Vrouw ah wegenbouwster
GROOT BUSBEDRIJf
Hersenen bewaren
in „reageerbuis
MEVROUW VAN ENGELEN DOET HET ZELF
MIKT OP
KLEINE BEURS
Adelaars
vlucht
door de
V.S. voor
slechts
99 dollar
Moeder van
twaalf
kinderen zet
bedrijf van
haar man voort
Belangstelling
in Nederland
verdubbeld
DE LEIDSE COURANT ZATERDAG 9 OKTOBER 1(
(Van een onzer verslaggevers
Aan het begin van een bospad tussen Montfort en St.-Joost
in Midden-Limburg wappert een vlag. Wat verder de bossen in
staan de blinkende machines van een nieuwe asfaltlabriek opge
steld. De volautomatische fabriek wordt met enig feestvertoon
in gebruik genomen. Vandaar de vlag, vandaar de autoriteiten,
die geïnteresseerd tegen de machine opzien. Een dame van over
de 50, gekleed in licht gestreepte deux-pièces, wandelt rond
tussen de autoriteiten, schudt handen van burgemeesters,
waterstaatsingenieurs, technici, en zakenmensen. „Dat is me-
Een vrouw staat dus aan het hoofd
van een bedrijf, dat wegen doet, ontstaan
uit aand en modder, landschappen van
aandien doet veranderen tijdens ruilver
kavelingen, rioolbuizen legt. kanaalbo
dems asfalteert en havens graaft. Een
bedrijf, waarbij men een mannetjesput
ter aan de top verwacht, die als goed
econoom een aanbeeteding&som weet te
becijferen, maar tevens alle6 weet over de
samenstelling van asfalt en beton, zware
machines uitkiest en projecten uitvoert,
waarmee miljoenen zijn gemoeid.
Later zitten we tegenover mevrouw
Van Engelen-van der Bruggen in de
houten bouwkeet, die de naam van
haar man draagt. Ze ruimt de ror.mel
aan kant, die de mannen van het werk
hebben achtergelaten en schenkt een
kop koffie in.
..Wat wil een krant eigenlijk van me
weten?", vraagt ze. „Wat ik doe is niets
bijzonders. Toen mijn man in 1956
overleed aan een hartaanval, kende ik
het bedrijf dat hij had opgericht door
en door. Zes jaar lang was ik zijn
chauffeuse geweest. Als hartpatiënt
mocht hij niet rijden, dus deed ik dat
voor hem. Ik kende al zijn zakenrela
ties en had tal van onderhandelingen
bijgewoond. Het lag eigenlijk voor de
hand, dat ik het bedrijf zou voortzet-
Mevrouw Van Engelen praat alsof ze
een winkeltje overnam, maar een
bouwbedrijf is bepaald iets anders. Als
er een weg. een ruilverkaveling of een
haven wordt aanbesteed, dienen de be
stekken nauwkeurig bestudeerd te wor
den. Er moet becijferd worden hoeveel
zand er nodig is. hoeveel grind, hoe
veel beton en asfalt.
Het aantal werkuren en de kosten
der machines dienen precies te wor
den nagerekend. Er moet i'ekening
worden gehouden met 1001 factoren en
het inschrijvingsbedrag dient liefst la
ger te zijn dan dat van de concurren
tie. Behalve kennis van zaken vergt
zo'n bedrijf een grote dosis moed en
durf.
Zware jaren
Mevrouw Van Engelen-van der
Bruggen is geboortig van Den Boscn.
Haar vader had een garage in een tijd
toen er in Den Bosch nauwelijks een
dozijn „automobielen" liep: Cadillacs, 1
Buicks. Oldsmobiles, Graham Paiges.
Op haar zestiende jaar had ze al een
rijbewijs. Ze is jong getrouwd met
Van Engelen, die in dienst was bij de
Kon. maatschappij wegenbouw
Utrecht.
