GROT
VAN
LASCAUX
VERROEST IJZEREN
C0RDIJN BIJ
HONGARIJE VERNIEUWD
Vier weken lang de DRUIF koningin
HERSTELT VAM ZIJN ZIEKTE
Mekka der prehistorie blijft nog gesloten
Geen mijnen meer, maar elektriciteit
VULKANEN
OP MARS
Wijnjaar 1965 wordt geen grande annéé
ZATERDAG 30 OKTOBER 1965
DE LEIDSE COURANT
PERIGEUX - Talrijke
Nederlandse toeristen
hebben ook dit jaar
weer tijdens hun va
kantie in Frankrijk een
bezoek gebracht aan
het kleine Perigor-
diaanse dorp Montig-
nac in het departe
ment Dordogne. Velen
hebben een omweg
van honderden kilo
meters gemaakt om
het schilderachtige,
prachtig aan de rivier
de Vézère gelegen plaatsje te bereik en. Sommigen van hen waren er al eens ge
weest, een paar jaren geleden. Anderen gingen af op de aanwijzingen van hun
reisgids, waarin het dorp aldus vermei d staat: ,,Montignac (Dordogne), pittoreske
omgeving, grot van Lascaux, prehistorische schilderingen" Groot was hun teleur
stelling, toen zij na een lange reis te Montignac vernamen, dat zij onder geen enkele
voorwaarde in de grot zouden worden toegelaten, omdat de grot ziek is". Degene,
die ooit het geluk had om de grot van Lascaux te bezoeken, vergeet hem nooit meer.
Abbé Breuil, bekend als de ,,paus van de voorhistorische geschiedenis", noemde deze
grot de Sixtijnse kapel van de prehistorica".
Helaas, de in een paar
jaren tijds wereldberoem
de en pas in 1940 ont
dekte ..Grotte de Las
caux", de „grot der
grutten",' is nu voor het
publiek gesloten en er is
veel kans dat hij nooit
meer voor het publiek
zal worden opengesteld.
Twintig jaar na de ont
dekking van de grot, in
1960, openbaarden zich de
eerste ziekteverschijnse
len. Specialisten consta
teerden „steenkanker".
Kosten noch moeite wer
den gespaard om de eer
biedwaardige zieke te
genezen. Een stenenspe
cialist verklaarde ons,
dat de grot van Lascaux
nu bijna genezen is. maar
dat hij. omdat hij nog
zeer zwak en fragiel is
en ook omdat men een
nieuwe besmetting wil
voorkomen, streng geïso
leerd moet blijven van de
buitenwereld.
VIER
JONGETJES
In september 1940, om
juist te zjjn: de 14e sep
tember, speelden vier
jongens van tien tot
twaalf jaar verstoppertje
op een heuvel in de buurt
van Montignac. Twee van
hen ontdekten gedurende
het spel opeens een groot
donker gat: een grot-
ingang. Het gat was zelfs
op korte afstand onzicht
baar door het omringende
dichte struikgewas. Ver
baasd riepen zij hun
vriendjes. Het verstop
pertje spelen was afgelo
pen. Een beetje angstig
en heel voorzichtig dron
gen zjj de grot binnen,
's Avonds zeiden zij fier
aan hun ouders: „Wy
hebben een grot ontdekt,
helemaal vol schilderin
gen". De ouders hecht
ten echter niet veel be
lang aan het enthousias
me van hun „gamins".
Gelukkig slaagden vooral
Marcel Ravida en Jac
ques Marsat erin om hun
onderwijzer voor „hun"
grot te interesseren. Deze
gaf daarna de ontdekking
door aai/ abbé Breuil, de
beroemde prehistoricus
van deze tijd.
Het nieuws van de ont
dekking van een pre
historische grot was, on
danks de oorlog, al gauw
bekend door heel Frank
rijk en zelfs tot ver
daarbuiten. Bezoekers
stroomden naar Montig
nac. Na korte tijd was de
Grotte de Lascaux voor
de specialisten de groot
ste „grottenvedette". On
danks enorme verplaat
singsmogelijkheden van
wege de oorlog en de be
zetting trok de grot
steeds meer bezoekers.
