KARTEL VAN UITGEVERS EN BOEKHANDEL
MOET OP KORTE TERMIJN OP DE HELLING
Nieuwe leden in
raad bestuur EMS
't is weer tijd voor jjllCil |M| hII
Kartel deed in verleden
veel goeds voor de lezers
SYSTEEM VAN AFLATEN IN KERK
VRAAGT OM TOTALE VERNIEUWING
Verschillend
inzicht
Coaster in mist
aangevaren en
gezonken
Afspraken van
150 jaar rem
op spreiding
Geheel nieuwe tekst
schema 13 in stemming
T olie aflaat
effectiever
dan biecht?
De heer Geluk
had geluk
Chefarine ,4
Ian Smith:
beraad met
Londen is
vastgelopen
DE LEIDSE COURANT
Niet de ivitte (provo-)fiets, maar wel een mooi wit spatbord is het doel van
de schilderactie van de Vereniging voor Veilig Verkeer in Amsterdam. Samen
met de hoofdstedelijke verkeerspolitie stelt men fietsers en bromfietsers in
de gelegenheid gratis de achterzijde van hun vervoermiddel wit te laten
verven. De schilders zijn leerlingen van technische scholen.
DEN HAAG. (ANP.). De E.M.S.
deelt mede. dut aan de nog dit jaar te
houden buitengewone vergadering van
aandeelhouders zal worden voorgesteld tot
leden van de raad van bestuur te benoe
men de heren dr. J. J. Goudsmit. A. Kus-
ters en Ph. Verhagen Metman. die reeds
gedurende enige jaren belangrijke functies
de E.M.S. vervullen.
Het uittreden uit de E.M.S.-bestuurs-
odleges van de heren Van der Grinten.
Treurniet' en De Rooij is een gevolg^vani
-n persoonlijk verschil van inzicht, dat
tussen deze heren en de heer R. Zwols-
man bestond over de plannen van de heer
Zwolsman om het E.M.S.-aandeel
..beurssmetten" te zuiveren. Het omwisse
lingsaanbod is voor de heer Zwolsman v
meet af aan meer een persoonlijke zaak
geweest dan een vennootschappelijke. Zijn
medebestuurders deelden deze mening i
principe niet. Zij zagen geen aanleiding
tot ingrijpen in de beurssituatie en m
den dat zon situatie vanzelf weer moet
opklaren zonder dat het bestuur var
betrokken N.V. ingrijpt.
Het gisteren gepubliceerde aanbod tot
omwisseling van aandelen E.M.S. in i
verteerbare obligaties stelt het spaarfonds
dat begin 1964 voor het personeel van het
Zwolsmanconcem is ingesteld, voor
piobleem. In dit fonds, dat de heer R.
Zwolsman voor het personeel van
rn heeft gesticht, zijn indertijd t
(Van onze correspondent
VLISSINGEN In dichte mist ztfn
vanmorgen vlak voor de haven van Vlis-
singen de Nederlandse kustvaarder Uu-
den en de Noorse kustvaarder John
Knudsen met elkaar in aanvaring geko
men. De Noor zonk binnen zeven minu
ten. De hoofdmachinist van dit schip,
Klausen, schijnt overboord te zijn ge
sprongen en werd vanmiddag nog ver
mist.
De overige Noren hebben met de zich
'met de eigen sloep in veiligheid gesteld.
De Noor. die voor anker ligt. werd door
de Nederlandse Unden overvaren.
miljoen gulden nominaal aandelen
E.M.S. gestort. Aan iedere medewerker is
daaruit een certificaat van honderd gul
den nominaal verstrekt.
Het bestuur van deze ..Stichting Bezits
vorming Zwolsman/E.M.S." staat nu voor
de beslissing of het van het omwisselings
aanbod gebruik zal maken. Het advies van
de heer Zwolsman luidt: „omruilen".
DEN HAAG (ANP) Nederlands oudste
kartel zit in de knel. De al meer dan 150
jaar bestaande afspraken tussen uitgevers
en boekverkopers over exclusief verkeer
kraakt onder de moderne ontwikkelingen.
In de Vereniging ter behartiging van de
belangen des boekhandels zijn reeds vele
jaren lang brede discussies aan de gang.
