Een halve eeuw molenaar
op de „Zelden van Passe"
PI
r ff
PI
ill
1
i
m\
wmmuM
Willem Borst zette vijftig jaar
de wieken naar de wind
SÜSKE-WISKE
P
Eaw ook in nee natie
wmomme
mmmenmom
om fhmrm te Ba
smanen.
.sJAG 14 AUUUöiüü 1965
DELElDSh COUKAXSi i
PAL. io
OPZIJ VAN „DE HEL" in Zoeterwoude staat, diep in het wijde groene
land langs de Meerburger Wetering, een stoere molen. Al van ver zien
we zijn naar de hemel opgestoken kAiis en een tafereel, méér Hollands
dan dit, is niet mogelijk. Rondom de wazige einder, groen tot in het on
eindige, doorgesneden met sloten .vaarten en watergangen, dikwijls even
groen als het weidegras maar soms ook als een gekreukelde prent van de
strakke hemel erboven. Zwart en bont grazen er de koeien. Aan de brede
vaart ligt een zeug, die op een zeugenmanier een aantal biggen hun
dagelijkse menu oorzet. En diep in het land staat dan de „Zelden van
(Pksssj" 'iiüt. warm«tö in de zon en te spiegelen in het rimpelende water
van de wetering. Aan de overkant raast het moderne verkeer voorbij,
maar stoïcijns ziet de meer dan drie eeuwen oude reus daar op neer.
maar op een gegeven plaats houdt
/"\M ER TE KOMEN moesten we ook deze weg op weg te zijn en moe-
een eind „de hel" in, een land- ten we verder fietsen over een smal
schap met veel boerderijen en voor groen spoor van een grasdijk, tot ook
iedere hoeve een min of meer rus- deze zich verliest, nu in het water,
tiek bruggetje. Die weg krijgt ergens Een aantal knaapjes brengen daar
een abrupt einde. Een zijweg voert wat leven en vertier en spartelen, al
ons in de richting van de molen, dan niet hangend in een oude opge
blazen autoband, in het met riet en
andere oeverplanten omzoomde nat.
Langs de wetering moeten we ver
der om bij de molen te komen, via
overstappen aan damhekken over
een smal krom dijkje.
Dan komen we aan 's molenaars
woning. Ook daar is vertier van kin
deren langs de waterkant. De doch
ter des huizes viert haar verjaardag
en uit alle windstreken zijn de zus
ters en broers met man of vrouw en
nakomelingsschap komen overwip
pen.
Maar dat feest was niet de reden
van onze hellevaart. Ons bezoek gold
molenaar Willem Borst, die binnen
kort zijn gouden jubileum gaat vie
ren als voogd van de „Zelden van
Passé", de grote watermolen, die
vroeger alleen, tegenwoordig met
hulp van een gemaaltje elders in de
polder de vijfhonderd bunders van
de Groot-Westeindse polder van
overtollig water ontlast.
WILLEM BORST was 22 jaar, toen
hij 1 september 1915 als mole
naar de molen introk. Nu is hij 72.
Dat zie je hem overigens niet aan;
hij denkt er ook niet aan om „er mee
uit te scheiën". Wat moet je anders?
zegt ie.
Van oud molenaars geslacht is hij.
Hij werd in een molen geboren, de
Vlietmolen in Woubrugge, waar zijn
vader en zijn grootvader molenaars
waren. Als dertienjarige hielp hij
daar al mee met het dagelijkse werk,
maar toen hij oud genoeg was om
als volleerde zelf de stiel te gaan be
oefenen, werd hij de mulder van de
„Zelden van Passé".
Het bloed kruipt waar het niet
gaan kan. Op hun beurt zijn drie
Willemszonen ook molenaar gewor
den (dertien kinderen zagen op de
molen het eerste levenslicht). Een
zoon in Akersloot op de „Noorder
molen", een tweede in Wogmeer en
de derde in Krommenie. Dat zijn
overigens watermolens met een ma
chine, in tegenstelling met vaders
molen, die geheel van de wind af
hankelijk is. Tenslotte is er nog een
dochter getrouwd met de molenaar
van de „Doesmolen" onder Hoog-
made.
f"VE MOLEN is meer dan drie eeu-
wen oud, ze werd gebouwd in
1646. Tot voor kort heeft ze enkele
jaren als een afgeleefd wrak langs
de rijksweg gestaan en je kon er de
ribben van tellen. In 1962 is ze ge
restaureerd door de huidige eigenar
resse, de Rijnlandse Molenstichting,-
natuurlijk met flinke subsidies, want
molen-restauraties zijn duur. De
woonruimte in de molen is verhuurd
als weekeind verblijf aan een Haags
zakenman. Vroeger deed deze ruim
te dienst als warme winterwoning
voor het molenaarsgezin, 's zomers
trok men in het nabij staande huisje.