Het terrein, waarop de
grot van Lascaux ligt, is
eigendom van de bekende
familie Le Rochefoucault,
die dadelijk na de oorlog
een weg naar de grot
liet aanleggen en op
dracht gaf om de grut
en zijn omgeving aan le
passen aan het zich steeds
uitbreidende toeristenbe
zoek. In 1960 wordt de
grot van Lascaux alge
meen beschouwd als het
Mekka van de prehisto-
rici. Elk jaar krijgt hij
tenminste 125.000 bezoek-
kers. Maar de jaarlijkse
entreegelden, die noch
tans 200.000 nieuwe
francs bedragen, dekken
niet de enorme onkosten.
Men verwacht echter, dat
de roep van de grot bin
nen enkele jaren hon
derdduizenden bezoekers
meer naar Montignac zal
doen stromen. Zijn re
putatie is immers al gro
ter dan die van de grotten
van Altamira, Eyzies en
Font-de-Gaume. De grot
van Lascaux met zijn
600 verschillende dieren-
tekeningen, met zijn
Chinees paard en zijn
eenhoorn, met zijn stie
ren en zijn koeien ea
met heel zijn boek met
dierenfabels is dan ook
25.000 ÉL 30.000 jaar oud!
FRESCO
SCHILDERS
Hoe wij ons de „fresco
schilders" van 250 a 300
eeuwen terug tijdens hun
schilderwerk moeten
voorstellen? Op steigers
van boomstammen en
takken staan bijna naakte
mannen. Alleen om hun
lendenen dragen zij een
dierevel. Als verlichting
dienen stenen lampen,
waarin stinkend, wal-
30.000 jaar geleden
met zo veel zorg en met
zo veel geduld beschil
derd werd.
Volgens sommige geleer
den waren grotten als die
van Lascaux een soort
ondergrondse tempels,
waarin misschien gods
dienstige plechtigheden
gevierd werden of zekere
riten om het wild te be
toveren of machteloos te
maken. Het wild was het
voornaamste, zo niet het
enige voedsel van de pre
historische mens. De die
ren op de wanden zijn
doorboord met pijlen of
zjj vallen in valkuilen. De
schilder meende, dat hij
door het verlangen van
de jagers orn wild te do
den in beeld uit te druk-
kleine groene
vlekjes, die de
tor van de grot liet foto
graferen in kleuren. Een
tijdje later waren de
vlekken groter gewor 'e i.
groener en talrijker. Vn"-
gens de specialisten was
het groene wier.
Toen begon een lange
periode van strijd tegen
de „ziekte van de grot
van Lascaux". Alle be
zoek werd streng ver
boden. Achtentwintig
maanden duurde de strijd
waarbij men nu eens
hoop kreeg en dan weer
moest wanhopen. Dacht
men, dat men de ziekte
overwonnen had. d?n
kwam zij even later weer
terug. Na diepe studie
dat de voorhistorische
fresco's door drie fac
toren bedreigd werden:
de van buiten gekomen,
door de bezoekers over
gebrachte kiemen en mi
croben: de vorming van
kristallen in het inwen-
de rots do;n brrsten: de
De eersie ziekte, die van
het groene wier, is nu
overwonnen, dank zij
allerhande zorgen en
vooral dank zij ingespo
ten antibiotica. Tegen de
twee andere kwalen
wordt de strijd onverdro
ten voortgezet. Maar de
grot moet voor het pu
bliek gesloten blijven. In
juni van verleden jaar
verscheen een eommu-
r'qué, dat meldde, dat de
grot van Lascaux her
stellende was. Maar geen
der talrijke specialisten
durft victorie te kraaien.
t plaatsje
en zcifs
Dcrd
'v\- d
i.'te-
is de
a van tl? fr
t? BluiUa van d?
ten zware slag, die almo
in en als catastrofaal be
schouwd wordt, 'n Troost
is dat binnenkort de toe
risten weer de fameuze
fresco's of liever een re-
produktie van de fresco's
kunnen zien. Naast de
bezig met het bouwen
van een grot, die een na
tuurwet .'«uwe nabootsing
Is van grof v.ui Las-
c? -; m?t zijn voorhis
torische fresco's.... Een
surrogaat, dat zo vol
maakt mogelijk de wer-
kcljjkh id zal vervangen,
maar dat toch niets meer
zal zjjn dan een surro
gaat!