In 1933 begon hij met een compag-
(Vatt ome redacteur
AMSTERDAM „Meer en meer Nederlanders nemen, eenmaal in Amerika aangekomen, voo
hun verdere reizen over ons continent niet langer vliegtuig of trein, maar de bus. Vergeleken In
vorig jaar was hun aantal dit seizoen ruim verdubbeld." Dit zegt, uiteraard zeer glunderend, d
jonge Ed Smith, die directeur verkoop is van Continental Trailways Bus. Hij was in Amsterdam
om ergens heel hoog in het Carltonhotel een piepklein kantoortje te helpen openen, van waaru
zijn Nederlandse rechterarm Jan Dolman de mitrailleur van zijn wervelende welsprekendheid o;
ons nationale reiswezen gaat richten. „We doen dat echt niet voor niks", grijnst Smith breed. ,,Wi
iilsns. kropen haar Barber Greenes
voort, een dampend asfaittapijt achter- zien hier gewoon een lekker brokje potentieel vervoer aankomen en daar willen we als de kippei
^latend. Vier asfaltfabrieken kneden
een van de belangrijkste grondstoffen, bij Zijn.
Wie bij haar werkt spreekt met res-1
Wat ik doe ia eigenlijk nieta bijzon
ders". zei mevrouw Van Engelen aar
gesprek.
vrouw Van Engelen", merkt iemand op, „de directrice van dit
wegenbouwbedrijf". „Directrice? Op de bouwketen staat toch
als firmanaam Algemene bouwonderneming ir. A. van Engelen
Nijmegen?" „Zo heet dat bedrijf nog altijd", krijgen we ten
antwoord. „Ingenieur Van Engelen is echter al in 1956 over
leden. Mevrouw Van Engelen-van der Bruggen bleef toen achter
met twaalf kinderen. Zij heeft het bedrijf van haar man voort
gezet." Als bijzonderheid voegt onze zegsman eraan toe: „Zij
is de enige vrouwelijke wegenbouwer van Nederland en misschien
wel van de wereld."
el ook hebben en dat het daarom
Vervolgens ontvouwt hij met een snel
vuur van argumenten, zijn bedoeling.
„Look here, boy. De grote luchtvaart
maatschappijen heben in Bermuda ver
gaderd over de tarieven voor transatlan-
Als we afscheid van haar nemen tische vluchten. Nu is alles, wat ze daar
hebben bekokstoofd, topgeheim, maar iets
zegt ze: „Maak er maar niet te veel weten we er toch wel van We weten b|J
ophef over. Er zijn zoveel vrouwen voorbeeld, dat de grootste Amerikaanse
die een bedrijf leiden Dat is
i eigen bedrijf. Tijdens de twee-" waar: W6 kennen wel winkelier- 250 dollar. Nu is het nog 440 dollar - ga
de wereldoorlog werd de zaak geliq
deerd. Na de oorlog begon ir. Van En
gelen opnieuw, nu onder zijn eigen I bouwsters
naam. In het woonhuis aan de Witsen-
burgselaan in Nijmegen is sinds 1933
het kantoor gevestigd. Op het ogenblik
zijn bijna alle kamers in gebruik voor
het bedrijf.
In haar schaarse vrije tijd trekt me-l
vrouw Van Engelen zich het liefste te
rug in haar weekendhuisje bij de Pias
molen te Mook. Soms helemaal al
leen, soms ook met enkele van de acht j
dochters en vier zonen met gezamen-1
lijk achttien kleinkinderen.
Dat haar vrouwelijkheid niet is over-1
spoeld door het keiharde zakenleven,
blijkt onder meer als ze uit haar hand- j
tas een bundel kleurenfoto's opdiept
van haar kinderen en kleinkinderen.
Achter de zakenvrouw schuilt de trotse
moeder, die zich nu al verheugt op het
bezoek, dat ze rond Kerstmis en Nieuw-,
■beert allemaal best onder jaar gaat brengen aan haar ene doch-
mef ter, die met man en kroost naar Cura-
is getrokken.
i- sters, kapsters en zo. Maar wegen-j
Jaren zijn achter de rug
nu haar jongste zoon ook In het bedrijf
is gekomen. Maar wat nioet het bete
kend hebben om met twaalf kinderen,
die verzorgd moesten worden, een be
drijf te lelden, waar op een gegeven
moment 350 personeelsleden op de
loonlijst stonden?
..Gelukkig ben ik nooit ziek geweest
en ook ben ik nooit moe", zegt me
vrouw Van Engelen.
Elke vrijdag reist ze met haar zwar
te Mercedes de diverse werken af. Op
het ogenblik zijn dat de nieuwe brug
over de Oude Maas bij Roosteren, de
opritten van de E-9, de nieuwe weg
van Herkenboach in de richting van de
Duitse grens en hot Julianakanaal,
waarvan de verhoogde dijken worden
bekleed met een dikke asfaltlaag.
