Sovjet-Unie
en China
Blijvende kloof tussen:
NATUUR STERKER DAN DE LEER
Belangrijke
studie van
Klaus
Mehnert
OOSTENRIJKSE REGERING KLAUS WIL
UITSPRAAK
VAN KIEZERS
111 III a «II1 111 11111 11II I! H 111 1 R 11 i D) I H III KI
Niemand kan er meer aan twijfelen, dat de kloof
tussen Moskou en Peking onoverbrugbaar is
geworden en dat de Sovjets zich door hun po
litiek van de laatste jaren in een positie hebben
gemanoeuvreerd, die allesbehalve bevorderlijk
is voor hun prestige. Mao wenst niet meer naar
de pijpen van het Kremlin te dansen. Hij laat de
Russen duidelijk merken dat hun leidersrol is
Eind 1964 heeft Peking, met boosaar
dig genoegen, alle aspecten van het di
lemma, waar Moskou langzaam maar
zeker voor werd geplaatst nog eens
lang en breed voor de Russen ultgeme-
en tevens van die gelegenheid ge
bruik gemaakt om hun mee te delen,
dat de Chinese communistische partij
aan de voorgenomen „scheurraa-
kersconferentie" in Moskou zou deelne-
i. In de woorden waarmee de Chl-
9 brief aan het Kremlin eindigde kon
men de Jubel van een brutaal leed
vermaak horen doorklinken:
„Uw besluit staat vast en ge zult dus
waarschijnlijk de conferentie bijeenroe
pen. Immers zoudt ge niet altijd voor
redacteuren)
uitgespeeld en dat hun opvattingen over het
communisme in geen enkel opzicht overeen
komen met de zijne. De toon waarin de rode
giganten met eikaar plegen te correspondeen
is allang niet meer die van vrienden, die het
opnieuw met elkaar trachten eens te worden.
Het is, integendeel, de toon die bittere vijanden
tegenover elkaar plegen aan te slaan.
land als China uit bigen waarneming.
Hij is vertrouwd met de geschiedenis
van beide landen en heeft bovendien
kennis genomen van de uitgebreide
China- en Ruslandlitteratuur van de
laatste decennia.
In de meer dan 500 bladzijden die zijn
boek telt, doorloopt hij de rijke historie
van Rusland en China, zoals deze de
Russissche en Chinese mens hebben ge
vormd. Hij beschrijft de volkomen ver
schillende situaties waarin de volken
van beide landen met het communisme
werden geconfronteerd en hij gaat ten
slotte na hoe de duidelijke verschillen in
aard, levensbeschouwing en levens
praktijk van beide volken tot de huidi
ge onverzoenlijke tegenstelling tussen
Moskou en Peking moesten leiden.
Gevoelens
Enkele dingen springen hierbij onmid
dellijk in het oog. De belangrijkste
zaak is wel deze, dat het begrip ge
meenschap voor de Chinezen altijd iets
heel anders heeft betekend dan voor de
Russen.. Het is zeer moeilijk, zegt Meh
nert, zich een groter verschil in tempe
rament voor te stellen dan tussen deze
tweee volken. Aan de ene kant staat
de veel besproken „brede natuur" van
de Rus met iiaar scala van diep men
selijke gevoelens, met haar neiging
plotseling van zorgeloze in explosieve
stemmingen en uitingen te vervallen;
aan de andere kant het voor de wester
ling raadselachtige gelaat van het Ver
re Oosten, dat door zijn onverstoorbaar-
spot staan, als ge uw woord niet hield?
Wie een tijger berijdt, komt er niet
meer af, luidt het spreekwoord. Ge zit
gevangen in een onoplosbaar dilemma.
Ge zijt daarbij in een val terechtgeko
men, die ge voor uzelf hebt uitgezet en
ge zult daarbij uw huid verliezen. Als
ge de conferentie niet bijeenroept, zal
men zeggen dat ge de raad der Chine
zen hebt gevolgd en ge zult uw gezicht
verliezen. Gaat de conferentie echter
wel door, dan zult ge in een impasse
geraken waaruit geen ontkomen meer
mogelijk is. Dit betekent... een ernstige
crisis voor u, neorevisionisten, een cri
sis die ge zelf hebt opgeroepen. Ziet ge
dat niet? Wij zijn ervan overtuigd dat
de dag waarop uw zogenaamde conferen
tie bijeenkomt, tevens de dag zal zijn.
waarop gij in uw graf neerdaalt".