Reorganisatievoorstellen kwamen en gin
gen. de prullemand in. Vijftienhonderd
boekhandelaren en tweehonderdvijftig
uitgevers zoeken tot dusver vergeefs een
uitweg.
Als een zwaard van Damocles hangt de dreiging
van ontbinding van het kartel boven het hoofd
van deze organisatie. Zoals het nu is mag het van
de minister van Economische Zaken niet blijven.
De fatale datum, waarop uitgevers en handelaren
het eens moeten zijn is 1 januari 1966. Wellicht
wordt nog enige maanden respijt gegeven. Maar dat
zal naar veler mening gpen soelaas brengen. De
besprekingen over een nieuw verkeersreglement
tussen uitgevers en boekhandelaren zitten in het
slop. Het pessimisme in deze kringen is groot.
Anderhalve eeuw geleden maakten uitgevers en
boekverkopers, deftige, geziene en geletterde lieden,
afspraken over produktie en wederverkoop van
boeken. De uitgevers, zelf vaak ook boekverkopers,
zouden exclusief aan de boekhandel leveren met
onderling te bepalen courtages. De nadruk lag toen
op het boek en deskundige voorlichting aan hen,
die een boek wensten te kopen. Dit verkeersregle
ment groeide uit tot een dik boek vol voetangels,
klemmen en valkuilen. Het exclusieve verkeer ech
ter bleef de basis voor de wederzijds erkende uit
gevers en boekhandelaren.
Behoefte
Bevolkingsgroei, onderwijs en geestelijke ontwikke
ling van de massa vermochten aan deze afspraak
niet te tornen. De groeiende behoefte aan goedkope
boeken, aan ontspanningslectuur en de moderne
produktiemethoden van het boek zetten de boek
handel onder druk. Z(j week niet. Het is in Neder
land zo, dat 1500 bockhandels een volk van twaalf
miljoen consumenten moeten voorzien. Met andere
woorden: er is een boekhandel op 80.000 Neder
landers. Het vak is, ook om financiële redenen, wei
nig aantrekkelijk. En zo komt het. dat men In
moderne stadswijken vrijwel geen boekhandels aan
treft. Evenmin als in tal van kleinere gemeenten en
op het platteland.
Daarbij komt. dat velen van ons volk een niet
onaanzienlijke drempelvrees voor de boekhandel
vertonen. Blijkbaar is de historische indruk van een
deftig, intellectueel, wat neerbuigend milieu nog
niet vervlogen. Deze Image verdriet iedere vak
genoot. Tal van boekverkopers jiogen haar door de
bouw van moderne winkels met aantrekkelijke,
vlotte voorlichting te doen vervagen. De mate van
welslagen is echter nog niet bijzonder moedgevend
Een gevolg van deze ontwikkeling is. dat iets meer
dan de helft van alle in Nederland verkochte
boeken niet via de boekhandel gaat. Niet erkende
uitgevers hebben zich op de markt geworpen en hun
eigen afzetkanalen voor doorgaans zeer populair
werk opgebouwd bij niet-erkenden. die zich op de
boekhandel hebben geworpen, maar geen boeken
van erkende uitgevers kunnen betrekken Daarnaast
zijn boekenclubs ontstaan, geven tijdschriften
premieromans uit en is een kruldeniersbedrijf met
populaire romannetjes begonnen
Concurrentie
Langs deze weg wordt aan de traditionele bock
handel veel concurrentie aangedaan. Hetzelfde
geldt voor de erkende uitgevers, die, goeddeels mo
dern geëqui|>eerd. een aanzienlijk deel van moge
lijke afzet verloren zien gaan door de knellende
band. die hen aan de erkende bockhandel bindt.
Het is een bekend feit. dat tal van uitgevers
soms in samenwerking met grossiers, pogen onder
het reglement door te duiken en aan niet erkende
boekhandelaren te leveren.
Op klacht van een der erkenden echter komt dan
de controledienst in actie. Uitgevers en handelaren,
die door het verkeersreglement gebonden zijn. heb
ben de verplichting boeken en bescheiden voor die
controle open te stellen. Bij gebleken overtreding
volgt berechting binnen de vereniging met de lange
naam. Het merkwaardige en van juridisch stand
punt onaanvaardbare is daarbij, dat aanklager en
rechter dezelfde figuur zijn. De uitgedeelde boetes
lopen in de duizenden guldens, soms tot vijfduizend
gulden toe. Bovendien hangt overtreders onder de
uitgevers intrekking van de erkenning boven het
hoofd. Waarmee een verkoopkanaal van 1500 win
kels afgesloten zou zijn.