(Van ome correspondent)
WENEN Ongeveer een maand geleden kwamen
Oostenrijkse grenswachters aan de Hongaarse
grens bij hun chefs met een belangwekkend
nieuwtje. Hongaarse soldaten, die langs de grens
patrouilleerden, hadden hun achter de hand toe-
gefluisterd, dat ze de mijnenvelden en andere
attributen van het IJzeren Gordijn gingen op
ruimen. Een belangrijk politiek nieuwtje, dat dan
ook aan de regering in Wenen werd doorgegeven
en een paar dagen later door de internationale
persbureaus over de wereld getelext.
In tie wereldpers werden aan deze
Hongaarse voornemens belangrijke po
litieke commentaren gewijd. Daarin
overheerste de teneur, dat deze maat
regelen eigenlijk logisch zouden voort
vloeien uit een zekere liberalisatie van
het politieke regiem, die men in Hon
garije sinds enige tijd meende te kun
nen aflezen aan de opening van het
land voor het westelijk toerisme, de
uitreismogelijkheden voor (vertrouwde)
Hongaren, het streven naar meer zelf- I
standigheid op industrieel gebied los
de bevoogding door de Comecon,
versterkte handelsverbindingen met 't
westen en zo meer. Paste immers In die
liberalisatie nog wel een IJzeren Gor
dijn met mijnenvelden, schiettorena of
bloedhonden
PERFECTIE
Inderdaad zijn langs de gehele Oos
tenrijks-Hongaarse grens duizenden
Hongaarse soldaten aan het werk ge
zet, maar al spoedig bleek dat hier van
geen opruiming van het IJzeren Gor
dijn sprake was maar van een techni
sche perfectie. Hongarije denkt er niet
aan, zijn onderdanen de vrijheid te
geven, dit Hongaarse stukje van hot
communistische aardse paradijs te ver
laten. noch is het vrij toegankelijk voor
iedereen uit het westen.
De Hongaarse soldaten zijn begonnen
met de mijnenvelden op te ruimen. Aan
de hand van kaarten gingen zij met de
grootste voorzichtigheid aan het werk,
zodat over betrekkelijk kleine opper- I
vlakten dagen lang gedaan werd. Tege- ,|e concentratiekamp-model zijn op veel'
lijkertljd werden ook 't verroeste prik- plaatsen verwijderd. In de plaats daar-
keldraad en tal van oude palen verwij- van zijn talloze van lichter model op-
derd. Maar terzelfdertijd werden op gesteld,
afstanden van 200 meter transportabele
houten torens opgesteld, waarop sol-
daten met machinegeweren schietbereid
bun collmo'* van £n eventueel vluchl grendel,led In
avontuur afhielden. De pioniers werkten genomen. waar de werkzaamhedei
Hier
in kleine groepjes, nnuwkeurlg in de
gaten gehouden door onderofficieren met
getrokken revolver, die op hun beurt
weer door officieren werden gecontro-
Nadat op deze wijze het oude, rom
melige en deels versleten IJzeren Gor
dijn was opgeruimd begon men meteen
met een nieuw procédé uit te werken.
Vlak aan de grens werden nieuwe ho
ge blnnenwaartsbuigende betonpalen
opgesteld, kaarsrecht in het gelid,
slechts soms iets landinwaarts ge
plaatst. waar een natuurlijke hindernis
aanwezig is. Deze palen zijn met 15 rij
en horizontaal strak gespannen draad
onderling verbonden.
Twee meter achter deze draadaf-
sperring is evenwijdig een tweede soort
gelijke afsperring opgericht, tot een
ineter hoogte bovendien met een
mazig draadnet. Men neemt aan
hindernis voor wild. huisdieren, en der-
j gelijke.
blijkbaar voleindigd zijn, namelijk in
Eisenberg. Wat men waarnemen kan
beantwoordt aan bovenstaande ixwehrij-
vlng maar de Oostenrijkse grensbe
ambten, die heel veel afweten van wat
zlcli aan de overkant pleegt af te spe
len en vooral van de trucs waarvan
men zich pleegt te bedienen, zijn ervan
overtuigd dat eventuele vluchtelingen
nog meer verrassingen wachten. De
constructie van de elektrisch geladen
draadafsperringen maakt het vluchten
wel zeer moeilijk. Men kan er namelijk
ook al lukt het de elektrische spanning
te onderbreken, niet meer overheen
klimmen en voor een vluchteling er 'n
fijn- gal in geknipt heeft, groot genoeg om
erdoor te ontsnappen, werken rondom
ongetwijfeld zoveel alarmsignnlen, dat
hij geen succes kan hebben.
