Op concilie vele
problemen
opgelost maar
ook nieuwe gecreëerd
KARDINAAL ALFRINK
IN VRAAGGESPREK:
President Soekarno
laakt „heksen jagerij'
PATRIARCH MAXIMOS: KERK MOET
AFLATEN GEHEEL LATEN VERVALLEN
Document over
wlaten loopt op
tijd achter
ERHARD VERWERPT
WEEËN DE GAULLE
In ieder geval
zuivering van
alle misbruik
I 6
NIEUW IN DE VERF
weekend-systeem
voor zessen klaar!
5 PO:
iNDERDAG 11 NOVEMBER 1965
DE LEIDSE COURANT
Nederlandse bisschoppen:
ROME (KNP) De Nederlandse bis
hoppen zijn van mening, dat het
euwe voorstel tot herziening van de
latenpraktijk. dat de Paus aan de
Isschoppenconferenties ter beoordeling
oorgelegd, inderdaad een voor
in het denken over de aflaten
bekent vergeleken bij de oude theorie,
aar toch vinden zij het document nog
ibbelzinnig. Het beantwoordt volgens
n niet aan de werkelijke situatie in de
Kerk.
De bisschoppen zijn van mening, dat in
tele kerkprovincies helemaal geen be-
Iiefte meer bestaat aan „aflaten ver
enen" Of een nieuw theologisch denken
aflatenkwestie in nieuw licht kan
tten ofwel haar geheel overbodig maken.
>rdt uit het document niet duidelijk,
j verwijten de samenstellers van het
pport. een te juridische inslag en een
febrekkige en niet-aangepaste theologie.
F Het document spreekt bovendien 22 keer
ifen aflaten „verdienen" (lucrari) het-
£en de indruk wekt alsof de kwijtschel-
lingen alleen aan eigen activiteiten te
linken zijn terwijl zij in feite een over-
latige weldadigheid van Gods genade be-
'kenen. Het stuk mist ook aansluiting
et deze tijd door de oude aflatenprak-
jk te blijven binden aan het dragen
scapulieren, medailles, zegeningen
rome gebruiksvoorwerpen enz. Maar
vroeger steeds het voornaamste
ement van vergeving van tijdelijke
raffen gebonden werd aan goede wer-
;n zo moet dat nu ook gebeuren. Bij-
Dorbeeld aan het verlenen van hulp aan
ïtwikkelingslanden, hulp bij nationale
impen als dijkbreuken en aardbevingen.
De Nederlandse bisschoppen stellen
nslobte voor om de aflaat meer te bin-
aan het vasten en aan de boetevie-
ngen. Ook de naam aflaat zou vervan
en worden door iets waarin de boete tot
Itdrukking komt.
Een van de winstpunten, die het concilie de Kerk heeft opgeleverd: er is
een openheid gegroeid in het spreken en een bereidheid bij de hiërarchie
om te luisteren.
Ontbinding van
PKI overivogen
DJAKARTA (UPI) President Soe
karno van Indonesië heeft bekend
gemaakt dat hij de ontbinding overweegt
van de op Peking georiënteerde commu
nistische partij van Indonesië, de PKI,
voor haar rol in de mislukte staatsgreep
van 30 september1 oktober. Niettemin
laakte hij de golf van anti-linkse mani
festaties als „heksenjagerij" en drong hij
aan op waakzaamheid jegens het westen,
dat erop uit zou zijn Indonesiërs .Jinkse
sociale revolutie" te ondergraven.
Soekarno beschuldigde een niet nader
aangeduide buitenlandse ambassade in
Djakarta van een poging tot ontknoping
met 150 miljoen roepia van een evenmin
nader aangeduide hooggeplaatste Indo
nesiër, „om propaganda te maken voor de
vrije wereld".
De Indonesische president sprak tot
regeringsfunctionarissen en buitenlandse
diplomaten in de grote ontvangstzaal van
zijn paleis, bij gelegenheid van heldendag.
