NEW-YORK, metropool
vol begenadigde herkauwers
Music-Hall lanceert-
moeiteloos groot orkest
uit kelder toneel op
ASTMA: kramp kleine
luchtpijp vertakkingen
DINSDAG 16 NOVEMBER 1965
DE LETDSE COURANT
HAL-len of stilstaan (V)
(Van onze verslaggever aan boord van a.s. Rotterdam
Vrijdag. Het is maar net, hoe je New-York
bekijkt. Commodore Auke de Jong, die zijn
vlag geschip Rotterdam wijdbeens bestiert
al-s een cavalerist, wiens paard onder liet zit
vlak is weggeschoten, is helemaal kapot van
de nieuwe brug over de Hudson. Als hij er
onder door glijdt met zijn kolossale pret fa
briek, kijkt hij vanaf zijn eigen, ook niet
kinderachtige brug naar de stalen regenboog
boven hem en zegt: Mijne heren, dit is nu
echt Amerika. Groot en imponerend".
Men spreekt de commodore niet tegen. Niet
op dit punt, niet op alle andere punten, want
op zijn schip is hij alleenheerser met onbe
perkte volmacht. De bemanning verstart bij
zijn bonkende nadering en de Amerikanen
vochten zich dood om hem voor één keer aan
hun tafel in de eetzaal te krijgen. Dan wordt
Huizen, theaters,
toiletten en
bruggen in
ongehoorde
proporties
Nu maakt zo'n ongehoord antwoord
ons altijd bar nieuwsgierig en onze eer
ste verkenning na de ontscheping aan
de imponerende Pier Veertig voert ons
dan ook in een gammele stadsbus naar
Broadway, waar wij ons voor één dollar
tachtig toegang verschaffen tot de don
kere vermaaksgrotten van Radio City
Music Hall. Voor Amerikaanse begrip
pen ia dat een uitgekookt spotprijsje,
want aan de overkant van de Avenue
vergt forsgeneusde Barbra Streisand
voor haar Funny Girl een investering
van tenminste elf dollars, die ie <jnp_
wel vijftién maanden geleden moet heb
ben neergeteld, want de musical is an
derhalf Jaar tevoren uitverkocht. Ge
nieten in New-York is nu eenmaal roy
aal vooruitzien en als je dat onverkoopt
niet hebt gedaan, val je regelrecht in
de knuistjes van een theaterbureau, dat
Je voor veertig dollar plus een kistje
goede Hollandse sigaren best aan een
knus stallesplaatsje wil helpen. Want zo
zijn de Amerikanen nu ook weer: voor
veel geld en goede woorden doen ze een
Radio City Music Hall Is een aanzien
lijk minder weerbarstig bolwerk voor
de argeloze buitenman, want deze mam
moet slikt in één machtige hap zesdui
zend bezoekers naar binnen en heeft dan
toch nog voldoende trek over voor een
paar duizend wachtenden in de grote
lounges, die stuk voor stuk de afmetin
gen hebben van 2 plattelandsbioscopen
in Nederland. Op trijpen sofa's kun je
daar tussen acht en negen uur 's avonds
naar de kleurentelevisie kijken en de on
vermijdelijke popcorn eten.
Amerika is niet voor niets een land
vol begenadigde herkauwers, die tot de
tanden toe bewapend zijn met een rijk
assortiment aan versnaperingen.
En dan is er natuurlijk het herentoi
let. Het herentoilet van steward Toe
ring, mogen we wel zeggen. En eerlijk:
hij heeft niets overdreven. Alles is er in
deze helverlichte, wltbetegelde ruimte
met de ongehoorde proporties, die zelfs
de op zich nederigste handeling van de
mens nog de contouren weet te geven
van een feestelijk samenzijn.
Alles is trouwens groot in Radio City
Music Hall. De zaal is zelfs zó verbijs
terend uitgedijd, dat het bioscooporgel
(het grootste ter wereld, pot voor me
neer) door de mensen achterin wordt
waargenomen als een harmonium voor
huiskamergebruik.
De toneelvloer is een hoofdstuk apart.
Moeiteloos tilt hij na de introductie van
de organist een compleet, in rok gesto
ken symfonie-orkest van 72 man uit de
keldergewelven om het daarna als een
uitsloverige baanveger zo'n tien meter
vooruit te duwen in de richting van de
zaal. Tsjaikovski's Notenkrakersuite, is
halverwege gladgestreken' door de vio
listen als de musici alweer in een on
zichtbare put tuimelen.