ANDER STROOM
j Op afstanden van drie en een halve
meter volgen dan houten masten met
j isolatoren waarover elektrisch geladen
draden zijn geleid en bovendien schake
laars zijn gemonteerd, die toelaten al
deze draden geheel of gedeeltelijk on-
1 der stroom te zetten, terwijl bij de licht
ste aanraking van de draden een heel
systeem van waarschuwingsinstallaties
begint te loeien en overal schijnwer
pers aanfloepen. Evenwijdig aan deze
geëlektrificeerde grensversperring is 'n
smalle geasfalteerde weg aangelegd.
1 waarschijnlijk
1 de gelegenheid
Al met al wordt hiermee het raadsel-
Hongarije nog duisterder. Het is. be
houdens voor priesters en bepaalde ge
kwalificeerde journalisten als zij zich
als zodanig aandienen, zonder meer
mogelijk als toerist Hongarije binnen
te reizen, visa worden vrjj gemakke
lijk verleend, al moet niemand zich
voorstellen, dat hij vervolgens in Hon
garije zich zo vrij kan bewegen als 'n
vogel in de lucht. Het toeristenverkeer
wordt door visa- en devlezenregellngen
vrij nauwkeurig onder controle gehou:
den. al merkt men dat ook niet bij el-
m-reden patrouilles I ke schrede. Omgekeerd reizen tal van
bieden, het afsper- Hongaren dagelijks
mend dierevet brandt,
en toortsen van harsrijk
hout. Sommigen beschil
deren het gewelf en de
wanden. terwijl an
deren de verschillende
benodigde kleuren gereed
maken. In een uitgeholde
nen stamper een man-
gaanoxyde fijngestampt
voor het zwart. Op de
zelfde manier wordt
ijzerroest bewerkt voor
het nodige bruin of rood.
Het fijngestampte oxyde
wordt verdund met een
uit hertevet getrokken
bindsel. De schilder be
dient zich van penselen,
gemaakt zoals nu nog
van diereharen. Voor
aparte effecten, zoals b.v.
de ronde plekken op een
paardehuid. heeft hij een
originele techniek uitge
dacht: hij vult zijn mond
met bijna vloeibare
kleurstof, die hij door
een uitgehold been op
de rotswand blaast!
Het werk van de „fresco-
schilders" was een zeer
langzaam vorderend
werk. Men veronderstelt,
dat er 4.000 jaren nodig
zijn geweest om de 600
schilderingen op de ge
welven en de wanden van
de grot van Lascaux aan
te brengen. Het staat met
bijna volle zekerheid
vast, dat de prehistorische
grot nooit bewoond werd.
Men kan zich dan ook
afvragen, waarom hij 25
ken op de rotswanden, dit
verlangen werkelijkheid
kon doen worden.
Ofschoon de grot tamelijk
vochtig is. hebben de
schilderingen 25.000 of
30.000 jaren overleefd.
Sinds 1940 hebben de
genomen. In 1957 instal
leerden gespecialiseerde
ingenieurs ingewikkelde
machines in de grot om
er voortdurend de lucht
droog en geoxygeneerd te
houden. Ondanks alle
maatregelen en voorzor
gen zijn de wanden nu
aangetast door „steen-
kanker" of. zoals velen
het noemen, door „steen-
melaatsheid". Waardoor
deze kanker of melaats
heid wordt veroorzaakt"
Werden de ciemen ervan
door de bezoekers in de
grot gebracht? Of be
stonden de kiemen al
sinds eeuwen of zelfs
duizenden jaren en zijn
zij plotseling in werking
getreden. omda.t het
eeuwenoude evenwicht
verstoord werd door de
talrijke bezoekers? Wat
er ook van zij, de eerste
symptomen werden op
een dag in september van
1960 geconstateerd, 20
jaren na de ontdekking
van de grot. Op de steen
lingssysteem voortdurend te controle- al kan men ervan overtuigd zijn dat ook
ren en eventueel snel ter plaatse te deze reisjes naar een westelijk land
zijn. wanneer alarm gegeven wordt. De nauwkeurig gecontroleerd worden en
oude. vaste wachttorens van het beken- niet voor elke Hongaar zijn weggelegd.