Al eerder had Soekarno de oorlogstoe
stand voor Djakarta opgeheven en het na
de staatsgreep ingestelde uitgaansverbod
verzacht. Op de receptie ontbrak generaal
Abdoel Haris Nasoetion, minister van De
fensie en chefstaf van de landmacht. De
anti-communistische generaal, aldus de
officiële lezing, is nog onder doktershan
den voor de verwondingen die hij tijdens
de staatsgreep heeft opgelopen.
President Soekarno maakte geen gewag
van berichten over omvangrijke terroris
tische activiteit van groepen communisten
op Java en op andere eilanden van de In
donesische archipel. Het Indonesische
leger zet de jacht op communistische ter
roristen voort en intensiveert de speur
tocht naar de leider van de PKI, D. N
Aidit. die na het mslukken van de staats
greep is verdwenen.
Advertentie
ROME (K.M.P.) nfei (Nederlandse college
te Rome, gelegen op de mooie Aventijnse
heuvel in een rustige omgeving, ontving kadinaal
Alfrink ons na een dag van vermoeiende en
onverwachte besprekingen. Graag wilde hij ons
zijn indrukken weergeven over het tweede Va"
ticaanse concilie, waarin hij zelf zulk een grote
rol gespeeld heeft. Het gesprek ontwikkelde zich
in vraag en antwoord aldus:
Er is „nucleaire
gelijkheid
GANGETJE - TEL. 40941»
het concilie begon, ook vervuldf'
Kardinaal Alfrink:
„Bij het eind van het concilie hebben
wij alleen een ander zicht op het concilie
gekregen dan we aanvankelijk hadden.
Niemand heeft een zodanige verandering
als er is opgetreden, vooralen, zelfs niet
vermoed. Ik geloof ook niet Paus Joan
nes. Maar om eerst op uw vraag te ant
woorden: zeker, de venvachtingen die wij
van het concilie hadden zijn voor een
groot deel verwezenlijkt. Er zijn en ik
heb vóór het ooncille er al uitdrukkelijk
voor gewaarschuwd ook verwachtingen
niet vervuld.
Men kan zijn positieve waardering voor
het ooncille ook andere motiveren en naar
de stukken zien. die tot stand gekomen
zijn. Ook van dit gezichtspunt uit kan
men zeer tevreden zijn: er zijn constitu
ties en decreten die het leven der Kerk
in de komende tijden lang en diepgaand
zullen beïnvloeden en stuwen. Er zijn ook
middelmatige en minder waardevolle do
cumenten uit de bus gekomen.
Uit het oogpunt van de vraagstukken,
waarvoor de Kerk voor het concilie stond,
kan men ook het concilie beoordelen. Dan
kan men opmerken: er zijn vele proble
men opgelost, er zijn echter ook weer
nieuwe
Openheid
Maar Ik geloof, dat het niet juist Is om
alleen vanuit deze vraagstelling het suc
ces van het concilie af te meten. Er is I
Iets gebeurd, wat niemand had voorzien I
en verwacht: de atmosfeer in de Kerk ls
veranderd. En dat in een korte periode
van vier jaren. De geest der Kerk is
opener geworden. Er ls een openheid ont
staan. die rekening en voeling houdt met
de ander. Het gaat er de Kerk niet meer
om te ordonneren, maar om te lusteren
en te begrijpen. Er is ook een groot respect
ontstaan jegens elkaar. Er is een alge
mene gezindheid van vrijheid ten opzichte
van elkaar ontstaan, en die gezindheid
is een stuk leven van de Kerk zelf gewor
den. Die vrijheid bedoel ik natuurlijk niet
ten aanzien van de gegevens van het ge
loof. dat spreekt vanzelf, maar het gaat
om de vrijheid in het beleven van het
Kijk. deze nieuwe atmosfeer, die had
den we niet vermoed. Natuurlijk zou die
ontwikkeling toch gekomen zijn, maar
misschien pas over 20 of 30 jaren. Nu is
het tempo versneld en vervroegd, het is
in vier Jaar tijds tot stand gekomen, mis-
Venvachtingen
voor groot deel
verwezer
meer openheid l
en collegialiteit
sdhien in een wat heftiger worsteling,
maar het is er Nu.
