjes voor de kust van
Ibtza. een van de Balearen, vormden t
doel van onze tochten. Deze rotsen lig
gen namelijk in de scheepvaartroute
naar San Antonio, dat in de oudheid als
Portus Magnus een bekende klank had
bij de zeelui in het westelijk bekken van
de Middellandse Zee en een veel omstre
den haven vormde tussen Romeinen en
Carthagers.
Amforenveld
Iedere dag daalden wij af langs de
vritte rotsen, die begroeid zijn met de
meest uiteenlopende planten en hloo-
die door de stroming als waaiers
rotsblokken of bedolven onder zand, de resten van wat eens
de trotse koopvaarders waren van het Romeinse Rijk. Zij
vervoerden wijn, graan, olie en water over de gehele
Middellandse Zee. Zij droegen de verbreiders van een cul
tuur, die nu een der pijlers vormt van onze beschaving.
Maar vele schepen bereikten nooit de veilige haven, door
de verraderlijke winden stukgeslagen tegen de rotsen en r
op de bodem van de zee bleven de amforen als stille ge
tuigen van een menselijk drama.
De internationaal befaamd*
baritonzanger Bernard Kruysen
is een fervent onderwaterfoto
graaf, -duiker en -jager. Met
de Leidse student in de archeo
logie Fik Meyer „dook" HIJ
twee maanden in de Middel
landse Zee. In nevenstaand
artikel laten zij u hun ervarin
gen meebeleven. De foto's bij
dit artikel zijn genomen door
Bernard Kruysen.
<jtn<eoht, dnf anderhalf
Na
eken
rele plaatsen, variërend van 20-65 me
ter diepte, tie bodem te Hebben afge
speurd, hadden wij nog steeds niets ge
vonden. WIJ werden een beetje moede
loos en besloten een van onze laatste
pogingen bij dit eilandje te doen en iets
verder van de kant, aan het uiteinde
van een langzaam aflopend rif te gaan
zoeken. WIJ Helen ons zakken langs de
rotswand. Hoe dieper we kwamen, hoe
blauwe* alles werd. Een monochrome
bleekheid scheen alles te bedekken.
Zelfs het handvat van ons mes, dat
rood van kleur Is. kreeg een groenble
ke kleur. We naderden de bodem:
zand bedolven door rotsblokken. Een
grote rots doemde op. Vlak bij dit'rots
blok zagen we plotseling de huls van 'n
amfoor. Naarstig zochten wij verder,
maar wij konden niets ontdekken. Juist
wilden we het opgeven en terugkeren,
toen Bernard Kruysen naar links wees.
Daar lagen vele halzen en resten van
ten vis zich schrap zette In zijn hol
Bernard Kruysen steeds naar ho
moest om adem te halen, i voor
goed begrip: onderwater jagen
schiadt in de regel ,,op da longendus
met een snorkel, vinnen en duikbril,
i maar «onder IuchtflessenEindelijk
1 gaf de merou zich gewonnen en zorgde
7.6 voor een groot feestmaal met de
vissers op Cele d'Hort, waar wij een
gastvrij onthaal hadden gevonden en on
derdak gekregen hadden In een van de
j vissershutten, waar wij ons 's avonds
vermoeid op de bamboebedden neer-
Iedere dag was een belevenis. Steeds
weer zagen wij dingen, dia wij tevoren
i dag
I den wij op
massieve stang van 6U cm. met aan oe
top drie vertakkingen, die vermoedelijk
gediend heeft sla standaard voor «en
Romeinse lamp.
Onderwatereiland
Om derde en archeologisch belang
rijkste wrak. lag op een diepte van .15
deze kruiken beleefden wij Iets van 41*
oude tijd. In onze gedachten zagen wij
de pottenbakker, die ze vervaardigd
had, do slaven, die se Ingescheept haai
den en de zeelui, die ze In een gedurf
de tocht vervoerden naar de verre ein
ders van de destijds bekends wereld.
Amforenrovers
Nu In 1965, zijn grote onderzoekt».
g«n aan de gang «n nog grotere «ullee
volgen. Langzamerhand sullen arrheolo-
gen de zee zijn geheimen ontfutsel*.
