|xxxxxxxxxxxx><xxxxxxxxx>ooo<x
Ixxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
ONACHTZAAMHEID IN HET STRAFRECHT
Scheepsbouwers in
onzekerheid over
artikel 8
in de Deltawet
Wie draagt de schuld?
Smet—
op
Hollands
- glorie -
DE LE1DSE COURANT
ZATERDAG 27 NL» L.MBEK 1965
bij ongevallen r.x het verkeer bij ontgroeningen
en stoeipartijen in fabrieken. op werven. bouw
werken. laad- en losi*laatsen komt telkens weer
dl vraa'naar voren wie draagt de schuld" het
is soms nog wel mogelijk tk zeggen wif. moet op
draaien voor de financiële gevolgen van een
ongeval maar zelfs dan IS er niet altijd sprake
van strafbare schuld wanneer moet de straf
rechter iemand die zonder opzet maar wel door
een fout. door onvoorzichtigheid, door het nemen
van risico's, dook onachtzaamheid ongelukken
heeft veroorzaakt veroordelen tot opsluiting of
anders straffen? prof. mr. w. p j. pompe, oud
hoogleraar in het strafrecht aan de rijksuni
versiteit te utrecht en thans het algemeen voor
z1tterschap bekledend van de centrale raad van
a dvt es voor het gevangeniswezen. psychopatenzorg
en reclassering geeft hier ZIJN mening over dit
moei li J k e vraagstuk.
IN bet voorjaar van 1963 had een ernstig auto-ongeluk plaat*. De chauffeur van een bestelauto
botste op de linkerweghelft tegen een personenauto aan, met noodlottige gevolgen, namelijk één
dode, drie zwaar- en één lichtgewonde, de bestelauto was zonder verkeersnoodzaak naar links ge
komen. IV chauffeur beriep er zich op, dat hij leed aan suikerziekte, in die mate, dat hij soms in
ntoap viel, al kon hij deze slaap in de regel tevoren voelen aankomen. Twee maanden tevoren had hij
tijdens het besturen van zijn auto ook zulk een aanval van slaap gehad. Hij had zich toen ter
pfe&tsa, huiten zijn woonplaat*, In een ziekenhuis laten behandelen, waarbij de behandelende genees
heer hem had gezegd, dat hij met een gerust hart weer kon gaan chaufferen. Daarom had hij zijn
werk als ohauffeur du» voortgezet, met het genoemde rampzalige gevolg.
Had de man dit mogen doen, Ie de
Traag, die hijzelf en het publiek zich al
licht etellen, en die de strafrechter had
te beantwoorden. Medisch staai vast,
dikt bij suikerziekte plotselinge slaap-
aanralien kunnen optreden. De medi
cus, die hem tn het ziekenhuis had be
handeld stelde hem genist, maar had
hij zijn huisarts niet tevens moeten
Geen straf zonder schuld
De kern der moeilijkheden ligt daarin
dat het strafreoht berust op het schuld
beginsel. Geen straf zonder schuld. De
grote vraag ls nu, of ook bij onacht
zaamheid nog van schuld sprake kan
stjn. Dat deze vraag wordt gesteld, kan
verwondering wekken. Is het niet so,
dat het woord onachtzaamheid al een
verwijt Inhoudt, dus veronderstelt, dat
men het helpen kan als men door doen
of laten in onachtzaamheid enige scha
de veroorzaakt? De taal, ook die de
juristen, verstrekt een bevestigend ant
woord. immers bij zulk een doen of la
ten wegt men dat de veroorzaakte scha
de de schuld Is van hem. die de daad of
nalatigheid heeft begaan. De Jur'stsn.
In navolging van de wetgever zelf. on
derscheiden verder ln hun terminologie
bij het veroorzaken van de dood het op
zettelijk doden, doodslag of bij voor
bedachte raad moord genoemd, van
het doden tengevolge van onachtzaam
heid oftewel dood door schuld. Schuld
heeft hier de beperkte betekenis van
onachtzaamheid, als de lichtere vorm
van schuld naast de zwaardere van op
zou kosten, immers hij verdiende zijn
kost met chaufferen van de bestelau
to. De rechter, zowel de Haarlemse
rechtbank als de Hoge Raad. aanvaard
den, dat de man geen schuld had aan
de noodlottige gevolgen, dus zich niet
onachtzaam had gedragen.