Op dit laatste werk is mevrouw Van
Engelen bijzonder trots. Met het nieu
we systeem dgt we uitgevonden hebben
leggen we momenteel per dag de dub
bele hoeveelheid asfaltbeton van die
van het vorig jaar. „Het asfalt wordt
.gebraden" en gemengd ln vier fabrie
ken: te Broekhuizen. Weert. Rooste
ren en Montfort Ook daar verschijnt
elke vrijdagmiddag de zwarte Merce-
Engelen.
des van mevrouw Van Engelen.
Mooi werk
Speciaal in Limburg vindt men over
al verspreid de werken, die door het be
drijf van mevrouw Van Engelen tot
stand zijn gebracht, in opdracht van
allerlei overheidsinatanties.
Van de weg over het Reutje ln St -
Odilienberg herinnert zij zich dat ze
deze aannam op de dag van de begra
fenis van haar man. Het was toen nog
echt van „erop of eronder"
Ruilverkavelingen werden uitge
voerd in Voerendaal. Doenrade
Sweykhuyzen.
In Rijckholt, Kerkrade en tussen I
Roermond en Herkenbosch werden we
gen aangelegd of verbeterd. „We zit-!
ten nu al jaren werken uit te voeren in
het plan Moezel te Weert, waar tien j
kilometer nieuwe straten met stoepen,
rioleringen en allea wat erbij hoort
aangelegd worden".
Een bijzonder mooi werk vindt me
vrouw Van Engelen de nieuwe hav
die bij de Finnbrodfabriek te Weert
van tijd ontstaat in de bloedstroom van
de hart-longmachine dan ook een tekort
aan opbouwstoffen, terwijl er zich steeds faciliteiten vooral niet
meer afbraakstoffen in ophopen. De on- j jefs §C'L
derzoekers in Cleveland hebben deze -
moeilijkheid overwonnen door het kunst-
matige hart-long-hersencircuit iedere
drie of vier uur van nieuw bloed te voor-
('LEYEI.AND. Medische onderzo
Cleveland In de Amerikaanse sta*
zijn er onlangs Ln geslaagd de hi
honden 24 uur lang huiten
ers in nen in reageerbuizen" bezig. In deze tjjd
Ohio hebben zij een opmerkelijke chirurgische
techniek ontwikkeld. Wanneer de herse
nen uit het lichaam van een aapje of
lichaam In leven te houden. Twee hond zijn verwijderd, worden zjj in leven
geleden werd hij soortgelijke expe- gehouden door bloed dat met behulp
van een kleine hart-longmachine blijft
circuleren om de hersenen van zuurstof
te voorzien. Dat de hersenen inderdaad
blijven leven, kan worden gecontroleerd
door middel van een elektro-encelalo-
gram, dat elektrische activiteit In de
hersencellen registreert.
werd aangelegd. Na de vorstschade
drie jaar geleden werd de weg van
Venlo naar Nijmegen ln acht maanden
tijd hersteld en vernieuwd.
In Meerlo, Swalmen, Tiel, Kesteren1
en Ouwerkerk wroetten haar bulldozers
haald: volgens «Ir. Robert J. White,
hoofd van de afdeling neurochirurgie van
het Cleveland Metropolitan General Hos
pital. geeft het jongste succes nog geen
volledig beeld \an wat op dit moment
werkelijk bereikbaar Is. Het is waar
schijnlijk mogelijk de hersenen In het
of drie dagen te laten
leven. Alleen om praktische redenen Is
men nog niet verder dan een etmaal ge
gaan. want hjj de proeven is van minuut
tot minuut een Intensieve controle nodig.
De onderzoekers in Cleveland houden
draglines, draalden haar betonmo-zich nu al zeven Jaar lang met „herse-
99-DOLLARTARIEI
Continental Trailways koopt elke da
van het jaar een nieuwe autobus. 2
heeft daarvoor een speciaal contraJ
met de Bus and Car Company in Brugj
waar er dan ook iedere dag van h
jaar een van de lopende band rolt, t
schip in, naar Amerika toe. In tot^
telt het wagenpark van dit superbedi,
onthult Ed Smith met onbescheid>
trots - 3500 touringcars. Dit moet ii
re tien jaar van A tot Z vernieuwd z
reken maar uit.