Willem Borst is trots op „zijn" mo
len. Het is de mooiste uit de wijde
omtrek, zegt ie en wij konden niet
anders dan ja-knikken. Wij zijn het
gevaarte met hem wezen bekijken.
We zijn langs de steile trappen ge
klommen tot in de kap met het grote
eikenhouten tandrad, dat door het
wiekenkruis tot draaien wordt ge
bracht. Dat rad grijpt met z'n tan
den in een haaks erop staand kleiner
wiel aan de top van de lijfdikke mo-
lenspil. Onder aan die spil zit weer
zo'n wiel, dat op zijn beurt het rad
doet draaien, waarop het ijzeren
schoepenwiel correspondeert, dat het
water uit de polder in de Meerbur
ger wetering „uitslaat". Zestig kubie
ke meter - dat is zestigduizend liter -
draait het rad er bij gunstige wind
iedere maalminuut uit. De wieken
zijn niet gestroomlijnd, dus missen
ze het lelijke en lompe van de z.g.
verdekkerde wieken, wèl zijn ze bij
de restauratie wat breder gemaakt,
ten behoeve van de windvang. De
wieken worden van de grond af naar
de wind gezet, daarom is het een
„onderkruier". De kap draait dan op
een groot aantal houten rollen over
de bovenkant van het vaste gedeelte.
Met verbazing hebben we gekeken
naar de zware eikenhouten balken
en spanten van het molengeraamte,
meer dan driehonderd jaar oud. Op
oude wijs vlakgehakt, want de schaaf
bestond toen nog niet. Op het schoe
penrad en de stenen molenvoet na,
is alles van hout. Zwaar en stoer en
voor eeuwen gebouwd, vol gebalde
kracht. Maar als de wind vat krijgt
op de brede wiekenvlucht, dan wordt
deze kracht tot één suizende en rui
sende beweging.
„Wat hebt u nu zoal te doen, als
er niet te malen valt?" vroegen we.
Zegt molenaar Borst:
„Och, er is altijd wel wat te doen,
maar meestal vis ik. Vroeger had ik
ook het visrecht in de polder, maar
dat is nu van de hengelaarsbond, die
er geregeld pootvis uitzet. Ik mag
nog wel een fuikie zetten voor pa
ling of zeelt, maar van de witvis
moet ik afblijven. Die is trouwens
niks waard en van brasem, die ze
vroeger „jodenvis" noemden, houd
ik niet. Hengelen doe ik nooit, want
dat gaat me al gauw vervelen.
Vroeger had ik aan die visserij nog
wel wat bijverdienste. Dat was wel
nodig ook, want toen ik op de molen
kwam was het loon drie gulden per
week. Daar kon je natuurlijk niet
van komen, al had je dan vrij wo
nen. Dat kun je trouwens van een
molenaarsloon nog niet, al zijn de
tijden veranderd; een watermolenaar
moet er wat bij hebben, 't zij een
boerenspulletje of wat anders. Mo
lenaars worden niet rijk, toen ik be
gon had ik niks en nou heb ik nog
niks".
Daaruit blijkt dan weer, dat het
oude liedje van de rijke molenaren-
bij-de-vleet, ook niet helemaal de
waarheid spreekt. Of de Zaanse mole
naren een uitzondering geweest zijn.
„Het IJ is breed, de Zaan is breed,
wie wil de Zaan bevaren? Men vindt
er molens bij de vleet en rijke mole
naren", zei dat oude rijm.
Maar hoe het zij, molenaar Borst
is er met z'n dertien kinderen toch
gekomen en hij is tevreden over en
met het leven. Hij kijkt naar de lucht
en weet wat er voor weer op komst
is. Dat heeft ie van jongsaf geleerd
en hij leert het dagelijks nog, zegt ie.
Als er gemalen moet worden draait
hij het wiekenhuis op de wind en
laat - als het nodig is - het gemaaltje
aan de Verlaatweg z'n eigen toer
gaan. Dat draait wel door, maar als
de molen maalt, moet je er bij zijn.
Zo leeft Willem Borst, de molenaar
van de „Zelden van Passé" al meer
dan een halve eeuw van wind en wa
ter. 1 September viert hij zijn gou-
ren jubileum in dienst van de Groot-
Westeindse polder. Dat gaat officieel
gevierd worden. U zult daar nog
meer van horen.