De zaak lag ln het gegeven voorbeeld
wettelijk nog anders. Met name hij het
wegenverkeer, die grote bron van le
vensgevaar, heeft de wetgever zich niet
bepaald tot het strafbaar stellen van
dood door schuld, d.w.z. door onacht
zaamheid. Daartoe ls het intreden van
de dood nodig. De wetgever heeft, in de
Wegenverkeerswet en het daarbij aan
sluitende Wegenverkeersreglement, al
lerlei voorschriften gegeven, welker
overtreding ook zonder het intreden
van dood of andere schade strafbaar Is
gesteld. We kennen althans ten de
le de inhoud dezer voorschriften: be
perking der snelheid, verbod van rij
den door rood licht, gebod van rechts-
houden en zovele meer, alle gericht op
ordelijk gebruik van de weg, in het bij
zonder op het vermijden, althans beper-
ken, van gevaren voor het leven, ook de Amer. de Dongemond en de
Bonder dat. de dood behoeft te Merwede zijn bang dat het hun
zijn ingetreden. In het voorbeeld van de zaj vergaan zoals het de zakenlui
(Van onze correspondent)
WAALWIJK De scheeps
bouwers aan de Bergsche Maas.
i Veere en de vissers van Yer-
Veel onzekerheid
uitspraak klinkt zelf gevaarlijk. Men
moet er dan ook dadelijk aan toevoe
gen, dat het risico zoveel mogelijk
voorkomen moet worden, door voor
zorgsmaatregelen en tevens binnen
grenzen beperkt, waarbinnen alleen het
doen of laten rechtens nog aanvaard-
In het strafrecht streeft men naar ze
kerheid Het eerste artikel van ons
Wetboek schrijft dan ook uitdrukkelijk
voor. dat geen feit strafbaar ls dan uit
kracht van een daaraan voorafgega
ne wettelijke strafbepaling. Hoe be
perkt deze zekerheid ln de wet gegeven
is, blijkt nergens wel duidelijker dan bij
de onachtzaamheid. Hoever de oplet
tendheid moet reiken, hoe groot de zorg
moet wezen, blijkt bij de door onacht
zaamheid begane delicten in de wet
nergens. De dood is Ingetreden door on
achtzaam doen of laten. Maar de wet
telijke verplichtingen, die men bQ on
achtzaamheid heeft geschonden, zijn
niet wettelijk omschreven Neem het
ju.,: a-an het begin van dit opstel gegeven
Uan ooit. Df ttpfria toenemende bnteke- j yoorb(,.ld ch.uffeur m't ,om,
plotselinge aanvallen van slaap
Toch blijven de jurlstexi met de moei
lijkheid ritten. F.en der grootste straf-
rechtsjuristen, de Duitse hoogleraar
Kart Binding. heeft zijn levenswerk. In
vijf delen uitgegeven over een tijdperk
van bijna een halve, eeuw, speciaal aan
de oplossing van het probleem der on
achtzaamheid gewijd. Zijn antwoord
heeft thans, meer dan veerttg Jaar na
sljn dood, toch nog tot een voor alle
deskundigen aanvaardbaar resultaat ge
leld.
der techniek maakt de
steeds meer afhankelijk niet slechts
van da behoorlijke functionering der
technische middelen op zeer vele ge
bieden. maar ln verband daarmee ook
van elkaar. Men denke met name aan
het wegenverkeer. dat in ons land onge
veer tweeduizend doden per jaar kost,
en dan voor tachtig tot negentig pro
cent tengevolge van gebrek aan de ver
eiste oplettendheid of de vereiste zorg
bij de mensen Oplettend moet men we
zen om zich bewust te maken van ge
volgen of gevaren. Zorg moet men heb
ben om bij bewustzijn van deze gevol
gen of gevaren de voorgenomen hande
lingen na te laten dan wel de nodige
handelingen te verrichten, waaronder
ev. voorzorgsmaatregelen. Hieruit
blijkt dat onachtzaamheid aanwezig kan
zijn, zowel onbewust, bij gebreke van
verplichte oplettendheid, als bewust, bij
het nemen van ongeoorloofd risico.