Voor die ene dollar tachtig krijg je
ook nog een onbekommerd uitzicht op
34 balletdanseressen (de grootste van
City Music Hall hem toch nog royaal. Als hij
ons op de dag van aankomst discreet wekt
met een glaasje orange-juice, vragen we wat
hem in de stad New-Work nu het meeste ge
troffen heeft en zonder één seconde na te
denken werpt hij ons gemelde plaats in het
slaperig gezicht.
er champagne gedronken en moet de hof foto
graaf opdraven, die met de ogen dicht zijn
zoveelste groepskiek maakt van links naar
rechts voor het familiealbum
Die nieuwe brug is trouwens groot en impo
nerend. Maar naar de smaak van hutsteward
Toering overtreft het herentoilet van de Radio
de wereld, moeder vraagt of het zo goed
is) die op onwaarschijnlijke flamingo
benen een Japanse fantasie in de to
neelvloer stampen.
Er dwaalt ook nog een zangeres rond,
die eveneens vanuit de kelder gelan
ceerd wordt, geflankeerd door een koor
van zestien mannen. Ze kan haar num-
mer niet eens beëindigen, want de vloer e 'J e uo'
zakt alweer, als ze uithaalt voor een r
geweldige riedel. Dat gaat weliswaar k
langzaam, maar onverbiddellijk.
De hoofdschotel bestaat uit een gran
dioze gooi en smijtfilm „De grote ra
ce". waarin een taartengevecht voor
komt, dat op ongehoorde wijze zijn be
slag krijgt. De mensen, die twee uur
geleden op dit punt in de handeling
stapten, springen nu op en verlaten de
zaal. Tegelijkertijd rukken nieuwe hor
des naar binnen, waardoor .je genood
zaakt bent zo'n twaalf keer per voor
stelling op te staan om kauwende men
sen te laten passeren. Na de twaalfde
keer begrijp je pas, waarom iedereen
aast op een rij. die zo goed als vol is.
want daarin heb je tenminste nog een
redelijke kans op een echte zitplaats.
Als Je buitenkomt, la de avond al ge
vallen en heeft Broadway haar grote
veralerjurk aangetrokken Metershoge
lichtreclames spuiten hun boodschap op
het asfalt, waarover uitsluitend wagens
voortijlen, die langer zijn dan vijf me
ter. Taxi's en bussen zijn tussen hen de
vogelvrijen, die links en rechts passe
ren en hij de haltes vlak voor aanstor
mende bumpers naar de stoep zwenken.
In de honderden theaters zijn de voor
stellingen inmiddels in volle gang en ii
de duizenden eetsleuven daartusser
draaien de bezwete hete honden traa<
over de rollen. Op de hoek van de 42<
straat staat een man met het schuim o|
zijn lippen te vertellen, dat de bijbe
een zeer lezenswaardig boek is. Zijn ge
hoor bestaat uit drie tandeloze vrou
wen en een agent; een enorme neget
die grijnzend met zijn gummiknuppel
jongleert. Vlak boven hun hoofden ver
springt de tijd levensgroot op een laai
ende lichtzuil. Negen uur veertig, negen
uur één en veertig. Het lijkt, of de tijd
hier vele malen sneller gaat dan over
al elders in de wereld.
Bij Macys, dat zich -in alle etalages
opwerpt als het grootste warenhuis van
■Ie wereld (oké, oké, dat geloven we dan
ook maar) zijn de nachthemden, tan
denborstels en beha's sterk afgeprijsd
Maar aan de overkan
Voor dat bedrag suis je met de aan-
vangssnelheid van een Jupiterraket langs
67 uitgestorven verdiepingen naar een
norse portier, die je vervolgens effi
cient overhevelt naar een tweede lift,
die er op zijn beurt nog eens een fer
me schep verdiepingen bovenop doet.
Bij de 86ste verdieping krijg je dan
de i
stopte oren: een adembenemend gezicht
op een flinkerende lichtzee. die de ho
rizon aan alle kanten royaal overwoe
kerd heeft.