Zelfs de blijmoedigste rode optimist
zal in deze brief geen elementen kunnen
aanwijzen die op de wil tot verzoening
duiden. Er spreekt integendeel haat en
verachting uit voor de tegenstanders,
een voorgoed afwijzen van alles wat tot
hernieuwde vriendschap zou kunnen lei
den. Hoe is de breuk tussen Moskou en
Peking ontstaan? Moet het conflict uit
sluitend verklaard worden uit praktische
meningsverschillen over het communis
tische denken en handelen, of liggen
de wortels veel dieper? Wie een duide
lijk en uitvoerig antwoord op deze
vraag zoekt, kan terecht bij Klaus Meh
nert, die aan zijn indrukwekkende stu-
Niet alleen een „burgerlijk" plezier
in goelasj, maar belangstelling voor
al het goede der aarde was Kroet-
sjev niet vreemd.
r ziel".
Het zich ten dienste stellen van de
lijdende medemens (Dostojevski!is
voor de Chinees altijd een onbekende
gedachte geweest. Het begrip „ge
meenschap" was voor hem altijd iden
tiek met de clan, de familie waartoe hij
behoorde. Wanneer Iemand buiten die
gemeenschap leed of hij nu arm was,
ziek of ongelukkig - dan was er iets
niet in orde met hem; dus deed men er
beter aan zich helemaal niet met hem
in te laten om ook niet in deze wan
toestand te geraken.
Evenwicht
De Chinees, zegt Mehnert, heeft een
bijzondere handigheid om zich van on
aangename dingen te distantiëren en al
les wat zijn innerlijk evenwicht zou kun
nen verstoren van zich af te stoten.
Kavallam Pamikkan, de laatste ambas
sadeur van India bij Tsjang en de eer
ste bij Mao, merkte eens op: „De Chi
nezen winden zich om wreedheden min
der op dan wij. Zij zouden een mens
op precies dezelfde manier kelen als 'n
nikker".
Het communisme in China heeft af te
rekenen met de erfenis van Confucius.
Wanneer wij ons, zegt de auteur, het
traditionele wereldbeeld van de Russen
en de Chinezen voor de geest halen, dan
weten wij dat de communistische leiders
van de twee landen niet in dezelfde si
tuatie verkeerden. Lening en de zijnen
profiteerden van het op een duizendja
rig rijk gerichte messianisme van hun
volk en het is de vraag of de bolsje
wistische revolutie haar zware tegensla
gen en beproevingen met succes had we
ten te overwinnen, indien zij niet be
schikt had over een volk dat in zijn idea
lisme bereid was „het leed der wereld
op zich te nemen" en zoals het ge
loofde de mensheid door eigen lijden
een betere toekomst te schenken.
Mao daarentegen verkeerde juist in
de tegenovergestelde situatie. Hij stond
tegenover een volk, dat er sinds de da
gen van Conficius steeds naar gestreefd
had op aarde een zo goed mogelijk le
ven te leiden en zich weinig te bekom
meren om hetgeen er buiten de be
schermende grenzen van clan en fami
lie gebeurde.
Een bord goelasj
Terwijl de toegenomen welvaart in
het, hoe dan ook, Europese Rusland een
verzwakking van revolutionaire emoties
in de hand werkt, moeten de partijbon
zen in Peking met pathetische leuzen 't
Ideaal in stand houden. Ze speculeren
daarbij op het feit dat China jarenlang
zelf door „kolonialisten en imperialis
ten" werd onderdrukt. Dit heeft niet al
leen het voordeel dat men het Chinese
volk gevoelig weet te maken voor natio
nalistische strevingen, maar het bevor
dert ook de vriendschap met andere vol
ken in Azië en Afrika, voor wie de leu
zen van China overtuigender klinken
dan die van het veel welvarender Rus
land. „Voor Kroetsjcv". zelden de Chi
nezen twee jaar geleden, „Is het com
munisme een variant van het burger
lijk socialisme. Voor hem Is de strijd
van de arbeidersklasse slechts 'n strijd
om een stevig bord goelasj".