Risico's nemen
zulk een aanval onder me
dische behandeling gesteld en kreeg van
de betrokken arts een geruststellende
verklaring. Was hij rechtens verplicht
ook zijn huisarts. die hem be
ter kende, te raadplegen Was ook de
ze behandelende arts verplicht geweest
hem mee te delen, dat volgens de me
dische wetenschap hij deze ziekte onver
wachte slaapasnvallen nooit zijn uit te
sluiten Daar staat tegenover dat uit
sluiten van alle risico hem zijn baan
lijder aan siaapaanvallen werd de chauf
feur niet berecht op grond van dood
door schuld, ook al was er een dode bij seke vergaat. Zij lijden 9Chade
gevallen, evenmin voor een van de bij- door het Deltaplan. Zij hebben
zondere voorschriften ter verordening recht op vergoeding krachtens
h.nic~ Y4"»1 de ,n 1958 afgekon-
weg zodanig te gedragen, dat de vrij- I dlgde Deltawet. Maar met de Ult-
held van het verkeer zonder noodzaak voering van dat artikel maakt
wordt belemmerd of de veiligheid op de Vadertje Staat geen haast. Tot
weg in gevaar wordt gebracht of red»-; t iik
HjkerwQze ls aan te nemen, dat de vei- n06 we iaai nei nJK zlJn h
ligheid op de weg in gevaa. kan wor- dupeerde ingezetenen en degenen
den gebracht." art. 25 t.v.m. 35 Wegen- die binnenkort gedupeerd zullen
verkeerswet). Worden in een martelende onzeker
heid. Het wordt langzamerhand
fWrl»»l van rprhtnr en schandaal- Het wordt lanS*
voraeei van reenter 7amerhand een smet op Hollands
De Deltadienst antwoordt ln elk geva'.
vlugger. Op 21 september van dit jaai
stelt de Kamer van Koophandel vast dat
bijna alle bedrijven een opgave van
waterstanden gekregen hebben,
scheepsbouwers hebben er echter niet v
I aan. De prognose van de Deltadienst
I schijnt nogal wankel,
j De opgegeven waterstanden gelden i
melijk alleen bij gemiddeld tij op zee. 2
afgeleid uit een beperkt aantal bereke
ningen. en kunnen heel anders zijn ti
gevolge van op- of afwaaiing van h
gemiddeld zeeniveau. De prognose koi
op losse schroeven te staan door de mede
deling, dat ls uitgegaan van een bepaaldi
waterstaatkundige toestand ln het Delta
gebied en het te volgen waterverdelings-
programma.
Vorige week bleek dat de technici het
inderdaad niet zeker blijken te weten. Ii
een brief van 8 november van de Delta
dienst kreeg scheepsbouwer Ruijtenben
een gewijzigde opgave. Het gemiddelc
hoogwater zal niet 90 cm plus NAP zijn
maar 143 cm plus NAP.
Het lijkt ln dit ernstige geval haast
ironisch, dat de rechter alleen dit laat
ste bewezen heeft verklaard, n.l. dat de
veiligheid op de weg in gevaar kon
worden gebracht. En toch heeft dezelf
de rechter geoordeeld, dat de man geen
schuld, dus geen onachtzaamheid, zou
zjjn te verwijten. Het ging hier niet om
een misdrijf. zoals dood door schuld
art. 307 Wetboek van Strafrecht, in de
Wegenverkeerswet art. 36 zwaar
der gestraft), maar om een overtreding,
waarvan de tekst hierboven Is aange-
Voor misdrijven Is het bewijs van 'n
min of meer grove onachtzaamheid, ver
eist, overtredingen zijn strafbaar behal
ve ln de uitzonderingsgevallen, waarin
het ontbreken van alle schuld aanne
melijk is. Aan de rechterlijke besliosing
in dit geval is wel duidelijk aan te to
nen, dat de vraag der onaehtzaamh»id
problematisch blijft, en dat de rechter
niet de hoogste oplettendheid en een vol
maakte zorg draagt ter vermijding van
het verwijt van onachtzaamheid.
Delta-glorie j zonderlijke wet worden regelen gesteld j clusie komen dat de ambtelijke molen 3
Er móet gevochten worden. De secretaris j omtrent tegemoetkoming hetzij door het langzaam maalt dat er nu nog altijd geen y
van de Kamer van Koophandel voor noor- j treffen van voorzieningen, hetzij in geld, wettelijke regeling van de schadevergoe-
delijk Noord-Brabant te Waalwijk, drs. in schade welke door de in artikel 1 on- dingskwestie aanhangig is gemaakt!