De ontdekking van kraters op het op
pervlak van de planeet Mars door de
Amerikaanse mlmtevcrkenner Mariner-4
heeft de hele wetenschappelijke wereld
verrast. Er wordt thans druk gediseus-
sleei'l over dc vraag lioc deze kraters zjjn
ontstaan. Mogelijk zjjn zjj van vulkanische
oorsprong, maar het Is ook niet uitgesloten
dat zjj zjjn gevormd door neerstortende
meteorieten. De meningen zijn sterk ver
deeld en het ziet er niet naar uit dat men
het s|wedig eens zal worden.
Onlangs is echter een bjjzonder Interes
sante publtkutle over Mars verschenen
van de hand van dr. Grlgory Kutterfeld.
voorzitter van de planetaire commissie
van het Russische Geografische Genoot
schap. Daarin zegt dr. Kattcrfeld te ge
loven dat er op Mars vulkanen zjjn
De Russische geleerde heeft alle waar
nemingen van Mars van de laatste 55
jaar nauwkeurig geanalyseerd. Hjj ls tot
de conclusie gekomen dat in deze periode
minstens 13 vulkaanuitbarstingen op
Mars zijn waargenomen.
Er zjjn bjjvoorbceld van tijd tot tjjd
„grijze wolken" gezien, die sterk verschil
den van de jjle witte wolken of gele
sluiers, die wuarschjjnljjk worden veroor
zaakt door stofstormen. Enkele van de
waarnemingen die Kutterfeld heeft be
studeerd, waren al eerder algemeen be
kend. Bijvoorbeeld de beroemde heldere
vlek, die In 1951 werd gezien door de
Japanse astronoom Tsuneo Sahekl
Waarschijnlijk ls het nog te vroeg om
definitieve conclusies te tr-':ken Maar
als Kutterfeld geljjk heeft, Is Mars een
pluneet waar nog steeds op gigantische
schaal vulkanische activiteit heerst, zoals
vroeger op onze aarde.
Van onze correspondent)
SAINT-SARDOS Zoals ieder jaar
om deze tijd staan de Franse wijnstre
ken in het teken van de vendanges
de druivenpluk. Drie weken lang hangt
het woord „vendanges" ia de mond
van iedereen en de nieuwe wijnreulc in
de straten en huizen van de dorpen.
De wijnboer kan, alleen met zijn per
soneel, het werk niet af. Daarom hel
pen de buren elkander, dat wil zeggen
de bewoners van een hele wijk. waarbij
dan nog de vrienden soms van de
stad) en familieleden zich aansluiten.
De druivenpluk mag niet „treuzelend"
geschieden:, als de druif point" is.
moet zij geplukt worden. De kwaliteit
van de wijn hangt hier grotendeels van
af. Men helpt elkaar van wijnveld naar
wijnveld. Nadat het werk verdeeld is.
valt een legertje van twintig, dertig,
veertig en soms meer „vendangeurs"
heel vroeg in de morgen de wijngaard
aan. waarover tot laat In de avond de
zang en de lach blijft hangen. Er zijn
geen vrolijker Zuidfransen dan de ..ven
dangeurs"! Kniesoren kunnen bij dit
werk niet gebruikt worden.
Vier weken lang is de „Cave Coopé-
rative", de grote coöperatieve Wijn
kelder van Saint-Sardos (dep. Tarn-et-
Garonne) het middelpunt van de streek.
Vijfhonderddertig wijnboeren brengen
er hun druiven heen. Vier weken lang
moet alle verkeer zich onderwerpen aan
één richting. Dit is absoluut nodig om
hinderlijke opstoppingen te voorkomen.
Van 's morgens tot ver in de nacht rij
den de talrijke tractors met de lange,
brede en zwaarbeladen plate ~uwagens
aan en af. Vier weken lang is de druif
„koningin". Men hoort slechts spreken
over „le raisin", de druif. Straten en
dan een paar boeren, die met hagel te
kampen hudden.
