150
JAAR
„Aanmoediging van
gewapende dienst"
geldige
Fonds met
vergrijsde,
maar
voorrechten
Brave
verdedigers
Dag
indeling
EEN
DIEPVRIES-
KAST
VOOR DE
INVALIDE
Nieuwe
taak
wandelnylons
DE LE1DSE COURANT
MAANDAG 8 NOVEMBER 1!
F.DF.RL.V.N DSC 11 F. KRUGSLIF.DEN.
3nt» Vepéhiij"*»
(«Mli, W, J"
t «Ir* *tJ
ffi t»'
A» W -
<>-« »-* J
lv*« fl*t t'IWi
.-A b— dm Md. -
MM Bri*.
Wt VtJtf <«2(mtmo >M
K a*»t t{
i 8"^
t.j gTfigr^a i XriViu m «a>F Nmiü'M'
Cf «««n «Y «mi
rt va Mwd t -"V-a nn«nr.MV<! MI «M »W"
l i
-m Ji.r» t» *--
in V L
|f f» tut dn aartrtctóftsd; kuf ♦*-* ..«n
v «m frt 4-»ifa tiM*, -r ,lla
Zj H Imn.-xi lulp *«fl, WMwer *Ï-.V* W»
iIta. i-u».* wr>. fc«t v "U-
I .-.I «w» -WJ. 'V<-
«ik. u. f
|«*J l«tll
„Brave verdedigen van het vader
land. getrouw aan nwen koning, staat
gij gereed om onder de vanen van Wil
lem van Oranje te strijden. Heilig u
U lieden de eed. die gij Rer.ivoren hebt.
dierbaar uwe eed. onschendbaar uwe
pllgt". Na nog enige snorkende volzin
nen van deze snit vervolgt de brief dan:
Die genen onder ons, welke In uwe ge
varen niet persoonlijk deelen kunnen,
willen er In deelen met hun hart. ZIJ
Meden u hunne hulp aan. wanneer gij
door eervolle wonden hulp zoudt kun
nen behoeven. Voor uwe ouders, voor
uwe weduwen, voor uwe kinderen wil
len zij liefderijk zorgen, wanneer gij
den dood voor 't Vaderland zult gestor
ven zijn. Beloonen kunnen zij u niet
voor de edelste opoffering maar
tH willen door sprekende daden voor
gansch Nederland en voor den wereld
doen zien, dat elk braaf krijgsman, sol- pamflet vleiende woordjes in het
redacteur)
AMSTERDAM.
Iedere burgemeester
in Nederland loopt
de kans onverhoeds
overvallen te worden
door een brief uit;
Amsterdam, waarin
hij gemaand wordt
stante pede een
plaatselijk bestuur te
benoemen voor het
Fonds ter Aanmoe
diging en Ondersteu
ning van den Ge-
wapenden Dienst in de Nederlanden, en dit bestuur vervolgens een passend onderdak te versohaffen.
Wanneer hij openlijk of in zijn hart pacifist is, zal hem dat niet helpen het staat in de wet en
hij heeft het maar te doen. ..Niet. dat het moeilijkheden geeft, hoor", verzekert de heer P. E. Moes,
die voorzitter is van het krijgshaftige lichaam. „De meesten kennen de wet inderdaad niet, maar ze
gehoorzamen allemaal meteen." We hebben hier dan ook niet te doen met een verkapte beweging,
die de weke Nederlander wat meer militaristisch wil maken. „Het woord aanmoediging in onze
naam slaat uitsluitend daarop", zegt de heer Moes, „dat wij de ten strijde trekkende militair een
riem onder het hart willen steken met de verzekering, dat hij, gewond of om andere reden hulp
behoevend, zal kunnen rekenen op de steun van de natie, waarvoor hij gevochten heeft en dat zijn
gezin niet onverzorgd zal achterblijven,"
Het is een doelstelling waartegen
zelfs de meest vredelievende burger
met geen mogelijkheid politieke of
menselijke bezwaren kan hebben t
fonds heeft dan ook straffeloos de hoge
ouderdom van 150 jaar kunnen berei
ken, zoals tijdens de jubileumviering op
dinsdag 9 november in de Waalse Kerk
te Amsterdam door vele zeer hoge
sprekers zal worden beklemtoond. Maar
rond 1920, in de tijd van het gebroken
geweertje, besloot het bestuur tot ver
zwakking van de naam, dót wel. Het
werd „Fonds voor Oud Militairen" of
kortweg „Fonds 1815" en het aanmoe
digen en ondersteunen van de gewapen
de dienst moest zich tevreden gaan j
stellen met een iets kleiner, iets minder
vet lettertje in de ondertitel.
