VOOR REINHARD GEHLEN
BESTAAN GEEN GEHEIMEN
Medewerkers gered uit hol leeuw
Geheime dienst heeft ogen en oren
achter het ijzeren gordijn
Amerikaanse neger voelt zich superieur
V.N-negerdiplomaten niet geaccepteerd
196 ZAÏiiRDAG 11 SEPTEMBER 1965
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 9
Dezer dagen verluidde uit Bonn, dat
de chef van de Inlichtingendienst van
de Bondsrepubliek Duitsland, gene
raal Gehlen als zodanig zal terug
treden. Hy zou voortijdig gepensio
neerd worden. Gehlen was een bui
tengewoon knap leider van de ge
heime dienst van de Bondsrepubliek,
zoals hy tevoren in dienst was van
de geallieerden en daarvoor van
Canaris, de militaire afweer onder
Hitler, die met de Pührer voortdurend
overhoop lag. De reden dat Gehlen
voortijdig heen gaat Is te wyten aan
spanningen tussen hem en de rege
ring ook reeds de regering-
Adenauer. Tydens de beruchte Spie-
gel-affaire bleek van deze spanningen
voor de eerste maal. Men verwyt
Gehlen ook, dat zyn dienst tekort ge
schoten is door niet het minste te
weten gekomen te zijn over het voor
nemen van Uibricht op 13 augustus
1963 de muur door Berlyn op te rich
ten. Wat er ook van zy, niet alleen
de Bondsrepubliek Duitsland maar
ook de geallieerden verliezen even
tueel In Gehlen 'n eerste klasse kracht
In de spionage en spionage-afweer.
aoort tank, die gebruikt werd bij
(Van een m
BONN Ontelbaar zijn de berichten en de
egenden, die zich in Oost en West in de laatste
ijd rondom de Westduitse geheime dienst van
generaal Gehlen hebben gevormd. Veel van zijn
t taaie verbetenheid en zonder genade ge
voerde spionage-oorlog tegen het Oostblok zal
nooit of te nimmer in de openbaarheid gebracht
worden. De namen van zijn medewerkers zullen
nooit of te nimmer in een geschiedenisboek
opduiken, maar wat door hen gedaan werd is al
geschiedenis geworden. Om begrijpelijke rede
nen is het bovendien nog veel te vroeg om veel
daarvan thans reeds in de openbaarheid te
brengen.
De chef van deze spionage-organisatie
is luitenant-generaal b.d. Reinhard
Gehlen. Foto's, die van hem bestaan,
dateren nog uit de laatste oorlog. Nieu
we opnamen bestaan nauwelijks. De
hoogstens twintig personen, die hem
leerAelijk kennen, beschrijvend hem als
ff'fl slank persoon, middelgroot, niet
jeugdige bewegelijkheid en waakzame
fc De Sovjet-Russische geheime dienst
I betaalde alleen al voor het aangaan
van vriendschapsbetrekkingen met zijn
dochter eens aan iemand 25.000 gulden.
Gehlen werd in 1902 in Erfurt gebo
ren, bezocht daar het gymnasium en
werd reeds op betrekkelijk jeugdige
leeftijd in 1937 in de Generale Staf op
genomen.
Gedurende de oorlog met de Sovjet-
Unie vertrouwde men de jonge luite
nant-kolonel Gehlen de afdeling „Bui-
tenlandse legermachten-Oost" toe. Zijn
taak was een eigen inlichtingendienst op
te bouwen, die informaties moest inza
melen achter het Russische front be-
i treffende transporten, afweer van spio
nage en het bedrijven van contra-spio-
VERBLUFFEND
Reeds na korte tijd waren zijn suc
cessen verbluffend. Zijn met bijna hui-
j veringwekkende nauwkeurigheid gedane
voorspellingen werden algemeen als een
soort doorslag van de operatieplannen
van de tegenpartij bezien. Toen de intus
sen tot luitenant-generaal bevorderde
Gehlen echter in februari 1945 Hitier
die hem wegens zijn religieuze houding
en onverbloemde analysen niet kon
luchten de nauwkeurige plannen voor
de stormaanval van de Russen op Ber
lijn voorlegde, wilde deze hem voor de
krijgsraad brengen. Het kwam niet
meer zover, want Berlijn capituleerde.