W. G. A Smits, heeft ons haarfijn verteld j deT I bedoelde werken (de Deltawerken, j Jaar in Jaar uit dringen de Kamerleden
waar het om gaat. red.) voor de visserij en aanverwante be- j met de Zeeuwse afgevaardigden Van Don-
Als ln 1969 de deltadienst van Rijks- drijven en voor andere daarvoor in aan- gen en V. d. Peijl voorop, bij de minister
waterstaat het Haringvliet zal afsluiten, j merking komende ontstaat." I van Verkeer en Waterstaat aan op spoed.
veranderen de waterstanden op de rivieren De regering leek vast van plan de kwes- Het helpt geen zier. In de Handelingen I voorzien valt
in het gebied van Dordrecht en Waalwijk, tie van de schadevergoedingen snel af te van de Tweede Kamer der Staten-Gene- -> eerini wU da, „i thans reeds hui
Dat betekent voor 18 scheepswerven in wikkelen, even snel als zij de gigantische raai kan men de dooddoeners van de
het rayon van de Waal wij kse Kamer van Deltawerken uitvoert. Op 8 mei 1958, dus ministers le7,en
Koophandel, aanpassing van de hellingen op de dag van de ondertekening van de lezing daaruit:
installeert de minister van Verkeer
Waterstaat de zogenaamde „commissie 1
Onzekerheid
De scheepsbouwers nemen het de inge
nieurs van de Deltadienst niet kwalijk dal
geen volledige zekerheid kunnen ver-
schaffen. Nu de zaken zo staan, willen
1 de regering echter de toezeggins
dat de schade die zfl lijden vergoed za
"de Handelingen I ^den -- ook als die straks groter
1 de Tweede Kamer der Staten-Gene-
Hieronder
situatie.
Het Deltaplan jaagt de eigenaars op
hoge kosten. De heer Ruijtenberg te
Raamsdonksveer heeft een aannemer een
globale berekening laten maken. De uit
komst was niet mis. De aanpassing van
zijn werf aan de nieuwe waterstand in de
Dongemond komt hem waarschijnlijk op
een slordige 750.000 gulden te staan.
Dat bedrag moet door het rijk worden
artikel 8", een gezelschap
kundigen dat tot 1961 onder leiding van
lr. A. G. Maris en nadien onder die van
mr. K. A. Soudijn de regering moet advi
seren omtrent de uit te keren schadeloos
stellingen.
In Veere en in Yerseke, waar de vissers
anderen zich al lang zorgen gemaakt
In 1960 laat drs. H. A. Korthals
weten De commissie es artikel 8 is
bezig met het verzamelen van de
gegevens omtrent de schade: het blijkt
erg gecompliceerd ie zyn.
bloem- schadevergoedingsclaims indienen. i_*
scheepsbouwers voelen daar niets voor
Zij willen straks niet vastgespijkerd wen
den op plannen die zij nu indienen. „Ste
je voor", zegt de heer Ruijtenberg. „dat 11
een schadevergoeding geclaimd had 01
basis van de eerste prognose omtrent d<
waterstanden
Smits van de Waalwijk» Kame
•ergoed. Dat ls bepaald ln artikel 8 van de hadden over de gevolgen van het Delta- 1
Deltawet die op 5 november 1957 door de plan, haalde men opgelucht adem. Alles
Tweede Kamer en op 7 mei 1958 door de I zou spoedig ln orde komen. Dat dAcht
Eerste Kamer werd aangenomen. men. In de loop der Jaren moest men in
Artikel 8 bepaalt: „Bij of krachtens af- j Zeeland echter tot de verschrikkelijke con- I
De grote moeilijkheid blijkt reeds In
deze laatste omschrijving der onacht- 1
zaamhetd. Wanneer is namelijk oplet
tendheid rechtens verplicht, wanneer i
is het nemen vnn risico rechtens onge-
oorloofd? Met deze vragen krijgt men j
zicht op een veld, waarvan de horizon
slechts vaag Is te bespeuren. De beide
vragen zijn
strekt
de 1
in deze
plicht tot
Dit is in de
le en voornaamste plaats een gewe-
ivraag. Wie van ons zou zich hierom-
t zonder tekortkomingen kunnen
en? Het gebied wordt belangrijk in
geperkt. als we alleen de rechtsvraag
Dan
de gebied
1. het gebl.
het alomvattei
tenliefde bezie
eerste gebod,
de negatieve
mens geen schi
Me beperker
klemmende geval van oorlog laat ik
hier buiten beschouwing. In het geval
van onachtzaamheid gaat het om meer,
en dan om hoeveel meer? Hoe grote
aandacht behoort men rechtens te heb
ben om door zijn eigen doen of laten
niet een anders dood te veroorzaken
En als men zich van de gevaren be- j
wust i«. mag men dan risico's nemen?
Deze vraag moet. gegeven de ervarin
gen van het dagelijks leven, wel beves
tigend benntwoord worden.