Velen zullen hen daarbij moetan bij
staan: duikers, zowel amateur» ais
beroeps, onderwaterfotografen, techni
ci en biologen, welke laataten nodig stil
len zijn om de kalkafzdttlng op d« am
foren .-n het hout nauwkeurig ta deter
mineren. aan de hand waarvan men
mede tot een datering kan overgaan.
Hoge koeten zuilen gemaakt moeten
worden Expedltleachepen moeten aan
geschaft worden, uitgerust met de
doeltreffende middelen ala com
pressoren, radio, onderwatertelevlaie
enz. Tijd noch moeite zullen gespaard
moeten worden, waarbij echter noott
de voorzichtigheid uit het oog mag wor
den verloren, daar in de blauwe stilte
iedere roekeloosheid de dood ten gevol
ge kan hebben.
Wanneer de binden rondom de Mlddeé-
ntlse nauwkeurig zullen samen-
Zo besteedden wij twee maanden Han j werken om Ie komen tol gezamenlijk»
•en Jonge wetenschap, die nog In de kin- onderzoekingen en «IJ strenge straffe®
derschoenen ataat en zijn systemen nog «uilen Instellen tegen de amforenro-
moet ontwikkelen, maar die ona hei ge- j vers", dan ral tie uitspraak van de^ar-
voel gaf, verlamden te zijn met een an- elieolwog Solomon Relnaeh bewaarheid
tleke beschaving. Wanneer wij een am- worden, die ee
foor beetpakten, was het geen leven- ««miiii t
loos stuk aardewerk meer, maar door Zee".
het hoofd hadden gezien Altijd noordenwind tegen de rots werd geeto- I
het
Iissehien zou met behulp van de brok-
tukken van het schip de scheepsramp
unnen worden gereconstrueerd. de
ïanier waarop de opvarenden van dit
schip een zeemansgraf vonden tn de gol-
On<
Iasine bereikte een hoog
tepunt toen wij een ander wrak ontdek
ten op een diepte van „slecht*" 25 me
ier prachtig gelegen In een soort dal
tussen twee heuvels. Vele amforen la-
langzaam. speurend gen er, merendeels overwoekerd door
verder Plotseling algen of bedolven onder rotsblokken;
doemde een amfo- bolkruiken als bij het eerste wrak.
renveld voor ons op. ">aar „„g lange, slanke vazen. Hit
Over een groot op- wrak was vooral zo interessant omdat
pervlak lagen iC6- ;*1* amforen duidelijk zichtbaar de let
ten van amforen ters SALS op de oren vertoonden, ver
en ln het midden moedelijk als afkorting van Salsiu* of
een acht meter lan- -Salsidlus, de koopman of schipper tot
ge versteende balk. "lens eigendom deze kruiken hehoor-
i Verschrikkelijk gevecht
De zeebodem werd hier nog tamelijk
j helder verlicht door de zon en vormde
I ''en groot aquarium, waarbij de amfo-
j ren dienden ala woonplaatsen voor inkt
vissen en kreeften. Vaak gebeurde het
dat een inktvis snel verdween, een wolk
„inkt" achterlatend, als we een scherf
van een amfoor optilden. Zij hadden
niet onze belangstelling, de kreeften
des te meer, die zich in de halzen van
j de amfore
den wij ook uitstekend jagen en onder
L- j een van de lage rotsblokken vocht Ber-
'P nard Kruysen anderhalf uur om 'n me
rou, een soort rifbaars, van 26 kilo naai
boven te halen. Het was een verschrik
kelijk gevecht, aangezien de aangescho
en llche*. Het wrak lag aan de voet
van een onder» ate ret land. dat slecht*
bij storm zijn kruin U- zien gaf. Dit
wrak onderzochten wij volgen* do me
thode Duma*, ren civiel deskundige
bij de Franse marine dto zeer reel
heeft hijgedragen tot de onderwater
archeologie. Over een gebied van 10
bij 32 meter lagen realen van allerlei
amforen verapretd. Dit gelded peilden
wij af met touwen en verdeelden het
In stroken van -1 btj 4 motor. Vervol
gens fotografeorden wij het amforen
veld in zijn geheel met een camera
met een supergroothoeklenii, zodat wij
het hele wrak op de foto kregen en
daarna leder gedeelte nog eens apart
WIJ onderzochten waar de gmotate
op de bodem liggende exemplaren in
netten naar boven gehaald en genum
merd te hebben In volgorde van op
graving. begonnen w1J aan de randen
van deze concentratie te graven.