Deze opmerking mag voor Moskou
dan minder prettig geweest zijn, in elk
geval konden de Russen antwoorden dat
het communisme voor hen toch zeker
niet identiek was met het ophangen van
spandoeken boven lege borden. De
twist kreeg het karakter van een lach
wekkende burenruzie, maar ze was de
exponent van verschillen in doen en den
ken die veel dieper wortelden dan in 'n
afwijkende interpretatie van de commu
nistische leer.
Ondanks alle leuzen van broeder
schap en eenheid blijken de persoonlij
ke contacten tussen Russen en Chinezen
nooit voorbeeldig geweest te zijn. De
laatsten werden doodmoe van de wij
ze, waarop, in de jaren der grote
vriendschap. de Sovjets met* eigen
voortreffelijkheid te koop liepen. De
schrijver citeert in dit verband de uit
lating van een intelligente Russin, die
met een in China werkende Sovjetinge
nieur was getrouwd: „Het zou goed
zijn wanneer de Chinezen het zonder
ons zouden kunnen redden. Wij vallen
hen langzamherhand lastig. Toen mijn
man cn ik tweeëneenhalf jaar geleden
naar China kwamen, was alles een en
al vriendschap. Sedertdien zijn er ver
anderingen opgetreden. Men heeft hier
genoeg van ons".
Aan de andere kant. zegt Mehnert.
zijn bijvoorbeeld de Chinese studenten,
wegens hun werkwoede op de Russische
hogescholen even onbemind als 'n Sta-
chanovarbeider bij zijn kameraden,
vanwege het omhoog jagen der arbeids-
Blanken
De verschillen in geaardheid van bei
de volken, de concrete situatie waarin
zij zich bevinden en de wijze waarop
zij daarom door hun leiders worden be
speeld, liggen ten grondslag aan 't hui
dige conflict. Het is al zover gekomer
dat Peking de tegenstellingen der ras
sen niet meer verbloemt, maar inte
gendeel hanteert als een wapen in de
strijd om de communistische hegemo
nie. Het 1s moeilijk te zeggen, aldus
de auteur, welke pijl uit Peking de Rus
sen 't diepst getroffen heeft: het zoëven
genoemde verwijt van verburgerlijking,
of dat andere, waarmee de Chinezen
op jopuo uoAJe.u sjdSunquBB gggf spujp
gekleurde volken van Azië, Afrika en
Latijns-Amerika namelijk: de Sovjets
zijn blanken!
Geen anti-Russische leuze uit de keu
ken van Peking die onmarxistischer is
en die tegelijkertijd in de sfeer der
rassenverhoudingen meer effect sor
teert dan de kreet: gekleurde volken al
ler landen, verenigt u tegen de heer
schappij der blanken! Aanvankelijk ge
bruikten de Chinezen dit wapen slechts
in het geheim, maar de voorbereidingen
voor de tweede, nu uitgestelde, „Ban-
doengconferentle" boden hun de welko
me gelegenheid om met hun argumen
ten voor het voetlicht van de wereld te
tredeVi, ook al hebben ze niet kunnen be
reiken dat de Russen voor de conferen
tie worden geweigerd. De Chinezen ver
klaarden bijvoorbeeld: „De Sovjet-Unie
is een Europees land gebleven, zoals 't
dat tien jaar geleden reecis was... Ze
ker, tweederde van het Sovjetterrito
rium ligt in Azië maar even belangrijk
is het feit, dat bijna driekwart van de
Sovjetbevolking in Europa woont".
Mehnert betoogt dat de consequenties
van de wereld bij de rivaliteit die tus
sen belde landen is gegroeid en die de
communistische partijen in tientallen
landen uit elkaar heeft gedreven nog
bijzonder moeilijk te oventien ls. In elk
geval, zegt hij, zullen de betrekkingen
tussen de twee* rode naburen nooit
meer hun dialectische problematic ver
liezen. De meeste oorzaken van de
spanningen zullen blijven doorwerken
Moskou moet, even goed als hét Wes
ten, rekening houden met deze situatie,
die een hoofdthema zal blijven In de
wereldpolitiek.