In de wijnstreek rond Bordeaux, die
wij verleden week bezochten, kregen
wij overal te horen: „Le Bordeaux-
1965" ne sera pas une grande année,
mais quand-meme une bonne année
de „Bordeaux-1965" zal geen buitenge
woon „millésime" zijn, 1965 zal gewoon
een goed jaar zijn.
partement Pyrenées-Orlentales en uit
het departement Aude. Daar werd de
wijnoogst dezer dagen voor een groot
deel vernietigd door abnorpmal grote
en aanhoudende regenval. waardoor
zelfs steden en dorpen blank kwamen
te staan. Wij zagen er wljnvelden.
waarvan de drulvestokken geheel onder
water stonden. De wijnboeren, die niet
van de overstroming te lijden hadden.
huizen gangen vol karakteristieke rijpe
druivegeur. Deze heeft de eerste dagen
iets aangenaams, iets opvrolijkends.
Daarna zijn wij telkens weer blij als
de laatste van de meer dan vijfhonderd
wijnboeren zijn druiven afgeleverd
heeft. Drie weken later is ook de be
dwelmende reuk
n de nieuwe wijn, de
r verdwenen.
In de streek van de Tarne et Garon
ne. was het weer in het algemeen gun
stig voor de wijndruif, zodat volgens de
gerant van onze kelder, de wijn van
hier bijzonder goed zal zijn. Ook over
de kwantiteit ls men tevreden, behalve
Gedurende de maand
vaak een der beslissende n
de wijn, is in de Bordeaux-streek drie
maal zoveel regen gevallen als nor
maal, hetgeen de druiven wel heelt
doen zwellen, maar het alcoholgehalte
geen goed heeft gedaan. Begin oktober
heeft de warme oktoberzon nog iets
goed trachten te maken. De hierna ge
plukte druiven zullen een betere wijn
leveren: vooral de rode Bordeaux. De
wijnconsulenten hebben de wijnboeren
geadviseerd de septemberpluk niet te
mengen met die van oktober.
Regenval
Pessimistisch is het geluld uit de
wijnberoemde Roussillonstreek, het de-
ber, noemden hun wijnjaar '65 toch 'n cata
strofe: de voortdurende regen heeft 't al
coholgehalte belangrijk dc n dalen en
de toch al grote kwantiteit nog aan
zienlijk doen stijgen. Nu de zon einde
lijk over hun gaarden schijnt, haasten
de wijnboeren zich dan ook met de
pluk. hetgeen de coöperatieve kelders
voor een enorme overbelasting stelt.
Verschillende kelders zijn nu al ver
plicht om nieuwe wijn te verkopen om
aldus plaats te maken voor de grote
toevoer hetgeen, spijtig genoeg voor
de wijnboeren, een daverende prijsver
laging van de koers tot gevolg heeft.
De Cötes da ^nène hebben In het al
gemeen geprofiteerd van een tamelijk
gunstig, zonnig weer, zodat deze wijnen
„voller" zullen zijn, ofschoon een tik
keltje zuurder, dan die van 1964. Dit
..tikkeltje zuurder" heeft echter veel
wijnhandelaren niet weerhouden om nu
reeds hun kwanta Cótes du Rhónc t<' be
stellen, voor een hogere prijs dan die
van '64.
Tevreden
In Midden-Frankrijk, in de Cham
pagne. in de Elzas en In de Lotrevalloi
zijn de „vendanges" pas begonnen. De
wijnboeren die er naar gevraagd wer
den. verzekerden bijna allen, dat zij
uiterst tevreden zijn over de kwaliteit,
die gelukkig geprofiteerd heeft van de
oktoberzon. In het algemeen zal deze
kwaliteit zelfs beter zijn dan die van
1963!
De zon heeft deze laatste dagen warm
geschenen boven de meeste wijnstre
ken van Frankrijk, hetgeen wat bal
sem deed lopen in het hart van de
wijnboeren, die reeds wanhoopten. Men
is nooit ten volle verzekerd van een
„millésime", zelfs niet als dit zich hoop
vol aandiende. En zelfs als men de
oogal in ii. kaUtor kMft. Waal wijn
„t raileren" Is een kunst. De wijn Is een
levend produkt, het leven mag, In zijn
ontwikkeling, niet worden tegengewerkt
Ook de meest belovende wijn kan men
doden