De bussen van Continental Trailws
razen, naar de traditie van het si
kende Amerikaanse reclamejargt
respectievelijk „zilveren" en „goui
adelaars geheten, van noord naar
en van oost naar west dwars door Am
rika. New-York Los Angeles
drieduizend mijl in drie en een
dag. Wat het kost? Ed Smith
de prijs met een gezicht, alsof hij ni
een konijn, maar een giraf uit zijn hof
Ihoed tovert. „Van kust naar kust
85 dollar, meneer. Da's toch geen geld
Rechterhand Jan Dolman valt her
haastig bij. „Okay Ed. maar vertel h<
lover ons 99-dollartarief". En Ed:
ja, ons 99-dollartarief...Voor dat gi
krijg je bij ons een ticket, meneer^wa
mee je 99 dagen lang van al onze lijn
gebruik mag maken. U mag instapp'
j Al blijft u bij wijze van spreken alle
99 dagen in een bus van ons op i
terate zitten - het kan en het mag, w
ons betreft.
I Op dit moment beginnen de ogen var
Jan Dolman te glimmen. Men ziet nis
het ware het verkoopargument gebo
ren worden. ..Luister. Ed", zegt Dol
man. ..Neem iemand met heel wel-
nig centen. Hij wil liever geen hotel be
talen. Wat doet hij? Hij reist met oni'
nachtbussen. Voor 99 dollar kan hij 91
dagen lang iedere nacht, onder de pan
nen zijn. Iedere nacht kan hij slapen is
onze heerlijke uitklapbare stoelen, 's-
Morgens wordt hij monter wakker en
waar is hij? Waar hij maar wil, Ed
Heel Amerika kan hij op deze wijn
zien". Ed knikt twijfelachtig.
Het is duidelijk, dat Continental
Trailways dit onorthodoxe gebruik vat
het 99-dollar tarief niet verbieden zal
maar dat men het ook niet als spe
iciale attractie zal gaan adverteren. Ho«
dan ook. het kan en het mag.
MODERN COMFORT
j Daar komt bij, dat de passagier, die
I aldus reist, ook de volledige beschik
king heeft over de vele busstation}
Continental. Men moet zich deze
•oorstellcn ali
de geest van de winderige hal
eigen wegen. Het
namelijk bouwwerken, binnen
gestroomlijnde muren men ieder
denkbaar modern comfort ve
vindt. Men kan er baden en nj
kapper gaan. Men kan er eten i
film zien. Men kan er winkelen
de bar kan men doorzakken zo laat men
wil. ..Bij jullie in Europa is deze vorm
van reizen nog onbekend", zegt
Smith, „maar wij Amerikanen vinden
De experimenten in Cleveland zijn nu
al min of meer routine geworden. Ver
wacht mag worden dat de levensduur
van uit het lichaam verwijderde herse
nen de komende jaren zal worden ver-
veelvoudigd. Voor de wetenschap opent hét de gewoonste'1 zaak
deze ontwikkeling mogelijkheden, waar
van de consequenties nog niet zijn te
overzien. Wat nu gebeurt met hersenen
van apen en honden, zal ook met men
selijke hersenen kunnen worden gedaan.
De chirurgen van de toekomst zullen
wellicht kunnen beschikken, over hersen-
banken voor het verrichten van hersen-
transplantaties.
Er zouden echter ethische grenzen
kunnen zijn, die geen medicus zal dur
ven overschrijden. Want wie weet wat er
in een geïsoleerde massa levende hersen
cellen omgaat? Kennen zij emoties,
dromen en herinneringen? Hebben zij
nog een Individualiteit? Voorlopig kan
Keen encefalogram hierover iet-s ver
tellen.
land met de afmetingen
van net onze. de enige zinnige ni
als je goedkoop uit wilt zijn en onder
weg nog iets wilt zien ook'. Hij overhan
digt folders, waarin het allemaal no?
eens kleurrijk beklemtoond staat
„Welcome to the USA. Reizen met
onze Silver Eagle is een comfortabel,
luxueus avontuur. Nergens kunt
meer plaatsen bezoeken, minder geld
uitgeven en veiliger reizen dan bij