Bovendien heeft de Kerk een „herscho
ling" doorgemaakt in theologisch denken.
In dit opzicht bestaan er in de Kerk ook
geen achtergebleven gebieden meer. be
houdens misschien een kleine groep voor
wie het te moeilijk was het tempo van
deze snelle omkeer te volgen. Muar voor
de rest, hebben alle bisschoppen het mee
gemaakt. In de afgelopen vier jaren zijn
allen bijgeschoold, zodat nu heel de Kerk
op een gelijk niveau van theologisch den
ken staat. Iets wat misschien nog nooit
in de geschiedenis is voorgekomen".
Plaats van de Paus
K.N.P.: „Is de plaats van de Paus in
de Kerk nu anders gewordenf"
Kardinaal Alfrink: „Natuurlijk is ze
dogmatisch gesproken niet anders dan
ze al was. Ook de plaats van de bis
schoppen is theologisch gezien niet
anders geworden. In 't eerste Vaticaanse
Drie Italiaanse matrozen hadden de dag van hun leven: op de Spaanse
trappen in Rome ontmoetten eij niemand minder dan Gina Lollobrigida,
die hun kragen voorzag van een handtekening.
BONN (UPI) Bondskanselier Ludwig
rhard heeft nucleaire gelijkheid voor
ultsland bepleit en verklaard dat de
(jvende aanwezigheid van Amerikaanse
oepen in Europa een ondeelbaar on-
rdeel van de westelijke defensie vormt,
iermee heeft hy zich geplaatst tegenover
opvattingen van De Gaulle die een
'de van de NAVO en het vertrek van
Amerikaanse troepen uit Europa wenst.
Erhard kondigde ook aan dat hij van
tot 8 december Washington zou bezoe-
persoonlijk bij president John-
i te dringen de „nucleaire dis-
Iminatie" jegens de bondsrepubliek op
heffen.
Erhard zei dit in zijn regeringsverkla
ng tot de Bondsdag waarbij hij onthulde
ut de Westduitse hoogconjunctuur op het
■int staat een versnelling lager te lopen.
IHij stelde voor dat alle werknemers het
vaar dat de Duitse welvaart bedreigt,
't hoofd bieden door vrijwillig him mi-
De meeste belangstelling ging echter uit
naar het laatste gedeelte van zijn ver
klaring. gewijd aan de internationale vei
ligheid en buitenlandse politiek.
Punt voor punt keerde hij zich tegen de
plannen van de Franse president De
Gaulle, een einde te maken aan de mili
taire integratie van de NAVO, de Europese
eenheid uit te hollen en de de Ameri
kaanse troepen uit Europa te laten ver
trekken
(Van onze conciliemedewerker
dr. A. v. d. Weijer)
ROME. Volgens patriarch
Maximos, sprekend in de concilie
aula namens de Grieks-Melkitische
Kerk, zou Rome er goed aan doen,
de aflaat helemaal te laten vallen.
Indien men daartoe niet kan be
sluiten, dient men minstens voor
een grondige zuivering van de mis
bruiken te zorgen.
„De ongedeelde Kerk van de eerste
eeuwen, kende geen aflaten in de mid
deleeuwse zin. de Oosterse Kerk kent ze
niet tot op de huidige dag. Wat men er
in het westen over zegt. is niet meer
dan een theologische bespiegeling, waar
bij de conclusies dikwijls veel verder
gaan dan de premissen. De aflaten
stonden oorspronkelijk in verband met
de boetepraktijk van het oude christen
dom en hadden eigenlijk met die prak
tijk moeten verdwijnen. Dit is echter
niet gebeurd. Men heeft ze alleen op de
boetetijd in het hiernamaals overge
dragen".
