OPPENHEIMER,
IEDEREEN
TERUG VAN
■VAKANTIE ÖESSS
Verkeer f
is weer
menens
is ZATERDAG 18 SEPTEMBER 1965
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 9
(Van onze correspondent)
PARIJS. Wij schrijven sep-
i tember 1965. De vakanties zijn
weer achter de rug. Parijs loopt
irljangzaam vol. Het, grote voordeel
,a«Ws, dat de winkels weer allemaal
open zijn. Afgelopen met het
wachten in de rij voor de bakkers
winkels, die op een paar uitzon
deringen na in augustus gesloten
grc waren. Onze slagersbaas met zijn
gebruinde gezicht en de slagers
knechts met hun ring- en punt
baarden staan weer als vanouds
achter de hakblokken.
,HET BEGON IN HIROSJIMA Z-WOTe CICinVClI Op
schepper van de atoombom
Sensationele
publikatie
van vroegere
medewerker
De Place de la Concorde op een rustige vakantiedag.
Parijzenaars weer onder elkaar
eu I
nd het kleine winkeltje op de hoek
„weer de vuile was en lakens en slopen
n'j_,aan. Ze zien er goed uit, die twee. De
vier weken vakantie bij Nice aan de
Middellandse Zee hebben hun goed ge-
órèdaan. Met trots laat zij haar bruin
s, gestoofde armen zien en hij wijst op
rijn luxe auto, die het met een ge
middelde van tachtig in Wn ruk heeft
gedaan, helemaal van Nice naar de
Parijse voorstad Suresnes.
De rekening zullen wij, klanten, in de
komende weken wel gepresenteerd krlj-
SEigen, want de wasbaas heeft door laten
schemeren, dat de prijzen omhoog gaan.
Zoals alles hier in Frankrijk geleide-
I96fl]ijk stijgt. Langzaam, maar zeker. Van
ne op de andere dag vraagt de
patron van onze bistro voor een kop
koffie aan de comptoir 55 in plaats
van 50 centime. Zestig centime als we
"41n op een stoe' ^tj Ka^n zitten. Wat
nv (moeten we? De cafés mijden en voor
as taan een kop koffie thuis drinken? Maar
ti «daarmee verdwijnt een stuk aardigheid
re jlian het Parijse leven. De gezelligheid
■re i -&n het slurpen van een kop koffie aan
t"fde bar en luisteren naar de verhalen.
ajJ~ dat de slechte zomer te danken is aön
de bewoners van Mars^die wraak nemen
se* omdat wij onze satellieten en automa
tische fotografen op hen afsturen, zouden
jJwe niet graag missen.
Ij Weer onder elkaar
UU Het volle PariJs heeft dus wel voor
delen. We zijn weer onder elkaar. De
buitenlandse toeristen zijn weg. Op de
grote boulevards en op de terrassen kun
nen wij elkaar weer in het Frans aan
spreken. Eén van de nadelen is het weer
sterk toegenomen verkeer. In de vakan
tiemaand augustus reden wij uit Sures-
nes naar de binnenstad in twintig minu
ten. Over de Champs Elysées, als de
verkeerslichten een beetje meewerkten
en achter elkaar op groen floepten, met
zeventig, tachtig kilometer per uur. Na
1 september wordt het van huis naar
de binnenstad weer drie kwartier en
's avonds, op het spitsuur, een goed uur.