Naar de mening van de meeste uitgevers is dit
verkoopkanaal te smal. Blijkens een marktonder
zoek is de behoefte aan boeken drieëneenhalf maal
groter dan de omzet uitwijst. De uitgevers zijn van
mening, dat de afzet dus aanzienlijk geremd wordt.
Zij betogen, dat het euvel van te kleine beginopla-
gen tal van als goedkoop opgezette boeken onnodig
duur maakt. Bovendien hebben zij grote bezwaren
tegen de kortingen, die door de boekhandel worden
geëist. Deze kortingen lopen officieel van 25 tot
ruim 40 procent van de verkoopprijs, afhankelijk
van het aantal bestelde boeken. Het gedrang van
de uitgevers bij het in hun ogen te kleine aantal
boekhandels jaagt die kortingen bij kleine aantal-
ulden.
t oi dl
Dit bedrug
plaat» gerealiseerd op
basis van 50.000 titels
van Nederlandse boe
ken. Daarnaast worden
meer dan tienduizend
uitgaven in een vreemde
taal in voorraad gehou
den. Over ccn nog veel
groter aantal titels
wordt allerlei biografi
sche service gegeven.
Bovenstaand toont aan
dat de bedifjfstak van
erkende boekverkopers
en -uitgevers een zeer
genuanceerd beeld ver
toont cn te onderschei
den Is In een groot aan
tal deelgroe|»eii. Sommi
ge groepen hebben met
duidelijke Impulsverko-
l>en te maken, andere In
het geheel niet.
Het is naar de mening
van de vereniging de
verdienste van het kar
tel geweest oog te heb
ben voor deze grote ver
scheidenheid. In een ge
sloten kartel van uitge
vers en boekverkopers
schuilt uiteraard de mo
gelijkheid van verstar
ring. Dit Is de reden ge
weest dat anderhalf
jaar geleden het bestuur
van de vereniging een
commissie belast heeft
met het vinden van een
aansluiting b(j, onder
meer, de moderne ver
koopmethoden, waarbij
tevens gewaakt diende
te worden voor het be
houd van de grote ver
scheidenheid in boeken,
die voor een belangrfjk
deel terug te voeren ls
tot de grote verschillen
In levensopvatting etc.
Het bestuur van de ver
eniging zal 15 december
unnstunnde een voorstel
doen, gebaseerd op een
genuanceerd geheel van
overwegingen, dat een
verandering van het
verkeersreglement be
oogt ln het kader van
de gew(Jzlgde markt
situatie van het boek.
Hierbij zul worden uit
gegaan van een op eco
nometrische wijze ge
schatte mogelijke groei
van de vraag naar boe
ken in de eerstkomende
tien jaar.
De minister van Econo
mische Zaken heeft het
kartel de gelegenheid
gegeven zelf nan de
eisen van de heden
daagse marktsituatie
aangepaste regeling van
het handelsverkeer te
treffen De besturen vun
de bonden van boekver
kopers en uitgevers sQn
het dezer dagen eens
geworden over een nieuw
ontwerp- verkeersregle
ment. Het laat zich
MOritt M het besluit
van de ledenvergadering
tot verandering van dit
verkeersreglement zal
vallen voor april 1966.
De erkende boekhandel
heeft de laatste jaren
volgens recent onder
zoek zestig procent in
aantal en driekwart van
de boekenomzet in geld
uitgedrukt omgezet.
len vaak ver boven het minimum, zells tot de helft,
op. Bovendien eisen tal van boekhandelaren lange
betalingstermijnen, zodat vele uitgevers het gevoel
krijgen, dat zij de boekhandel moeten financieren.
Krediettermijnen van minstens drie maanden zijn
eer regel dan uitzondering. Een wederzijdse grief is
de slechte gang van zaken bij het centraal boekhuis
(collectieve grossier), waar de boekhandel kan be
stellen. Verschillende grote uitgevers houden hun
voorraden zelf aan. omdat ze distributie vla het
centraal boekhuis te duur vinden. Deze Instelling
lijdt flinke verliezen.