Met deze uitspraak raakt patriarch
Maximos het probleem in zijn kern.
Hoewel hij begint met te erkennen, dat
de Kerk aan bepaalde boetewerken een
verzoenende kracht kan toekennen, en
dat men de vermindering van straf,
die de Kerk door haar gebed bij God
weet te verkrijgen, als „aflaat" mag be
titelen. ziet hij in de huidige moeilijk
heden maar één oplossing, die afdoen
de zou zijn: de hele aflatenpraktijk la
ten vallen. Als de Kerk daartoe niet kan
besluiten, dan moet zij minstens zor
gen voor een zuivering op de volgende
punten: alle rekenarij moet vervallen,
iedere mathematische formule, waarin
men de verhouding tussen de eigen ver
dienste van de boeteling en de toegift
van de Kerk probeert vast te leggen,
moet verdwijnen. Alle schijn van auto
matisme moet worden voorkomen, de
theologen moeten proberen tot heldere
inzichten te komen in de verhouding
tussen de persoonlijke genoegdoening
der gelovigen en de oneindige verdien
sten van Christus. „Alleen op die ma
nier", aldus patriarch Maximos, „zal
men de leermeoilijkheden met de Gere
formeerde Kerken, de tuchtmoeiiykhe-
den met de Orthodoxe Kerk en de pas
torale moeilijkheden in de eigen Kerk.
met succes het hoofd kunnen bieden."
Tijdelijke straffen
zullen hem op deze weg wel niet hele-
zllen hem op deze weg wei niet hele
maal willen volgen. Als wij het goed
zien, proberen zij liever waar te maken,
wat hij in zijn laatste zin heeft gezegd:
namelijk dat de theologen zich moeten
gaan bezinnen op de leer over de zonde,
over de zondestraf, over de persoonlij
ke boetedoening van de mens en over
de oneindige verdienste van Christus.
De moeilijkheid van heel de aflaten-
leer concentreert zich rond het begrip
van de „tijdelijke straffen". We hebben
in onze katechismus allemaal geleerd,
dat na de vergeving van de zonde nog
„tijdelijke straffen" overblijven en dat
die moeten worden uitgeboet. Door het
verdienen van een aflaat kan men deze
tlljdelijke straffen geheel of gedeeltelijk
kwijtgescholden krijgen.
Wat is nu precies zo'n „tijdelijke
straf"
De reformatorische christen heeft
met dit begrip de grootste moeite, om
dat voor hem de zonde door Christus'
verlossing helemaal is uitgeboet, de
mens zich deze verlossing door het g-
loof eigen kan maken en er verder
voor hem niets meer te doen valt. Ver
geven is vergeven.
„Ook al waren uw zonden als schar
laken zo rood", zegt de Heilige Schrift,
„ik zal ze niet meer gedenken". God ls
de goede vader, die de verloren zoon
met gejuich binnenhaalt en meteen het
gemeste kalf laat slachten. Geen na
praten over wat geweest is, alleen maar
feest en verder geen „tijdelijke straf-
Aandeel van de mens
De Katholieke Keerk onderschrijft,
als het erop aankomt, deze schriftuur
lijke visie. Maar zij heeft In heel het
verlossingswerk altijd een bijzondere
aandacht voor het aandeel van de
mens. voor zijn reactie op Gods gena
de. voor zijn medewerking met de hulp
die hem van boven gegeven wordt. Men
komt dan tot de volgende visie.
De zonde is een verwording van het
mensenbestaan, die voortwoekert van
af het begin der geschiedenis en welke
in ieder persoonlijk leven ook nog een
persoonlijke geschiedenis heeft. Om
zich uit deze verwording te bevrijden,
moet de mens zich afkeren van 't
kwaad en toekeren naar God. De grond-
beslissing wordt inderdaad op 'n be
paald moment genomen, maar 't zou
dwaasheid zijn te menen, dat daardoor
meteen in een oogwenk, alles zou zijn
recht getrokken, wat in de loop der ja
ren, en misschien zelfs In de loop der
eeuwen scheef is gegroeid.