Maar het staat er nog steeds en het
heeft nooit belet, dat burgemeesters
verplicht zijn, de plaatselijke besturen
te benoemen of dat de PTT (een ander
vergrijsd, rtiaar valide voorrecht) gra
tis al het drukwerk rond dient te bren
gen, dat de heer Moes en de zijnen de
wereld in willen sturen.
Voor een overzicht van de pittoreske
historie van het Fonds kan men terecht
in een boekwerkje, dat naar aanleiding
van het jubileum met veel gevoel voor
de betrekkelijkheid der (militaire) din
gen is geschreven door drs. Ph. M.
Bosscher, vol-uit: luitenant ter zee van
speciale diensten der derde klasse
KMR.
Daaruit blijkt, dat het allemaal be
gonnen is in die woelige maartmaand
van het jaar 1815, toen een aangesla
gen, maar nog niet uitgetelde Napoleon
wegvluchtte van Elba en een armée
begon te verzamelen om de dansende
overwinnaars, die In Wenen Europa
aan het herindelen waren, eens ou
derwets mores te leren. Dat gaf overal
veel consternatie en mobillsatiezaken,
die het ontvankelijke gemoed van de
Amsterdamse dominee Josué Teissèdre
l'Ange niet voorbijgingen. Zo zag men
deze vrome Godsdienaar op 26 maart
naar de Grote Walenkerk schrijden om
er voor te gaan in een bidstonde, be
doeld om het grote gevaar dat Neder
land bedreigde af te wenden. Zo groot
was de gloed, waarmee hij preekte, dat
zich onmiddellijk na de dienst een ge
meentelid bij hem meldde niet een con
creet plan. „Laat ons", betoogde hij,
„een fonds oprichten voor de beloning
van verdienstelijke militairen en voor
de verzorging van verminkten of na
gelaten betrekkingen. De man, die met
inzet van zijn hele persoon bereid is,
leven, vrijheid en welvaart van zijn
landgenoten te beschermen, heeft recht
op hulp in zijn moeilijkheden". Aldus
geschiedde en zie. de inzameling, die
op touw werd gezet, bracht meteen 1.3
miljoen gulden op in „comptant geld"
en effecten een astronomisch bedrag
voor die tijd.
Nu had het pamflet, waarmee het
Fonds zich in 1815 aan de Nederlandse
krijgsmacht voorstelde, er ook niet om
gelogen.
De tekst is te interessant, om hele
maal onvermeld te mogen blijven. Hij
begon
1000 gulden aan het Fonds nagelaten
bleek te hebben onder de bepaling „dat
jaarlijks iets zal worden aangekocht of
wel een gezelligen avond van dit geld
zoude worden gegeven, opdat ze nog
eens over den ouden Oldenburg zouden
spreken".
De dagindeling bijvoorbeeld 7Ag er
als volgt uit:
Des voormiddags ten 6 ure, opstaan.
Ten 8 ure, koffij of thee met boter
hammen.
Ten 12 ure, tractement ontvangen.
Ten S ure middageten, bestaande ln:
soep, vleesch, des vrijdags visch, groen
ten en aardappelen, H kruik bier.
Ten 5 ure, thee drinken.
koffij en boterhammen
weeks karnemelk met
Ten 8 i
driemaal
Ten 10 u
r bèd.
M-, laol>rt*rWd wilh» <i»r
f| L'^, ,<w .vk V4r» n if «W 1 t*^»
«rul k VJ-U.I dt *.jw* pl'l-
V,. >r-»l
k» Us4i-k* ki ,31
»icTl»ï>.S* "'4» T>
blmB (takt
V«r-
ur.y*> D. AMNCqr c
/W
--Mi»
W! rmfr «o
f.., r. dn
/V t Krr 'J ret .yr (Plf
«Jr
T 4 «-■
ém Ih**M a
f.
A-C.
f. .V*»*.
daat of burger, die zijnen pllgt doet,
hun broeder Is en hun vriend. Wij ver
zamelen de offers der Vaderlandsliefde
voor Vlieden in. Maakt staat op ons
woord en beslecht niet de Bontgenoo-
ten den kamp der eere en vernielt den
Dwingeland en zijn meinëedig rot".