Intussen had Gehlen zijn groot ar
chief op een veilige plaats in Opper-
Beieren opgeslagen, waar hij zich door
de Amerikaanse troepen gevangen liet
nemen. De Amerikaanse bevelhebber
in het ressort waar Gehlen gevangen
werd, had reeds onmiddellijk begrepen
welk gevaar de Sovjet-Unie voor de vrije
wereld werd, met als gevolg, dat Gehlen
van 't Counter Intelligence Corps (CIC)
zijn archief terugkreeg en hij en zijn
medewerkers het krijgsgevangenen
kamp konden verlaten. Nog in hetzelf
de jaar 1945 vloog hij naar Washington,
waar hoge militairen hem aanboden, zijn
het enige ingespeelde en nog functio
nerende informatie-apparaat tegen
het Oosten verder onder Amerikaanse
hoede <te stellen. Zijn spionagedienst
nam de werkzaamheden weer op, ont
ving in het begin daarvoor vijf miljoen
dollars, welk fonds vele malen werd ver
hoogd.
Intussen is het apparaat als officiële
„Bundesnachrichtendienst" onder West
duits gezag gesteld en ressorteert onder
het bureau van de bondskanselier in
Bonn. De gehele organisatie is als
een internationaal handelskantoor op
gebouwd. Aan de spits staat de direc
teur-generaal, gevestigd in een sterk
bewaakt landgoed bij Pullaeh, ten
zuiden van München. In deze cen
trale, waar zich het radiocentrum en 't
hoofdbureau van de koerierdienst be
vinden zijn meer dan vierhonderd mili
taire, technische en economische ex
perts te werk gesteld.
De totale onderbouw is op schijn-
firma's opgebouwd en bestaat uit
„algemene vertegenwoordigingen", die
op hun beurt vijf ondervertegenwoordi-
"T
gingen onder zich hebben met enige fili
alen. Deze filialen staan in verbinding
met de „residenties" aan de andere zij
de van het ijzeren Gordijn.
De residenties beschikken in het al
gemeen over twee marconisten, twee
koeriers en enige V-mannen (berichten-
brengers)Geen enkele agentengroep mag
daarom de andere groepen kennen.
Op de dag van heden werken op deze
wijze in het gehele Oostblok tot in
Rood-China waarschijnlijk ongeveer
7500 agenten in hogere militaire, poli
tieke en economische posities voor Geh
len. Het zijn mannen en vrouwen van
allerlei nationaliteiten en verschillende
leeftijd, die hun leven voortdurend op
het spel zetten, die op nauwkeurig vast
gestelde tijden hun klein seinapparaat
bedienen of die als koeriers met ver
valste papieren de trein- en verkeers
controles van het Oosten passeren.
NIET ALTIJD SUCCES
Een grote tegenslag was destijds het
geval-Geyer, die eerst voor Gehlen ge
werkt had, daarna door de Oostduitse
Staats Sicherheits Dienst (SSD) gearres
teerd werd en tenslotte als contra-spion
in zijn voormalige filiaal van de Geh-
len-Dienst werd binnengeloodst. Dit fi
liaal manipuleerde in verband met een
reorganisatie in strijd met de grondre
gels van de Dienst met meer dan twin
tig vertrouwenslieden in de Sovjetzone.
Op een goede nacht kon Geyer in de
brandkast komen, vond de namen van
deze lieden en vluchtte ermee naar zijn
opdrachtgevers in het Oosten.