Met andere woorden, de grondbeslls-
sing die ergens diep in de mens wordt
genomen, dient tot in de buitenste la
gen van zijn persoonlijkheid te worden
doorgetrokken. Hij moet helemaal wor
den wat hij diep in zijn wezen al Is:
helemaal God-gewijd, helemaal eerlijk,
helemaal kuis, helemaal gericht op de
ander, helemaal getekend door de
Geest. En dat vraagt minstens even-
Niet alleen
Om de volledige uitzuivering van zijn
persoon onder Gods genade (e voltrek
ken, heeft de mens na zijn bekering
nog een heel leven voor de boeg. Hij
mag zich echter getroost weten door de
gedachte, dat hij er niet alleen voor
staat, en dat de Kerk voor hem bid
dend tussenbeide komt. Dit doet de Kerk
altijd, want zij is altijd een moeder,
maar er zijn gelegenheden, waarbij zij
haar voorbede op meer uitdrukkelijke
wijze aan de boeteling toezegt. En dan
geeft zijom de traditionele term te
gebruiken een aflaat.
In dit licht moet ook de leer over 't
vagevuur worden bezien, eveneens een
moeilijk punt in het gesprek met de
reformatie. Wanneer een mens in Gods
genade sterft, zal God hem zijn aan
schijn tonen en hem uitnodigen om dit
te aanschouwen. Van Gods kant is dus
alles in orde. Maar niet bij de mens.
Want niemand kan God zien, als hij
niet helemaal op hem gericht staat, als
hij niet helemaal zuiver is. Het vage
vuur nu is niets anders, dan de mo
gelijkheid om het zuiveringswerk dat tij
dens het leven niet helemaal kon wor
den voltooid, op een voor ons onbegrij
pelijke wijze te voltrekken.
Laten wij eerlijk toegeven, dat In de
middeleeuwen al deze begrippen onder
een dikke laag slof zijn geraakt en dat
het hoog nodig is, ze weer In hun oude
glans te herstellen. De refonnutle heeft
deze noodzaak enkele eeuwen eerder
aangevoeld dan wij. Dit erkennen en
er alsnog de noodzakelijke conclusie
aun verhinden, heeft niets met slap
heid of verlies van eigen overtuiging
te maken. Het Is eenvoudig de con
sequentie van het oecumenisch ge
sprek. I>at ons trouwens ook in andere
opzichten nog voor verrassende ontwik
kelingen zal plaatsen.
concilie ls wel over de plaats van de
bisschoppen gesproken, maar wat toen
gezegd is, ls eigenlijk nu pas geformu
leerd en leerstellig uiteengezet. Er is
dus geen doctrinaire wijziging in het
pausdom ontstaan, maar de Kerk zal
de Paus in de toekomst wel op een
andere manier zien optreden. Ongetwij
feld brengt de beleving van de collegia
liteit mee, dat wijziging optreedt in de
manier, waarop de Paus zijn ambt uit
oefent. Men ziet het nu al gebeuren: de
Paus vraagt de bisschoppenconferentie*
advies over de manier, waarop de boete
praktijk in de Kerk moet worden her
zien. Dat is een zeer verbiedend novum
in de Kerk. Wereldepiscopaat en Ro
meins bestuursapparaat zulten In de
toekomst wel nauwer moeten gaan
samenwerken, met name in zaken, die
de hete Kerk raken. Zij kunnen weder
zijds veel van elkaar leren. Er moet op
deze manier een dialoog op gang komen,
die in vertrouwen moet beginnen en die
het wederzijds vertrouwen zal ver
sterken, wanneer men zou beginnen met
te steilen. dat alleen de ene partij by
die dialoog zou kunnen winnen, ls de
eerste voorwaarde voor een werkelijk
vruchtbare dialoog verdwenen. Maar het
best zal allee tot uiting komen als de
bisschoppenconferentie en de bisschop
pensynode eenmaal gaan functioneren."