Vanaf deze hoge uitkijkpost, waar de
wind Je attaqueert met de kracht van
een directe rechtse lijken de auto's in
eengeschrompeld tot dinky-toys en zijn
de mensen niet meer dan kleine torren,
die tussen kraters van glas en beton
rondkruipen. Hier wordt ook de Ijzeren
symetrie van NewYorks stadsplan voor
het eerst volledig zichtbaar. Straten
snijden elkaar onder een exacte hoek
van negentig graden en het resultaat
is een gigantische doos met blokken, die
zowel horizontaai als verticaal tot In het
absurde naast en op elkaar zijn gelegd.
Aan de kant van de Hudson heeft de
stad daardoor de grimmige skyline ge
kregen van een onneembare, versteen
de ijsberg, maar als je eenmaal tussen
de mammoets doorloopt (de grootste
van de wereld, mijn hemel, het is zo)
bemerk Je tot Je opluchting, dat de op
hol geslagen architecten van New York
toch nog kans hebben gezien om longen
In hun gigant te monteren. Bomen zijn
weliswaar even schaars als textiel in
een negerkraai, maar er zijn tenminste
nog straten, breed en overzichtelijk, j
Voor de Amerikaan is dat blijkbaar
meer dan voldoende, want hij leefi al
Jaren op een streng dieet van asfalt, j
benzinedamp en stadsrumoer. De straat
is zijn speeltuin, waar hij in auto's
doorheen jakkert en waar hij schreeuwt
op de trottoirs. Daar eet hij zijn gepof
te kastanjes en legt hij luidkeels uit.
waarom de herverkiezing van burge
meester Wagner niet meer en niet min- j
der dan een ramp zou zijn geweest. Hij
koopt er ook zijn krant, waarvan de
voorpagina bestaat uit één moddervette
kop, hij kijkt geamuseerd naar de po
litieauto's. die bijna elke minuut met
gierende sirenes op weg zijn naar de
plaatsen des onheils.
In die poel van lawaai, licht cn luxe
ligt nu de „Rotterdam", zusterlijk dob
berend naast de „Nieuw Amsterdam"
Het vlaggeschlp en de Grand Old Lady
zijn voor één dag onder één trotse noc- i
mer gevangen: Pier 40.
De grootste pier van de wereld,
zeggen de mensen van de H.A.L.
met nadruk. We hadden niets
anders verwacht.
i de Empire 8tato
„Probeer het eens! Adem In en
wacht 45 seconden voor u weer uit
ademt. De aderen In uw hoofd zul
len zwellen, uw oren gaan sulzen.
Bijna verstikkend Is uw ademnood.
En dan na 45 seconden her
ademt u, met volle teugen, zuigt u
de frisse, verse lucht naar binnen.
Even, hijgt u na, dan Is alles weer
gewoon...". Zo begint een propagan-
dafolder, uitgegeven door de „Ver
eniging tot steun aan het Neder
lands Astmafonds" (NAF). Even
hijgt u na en dan Is alles weer ge
woon. Natuurlijk Is dan alles weer
gewoon. U heeft die benauwdheid
toch vrijwillig zelf opgewekt. Hoe
benauwd u ook mocht zijn, u had al
tijd de geruststellende gedachte, dat
het In uw macht lag aan deze wur
gende ademnood een einde te ma
ken, en u had daarbij de prettige
zekerheid, dat u feestelijk kunt be
danken voor een herhaling van deze
allesbehalve aantrekkelijke proef.
Wanneer Ik u nu vertel, dat de ast
mapatiënt bovenbeschreven be-
nauwdheldsaanvallen moet doorma
ken zonder de belde genoemde „ze
kerheden", dan zult u wel hegrijpen,
dat deze aanvallen voor hem een on
eindig veel grotere verschrikking
zijn.
Een aatmapatirnt (een ernstig geval
met vaak terugkerende aanvallen i
liet zich als volgt uit:
Zo'n aanval is erg, ik durf wel zeg
gen onbeschrijfelijk erg, maar toch
het zou allemaal veel gemakkelij
ker te dragen zijn, als je niet altijd
(zowel tijdens de aanvallen als in de
tijd tussen dr aanvallen I die wanho
pige zekerheid met je meedroeg,
dat de dreiging van zo'n aanval
Als i» Sew-York een huis wordt af
gebroken dan gaal dat anders dan
bij ons. Een wolkenkrabber wordt
keurig bout voor bout ontmanteld.
pnvi
i reis
EmpireS fa te-Building
helaas nog steeds de oude. gepeperde
prijs betalen: drie dollar per persoon.