Ondanks de direct getroffen tegen
maatregelen werden bijna alle mede
werkers aangehouden. Aan een van hen
beloofde de SSD straffeloosheid en zet
te hem op het spoor van de leider van
het Gehlen-fillaal 120a in West-Berlijn,
Haase. Toen deze op een nacht een
speciale telefoonkabel over de sectoren-
grens wilde leggen, werd hij door een
op de loer liggend SSD-overvalcom-
mando overvallen en ontvoerd. De
meeste medewerkers in de Oostzone
konden op tijd gewaarschuwd worden.
Door de show-processen werd in
middels het een en ander over de werk
wijze van de Dienst-Gehlen bekend. Zo
bracht de medewerker Miesera van het
Verkeersministerie in de Sovjetzone zijn
opdrachtgever voortdurend op de hoog
te over het gehele spoorlijnnet in de zo
ne, in Polen en de hoofdlijnen in Rus
land. Toen de Centrale in Pullaeh op
grond van verscheidene informaties de
aanhouding van Miesera verwachtte zond
men hem een telegram met het ver
zoek „twee theatérkaarten te bezorgen",
het sein voor een onmiddellijke vlucht.
Door toeval kreeg Miesera dit tele
gram te laat.
In zijn proces nam hij zijn doodvonnis
zonder enige uiterlijke opwinding aan.
De grote onberekenbare factor „toe
val" liet ook een van de vele koeriers in
de val lopen, dat zijn die medewerkers
die geregeld in de zone gaan om daar
op bepaalde, regelmatig wisselende
bergplaatsen achtergelaten berichten
af te halen. Een van deze „dode brie
venbussen" bevond zich in een uitge
holde paal van een hek in een groot
park van Thllrlngen en bevatte be
langrijke aantekeningen over de daar
aanwezige oorlogsindustrie, zowel als
over wijzigingen in het Russische le
ger. Enkele van deze mededelingen
kwamen van de chef-secretaresse van
een hoge Sovjetzonale staatsfnatantie.
Gedurende lange tijd achtereen foto
grafeerde een andere helper met een
kleinbeeld-camera alle belangrijke do
cumenten uit het „staatssecretariaat
voor motorisch vervoer en wegenver
zorging" in OoBt-Berlijn zowel als van
de Oder-Neissegrens.
Behalve zijn zeer groot organisatie
talent is Gehlens kracht, dat hij onder
zijn heimelijke medewerkers een groot
aantal idealisten telt in tegenstelling
tot de spionnen van de Oostelijke spio
nagediensten, die sedert het einde van
de oorlog hun hulpkrachten meestal ko
pen. Terwijl de Oostelijke spionage
diensten hun mensen op een gegeven
ogenblik zonder erbarmen in de steek
laten, haalt - de Inlichtingendienst van
de Bondsrepubliek zijn V-mannen bij di
rect gevaar terug en brengt ze ergens
naar het Westen.
Dit geldt zelfs dan, als deze Geh-
len-man midden tussen de Sovjetzonale
geheime politie zit en daardoor over
onschatbaar materiaal beschikt.
Typisch voor deze houding is het ge-
val-Grausch. Deze vervoersvakman, die
door de Goerdeler-kring van 20 juli 1944
als toekomstige Duitse Verkeersminis
ter na Hitiers val was uitgezocht, werk
te sinds 1947 met de SSD-chef Wollwe-
ber samen.
drachtgevers als een succesvol Sovjet-
Russische spion, terwijl hij in werke
lijkheid voor Gehlen werkte. Dit kat- en
muisspel duurde lang, tot 'n vérder door
zetten te riskant wend. Men bracht Vogel
in veiligheid.