WILLEM PRINS.
„de nemecwnhwi
v<vn
Hor.: 1 lengtemaat (afk), 3 plaats
in Groningen, 9 uitroep, 11 bastaard
uitgang, 13 vervoermiddel, 14 rivier
n Engeland, 15 zuilengang in oud-
Athene, 17 eer, 18 palmboom, 19 vat
met een hengsel, 21 hebben sommige
schepen, 23 oude rekening (afk), 24
onzes inziens (afk), 26 voornaamw.,
27 soort onderwijs (afk), 29 welige
groei, 31 korte degen, 33 hoepel, 35
voegwoord, 36 vogel, 38 afkorting
van dyne, 39 kleur, 40 ongaarne, 41
uitroep, 42 volbloed Hollander (Ind),
44 lidwoord (Fr), 46 deel. van de on
derarm, 48 sportterm, 49 vreemde
munt, 51 rund, 52 voorzetsel, 54 lid
woord, 55 dam langs een water, 56
jongensnaam, 59 deel teken op een
klinker, 61 meisjesnaam, 62 vuur
(Mal), 64 plaats in Gelderl., 66 gra
vure, 67 gem. in N.H., 69 voorzetsel,
70 welaan, 71 rivier in Frankrijk, 72
rijschool (afk).
Vert.: 1 broeibak, 2 grondstof, 4
bijwoord, 5 inwendig lichaamsdeel,
6 voorzetsel, 7 gast, 8 staatsbedrijf
(afk), 9 plaats in Limb., 10 telwoord,
12 jongensnaam, 14 spoedig, 16 god
der liefde, 18 bloedhuis, 20 voedsel,
22 in het jaar der wereld (afk. Lat),
23 jongensnaam, 25 honigbij, 28 voor
zetsel, 30 hemelgeest, 31 een der
middelste Cycladen, 32 genieting, 34
nobele, 36 voorzetsel, 37 bosje haren,
41 ko9tjuffrouw, 43 achting, 45 smal
deel van een vloot, 46 rivier in Ita
lië, 47 gebloemd katoen, 49 wortel,
50 bekende afkorting, 53 scheik. ele
ment (afk), 54 titel (afk), 57 buurt
schap onder de Dr. gem. Borger, 58
zonderling, 59 telwoord, 60 voorzet
sel, 61 onderricht, 63 voor, 65 zijtak
Donau, 67 muzieknoot, 68 onbeken
de.
OPLOSSING VORIGE WEEK
Hor.: 2 mals, 6 onan, 10 RN, 12
Leersum, 14 v.e., 15 gom, 17 naast,
18 pol, 19 agama, 21 haard, 23 aard,
24 bes, 26 stee, 27 malta, 29 deken,
31 alert, 34 do, 35 An, 36 le, 37 os,
38 genie, 41 genre, 44 ereis, 47 iris,
50 pet, 51 eder, 53 Segre, 55 Peize,
56 pee, 57 Lesse, 60 nek, 61 et, 62
mastiek, 64 le, 65 kant, 66 knap.
Vert.: 1 orgaan, 3 al, 4 Lena, 5 sea,
6 Oss, 7 Nuth, 8 A.M., 9 kelder, 11
noga, 13 rakel, 14 vore, 16 Marie, 18
pater, 20 md, 22 as, 24 ban, 25 sta,
27 menie, 28 alles, 29 dog. 30 kan,
32 een, 33 toe, 39 enige, 40 Erp, 41
git, 42 rodin, 43 mispel, 45 eerst, 46
krekel, 48 reet, 49 sr, 51 Ee, 52 ezel,
54 elan, 55 peen, 58 Est, 59 sik, 62
ma, 63 ka.
EVEN NAPRATEN
Hoewel de toevloed in deze zomer
se week weer niet zo groot was als
we wel gewend zijn, waren er toch
nog heel wat goede (en enkele foute)
oplossingen, die ons per post bereik
ten of die door de oplossers in de
brievenbus van ons bureau werden
gedeponeerd. De gelukkige is dit
maal Ted Krom uit de Jacob Cats-
laan 49, te Leiden, die binnenkort
zijn prijs kan tegemoet zien.
B im. Me faalden!Cr motten ito te middelen
iebrnUft widen! Uilulltnjltentei
Luister,ïk hebJ
een nlm!
Hebben on lamtrih V miatïieêiedlooMeïL MsMskenei
teen eat...met Giéefried}eiettts te treuren omffono^X maar 'ns wu
dee, maar ik heb eenbeter
ideei Geef me een schaar!