Starheid
Het oude verkeersreglement voor de boekhandel is
zo langzamerhand een lappendeken van voor
schriften geworden. Zo is onder aandrang van uit
gevers het goedko|>e kinderboek tot 3.25 vr(j
leverbaar. De speelgoedhandel en de kantoorboek
handel zetten hierin nog wel wat om naast het werk
van niet erkende uitgevers. In de vereniging houdt
de boekhandel met 1500 tegen 250 stemmen star
vast aan de regel, dat duurdere kinderboeken niet
naar de speelgoedhandel mogen. De speelgoedhan
del heeft in uitsluitend goedkoop goed niet veel
trek. Gewezen wordt ook op de conclusies van de
(vereniging»-(congressen Jeugd en boek van 1961
cn 1963. Opvoedkundigen en psychologen kwamen
toen tot de conclusie, dat aan de spreiding van het
goede kinderboek, in tegenstelling tot de strip
boekjes. veel ontbreekt. l>e opvoeding, zo werd ge
steld. wordt hierdoor geremd.
Uitgevers stellen ook. dat door krampachtig vast
houden aan het reglement aan de spreiding van
cultureel belangrijke werken grote schade wordt
toegebracht, alsook dat de auteurs door te kleine
oplagen veel te weinig verdienen. De boekhande
luren menen, dat door de spreiding van dit werk
deskundig advies aan de clientele nodig ls. Daar
stellen uitgevers weer tegenover, dat anders dan
anderhalve eeuw geleden kranten en tijdschriften
uitvoerig aandacht aan zowel literatuur als lectuur
besteden, en ook, dat de boekenliefhebber bij voor
keur bij de boekhandel en niet bij kiosk of krui
denier koopt.
Met dit al is men aan een oplossing van deze vraag
stukken. nu de tijd dringt, nog niet toe Overleg met
Economische Zaken, waartoe mi-. P. Zonderland
uit Amsterdam de stoot gaf, haalde slechts uit, dat
het kartel in zijn huidige vorm moet verdwijnen,
maar dat men de oplossing liefst aan het bedrijfs
leven overlaat.
jgQQQggOQOpOonoQQpoooooooogoooQOpooooaooywvwvwyvvvyvywvv
zó zacht
zó geurig
Schema gericht
tot hele tvereld
ROME i KNP). De concilievaders
zullen volgende week een geheel nieuwe
tekst voor zich krijgen, wanneer z(j be
ginnen met de stemmingen pver schema
13 over Kerk en wereld. De gemengde
commissie uit de commissies voor theolo
gie en lekenapostolaat heeft aan de hand
van de amendementen der concilie
vaders van vorige maand de tekst aan 'n
grondige herziening onderworpen. Vooral
de hoofdstukken over het atheïsme, het
huwelijk en oorlog en vrede zouden aan
zienlijk verbeterd zijn.
Het schema als geheel is volgens de
deskundigen theologisch hechter gefun
deerd. De verwachting is dan ook. dat
de nieuwe versie de vierde ln de. rij
van omwerkingen een goed onthaal
zal vinden bij de meerderheid der con
cilievaders. maar dat de tekst minder
toegankelijk zal zijn voor het grote pu
bliek. al ls het de bedoeling van het con
cilie wel zich in schema 13 tot de gehele
wereld te richten en niet alleen tot de
katholieken Dit heeft tot praktische
consequentie, dat de theologische uit
gangspunten meer dan in vroegere ver
sies worden becommentarieerd en toege-
licht.
Het hoofdstuk over het atheïsme ls bij
zonder grondig herschreven. Het resultaat
ls volgens de deskundigen, dat dit hoofd
stuk vollediger is. krachtiger van toon.
maar met handhaving van zijn pastorale
karakter. Ook het hoofdstuk over het
huwelijk ls volgens welingelichte bron
beter geworden. Nederlandse theologen,
die aan de nieuwe versie hebben meege
werkt. vinden de nieuwe versie een goede
Luister naar ,,'t Ic weer tijd voor North StaU", met da Dutch Swing Collego Band o.l.v. Pater Schilperoort via Radio Veronica -za. 11.15 en 18.45 u., zo. 10.30 en 18.45 u
(Van onze concilieredacteur pater dr.)