Ook is een nadeel, dat de hulpagenten,
die betaald worden om te bekeuren,
weer van verlof térug zijn. In de twee
vakantiemaanden juli en augustus ge
loofden de paar ln Parijs achtergebleven
agenten het wel. Als zij zagen dat een
automobilist in zijn auto dook om stille
tjes in de blauwe zone de parkeerschijf
te verzetten wat normaal een dood
zonde Is en met een dubbele boete wordt
gestraft keken zij de andere kant Uit
en deden of hun neus bloedde. Maar met
een hulpagent valt niet te marchan
deren. Zijn boekje met de bekende
blauwe bonnetjes zit los ip zijn zak. Als
hij niet 's avonds op het commissariaat
van politie zoveel bekeuringen
franc per stuk inlevert, deugt hij niet
voor zijn vak. I
Dodenhoekje
Komkommertijd of niet: ergens op eer
binnenpagina, weggedrukt in een onlees-
De winkeliers
bare hoek. kan men lezen, dat in het
weekeind zo'n zeventig, tachtig mensen
op de weg door ongelukken om het leven
zijn gekomen. Ieder jaar 11.000 doden en
200.000 gewonden. In de afgelopen tien
jaar, alleen door verkeersongelukken op
de weg, 72.000 doden en 1.800.000 gewon
den, van wie 500.000 voor hun verdere
leven verminkt.
De Paris Jour heeft de kat de bel
aangebonden en het oordeel gevraagd
van Maurice Trintignant, een van Fr ank
rijks bekendste coureurs, die vijfmaal
het kampioenschap van Frankrijk op
zijn naam heeft staan. Maurice houdt
snelle wagens en ls
snelheidsbeperking
op de weg. Wie hard wil rijden, moet
aar gaan, op voorwaarde,
dat hij over de nodige capaciteiten be
schikt om snel te kunnen rijden. Mau
rice stelt voor. dat de overheid voortaan
drie soorten rijbewijzen verstrekt: een
rood. een oranje en een groen. Met een
rood rijbewijs zal de automobilist niet
sneller mogen rijden dan 120 kilometer
per uur en aan een streng examen
moeten worden onderworpen. Hij zal
niet alleen de code de la route (ver
keersreglement) van bulten moeten ken
nen, maar ook op gladde wegen moeten
kunnen slippen, juist afstand weten te
schatten en bochten kunnen nemen met
100 kilometer snelheid. Het oranje rij
bewijs zou geldig moeten zijn voor maxi
mum 150 en het groene rijbewijs voor
maximum 175 kilometer. Vanzelfsprekend
wil Maurice aan ieder rijbewijs een
strenge medische keuring verbinden, zo
dat voortaan uitgesloten is. dat Iemand
met een slecht gezichtsvermogen 150
kilometer of harder rijdt.
ROME Een vroe
gere medewerker van
prof. Robert Oppenhei-
mer heeft in Italië een
boek gepubliceerd,
waarin hij een zware
aanval doet op de schep
per van de atoombom.
De wereldberoemde
atoomgeleerde, die zo
wel wetenschappelijk
als moreel een groot
aanzien in de gehele we
reld geniet, wordt hierin
niet meer en niet minder
dan dubbel spel, politie
ke onbetrouwbaarheid,
verraad van een vriend
e.d. verweten, in een
dusdanige scherpte en
gestaafd met zo veel
moeilijk te betwisten
documenten, dat het
Italiaanse publiek, dat
van deze beschuldigin
gen merkwaardiger
wijze vóór alle overige
landen kon kennis ne
men, zich met enige
spanning afvraagt of
daarmede de mythe Op-
penheimer een zware
deuk gekregen heeft. In
ieder geval wacht men
hier op de eerste reacties
van Oppenheimer en uit
Amerika.
Het boek waarvan we spre
ken draagt de titel: „Comin-
clo ad Hiroshima'- (Het be
gon in Hiro6jima). uitgeve
rij Edtzioni de Oomunitè.
