Castel Gandolfo,
schepping Papa Ratti
Ongeduld veroorzaakt
diplomatiek incident
Werk van Joep en Suzanne Nicolas
in Haarlems Bisschoppelijk museum
ZATERDAG 17 JULI 1965DE LEIDSE COURANT
„Sta op, idioot, wij zijn incognito. Herstel de scha
de, wij zullen hier huiten wachten". En zo ston
den daar in de vroege ochtend drie simpele pries
ters over een muurtje naar het heerlijke panora
ma te kijken, terwijl de chauffeur zwetend en (on
hoorbaar) vloekend zichzelf in een onherkenbare
toestand van smerigheid werkte, zoals het verwis
selen van een band in die dagen (in die dagen al-
leent nu eenmaal meebracht.
De boeren en buitenlui begonnc i nu langs te ko
men en al dra waren er enkele edelmoedige stoe
re knapen die zeiden: „Zullen we je een handje
helpen, makker, met dit karwei".Aldus geschied
de. Maar dat betekende natuurlijk ook, dat er een
bij was, die op een goed moment zei: „Hé, Bac
chus, is die ene niet de paus?". Ongelovige ver
bazing, toen zekerheid, vervolgens snelle totloop.
Letterlijk alies wat de paus nu precies niet had
gewild dus.
Incident
Dit verhaal stond 's middags in alle kranten en
leidde tot een regelrecht diplomatiek incident. Mus
solini was razend. Was dt Italiaanse staat niet ga
rant .v>or de veiligheid van de „gewijde persoon?"
En wat dacht die gewijde persoon dan wel als die
op eigen houtje op de meest indecente uren door
Italië g'ng plezierrijden En wat zou de gehele we
reldopinie hebben gezegd van hem, Mussolini, van
zijn geheime politie, van zijn regime, als er een
ongeluk was gebeurd om van een aanslag maar
helemaal te zwijgen? Kortom, de paus moest het
hoofd buigen (o, zo moeilijk voor juist deze man)
omdat de duce volkomen gelijk had. Het liep aldus
toch achteraf met een sisser af, maar de paus
kreeg een speciale motorbrigade toegewezen en
sindsdien werd bij zelfs het meest onbeduidende
uitstapje de pauselijke auto gevolgd door een lege
hofauto „als reserve". (Dit laatste duurde nog tot
de dood van Pius XII: pas paus Joannes voelde
zich In zijn enorme Mercedes veilig genoeg om die
reservewagen af te schaffen, maar het politie-es-
corte bestaat nog steeds en hoe).
Lustoord
In ieder geval maakte papp? Ratti van de zomer
residentie een vorstelijk lustoord, waar het gras
in het heetst van de zomer malsgroen blijft en waar
de meest uitheemse planten en bomen lustig ge
dijen, dank zij een vernuftig systeem van kunst
matige regen met water dat daartoe uit het diep
gelegen meer wordt gepompt. Machtige steen
eiken, grandioze terrassen, boompartijen, meters
hoge heggen gesnoeid als de antieke waterleidingen
in de Campagna Romana. En dan die modelboer
derij met een gigantische dekstier, geschenk aan
paus Joannes uit Nederland
Pius XII bracht elk jaar na het einde van de oor
log bijna zes volle maanden in het „Castello" door.
Paus Joannes is er telkens maar kort geweest, die
moest niets hebben van de rust en de stilte en had
liever dagelijks een wandeling door het snikhete
Rome Temaakl mensen zien, winkels kijken, een
woordje hier, een praatje daar.
Van paus Paulus kennen we nog niet zijn stelling
ten aanzien van de zomervilla. Hij is prozaïsch
aangelegd en zal nooit van zijn bijna bovenmense
lijk dagprogramma willen afzien; de hele rest komt
voor hem op de tweede plaats. Ook die zomerre
sidentie, ook een desnoods zeer korte vakantie.
Zelfs tijdens de recente uitzonderlijk zware hitte
golf heeft hij zijn dagindeling op geen detail ge
wijzigd, hoewel het halve hof en de hele curie hei
melijk zonder boordje en met open toog achter de
schrijftafels zaten te steunen van ellende in tempe
raturen, die soms tegen de veertig celsius aanlie
pen
CEN GEHEEL ander beeld van dé
kunstenaar krijgen we uit zijn
schilderijen. Een veelzijdig beeld,
want aan een bepaalde stijl heeft hij
Zich nooit gebonden. Uit veel van
zijn schilderijen proeft men overi
gens de glazenier, maar er hangen
enkele merkwaardige zelfportretten
en een zeer sterk doek uit 1946, een
portret van de kunstenares Gisele
van Waterschoot van der Gracht.