Pinksteren
K.N.P.: „Om terug te komen op oase
aanvankelijke verwachtingen van het
conciliewaf vindt u van de gedachte,
die Paus Joannes had, en die tich voor
stelde, dat Vaticanum II een „nieuw
Pinksteren" sou worden. Wij menen ge
zien te hebben, dat menige priester vol
met vraagtekens zit en het concilie soms
nog zo moeilijk kan volgen. Om maar
niet te spreken van groepen van ge
lovigen, die telkens weer zeggen hele
maal de kluts kwijt te zijn. Wij zien
vaak meer verwarring dan Pinksteren."
Kardinaal Alfrink: „Er is iets vah
waar wat u zegt. Maar van de andere
kant zijn de bisschoppen overal ter
wereld bezig hun geestelijkheid op de
hoogte te stellen van wat dit concdUe
bereikt heeft en aan nieuw leven geeft.
Het is hun vurig ideaal de atmosfeer
die zy hebben leren proeven en eigen
lijk mede hebben tot stand gebracht,
overal te verspreiden. Dat is Juist de
opdracht van de Kerk in de post
conciliaire tyd. De vruchten van een
concUle komen soms eerst pas decennia
later tot ryping. Met onze moderne
communicatiemiddelen gaat dat alle
maal snel. Bovendien riet u hoe de Paus
dezer dagen in zyn schryven zelf ook
probeert geesteiykheld en leken tot be
leving van de nieuwe geest aan ts
sporen. Dat nieuwe Pinksteren behoeft
niet op één dag te komen."
Celibaat
K.N.P.: „Tot slot nog iets over enkele
praktische punten. Acht u de nieuwe
mogelijkheid het diakonaat in te voeren
Kardinaal Alfrink: „Dat kan nog nie
mand zeggen. Het kan heel belangrijk
zyn, maar nog niemand heeft er een
concrete kyk op. Het zal helemaal van
lokale omstandigheden afhangen hoe het
diakonaat gaat werken."
K.N.P.: ,J£n het celibaat t Acht u
het gelukkig, dat er in het concilie niet
over gesproken is."
Kardlnaa.1 Alfrink: „Absoluut. Deze
kwestie ls te delicaat om ze in een
praktisch openbaar concilie aan de orde
te stellen. Geen bisschop zou vryuit
kunnen praten en het gevaar voor ver
tekening van de kwesties door over
trokken -en ongeproportlonecrde publl
citeit moet vermeden worden. Wanneer
het concilie geheim zou kunnen zyn, ja
dan is het wat anders. Ik ben tegen
openbare bespreking in de aula.
Maar dat wil weer niet zeggen dat het
onderwerp In de doofpot moet worden ge
stopt. Het moet bekeken worden, het bi
een te poot en te ernstig probleem In de
Kerk. Maar men zal daarby nooit moeten
vergeten, dat dit probleem niet overal
gelijk ligt. Bovendien zullen de redenen,
waarom men In deze materie differentia
tie wenst In de verschillende delen van
de wereld heel anders zyn. Deze materie
ls veel te subtiel dan dat men met enkele
generaliserende uitroepen een oplossing
tot stand kan brengen, die én de Kerk èn
de Individuele prleeter-ln-nood werkelijk
dient.
De vraagstukken over het cHibaat
gaan rflet in de doofpot. De Paus Immers
heeft de bisschoppen zelf gevraagd
schrifteiyk hun mening te geven als zij
dat nodig achten. Nu dit eenmaal ook
in feite gebeurd ls, bestaat er kans. dat
dit een zaak voor de bisschoppensynode
wordt. En dat zou inderdaad een veel
betere plaats zijn om deze problematiek
te behandelen."