Beperkte zekerheid
In 1961 deelt minister Korthals in de
Kamer mee dat Sociale Zaken aan
een regeling doktert, zodat de Gedu
peerden na afsluiting van bet Veer»
Gat ondersteuning kunnen kragen.
To 1962 zegt minister Korthals: De in
gewikkeldheid van het probleem eist
bijzonder veel voorbereidend werk.
maar hiermee wordt de grootste spoed
betracht.
In 1963 antwoordt minister Van Aart-
scnIk doe graag de toezegging dat
ik alles zal doen wat ik kan om de
uitvoering van artikel 8 te bespoedigen.
In 1964 antwoordt minister Van Aart-
sen de Zeeuwse P.v.d.A.-afgevaardigde van Koophandel Is van mening dat' d
Westerhout die de gang van zaken scheepsbouwers hun plannen pas naar Dei
rond artikel 8 „het schandaal van het Haag moeten sturen, als de inhoud van d
Deltaplan" noemt Fr is een achter- wet ex artikel 8 bekend is. F.r moet zeker
stand In de wetgeving en we proberen heid zijn dat het rjjk de schade vergoedt
die in te halen. Pc beer Van Dongen nok als zjj groter is dan on basis van d
zegt hij toe te bezien of tie gedupeer- j huidige gegevens is te berekenen. Dn
den alvast geen voorschotten kunnen J Smits: „De scheepsbouwers willen zekei
krijgen. 1 Dc oesterkwekers te Yerseke beid dat zij hun bedrijven kunnen voort
hebben die gekregen.) zetten, wat cr ook gebeurt."
In 1965 zegt minister Sliurhoff in de Waterstand
Eerste Kamer over de schecnswcr- en wie Zlet hoe op de werf van Ruijtenber
De wet on grond van artikel 8 van de te Raams{ionksveer een schip op de he.
Deltawet zal de mogelijkheid openen |ing Keeet wordt, begrijpt dat de wat ei
standen van het grootste belang zijn. Me
profiteert van de beweging van het watt
om een schip van en op de 110 met*
lange dwarshelling te brengen.
Brj hoog water kan het schip boven c
wagens gebracht worden die via de rai
langs de helling naar omlaag zijn gebrach
De wagens waarop liet schip nu rus
worden dan weer langs de rails naar bove
getrok'-en, totdat hot schip drong ligt.
Volgens de Deltadienst zullen de hoog
waters na afsluiting van het Haringvlt
aanzienlijk lager zijn.
I'hëtd over de grootte van dc Het Deltaplan de triomf an tel ijl
afrekening van Nederland met de zee
bezorgt de scheepsbouwers ln het rivierer
land tussen Den Bosch en Dordrecht gro
Kamer moeilijkheden, zij accepteren dat. want c
lond de veiligheid van de lage landen is belanf
aan de rijker dan hun bedrijf.
koming in de aanpassingskosten.
Het is geen wonder dat de scheeps
bouwers ln het rayon van de Waalwijkse
Kamer van Koophandel het ergste vrezen.
Zij komen ln tijdnood. Zij hebben twee
jaar nodig om hun aanpassingsplanncn
klaar te maken. De uitvoering ervan kost
gen. om een definitief plan te kunnen
maken, willen zij zekerheid omtren» de
toekomstige waterstand en tweedens wil
len zq
ltsluitsel
ii/heid tuin dt monding
lier onder andere drie schee/ievenien. Op de voorgrond de 110 meter lange dwarshelling 10
hoogwater 10orden As schepen op hellingwagons langs de rails omhoog getrokken.
•prgoeding.
Zij hebben zich ingespanm
toekomstige waterstanden
krqgen. Na een enquête van dp
van Koophandel op 4 mei 1964 ver
Kamer op 25 augustus een brief
minister van Vei'keer
het verzoek de toekomstige waterstanden
op le geren.
Negen maanden later, op 20 mei 1965,
MmimsSr* w™™ m"/d'/SLtap en bekwame spoed moet ui
dat de toekomstige waterstanden bij d- voeren als de overige artikelei
deltadienst konden worden aangevraagd Dat zij evenals de inwoners va
De Kamer stelde de betrokken bedrijven Yerseke en Veere moeten véchte
tijdig te krijgen waar rij red
ze np het departement negen maanden °P hebben, noemen zij een grol
nodig voor zo n advies?" 1 schande.
Als burgers van dit land vinde
zij echter wel dat de rijksoverhei
artikel 8 van de Deltawet m<