In hoever Gehlen overigens in de vij
andelijke spionagedienst kon binnen
dringen en daar plannen, spionnen en af-
weermaatregelen tegen zijn eigen werk
zaamheden kon achterhalen, is natuur
lijk moeilijk te beoordelen. Een aan
wijzing echter: op een goede dag wilde
de SSD het in de loop van de tijd in Dres
den achterhaalde Gehlen-net vernieti
gen. Alles was voor een grote propagan-
daveldtocht voorbereid. Vierentwintig
uur voor de geplande aanhoudingsgolf
werd Gehlen door zijn tegenspion in het
SSD-rainisterie gewaarschuwd. Onmid
dellijk werd aan de in gevaar verkeren
de medewerkers een waarschuwing ge
zonden en nagenoeg allen konden ontko
men. Jarenlang was Gehlen ook in
staat, de code van de zonale geheime
politie te ontcijferen en aldus radioge
sprekken af te luisteren. Een grote spi-
onage-actie die haar voelhorens tot in
Bonner ministeries kon uitstrekken,
werd van achter opgerold ook weer
door de dubbelagenten van Gehlen. In
verscheiden' gevallen kon hij spionage-
groepen van hun Oostelijke centrales
ongemerkt losweken, zodat dezen in
goed vertrouwen hun berichten in plaat3
sche autoriteiten de leiders van
de Tsjechische spionage tegen
de geallieerde troepen in West-
Duitsland wantrouwden. Een koerier
werd naar de toenmalige centrale de
zer leiders in Karlsbad gezonden en
daar in contact gebracht met de leiden
de spionnen Jearbek en Fejfar een
onderneming op leven en dood en
hun werd tot hun stomme verbazing
botweg Westelijke hulp aangeboden.
Als tegenprestatie wenste men de lijst
met namen van alle Tsjechische spion
nen in West-Duitsland, al de doorsla
gen van hun berichten alsmede de code
en alle bereikbare papieren van de
Prager Geheime Dienst.
In een bijna ongelooflijke hold-up
werden de beide Tsjechische spionage-
leiders met hun acht ondergeschikten
in twee auto's over de Duits-Tsjechische
grens gebracht. In de kortst mogelijke
tijd werd In het Westen de hele
Tsjechische spionagerlng opgedoekt.
Tegelijkertijd lokte men de opperste
leider van de Tsjechische Ge
heime Dienst Koska naar München.
waar hij meteen reeds in de trein aan
gehouden werd.
Het geldt als zeker, dat de Inlich
tingendienst van Gehlen ook medewer
kers heeft in het officierkorps van het
Russische leger. De alom verbreide
iiwuuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiil
I iiiiiifliiiiiiioniiiiiiiiiiiiiniiiii
totdat hij in november 1953
Westen gehaald werd. Zes jaren lang
was hij onder de deknaam Brutus me
dewerker van Gehlen geweest. Hetzelf
de was 't geval met het dubbele spel
van de Oostzonale uraniumgeoloog
Klaus Vogel, die door de Sovjet-Russi
sche geheime dienst tot spionagedien-
ten was geprest en op het spoor van een
Gehlen-filiaal was gezet. Deze „draai
de hem om", voorzag hem met zorgvul
dig geprepareerd „spelmateriaal" (dat
is echt schijnende, echter vervalste be
richten) voor de MWD.
Vogel gold voor zijn Russische op-
Gezien de houding der bevolking als
ook van bepaalde kringen onder de
officiële beambten, neemt men aan dat
de Dienst-Gehlen in Polen over de beste
informatiebronnen beschikt.
Voor een paar jaren gelukte het
zelfs de conferentie van het militaire
pact van Warschau met een klein
bandapparaatje af te tappen. Dat een
dergelijke coupe mogelijk is, bewijst 'n
voorval uit TsjechorSlowakije.
Op een goede dag ervoer men in Pul-
lach, dat de Tsjechische communisti-
mening, dat men niet ongemerkt in de
Sovjet-Unie kan geraken en daar rond
reizen, is reeds lang door de feiten
weerlegd. Het klinkt als een sprookje:
bij het einde van de laatste oorlog gaf
Gehlen aan jonge anti-communistische
Russen de opdracht, zich in de partij
langzaam naar hoge posities op te wer
ken en zich na vijf tot tien jaren weer
voor medewerking beschikbaar te stel
len. En inderdaad, meldden zich niet
weinigen later weer.