Een typische uitschieter is het dub-
bedportret van de twee dochters van
hét echtpaar. Volkomen bijna mid
deleeuws klassiek in wat wollige
pednture en zeer fraaie kleur, go-
tfhiek van opvatting. Enkele Lim
burgse en Amerikaanse tuinland
schappen laten een ontwikkeling
zien, die zowel toets als kleur be
treft: helderder en feller, maar ook
transparanter en wilder. Anderzijds
werkt Joep Nicolas veel met bruinen
én gelen, die het motief een sterk
indringend karakter geven zonder
a«vn de uitbundigheid van b.v. „De
wijndrinkers" tekort te doen. Een
recent werk is „Hosanna" (De in
tocht van Christus in Jeruzalem), dat
wel in zeer sterke mate de glazenier
De staatssecretaris van sociale zaken
en volksgezondheid, dr. A. J. H. Bar-
tels, deelt dit mee in antwoord op de
schriftelijke vraag van twee leden van
de Tweede Kamer, mevrouw Brauti-
gam (P. v. d. A.), en de heer Lam
berts (P. v. d. A.), of de consument
zelf enige mogelijkheid heeft om vast
te stellen, of een haring juist behan
deld is. De Kamerleden hadden dit ge
vraagd naar aanleiding van een waar
schuwing van het ministerie van so
ciale zaken en volksgezondheid inzake
de gevaren van het nuttigen van on
deugdelijk behandelde haring. Tot het
publiceren van deze waarschuwing is
niet overgegaan, omdat een goede con
trole op het behandelen van haring zou
ontbreken, zo zegt de staatssecretaris
in zijn antwoord. Er bestaat volgens
de staatssecretaris een goede controle,
maar zelfs deze vermag het aanbie
den aan het publiek van niet voldoen
de doorzouten haring niet geheel uit
sluiten. Dit wordt bevorderd door de
omstandigheid, dat zeer weinig zoute,
z.g. groene haring, bij een deel van
het publiek zeer in trek is, aldus dr.
Bartel*.
Het Zwitserse leger heeft een nieuw model slaapzak laten ontwikkelen,
die behalve als zodanig ook dienst zal kunnen doen als een dikke overjas.
Vooral bij winterse marsen door het hooggebergte zullen de Zwitserse
soldaten van deze combinatie veel plezier kunnen hebben. Ook wij in
onze „zomer".
(Van onze correspondent Jan Dijkgraaf)
ROME Over de vakantie der pausen schreef de
directeur van de zomerresidentie in Castel Gandol
fo ongeveer tien jaar geleden een bijzonder aan
trekkelijk boek en het stemt bijna weemoedig te
moeten zien hoe zo'n pauselijke vakantie er tegen
woordig uitziet. Geen romantische jachtpartijen
meer, geen vrolijk spelevaren op het (overigens
niet ongevaarlijke) meer van Albano. 't Is werken
en nog eens werken met als enig verschil, dat het
heerlijk koel is, terwijl het Vaticaan, ondanks
alle moderne installaties, ondraaglijk is in de zo
mer.
De zomerresidentie dankt praktisch alles aan
Pius XI, de eerste paus die na de verzoening van
1929 weer Rome kon verlaten. Onmiddellijk na het
tot stand komen van de Lateraanse verdragen gaf
hij bevel het paleis te moderniseren en te ver
fraaien en bovendien gelastte hij de aanleg van
een eldzaam mooi complex van parken en tuinen
en tenslotte wenste hij een eigen modelboerderij,
die dan voortaan de pauselijke tafel van eigen
produkten kon voorzien, hetgeen nog steeds het ge
val is.
Geen gedold
Pius XI, in de wandeling papa Ratti genoemd
naar zijn familienaam, was een man die nauwe
lijks enig geduld kende en die bovendien zwaar
gehinderd werd door het harde feit, dat hij bij al
zijn bouwopdrachten en dergelijke niet persoonlijk
aanwezig kon zijn om iedereen tot haast en spoed
aan te sporen. Hij heeft ontelbaren tot wanhoop
gebracht met zijn soms onmogelijk lijkende eisen,
maar hij kreeg altijd zijn zin en altijd gelijk. Be
halve inzake de restauratie van het „castello" en
de aanleg van die tuinen. Hij ontving vele malen
per week de voornaamste ondernemers, ingenieurs,
tuinarchitecten en zo meer en liet zich dan alles
op papier uitleggen en bestudeerde talloze foto's.
Totdat het fatale ogenblik kwam, dat hij er „ge
noeg van kreeg". Het is onzeker of hij meende te
worden opgelicht ofwel dat men niet hard genoeg
werkte, maar vaststaat, dat hij op een onzalig
ogenblik zei: „Nou is het uit; morgen komen wij
zelf kijken".
Die morgen Is historie geworden in de Vaticaanse
wereld. Om precies zeven uur stapte de paus ge
heel in het zwart gekleed met twee eveneens al
dus „vermomde" hoge prelaten in zijn auto en
gaf bevel: „Naar Castel Gandolfo". Het gezelschap
had een dikke tas met papieren, tekeningen, ont
werpen en plannen bij zich. En daar ging het zuid
waarts op topsnelheid. Alle verantwoordelijke he
ren waren gewaarschuwd en stonden dood-nerveus
in de villa te wachten op de komst van de hoge
heer.