De auteur is de Amerikaan,
prof. Haakon Chevalier, die
op het ogenblik in vrij be
scheiden omstandigheden in
Frankrijk leeft. Het verhaal
van Chevalier komt- in het
kort hierop neer: de auteur
heeft ln de oorlog en daarna
met Oppenheimer samen
gewerkt in het Amerikaanse atoomcentrum Los Alamos. Dit
contact tussen Chevalier en Oppenheimer heeft ln het geheel
acht jaar geduurd. In deze tijd heeft Chevalier de atoom
geleerde als mens en trouwe geïnteresseerde vriend leren
kennen, die vooral zijn medeleven met de lotgevallen van
Chevalier toonde, toen deze zijn baan verloor en peen werk
meer kon vinden, omdat de Amerikaanse veiligheidsdienst
tegen hem bezwaren gemaakt had. Chevalier, een tijd pro
fessor aan de universiteit van Califomië, moest tenslotte
Amerika verlaten en in Frankrijk een baan zoeken. Pas
later, veel later, ontdekte Chevalier tot zijn grote verbazing
en verontwaardiging dat niemand anders dan Oppenheimer
de oorzaak van al deze moeilijkheden en de aanleiding tot
de regering gevraagd. Geen principieel het einde van zijn wetenschappelijke carrière was. Zo stelt
bezwaar, heeft de minister van Binnen- Chevalier het tenminste ln zijn boek voor en hij voert hier-
landse Zaken geantwoord, maar het voor- voor argumenten en documenten aan die op het eerste ge
stel stuit af op financiële moeilijkheden. 1 zicht moeil'jk te ontzenuwen zijn.
Om slipscholen te bouwen zou men over- De feiten blijken namelijk uit de in 1954 gepubliceerde
al in Frankrijk moeten beschikken over i notulen van de commissie van onderzoek, die met het geval
snelheldsbanen als die op Montlhéry en belast was. Hieruit, uit de briefwisseling tussen Chevalier
daan-oor is geen geld. en Oppenheimer en uit de beweringen van Chevalier zelf. zou
kunnen worden opgemaakt dat Oppenheimer op zijn minst
een hoogst merkwaardig en moeilijk te verantwoorden ge
drag aan de dag legde. In augustus 1943, zo ls in het boek
van de Amerikaans-Franse "professor Chevalier te lezen, heeft
Oppenheimtr aan de kolonel van de Amerikaanse veiligheids
dienst in Los Alamos, de heer Pash, medegedeeld dat in het
atoomcentrum een Engelse ingenieur werkte, mr. Eltenton,
die tevoren enkele jaren in Rusland gewerkt had en die nu
een Amerikaanse medewerker van Oppenheimer verzocht,
vinden wij het onrechtvaardig, dat de Amerikaanse atoomgeleerden voor een uitwisseling van er-
machintst van een sneltrein Milaan— varing en itennls met Russische atoomgeleerden te winnen.
Parijs, die misschien niet eens door eigen Oppenheimer wilde eerst de naam van zijn Amerikaanse
schuld het rode licht niet heeft gezien, medewerker niet noemen, maar zei dat deze Amerikaan reeds
zijn betrekking kwijt raakt en dat eenmet enkele geleerden contact opgenomen had. Een paar
wilde automobilist, door wiens schuld maanden later noemde Oppenheimer de naam van zijn me-
doden en gewonden vallen, gestraft wordt dewerker aan generaal Groves: de man heette Chevalier
met tijdelijke intrekking van zijn rij- Hiervan heeft Chevalier pas veel later gehoord. Hij was
bewijs. I wel reeds in 1946 over deze kwestie ondervraagd en gaf toe
Voorlopig zullen de wekelijkse staatjes
van zestig tot tachtig doden per week
eind nog wel niet uit de Parijse kranten
verdwijnen. Wij zijn er zo aan gewend
geraakt dat wij nauwelijks meer opkijken
als dat schrikbarend aantal doden en
gewonden door de nieuwsomroepers voor
de radio wordt voorgelezen. Hoogs:
dat hij door de Engelsman Eltenton was benaderd, doch dat
hij hierover slechts met één persoon had gesproken: zijn
baas Oppenheimer. toen voorzitter van de atoomcommissie
die het atoomcentrum beheerde. Chevalier had toen niet het
minste vermoeden dat het Oppenheimer was. die hem ln
het kwade licht had gezet.