Het ia niet mogelijk in het bestek
van een kranteartlkel de volledige in
houd van een boek als dit samen te vat
ten. Dit is te meer onmogelijk waar de
schrijver erkent niet alle factoren die de
verhouding Moskkou-Peklng bepalen on
der één noemer te kunnen brengen.
In zoverre heeft Kroetsjev altijd
gehad: de Chinezen zijn altijd gek
geweest op massabetogingen met
veel leuzen en spatidorken.
Daarvoor is de situatie veel te gecom
pliceerd.
In elk geval mogen we vaststellen
dat de studie van Klaus Mehnert zon
der enige twijfel de uitvoerigste en
meest verhelderende studie is die tot
nu toe aan dit onderwerp werd gewijd.
Wie alles vernemen wil wat momenteel
over de verhouding Rusland-China kan
worden gezegd, moet zich verdiepen in
dit uitstekend vertaalde boek. dat bo
vendien niet dór-wetenschappelijk, maar
in een glasheldere Journalistieke stijl en
met veel aandacht voor het tekenende
detail is geschreven.
K la us Mehnert. Peking en Moskou, Uit
geverij T. Wever. Fr&nakcr,
die i
het
de i
munlstische wereld een boek heeft toe
gevoegd, waarin de oorzaken van 't ge
schil op onthullende wijze en met aan
dacht voor de kleinste details worden on
derzocht.
Prof. dr. Klaus Mehnert, hoogleraar i
in de politieke wetenschappen en hoofd-
redacteur van het wetenschappelijke
tijdschrift „Osteuropa", kent zowel Rus-
De Chinese president Lino hier
ontmoeting dateert
hand in hand met gel wel linksKosygin en (midden) Breznjev. De
bijna vijf jaar geleden, toen de twee Russen nog niet hun huidige positie hadden bereikt
de „eeuwige" vriendschap tussen beide landen nog hoog kon worden opgegeven
Na plotseling aftreden
Voortdurend geharrewar
volkspartijsoeialisten
(Van onze correspondent)
WENEN Het is in het buitenland
min of meer als een verrassing ge
komen, dat de regering-Klaus plot
seling is afgetreden. De Oostenrij
kers begonnen Juist te ervaren, dat
hij tot de vooraanstaande figuren ge
rekend niag worden, die de Oosten
rijkse republiek In het nabije verle
den gekend heeft. Binnenlands mag
dit aftreden echter geen verwonde
ring haren, behalve dan dat het nu
gebeurd is. midden in de voorberei
dingen van het regeringsprogram
ma I960 en zijn finaneiering.
Maar juist daar ligt de reden van
dit abrupte verdwijnen: anders dan
in vroeger jaren, toen maandenlang
onderhandeld en gediscussieerd
werd door de belde coalitiepartijen
met slechte compromissen als ge
volg, die in de praktijk slechts moei
lijkheden opleverden, heeft dr.
Klaus deze traditionele gang van za
ken eenvoudig de pas afgesneden.
Na enkele waarschuwingen aan de
socialistische coalitiegenoten, dat hij
niet geneigd was dat apel mee te spe
len, heeft hy de daad bij het woord
gevoegd en de bondspresident het
ontslag der regering aangeboden
met een aanbeveling vervroegde
parlementsverkiezingen uit te
schrijven. De doorslag heeft daarbij
gegeven de jongste wekelijkse radio
toespraak van de socialistische vice-
kanselier dr. Pittermann, die volko
men in strijd met de geest der coa
litie tegen de begrotingsvoorstellen
van de ministers der Oostenrijkse
Volkspartij ageerde. Het behoort tot
de curiosa van de Oostenrijkse po
litiek. dat de partijstrijd zelfs nog
tussen de ministers worden uitge
vochten en dat naast de regerings
leider. ook de socialistische vice-kan-
8eller zijn wekelijkse radiotoe
spraak houdt en de microfoon dan
voortdurend voor partijpolitieke
doeleinden misbruikt.