^tLAP
In januari 1959 werd in Bonn de
plaatsvervangende spionagechef van de
Een proces in Oost-Berlijn tegen
medewerkers van de diëtist Gehlen.
Iedere verdachte had zijn eigen
bewaker.
„Volksarmee" van de Duitse Sovjetzo
ne, luitenant-kolonel Dombrovski aan
het publiek voorgesteld. Kort voor zijn
vlucht had hij nog aan een grote splo-
nageconferentie met Sovjet-Russische
„afweer"-generaals in Moskou deelge
nomen. Deze klap, die Gehlen de com
munistische regeringen toediende, be
gon in 1957 daarmede, dat de leider van
de Oostberlijnse centrale, generaal-ma-
joor Linke door moedige medewerkers
van Gehlen van zijn dagboek zowel als
van een Eumtal geheime papieren besto
len werd. Zelfs verdwenen zijn aante
keningen over een interessante bespre
king met generaal-overste Sjtemko, de
chef van de militaire spionagedienst in
de Sovjet-Unie. Weliswaar ervoeren de
zonale Veiligheidsinstanties niet, dat hun
materiaal reeds lang in de Gehlen-cen-
trale bewerkt werd, maar het verliezen
van zijn documenten alteen was al vol
doende om Linke met pensioen te zen
den. De nietsvermoedende plaatsver
vanger Dombrovski kon zich door de
gebruikelijke „zelfkritiek" nog een keer
redden. Maar het „Spook" spookte ver
der in de Regatta-straat in Berlijn-Grü-
nau. Alle velletjes carbonpapier moes
ten des avonds worden geteld en ingele
verd, alle vellen papier moesten per suk
worden verantwoord en doorlopend wer
den gedurende de dag steekproeven ge
houden. Meer en meer werd aan de
plaatsvervangend^ chef gebrek aan
waakzaamheid verweten. En dat kan in
het Oostblok reeds tuchthuis betekenen.
Toen het voor hem praktisch onhoud
baar werd en de Dienst-Gehlen werk
te daar ijverig aan mee kreeg hij uit
Bonn het voorstel in handen gespeeld
over te lopen.
Dombrovski ging op het voorstel in,
verkreeg hulp en bracht enorm belang
rijke gegevens mee
De grote manoeuvres van het Oost
blok in de herfst van 1961 met 10.000
tanks en 700.000 soldaten werden in
Bonn eveneens nauwkeurig tot in de
tails geregistreerd.
Ook gedurende de laatste jaren heb
ben de berichten en overzichten van de
Dienst-Gehlen overal een legendarische
beroemdheid gekregen. Ook op de dag
van vandaag gaat de geluidloze oorlog
om berichten, informaties, met agenten
en tegenspionnen verder.
Dag na dag en nacht na nacht.
Politie schreeuwt
harder dan tegen
een blanke
NEW-YORK. (UPI) De diplomaat
uit Afrika kon zijn ogen niet geloven
toen hij tijdens de relletjes van 1964 in
Harlem, New-York, door een groep ne
gers werd aangevallen. Hoe konden ze
zo iets doen, vroeg hij zleh af, ik ben
zwarter dan zij. Hiermee is een van de
moeilijkheden geschetst waarmee bij
de Verenigde Naties in New-York geac
crediteerde Afrikaanse diplomaten te
maken hebben. Want ondanks alle ge
praat over broederschap en de Afri
kaanse persoonlijkheid, hebben veel
Het probleem wordt minder naarma
te de jaren verstrijken. Maar toch is 't
leven van een Afrikaanse diplomaat in
New-York nog een merkwaardige pa
radox. Cocktails in de suite van Adlai
Stevenson in Waldorf Astoria worden
gevolgd door een samenzijn met een
blanke Amerikaan die beledigende op
merkingen maakt over nikkers.
Bij de Verenigde Naties zijn momen
teel 35 Afrikaanse staten vertegenwoor
digd. Met hun staven en gezinnen vor
men hun vertegenwoordigers een groep
van ruim duizend personen.