Lekke band
Maar jawel hoor even buiten Marino, het be
roemde wijnstadje, kwam er een explosie van je
welste en met de grootste moeite wist de chauf
feur op die bochtige bergweg een ramp te voorko
men. Hij bracht de wagen (model 1929) tot stil
stand, stapte uit en constateerde met de dood in
zijn hart een lekke band. Hij opende het portier,
knielde en deelde het de H. Vader mee. Diens re
actie was:
Reumatische pijnen TOGAL HELPT
Griep TOGAL HELPT
Migraine TOGAL HELPT
Menstruatiepijn TOGAL HELPT
Verkouden TOGAL HELPT
Hoofdpijn TOGAL HELPT
Spit TOGAL HELPT
(Advertentie)
WANNEER IS DE
HARING GOED?
De consument kan zelf vaststellen,
of de haring goed doorzouten is en
ook overigens juist behandeld is. Men
kan van een juiste behandeling spre
ken, als de haring zeer goed schoon
gemaakt is, met name de graat en de
ingewanden ztfn verwijderd en het vlees
geen harde rauwe indruk maakt.
Naast deze uiterlijk waarneembare fac
toren, vormt in laatste instantie ook
de smaak, die enigszins zout moet zijn,
een indicatie.
Mooi vooral is een sohildering in een
apoorwegresteurant te Chicago uit
044 met die feestelijke uitnodiging
„Now voyager take rest and ease;
here is solace, let worries cease".
(Reiziger, neem nu rust en uw ge
mak; hier is troost, laat uw kwel
lingen ophouden). Prachtig is even
eens de reeds genoemde trilogie van
originele glaspanelen „Angst en ver
metelheid", „Liefde en beslomme
ring", „Zang en vergetelheid".
IN DE REEKS tijdelijke tentoon
stellingen, die de laatste jaren in
het Bisschoppelijke Museum aan de
Janssbraat te Haarlem werden inge
richt, is thans aan de beurt het Lim
burgse tevens in Amerika werk
zame kunstenaarsechtpaar Joep
(67) en Suzanne Nicolas uit Tegelen.
Joep Nicolas, een der groten van
het huidige corps der Nederlandse
glazeniers, is hier tevens vertegen
woordigd in zijn veel minder beken
de kwaliteit als schilder. En als zo
danig geeft deze tentoonstelling een
vollediger beeld van hem dan- van
de glazenier. Weliswaar hangt er een
drietal kleine ramen, speciaal voor
deze tentoonstelling vervaardigd,
doch zijn grote werken zijn uiter
aard slechts in foto te zien, grote
zwart-witte prenten, die derhalve de
kleurenrijkdom en de transparantie
van de originelen missen. Wij ken
nen zijn grote ramen in de Oude en
Nieuwe Kerk te Delft en de foto's
daarvan geven slechts een picturaal
zeer onnauwkeurig beeld. Er hangen
echter ook prenten van doorgelichte
wandschilderingen in gekleurde gri
sailles, ingebrand op glasblokken, die
hij maakte in verschillende openbare
gebouwen in de Verenigde Staten.
Prachtig van vlakvulling en exposi
tie, vrijer van opvatting ook dan b.v.
zijn Delftse ramen, waar hij echter
in letterlijke en figuurlijke zin ster
ker aan de opdracht gebonden was.
in Nicolas toont. „Voortekenen van
onheil" roept reminiscenties op aan
Jeroen Bosch.
LIET BEELDHOUWWERK van Su-
zanne Nicolas getuigt van gede
gen vakmanschap, vooral in de bron
zen portretbustes van de dichter A.
Roland Holst, de (Engelse) schrijver
Aldous Huxley en van haar echt
genoot. Van het religieuse werk moe
ten we in het bijzonder noemen en
kele bronzen kruiswegstaties van
vrij beperkte afmetingen. Een kruis-
groep (De vijf heilige wonden) mo
gen we voorts niet onvermeld laten.
Dit werk getuigt weer van een ge
heel andere stijlopvatting, strenger
„De twee Marias en de engel".
Detail van vei rijzenisraam in de kerk
van St. Ephriam te Brooklyn vNY),
USA.
Dertiende statie van bronzen
kruisweg door Suzanne Nicolas.
en meer gebonden dan de ietwat
volks aandoende kruisweg.
Van haar profane werk staan er
behalve de reeds genoemde por
tretkoppen enkele klassieke meis
jesportretten, een zeer geestig en
raak getroffen plastiekje van een
kalf en „Mexicaanse vrouw, die heur
haar wast" in dubbele uitvoering,
n.l. als kleinplastiek en als tuinbeeld.
Min of meer gestileerd, maar zeer
decoratief tenslotte is „Eendvogel"
in geglazuurd gres.
Een drietal tekeningen van haar
hand completeren het deel van deze
tentoonstelling, dat aan het werk
van Suzanne is gewijd. Tot 29 juli
a.s. (10-17 uur, zondags 13-17 uur)
is deze aantrekkelijke expositie nog
te zien.
Wpr.