Wie uit dit proza de indruk gedestil
leerd mocht hebben, dat het bestuur
van het Fonds zinderde van hoogach
ting voor Jan Soldaat, doet er wel even
goed aan. artikel II van het reglement
te lezen. Het bepaalt: „Het wordt aan
de genothebbenden, van ondersteuning
expresselijk verboden, om gedurende
derzelfder genot eenige aalmoezen te
vragen of aan te nemen, gelijk mede
het rondlopen op kermissen en jaar
markten of bij andere gelegenheden
met orgels of andere muziekinstrumen
ten of met enige voorwerpen, hoe ook
genaamd". De vrees, die in deze bepa
ling ligt opgesloten, strookt bepaald
meer met «Ie toen geldende opvatting
over de militair dan de hoogdravende
toon van het pamflet. In dit verband
herinnert drs. Bosscher er in zijn boek
je terecht aan. dat de soldaat van
vroeger tot de onderste lagen van de
samenleving behoorde en dat er een
grote afstand lag tussen hem en de
fatsoenlijke burger. „De bemoeienis
van de laatste met de zaak van 's lands
defensie ging meestal niet verder dan
het - min of meer tegenstribbelend
betalen van belasting en het eventueel
stellen van een remplagant. Daarbij
kon men zich dan nog beroepen op de
weinig verheven toon en de ruwe ge
woonten. die vaak in de krijgsmacht
overheersten". De man. die via het
1 de Nederlandse
kreeg gefluisterd, behoorde ln de prak
tijk tot het uitvaagsel van de maat
schappij en niemand, die zich daar eni
ge illusie over maakte. Maar ja, Na
poleon lag bij Waterloo en dan doe je
In 1817 mondde de steun van het
Fonds aan de Nederlandse slachtoffers
van Napoleons definitieve ondergang
uit in de opening van een Invalidenhuis
te Lelden, uitgerust met kribben, die 't
tot na 1900 zouden houden kom daar
tegenwoordig eens om. Er waren 17
verpleegden, waaronder de 104-jarige
Jan Sauer, „de waarschijnlijk oudste
veteraan onzer armée. die 75 jaren on
afgebroken in dit land gediend heeft".
Het tehuis was veel soberder ingericht
dan de slechtste kazerne van tegen
woordig, maar in de tuin waren drie
gedenkstenen met Latijnse inscripties
en dat maakte veel goed.
De invaliden hun aantal steeg later
tot maximaal 100) voelden zich er op
perbest thuis, getuige het feit, dat de
verpleegde J. Oldenburg bij zijn dood
Als men nu weet, dat de gemiddelde
arbeider in die tijd, die niet het geluk
had, oorlogsinvalide te zijn, nooit vlees
op tafel zag en zijn knorrende buik
moest vullen met roggebrood, meelpap
en aardappelen met mosterd of azijn
(vaak in een krot, waar regen en wind
vrij spel hadden), dan is duidelijk, hoe
goed het Fonds voor zijn oud-militai
ren zorgde. De ondercommandant nam
zelfs enige dagen per week een boek
uit de kleine boekerij „om voorlezingen
te houden, hetgeen zeer nuttig was, om
dat er onder de verpleegden vrij veel
blinden en analfabeten waren". Deson
danks schenen niet alle invaliden het
permanent uit te kunnen houden in het
gebouw, dat volgens de beheerders zelf
„veel te groot, te hol en te togtig was".
Met name werden zij vaak bestraft we
gens dronkenschap of het gaan naar
Den Haag, dat schijnbaar ook toen al
voor de Leidenaren een oord van zonde
was. Veel beter werd de behuizing, toen
in 1913, eveneens te Lelden, een nieuw
tehuis in gebruik kon worden genomen.
De bouw hiervan was mede mogelijk
door een zeer bijzondere gift. Toen Wil
lem III in 1875 Jubileerde als koning,
kreeg hij als nationaal huldeblijk een
som gelds cadeau Op zijn beurt bepaal
de de monarch, dat de rente van dit be
drag voor eeuwig ten goede zou komen
aan het Fonds ter Aanmoediging en On
dersteuning van den Gewapenden Dienst
in de Nederlanden. Het is een douceur
tje van 7000 gulden, dat inderdaad
sindsdien trouw leder jaar gekomen
is, óók tot grote verbazing van het
bestuur tijdens de bezetting.
Daarmee is deze hlnkstapsprong door
de historie tevens ln de jongste geschie
denis aangeland gepast moment om
even adem te halen en te vragen:
heeft een instituut als hetFonds ter
Aanmoediging en Ondersteuning van
den Gewapenden Dienst in de Neder
landen anno 1965 nog wel zin? Het ant
woord geeft, vlot van de tongriem, de
heer P. E. Moes, ln" het begin van dit
verhaal reeds geïntroduceerd als de
huidige voorzitter. „Gistermiddag heb
ben we een bestuursvergadering gehad.