Hoe passen de Afrikanen zich aan de
Verenigde Staten aan en hoe de
Amerikanen aan de Afrikanen
De meeste diplomaten lossen het pro
bleem op door zoveel mogelijk in eigen
kring te blijven. Dit geldt vooral voor
de Frans-sprekende groep. Ambassadeur
Achmed Baba Miske van Mauretanië,
al ruim 'n jaar in New-York, geeft toe
dat hij in die tijd praktisch geen En
gels heeft opgestoken. Het is niet nodig.
zegt hij, iedereen met wie ik te maken
krijg spreekt Frans. Bovendien spreekt
mijn vrouw Engels, zodat zij altijd kan
vertalen.
De Franssprekende Afrikanen
men een hecht verbonden groep. De
Engelssprekende groep is minder hecht
en heeft aanzienlijk meer contact met
Amerikaanse kringen, van negers
wel als blanken.
Weinig belangstelling
Een Afrikaanse diplomaat bij de Ver
enigde Naties die zich veel moeite geeft
om de positie van een Afrikaan in de
moderne samenleving toe te lichten, is
Simeon O. Adebo van Nlgerië. Beter
keus zou bezwaarlijk te maken zijn. In
zijn waaierende stamgewaden is
hij voor een Amerikaans publiek een
typische Afrikaan. Zijn Oxford-accent
groot gevoel voor humor overtuigen
zijn gehoor ervan dat Afrika niet alleen
meer «en toeristische attraotle ls.
De jongere Afrikaanse diplomaten
hebben er een gewoonte van gemaakt
's avonds naar Harlem te gaan waar
ze Amerikaanse negermeisjes ontmoe
ten die graag met hen wlendschap
sluiten. Dit op zich betekent al een ver
andering een Amerikaanse neger die
medewerker van het VN-secretarl-
aat was, zei dat hij tien jaar geleden
geen enkel meisje in Harlem kende dat
betrekkingen wilde met een Afrikaan.
Nu Is het zo, zei hij dat ze elkaar om
een Afrikaanse vriend verdringen.
Blanke Amerikanen, uitgezonderd de
genen die beroepshalve met Afrikaanse
diplomaten dn aanraking komen, zijn
geneigd zich te distantiëren. Theodore
Guinde-Yayos, eerste secretaris van de
Kongolese (Brazzaville) delegatie bij
de VN, woont drie jaar in New-York en
zegt dat hij met niet één Amerikaans
gezin bevriend is geraakt.
Ambassadeur Theodore Idzoemboeir
van het andere Kongo gelooft dat het
hem zit in communicatie. Als regel,
zegt hij, is de New-Yorker niet in ons
Afrikanen geïnteresseerd, al zou hij
ons misschien als eenling mogen. Ik
denk dat je het hem niet kwalijk kunt
nemen: ook bij ons thuis verkiest men
zich met zijn eigen zaken te bemoeien.
Niettemin zou het fijn zijn als Afrikaan
se diplomaten zich hier echt geaccep
teerd zouden kunnen voelen.
Hoge toon
Af en toe is er een krant die voorin
genomenheid tegen VN-diplomaten
propageert. Een voorbeeld ls een on
langs verschenen reeks artikelen waar
in de parkeervoorrechten die aan au
to's met DPL gegeven worden, aange
vallen werden.
Terecht of niet, de Afrikanen voelen
dat zij in dit opzicht in het bijzonder
slachtoffer zijn. Ik heb altijd het ge
voel, zegt Frank Karefa-Smart van
Sierra Leone, dat wanneer een politie
agent mij iets toeschreeuwt, hij niet
zo'n hoge toon zou aanslaan als ik
De New-Yorkse politie en de Ameri
kaanse vertegenwoordiging bij de VN
repliceren dat van discriminatie jegens
welke groep van diplomaten ook geen
sprake is, blank of zwart. Maar de
Afrikanen in New-York zijn door deze
verzekering hun gevoelens van het te
genovergestelde niet kwijtgeraakt.