steeds ieder uur van de dag en
nacht boren je hoofd tal blijven
hangen. Je gaat 's avonds volkomen
normaal naar bed, je slaapt rustig (n
eti je wordt midden in de nacht
wakker door een gevoel ran be
nauwdheid: op dat ogenblik weet je,
dat een uur (soms zelfs nog lan
ger) van grote ellende te wachten
staat. Een andere keer loopt ren za
kelijke bespreking door zo'n aanval
volkomen in het honderd, dan weer
wordt een zorgvuldig opgezet
werkschema hopeloos ontwricht
en dan spreek ik nog niet eens van
de familiefeestjes en weekends, die
door een astma-aanval tot een ver
drietige mislukking zijn gedoemd".
Heeft u, lezers, wel eens een astma-
aanval meegemaakt. Wat u daarbij
het meest getroffen zal hebben is de
.luehthftrlfcer*' "an de patiënt. Hij
snakt paar Inaht en gooit de ramen
van zijn kamer zo wijd mogelijk
open om toch maar zo veel mogelijk
verse buitenlucht te kunnen inade-
Maar en daar gaat het nu om
dat ademhalen Is hem zo goed als
onmogelijk.
Hoe komt dat 't Zalu bekend zijn
dat bij de normale inademing zuur-
etofhoudende lucht vla de neus en
ademhalingswegen luchtpijpvertak
kingen) naar de longen wordt ge
voerd en dat bij de uitademing kool
zuurhoudende lucht vanuit de longen
naar buiten wordt gedreven.
De kleinste luchtpijpvertakkingen (In
de buurt van de longen) zijn tamelijk
nauw. maar er is toch ruimte genoeg
om de lucht door te laten. Wanneer
er nu 'n astma-aanval optreedt is er
een kramp ontstaan In die kleine
luchtpijpvertakkingen en die kramp
heeft de luchtpljpbuiejes zo sterk ver
nauwd, dat de lucht er zéér moeilijk
(bijna niet) doorheen kan stromen.
De vertwijfelde pogingen, die de pa
tiënt in 't werk stelt om toch nog bij
de Inademing lucht in de longen te
zuigen en bij de uitademing naar
buiten te drijven, doet het beeld van
de naar lucht snakkende patiënt ont-
Wanneer we nu nog wisten door wel
ke oorzaak die kramp in de kleine
luchtpijpvertakkingen ontstaan, dan
zou astma voor ons geen geheimen
meer hebben.
Maar dat weten we helaas niet! Wel
weten we, dat bij astma de erfelijk
heid een rol speelt en dat een astma
patiënt behoort tot een bepaalde
groep van mensen, die met een be
paalde aanleg zijn geboren, waar
door zij een specifieke vatbaarheid
hebben voor bepaalde ziekten, die we
allergische ziekten noemen (o.a. ast
ma, hooikoorts, hardnekkige huidaan
doeningen enz.).
Wanneer deze zogenaamde overge
voelige mensen blootgesteld worden
aan de Inwerking van bepaalde stof
fen. dan kan bij hon een allergische
ziekte ontstaan. Bij nict-overgevoell-
ge mensen zijn deze stoffen volko
men onschadelijk. Die „prikkelde
stoffen" worden allergcnen genoem<J.
Voor de astmalijder zijn het onder
andere hulsstof, haren van huisdie
ren, schimmels in bijvoorbeeld zee-
grasmat rassen, graspollen, sommige
voedingsmiddelen enz
Na het bovenstaande zal het duide
lijk zijn. dat van genezing van ast
ma géén sprake kan zijn een erfe
lijke aanleg Is niet weg te nemen.
Bij de. bestrijding van de astma zal
men dus het zwaartepunt moeten
leggen op de verschijnselen van ast
ma en dan denken we op de eerste
plaats aan dc astma-aanvallen Kun
nen we deze aanvallen voorkomen
of hun aantal beperken? We weten
dat astmalijders overgevoelig zijn
voor bepaalde allergem n' Als we nu
voor iedere astmapatiënt zijn speci
fieke allergcnen konden vinden cn
hem dan „verwijderd" zouden kun
nen houden van die allergenen, dan
zou er toch een flinke stap in dc goe
de richting zijn gedaan Inderdaad is
het gelukt door een groot aantal
„teststoffen" bij een astmapatiënt
onder de huid tc brengen en de re
actie daarop na te gaan de speci
fieke allergenen van deze patiënt te
Identificeren. Men Is nog verder ge
gaan men maakte van deze aldus
gevonden allergenen een extract en
Manhattan met
ermaarde skyline. Alles in ongehoorde proporties.