Beide grote partijen, de Oostenrijk
se Volkspartij én de Socialistisch!
Party menen, dat zij het avontuu
van vervroegde parlementsverkle
zingen genist wagen kunnen.
Stormen
Dat er parlementsverkiezingen g<
houden worden, kan slechts worde
toegejuicht. Na de stormen op bin
nenlands politiek gebied In de laai
ste jaren: de twisten binnen de So
clallstische Partij rondom de ex
minister Franz Olah. zijn uitaluitin;
uit ile Socialistische Partij, de op
richting door Olah van een eiger
party, het winnen van de verklezin
gen om het presidentschap van di
republiek door de socialisten dank
zy de stemmen der communisten
de Incidenten in Vorarlberg waar "t
tot een maasale betoging tegen ao-
clallsttsche ministers kwam. de
moeliykheden rond de door de socia
listische minister Probst bestuurde
bond8spoorwegen, de socialistische
„terreur" bij ile staatsradloomroep,
de „eigengereidheid" en het „dicta
toriale" optreden van de jonge
O.V.P.-mlnister van financiën enz.
kan een uitspraak van de kiezers de
atmosfeer slechts opklaren.
De OVP meent, dat de omstandighe
den bijzonder gunstig voor haar zijn.
Bij alle verkiezingen van de laatste
tyd. zowel om het bondspresident-
schap als diverse landdagen, heeft
zij als partij byzonder veel succes
gehad. Dank zij de communistische
stemmen won de kandidaat der so
eialisten de verkiezingen om de
bondspresident. Maar daartegenover
stond een belangryk OVP-stemmen-
wlnst ln de rode burcht Wenen en
vrywel alle bondslanden. De jong
ste landdagverklezing In Tirol heeft
wel een zeer sprekend succes voor
de OVP opgeleverd. Zy behaalde er
opnieuw ile absolute meerderheid.
Ongetwyfeld is dus het aftreden
thans van de regering en het aan
dringen op nieuwe parlementsver
kiezingen op tactische overwegingen
geschied
Droom vervuld
Daartegenover staat de dreiging
van een soort volksfront tussen so
cialisten en communisten. Tegen tal
van andere leidende socialisten in.
heeft dr. Pittermann geen twyfel er
aan gelaten, dat hij desnoods in staat
Is „een pact met de duivel" te slui
ten. om zQn droom eindeiyk eens
vervuld te zien en bondskanselier
van Oostenryk te worden. Niet wei
nige vooraanstaande socialisten zou
den dat niets minder dan een ramp
vinden, gezien de persoon en de in-
stellimr v in I
dat 't Ideaal van leidende regerings
party te worden ook hen gevoelig
aanspreekt. Maar met behulp van de
communisten
De kans, dat het tussen socialisten
en communisten tot een stembusaf-
spraak zal komen, is niet gering.
Het biyft dOO afwachten, boa de kie
zers daarop zullen reageren. Niet
weinige kenners van de politieke ver
houdingen zyn ervan overtuigd, dut
de kans op een negatieve reactie van
het publiek groot Is. BIJ de presi
dentsverkiezingen wus de beoorde
ling van het gevarencomplex van 'n
„volksfront" milder. Maar bij par
lementsverkiezingen gaat het om ge
heel andere, hi>og-poiltleke behingen.
Oostenryk kent nu reeds twintig jaar
de grote coalitie tussen links en
rechts. Deze heeft voor evenwichtig
politiek kllmnat gezorgd, waarin de
heropbouw en uitbouw van Oosten
ryk kon gedijen en waarin de poli
tieke tegenstellingen in democrati
sche bedding konden worden geleld.
Men vond het een min of meer Idea
le oplossing: een socialistische
bondspresident, maar een kntholle-
ke bondskanselier. Indien dit even
wicht verbroken zou worden en ook
de leiding van de regering in Oos
tenryk in handen van één, de Socia
listische Partij zou komen, dan kan
dat onaangename gevolgen hebben.
Op binnenlands gebied wegens het
acute gevaar van verscherping der
partyverhoudingen, op bultenlnnds
gebied, een mogelijk varltes van da
mentaliteit van het land.