Alfred v. d. Weijer)
ROME —Het concilie begint van
daag met iets heel nieuws. Wat aan
vankelijk alleen bedoeld was als een
1 opvulling van de leemte, die door
het aflopen der debatten was ontstaan,
belooft een Interessant experiment te
len. Alle bisschoppenconferenties
zullen bij monde van een woordvoerder
laten horen wat zij denken van een ont-
over de herziening der aflaten-
praktijk, dat hun enige weken geleden
Is toegezonden. Aan de hand der uit
spraken zal het ontwerp worden her
schreven en, waarschijnlijk als motu
proprio, door de Paus worden afgekon
digd. Een en ander geeft een beeld hoe
Paus en bisschoppen straks ln de syno-
net elkaar zullen gaan sanienwer-
Het stuk. dat door de woordvoerders
der bisschoppenconferenties zal worden
becommentarieerd, is opgesteld door de
heilige penitentiarie. In kringen van theo
logen overheerst de mening, dat in dit
stuk een werkelijke poging wordt ge
daan, om ook op het gebied van de af-
latenpraktijk tot een vernieuwing te
komen, maar dat men halverwege is blij
ven steken. In de komende dagen zal dan
ook een vr(j sterke kritiek tegen het ont
werp worden geuit. Men heeft echter
goede hoop, dat het uiteindelijke motu
proprio een stoot in de goede richting zal
bptekenen.
Breukpunt
Wat de nlet-katholieke waarnemers
van het ontwerp denken is niet bekend.
Aangezien van de gewone coneiliepro-
cedure wordt afgeweken, is ook niet
met zekerheid te zeggen, of zij het stuk
hebben gezien en of hun naar hun me
ning is gevraagd. Dit ligt echter wel
voor de hand. De leer en de praktijk
van de aflaten z(jn immers voor de oe
cumene va n't grootste belang. Niet al
leen omdat hier in de tijd der reforma
tie een punt heeft gelegen, waarop een
breuk in de kerkelijke eenheid ls ont
staan hoewel de eigenlijke oorzaken
natuurlijk veel dieper lagen en de af-
latenkwestie maar een verbijzondering
was van de eigenlijke problematiek
maar ook omdat er tot de huidige dag
in de Katholieke Kerk praktijken en op
vattingen bestaan, die de reformatie
absoluut niet kan accepteren.
Indien hier wat helderheid kan wor-
den geschapen en wat overleefde rom
mel kan worden opgeruimd, zal de oe
cumenische beweging weer een stap
dichter bij haar doel zijn gekomen.
Zoals gezegd, werd het stuk voorbe
reid door de penitentiarie, een Ro
meinse congregatie, waaronder het he
le boetewezen in de Kerk ressorteert.
Toen het uitkwam zijn de theologen
aanvankelijk geschrokken, omdat de
ondertekenaars zo goed als allen be
hoorden tot de Romeinse school, het
geen een conservatieve tendens in het
stuk deed veronderstellen. Bij lezing is
het echter nogal meegevallen.
De samenstellers bleken wel degelijk
te hebben geprobeerd het hele aflaten-
systeem van binnen uit te vernieuwen.
Maar halverwege houden zij halt. om j
dan, met name in de meer praktische
gedeelten, de nieuwe wijn toch weer in j
oude zakken te doen.
„Volle" aflaten
Nemen wij een voorbeeld dat deze
tendens kan illustreren. De nieuwe theo
logie ziet de aflaat als een boetewerk.
dat de boeteling verzekert van de steun
van heel de kerkgemeenschap, ja van
heel de gemeenschap der heiligen. De
Kerk zegt hun deze steun officieel toe.
maar drukt de boeteling op het hart.
dat in eerste instantie hijzelf voor de
boete moet instaan en dat de gemeen
schap der heiligen hem niet meer kan
geven dan een steun in de rug. In deze
gedachtengang is voor een nauwkeuri
gs omschrijving van de omvang der
aflaten eigenlijk geen plaats meer: de
Kerk kan de hoeteling alleen maar aan
sporen tot een zo groot mogelijke per
soonlijke Inzet en hem alleen maar be
loven dat zij eveneens met zo groot mo
gelijke kracht zal meewerken. Het ont
werp van de penitentiarie neemt deze
opvatting in zoverre over, dat het alle
vermeldingen van dagen en jaren laat
vallen. Maar het blijft toch weer steken
in de kwantitatieve sfeer, wanneer het
de boeteling toezegt, dat de uitboeten
de kracht van het door hem verrichte
werk „zal worden verdubbeld".