Een „idioot"
Uit het onderzoek, dat ln de tijd van het McCarthyisme. dus
ln 1954. tegen Oppenheimer was ingesteld, blijkt nu dat Op
penheimer gedurende de ondervraging verzocht werd te ver
klaren waarom hij Chevalier in deze gevaarlijke positie had
gebracht. Uit de antwoorden van Oppenheimer ls te conclu
deren dat de zaak verzonnen werd en wel „pmdat Chevalier
dat Chevalier onschuldig was, terwijl hij hem ln 1943 aan een
een Idioot was", zoals zich Oppenheimer moet hebben uitge
drukt. In 1954 heeft Oppenheimer dus praktisch toegegeven
vreselijke verdenking blootgesteld had.
Chevalier vertelt uitvoerig van de grote menselijke belang
stelling van Oppenheimer in al die Jaren, van zijn bereidheid
hem te helpen etc. en hij toont deze houding van de atoom
geleerde aan de hand van authentieke brieven aan. Hij ver
klaart 't gedrag van Oppenheimer: diens vroegere marxis
tische overtuiging, die volgens hem zeker tot '40 heeft ge
duurd, z'n vrees voor 'n Duitse overwinning, die hem ertoe
rbacht tegenover de Russen toegevend te zijn, en temdotte t
vermetele zelfbewustzijn dat Oppenheimer meer en meer ver
vulde toen hij rich van de enorme betekenis van zijn schep
ping, de atoombom, bewust werd.
In dit geheel nieuwe beeld van de grote geleerde Oppenheimer
zijn hier zeker enkele vertekeningen aangebrachtdie door
persoonlijke tegenstellingen en verschil van temperament, door
jaloezie en misverstand, zullen zijn ontstaan. Een aantal feiten
echter die Chevalier noemt en met documenten staaft, vragen
tenminste een opheldering.
Duitsers voor de vraag:
(Van een oneer redacteuren)
DEN HAAO Achtendertig en
Schaumburg zou willen terugzien. Er-
hard is architect en toonbeeld van
- I Duitslands welvaren na de oorlog, en
half miljoen W«.t<hüt.e kleaer, moeten me( r0cht en re„en kan hlj z|Jf'
zers voorhouden: nog nooit had u het
zo goed: er is zekerheid tegenover het
buitenland door de band met de
De drukte op de Champs Elysèes die in augustus wat us ujyenumen, i.
I gekeerd. Eindeloze rijen auto's kruipen omhoog of dalen omlaag
Place de l'Etoile t
e Are de Triomphe oprijst.
morgen hun stem geven aan de christen
democratische „Sleherhelt" of het „Sl-
cher 1st sicher" van de Sl'D. Met deze
verzekering dat het bij hen het beste
is kijken Erhard en Brandt vanaf de
aanplakzuilen naar het Duitse volk: „1
kunst 's nachts rustig slapen want wij
geven u zekerheid", zegt Erhard, en
Brandt daaroverheen: „Eenmaal moet
u het toch eens proberenwant met
de socialisten aan het bewind wordt al
les noch mal so schön".
De kiezers staan voor een moeilijke
keus nu de socialisten zich hebben mees
ter gemaakt van het succesrecept dat
de CDU-CSU al zestien jaar aan de
Duitser heeft voorgeschoteld. De 68-ja-
rige Erhard ls er als minister' van Eco
nomische Zaken geweldig populair mee
geworden, en die populariteit heeft hij
als kanselier maar niet '-«innen verlie-
jzen. Erhard verkeert in de merkwaar
dige positie dat men hem geen al te
beste kanselier vindt, maar dat de gro-lln populariteit
Itfe meerderheid herti toch in palels'Erhard. Een
NAVO-partners en in het binnenland
omdat met de komst van de welvaart
de werkeloosheid is uitgebannen.