Grotendeels met de hand en kleine
schepjes groeven wij verschillend-; he-
le amforen uit. die half bov
iptild*n, gebeurd* h+t vaak dai
Ie amforen uit. die half boven het zand f "I
zeer uiteenlopende lading had vervoerd. Streven naar trisse wind
i graan
en lange, slanke wijn- I
tot zeer kleine druppelflesjes.
rouwen in Rome gebruikten
kunstmatige tranen een me-
ke gelaatsuitdrukking
i bruinrode klets
s met kalkdie
schljnkoralen.
die dik
zij
j MüNCHK.N
In de kinderschoenen
Daar vonden wij ook een loden anker
stok van l 30 meter lang en 100 kil-
zwaar, die wij slecht* met de grootst-
moeite aan boord konden hijsen. Hi
lag tegen de zuidkant van een rota
waaruit wij de gevolgtrekking kondei
maken, dat daar want i- hi juli |k d
boeg moest Uggeu en het schip door d-
rulkrlfjkr
Vier jonge Duitse regl*-
i voor het olgendf seizoen
ie zullen afweken van hel
patroon van de f II min
el «y allen hun eigen weg
i|n «U het er over eens dat
niet meer losgelaten. Hij schreef e«n
boek, dat alleen maar biografieën bevat
In de dmge bureau en officiële taal.
waarin hij documentalrcptweage* en
vreemde teksten verweefde
Uit dit, boek heeft de regisseur een ge
schiedenis als patroon voor zijn film
ftr Abschled von gestern" genomen, de he-
irl -hrtjvlng van een meisje dat op liet. ver
rB. keerde pnd raakt en niet de kracht heeft
pr. zich een plaas in een geordende msa'-
(m schappij te veroveren Anita O' w
allesbehalve een vrniyk verhaal, maar
Kluge probeert hoofdzakelijk de nega-
Van dit viertal heeft Will Tremper al ueve kanten van het leven te ab«tra-
beweren hoe hei met zijn artistieke kwa- lieren
H» *rtuT" dr"J I Radical. huitcn.tHandcr
Verder gaat Peter Schamonl. die uch
tot nu toe alleen maar met documen-
heeft beziggehouden, nu in d*
lie* to el zitten. Hij i* gaan
•rken met de jonge schrijver Qünther
oppervlakkig amusement
publiek af te sehrlkkei
vagnnties Ze willen een
als een
rtlsllek r
i te w lni
pen gevangenis
geopend
(Von
dckkleding
ipgesteld op het dek. Bij „ons wrak'
varen het grote bolkruiken van een me
lull".dint *oo|cte en n»n 5T0ot.tr door.nrd,
gevangenisstral. van 60
h«t gevangenis- srootte
an do open betrekkelijk kl«
dr I
ALMELO
over de functie van de gov
de ontwikkeling van het
wezen en het experiment
j gevangenis, heeft professor
kalden, minister van Justitie, de vierde
open gevangenis in Nederland, de ..Nien
dure' in Almelo officieel geopend
Huize cie Niendure liet voormalige
hui? do bavinkel is de vierde open ge
vangenis ln Nederland Het oude gebouw-
is gerestaureerd en uitgebreid met een
i belangrijke nieuwe laagbouw.
23 geselecteerde gedetineerden een plaati
kunnen vinden Momenteel verblijven e
8 gevangenen die in de laatste periode a-j.. u/rak
van hun detentie naar de Niendure zijn Ander Wrak
overgeplaatst 7.\j zullen normaal in het j Deze braken gauw en werden dan.
arbeidsproces het bedrijfsleven in aangepast aan de veranderingen die de
Almelo heeft mime medewerking toege- tijd steldj
zegd worden opgenomen om de sprong nicer geheimen kunnen worden ont-
van een soms langdurige gevangenisstraf sluierd over de bouw van de Romeinse
naar de vrije maatschappij makkelijker te vrachtvasrders, over lengte, breedte
maken. i hoogte, dikt*
het hout «na.
heeft het Duitee verleden hem bestaat.