In één geval betrof het de nu 26-jarige
zoon van een marineman, die is omge
komen bij de slag om de Javazee.
Hij had pas onlangs van ons Fonds
gehoord vandaar. Omdat er sinds de
dood van zijn vader en het erop volgen
de verblijf in een Jappenkamp nooit
meer een kostwinner is geweest, heeft
hij geen kans gehad om een redelijke
opleiding te genieten. En of wij nu de
kosten willen dragen van zijn avond-
h.b.s. met alles, wat er aan vast zit.
Nu behoort het statutair tot onze taak,
kinderen een opleiding te geven, zoals
O
M
vader gedaan sou hebben,
hij in leven zou «IJn gebleven of niet in
valide zou zijn geworden. Om twee
uitersten te noemen: wij hebben in dit
verband de kosten betaald van een tbl-
kenoplelding aan de bekende school in
Génève, maar ook die van een opleiding
tot tapdancer. Kortom: deze jongeman,
als je hem zo nog mag noemen, krijgt
zijn avond-h.b.s. betaald. Een ander
voorbeeld, ook van gisteren. Iemand
uit het district Arnhem, die niet alleen
lichamelijk, maar ook geestelijk invali
de is, vraagt om een diepvrieskast. Nu
kan men zeggen: is dat nu een taak
voor het Fonds? Wij hebben de zaak
uitgeplozen. Toen bleek, dat de
kwestie zowel voor zijn levensgenot als
voor zijn levensonderhoud afhankelijk
ls van een groentenkwekerijtje.
Alleen, als hij ln zijn tuin staat, ls
hij gelukkig en zijn gezin eet er nog
lekker van ook. We hebben het niet ge
weigerd
Zulke voorbeelden zijn de laatste ja
ren legio. Zeer recent met name is de
zaak van een militair uit Limburg, die
sneuvelde op Nieuw Guinea. De heer
Moes: „Zijn familie wilde hem een eer
ste klas begrafenis geven en de burge
meester zei: doe maar, het komt in or
de. Helaas lag de Jongen nog niet onder
de grond of die burgemeester ging weg
en het ministerie van Defensie wilde
niet meer dan de verplichte 350 gulden
betalen, terwijl de rekening 1100 gulden
bedroeg. Welnu: het Fonds heeft
rijp beraad de rest betaald. Men kan
natuurlijk zeggen, dat het niet
taak is, grafzerken te bekostigen
is het ook niet. Maar ln dit geval
Kortom: het Fonds heeft zich een
nieuwe taak geschapen. Sinds het Inva
lidenhuis ln Delft in 1935 werd opgehe
ven bij (hoe WTang het ook klinkt) ge
brek aan bruikbare invaliden, die im
mers ln het kader van de verbeterde
sociale wetgeving ergens anders te
recht konden, is het accent komen te
liggen op een geheel ander werkter
rein. Zo heeft het Fonds onlangs de
verbouwing bekostigd van een woning,
omdat het invalidenwagentje niet door
de voordeur kon en omdat er op de be
nedenverdieping voor een man, die
niet trappen kon klimmen, geen toilet
en geen wasgelegenheid bestond.
Ander voorbeeld. Een Invalide kan
collecteur van de Staatsloterij worden,
maar mist, hoewel hij een goed pen
sioen heeft, de 10.000 gulden, die als
waarborgsom worden gevraagd. Het
Fonds leent hem het geld zonder
rente. Weduwen laten zelfs hun pensi
oen via het fonds lopen en ook hun
uitkeringen: de enige manier voor
plotseling alleenstaande vrouw,
wegwijs te blijven in de warwinkel
ontvangsten en uitgaven, die z>
gebleken al te vaak tot problemen
leidt.
Het Fonds ls zo wordt hiermee
aangetoond ondanks zijn verouderde
naam en doelstelling in staat geble
ken, een verantwoorde plaats te verove
ren in het huidige sociale bestel en al
leen daarom al is de viering van het
jubileum op 9 november alleszins ge
rechtvaardigd.
MARCEL
AMONT
IN HET
NEDERLANDS
De levendige Franse zanger Marcel
Amont, die een goede indruk achter
liet bü opnamen in Nederland (tele
visie en zaal, Kurzaal) heeft het in het
Nederlands geprobeerd: Polydor S 1192.