Minder populair
Brandt kan hier weinig tegen inbren
gen. De 51-jarige burgemeester van Ber
lijn heeft zijn kritiek gericht op de stij
gende prijzen, op de verwaarlozing van
de openbare gezondheidszorg en het
onderwijs. De Duitse socialisten hebben
ervoor gewaakt hun Engelse collega's
na te volgen door te dreigen -net na
tionalisatie van industrieën. De parti
culiere eigendommen zullen niet wor
den aangetast wanneer de SPD aan de
regering komt. Maar het is de vraag of
dit voldoende is om de party de meer
derheid te geven. Willy Brandt haalt het
•n.naal niet bij prof.
e nederlaag van
Brandt hij heeft in 1961 al van Ade
nauer verloren zou weieens kunnen
betekenen dat hij zijn plaats de volgen
der keer moet afstaan aan b.v. Frits
Erler, de leider van de fractie in de
bondsdag.
Op het terrein van de buitenlandse po
litiek bestaat tussen beide partijen nau
welijks verschil van mening. Ook Brandt
geeft volledig steun aan de allianties
die Duitsland weer op de been hebben
geholpen: de NAVO en de EEG. Als
Westduitser is hij anti-communist en
voorstander van een nauw bondgenoot
schap met de Verenigde Staten. Natuur
lijk zijn er verschillen met de CHU:
beide partijen willen praten over de
Duitse hereniging, maar Brandt wil dit
rechtstreeks met Moskou, terwijl de
CDU het gesprek via Washington, Lon
den en Parijs wil laten lopen.
Belde kandidaten hebben hun verkie
zingsstrijd met veel energie gevoerd.
Erhard heeft er de laatste maand zo'n
18.000 kilometer voor afgelegd en
Brandt zelfs 30.000. Belden hebben in
honderden redevoeringen hun argumeii-
naar voren gebracht, maar toch
voor betrekkelijk weinig vuurwerk ge-ide liberale leider dr. Erich Mende, dat
zorgd. De eanipagne Is niet te vergellj- oud-minister Franz-Joseph Strauss niet
ken geweest met Mjvoorbecwd de Anie- in het kabinet wordt opgenomen. En dit
rfkoanse of Britse verkiezingsstrijd van kan de CDU moeilijkheden opleveren
de laatste jaren. Het vuur Is meer van met de CSU waarvan de oud-minister
andere zijde gekomen: van Adenauer van Defensie voorzitter is. Strauss heeft
die liet Amerikaanse outwapeningsplan drie jaar geleden zijn post moeten op-
in (ienève Ineens „monstueus en ge- geven na de arrestatie van een journa-
vaarlljk" noemde en korte tijd later list In Spanje en onjuiste voorlichting
verklaarde dat een grote coalitie met van de Bondsdag. Maar Strauss telt
de socialisten misschien wel een goed nog mee: hij is briljant en ener-
idee zou zijn. Dit laatste is een idee dnt j giek en, volgens zijn tegenstanders, ge-
Erhard helemaal niet aanstaat. 1 vaarlljk ambitieus.
Coalitie? In totaa' nemen elf partijen aan d«
verkiezingen deel. De meeste maken
Toch bestaat de mogelijkheid dat de evenwel geen kans ook maar een enke
uitslag van de verkiezingen ertoe gaat le zetel in de Bondsdag te verkrijgen,
leiden. De CDU-CSU had ln 1961 met Een uitzondering hierop zouden kunnen
242 zetels (tegenover 190 van de SDP)j vormen de communistische „Deutsche
de steun nodig va nde liberale FDP (67) j Friedens Union" en de neo-nazlstische
om een regering te kunnen vormen. „Nationaldemokratische Partei Deutsch-
Wanneer de beide grote partijen elkaarl lands", waarvan enkele kandidaten on
zondag in evenwicht houden een ab-j langs een bloemenhulde hebben ge-
solute meerderheid voor een van belde: bracht aan de graven van enkele "top-
zit er nauwelijks in dan komt op-1 nazi-oorlogsmisdadigers bij de gevan-
nieuw de FDP „op de wip" te zitten.genis van Landsberg. Want ook het ver-
Maar voorwaarde voor deelname aan leden heeft In het Duitsland van. van
een nieuw» regering met de CDU la voor' daag nog niet afgedaan.