spoot dit de betreffende patiënt (ge
durende langere tijd) in. Men hoopte
daarmee de overgevoeligheid van de
patiënt tegenover zijn allergenen te
verminderen. De resultaten van de
ze behandeling worden niet onver
deeld gunstig beoordeeld. Naast de
ze z.g. desenstbllisatle zullen ook
alle maatregelen genomen moeten
worden om een contact van de pa
tiënt met zijn allergenen zo veel i
gelijk te vermijden (niet vegen in de
kamera geen mattet> en kleden, sla
pen op schuimrubbermatrassen, gras
land vermijden, houden van een spe
ciaal dieet enz. enz.) vanzelfspre
kend zal het vaak grote moeilijkhe
den geven dergelijke maatregelen in
het gewone leven te verwezenlijken.
Het la dan ook voor de meer ernsti
ge vormen van astma zeer zeker ge
wenst een ast makuur van bijvoor
beeld 1 h 14 jaar te volgen in
astmacentrum, waarvan wij er in ons
land een zevental hebben. Deze
tra zijn er onder andere door hun
ligging (in droge boalucht) en door
hun behandelingsmogelijkheden
gericht de meest gunstige voorwaar
den te scheppen voor een zo doelma
tig mogelijke bestrijding van astma.
Veel aandacht wordt in deze centra
geschonken aan de adcmhallngsgym-
nastlek, waarbij de patiënten ge
leerd wordt hun ademhalingsspieren
zo efficiënt mogelijk te gebruiken
(gedurende de astma-aanval niet te
diep Jnadomen en zo ver mpgelijk
uitademen, zonder te persen). Naast
de ademhallngsgymnastiek zijn
de ontspanningsoefeningen, heilgym
nastiek, sport en spel.
Wanneer ik dan nog constateer, dat
In de astmacentra de omstandighe
den voor het voorkomen van allerlei
Infecties (de astmapatiënt ls zéér
vatbaar voor Infecties en deze heb
ben een zeer ongunstige Invloed op
hem) bijna Ideaal zijn, dan ben ik er
eigenlijk nog niet want zeer belang
rijk lijkt m(J de Invloed, die van het
astmacentrum uitgaat op het gees
tesleven van de patiënt. H(j leert
daar zich vertrouwd te maken met
ivaardt de
ziekte,
oor de lichtende
zijn ziekte, hy aa
duwzijden van dez
niet langer blind
perspectieven die er ook voor hem
liggen H(j zal de voorgeschreven le
venswijze op een verantwoorde wtjsa
nakomen, omdat hy daarin ve.Jfme-
wen heeft leren stellen, hy zal zich
leren pantseren tegen de min of
meer medelijdende wtyzc, waarop de
medemens hem tegemoet treedt,
dit zal zelfs voor hem een prikkel
z(jn, ztyn uiterste best te doen om
ondanks zijn ziekte toch iets In de
gemeenschap te gaan betekenen.
Vanzelfsprekend zal deze geestelijke
winst moeten worden gestabiliseerd,
zodat een verdere z.g. „begeleiding"
(contact met centrum en huiaarts en
met Instanties van sociale nazorg)
niet mag ontbreken.
Volledigheidshalve nog een enkel
woord over de behandeling van de
astma-aanval. Er zijn anti-astmati
sche medicamenten, die een directe
verlichting geven. Ze kunnen worden
ingespoten of door middel van in-
haliirtoestcllen en astmasigaret
ten" worden toegediend. Ook zuur
stof toediening kan nodig z|Jn. ter-
wyi vaak naar een verdovend medi
cament zal worden gegrepen.
Het zal u lezers na het bovenstaan
de wel duidelijk geworden r.yn, dat
het aslmavraagstuk grote financiële
zorgen met zich medebrengt, welke
zorgen nog toegenomen zyn door de
kosten van een wetenschappelyke
benadering (research) van het ast
maprobleem. waaraan intensief
wordt gewerkt. Begrijpt u, wat Ik
bedoel De astmacollccte is van 15
tot 21 november a.s. Dat deze collec
te grandioos moge slagen is de op-
HUI8ART8