Hij brengt Het lied van de krekel,
waarmee hij bekendheid Verwierf en
Au bal de ma banlieue, in het Neder
lands omgetoverd in Romantisch Am
sterdam. De taalbeheersing is knap,
maar doordat hij niet zo vertrouwd kon
zijn met het Nederlands halen de Ne
derlandse krekels het niet bij de Franse
(een uitgesproken liedje voor Wim
Sonneveld). Romantisch Amsterdam ts
aardig bedoeld, maar we geloven dat
Amont een soortgelijke tekst in het
Frans zeker niet gebracht zou hebben.
Van Rolling Stones
tot Dave Berry
Veertien min of meer prominenten uit
de wereld van de populaire muziek zijn
met nieuwe nummers te vinden op
'n Deccaplaat (LK !,695). Het zijn The
Rolling Stones, The BachelorsTom
Jones, Billy Fury, Kathy Kirby, Unit
Jf plus 2. Dave Berry, The Zombies,
Them, Lulu and the Luvers, The Ap
plejacks, Bern Elliott, The Johnny
Howard Band en The Mike Leander
Orchestra. De opbrengst van deze
plaat, die veel verscheidenheid biedt,
maar waarop de meeste „deelnemers"
niet van hun sterkste kant worden
gehoord, is bestemd voor The Lord's
Taverners, een Engels instituut van
cricketers en kunstenaars, dat geld
voor sportvelden bijeenbrengt.
André Brasseur
maakt furore
Op zijn „multi-sound organ", elektro
nisch orgel, omstuwd met loeiende el
fecten, laat het kwintet ANDRé BRAS
SEUR zich horen in Special 230 en Earlj
Bird. De leider van het Belgische kwin
tet heeft Early Bird zelf geschreven
voor zijn mannen bassist Jean-Pau
drummer Bernard en Luc, tamboerijn
gearrangeerd. De belangstelling
het kwintet is in België zelf aanzien
lijk. De effecten liegen er dan ook nie
om. André trad overigens al i
op tijdens het jazzfestival in Comblain
la-Tour (na 'n conservntoriumopleidint
in Brussel). Hij kreeg toen een contracn
aangeboden ais vaste begeleider va
Claude Francois, die de laatste tijd zo'
furore maakt. De wens om een eigenj
combo te leiden en de militaire diens!
zorgden echter dat dit contract niel
doorging. In 1962 kwam hij terug itJ
Comblain, nu niet meer als pianistr
maar als organist. Hij had het orgel
tijdens zijn diensttijd leren kennen. Htjr
heeft toen ook geleerd dit instrument]
uit te buiten, zoals te beluisteren it
de Palette PB 40.231, waarop de boven
genoemde nummers te vinden zijn.
IN VOGELVLUCHT
Een grappige tekst van Achter de glazen!
bergen was niet goed genoeg voorl
Greet je Mona om van de Palet t«|
PB 40.233 een goede piaat te maken™
Dat kwam vooral door de slechte ver-I
tolking van Nooit vind ik jou. Eenii
beatsachtig geluid brengt Jerry
Jackson op CBS 1.914: Hey sugarfooti"
en You're mine. De Newbeats zelf ziji.,1
overigens gelukkig na lange tijd I.
weer in de belangstelling met Run.,
baby run op Hickory HY 42.801, gp
koppeld met Mean woolly Willie. We
kunnen nog steeds niet met dit ge-1
forceerd stemgeluid weglopen. Ten-1,
slotte The Travellers met traditionele j
spirituals, met weinig diepte gezongen:
Take your sins to the river en Citade
hill, op CBS 1.94
THE MUDFIELD SKIFFLE GROUP
De prestaties van deze groep zijn vast- I
gelegd op de Funckler DB 42.798. Met 1
Een lied ln Espagnol en Gabriëlle be- I
treden de leden van de Mudfield
Skiffle Group wegen die voorlopig noch I
naar succes noch naar grootse artis
tieke prestaties zullen leiden.
LES GODASSES VERTES Deze I
nieuwe Franse groep heeft als eerste I
kennismaking de plaat CBS 1937 mei I
La salade en Le panier salade I
La salade is wel lang, maar dat Is I
het enig opmerkelijke. Ook de andere
kant bevat weinig nieuws.
alléén dinsdag en
woensdag
met of zonder naad
Bij Gerzon profiteert u van een zeer voordelige
kousen-aanbieding - kwaliteit verzekerd óók
bij lage prijs! Opnieuw bewezen met deze
uitstekende wandelnylons - fijn-maar-sterk,
in 30 denier met echte ladderstop. Sublieme
pasvorm - grote maten extra lang! In de
nieuwste herfsttinten. Naadloos en met naad
voor een fantastisch lage prijs: slechts 2 dagen
Leiden tel. 2S838