Evenmin Is lift consequent, dat In hel
ontwerp de onderseheiding tussen volle
en gedeeltelijke aflaten wordt gehand
haafd. Volgens vele aanhangers van de
nieuwe theologie zijn aflaten altijd ge
deeltelijk. Indien er werkelijk volle af
laten zouden bestaan, dan zou dit la-te
kenen, dat buiten de biecht op efficiën
tere wijze boete kan worden gedaan dan
ln de biecht.. Want de biecht laat ons
zitten met de zogenaamde tijdelijke
straffen, cn bij een echte volle aflaat
zouden die geheel worden kwijtgeschol
den.
Kortom, er zit aan heel die aflaten-
kwestie nogal iets vast. Gaat men er
dieper op in. dan komt men van het ter
rein der aflaten onherroepelijk op het
terrein van de boete, een van de centra
le levenshoudingen, die ons door het
evangelie wordt aanbevolenn. En met
de boete komt men vanzelf terecht bij
de biecht. Men kan het onderwerp dat
nu op het concilie wordt aangesneden
dan ook niet los zien van vasten- en ont
houdingskwesties. waarover de Paus
eveneens een motu proprio zal uitge
ven. en van de kwestie der biecht. Dit
alles vormt als we het even wat zake
lijk mogen uitdrukken, één groot pak
ket.
En het ware eigenlijk te wensen, dat
deze drie dingen ln hun onderling ver
band. dus ln één document zouden wor
den behandeld.
I WIERINGERVVERF (ANP) Toen
de gebroeders Verbruggen gisteravond
de landbouwschuur van de heer Geluk
I in Wierlngerwerf passeerden, zagen zij
dat een landbouwtrekker in de schuur
gestald, in brand stond. Zij waarschuw
den onmiddellijk de brandweer en
trachtten met een schuiniblusapparaat
de heer Geluk was afwezighet vuur
I te doven. Toen dit niet snel gelukte en
de vlammen het dak bedreigden, trok
ken zij de brandende trekker met een
tweede trekker naar bulten en was het
gevaar geweken.
Advertentie
GANGETJE - TEE. 40941*
vooruitgang. Hetzelfde wordt gezegd van
het hoofdstuk over oorlog en vrede, dat
minder cusuïstlsch is opgezet en zich
overeenkomstig de inzichten van kardi
naal Alfrink meer dan voorheen
houdt aan de grote lijn
Chefarine4" doet won
deren bij pijn of griep!
Vier middelen in één tablet helpen
elkaar endoen wonderenl
Keurig zakdoosje (ledig) gratis bij
uw apotheker of drogist.
SALISBURY (Reuter) Premier
Smith van Rhodeal* I* van mening, dat
de standpunten van zijn land cn van
Engeland wal dc ill. uil., li |Ui, hl \mi
Rhndealë betreft onverenigbaar mijn, IliJ
vorige
De Rhodesische eerste minister, die
zijn Britse ambtgenoot gisteren een ant
woord zond op diens jongste voorstel 'n
nieuwe bespreking te houden, ditmaal
op Malta, zei daarin dnt Wllaons sug
gesties slechts betekenen dat men op
dood spoor is geraakt. HIJ ging er niet
verder op in en deed ook geen nieuwe
romtdla
Wat de tijdens het jongste bezoek
van premier Wilson aan Rhodeslë voor
gestelde koninklijke commissie betreft,
zei premier Smith, dat Engeland niet
bereid waa zich bij voorbaat bij de uit
spraak van deze commiaaie neer te leg
gen. De Britse regering was niet van
plan een meerderheidsrapport van deza
commissie te aanvaarden cn zij voelde
er ook niets voor haar In het parlement
te verdedigen.
Sir Hugh Beadle, president van het
hooggerechtshof ln Salisbury, is gister
avond naar Londen vertrokken. Premier
Smith verklaarde naar aanleiding hier
van: „Het ia zijn eigen Initiatief. WIJ
leven ln 'n vrij land". De rela van de
opperrechter naar Londen waa 'n voor
stel van de Britse regeringsleider.
