MATA HARI „PRAATTE
ZICHZELF DE DOOD IN"
Schakel VAN 00Y in
GRENSINCIDENT BIJ STAPHORST
IN DER MINNE OPGELOST
Vakcentralen willen half juli
bijzondere uitkering
Na 47 jaar de waarheid onthuld (slot)
Tandbederf onder
de jeugd is
verontrustend
AANKLACHT GEBA SEERD OP
„HOREN ZEGGENEN FANTASIE
BITTER VOOR NEDERLAND
Stom verbaasd
bij aanhouding
in haar hotel
VRIJDAG 2 APRIL 1965
DE LEIDSE COURAMT
voor al uw aankopen voor Pasen van
HERENKOSTUUMS - KOLBERTS - REGENJASSEN
OVERHEMDEN - DASSEN - SOKKEN
HERENMODEARTIKELEN
OOK ALLES VOOR DE KLEINE EN GROTE ZONEN
DE NIEUWE COLLECTIE 1965
Koop vroegtijdig bij:
HET HUIS VAN VERTROUWEN. DAT VERTROUWEN GEEFT
ADR. VAN OOY Jr.
BREESTRAAT 39 LEIDEN
Tussen Meppel en Staphorst heeft vrachtwagenchauffeur B. T. uit Mid-
zich gistermorgen vroeg een eigen- wolde (Gron.) even na het midder-
aardig grensincident voorgedaan, dat nachtelijk uur haastig zijn truck met
spoedig in de beste verstandhouding oplegger stil, omdat hij meende een
werd opgelost. Op rijksweg 32 tussen klapband te hebben gekregen. Het
beide gemeenten zette de 25-jarige was geen klapband, maar de opleg-
De chauffeur koppelde haastig zijn
truck los en bracht die in veiligheid,
daarop ijlde hij naar de telefoon en
waarschuwde de Meppeler politie.
Deze alarmee-rde op haar beurt de
Meppeler Brandweer, die de brand
onder handen nam. Toen de Meppeler
agenten van het gebeurde proces
verbaal zouden opmaken, kwam zij
tot de verrassende ontdekking, dat
de oplegger precies op ie gemeente
grens tussen Meppel en Staphorst,
tevens provinciegrens tussen Over
ijssel en Drenthe, stond Een meting
leerde, dat het grootste deel van de
brandende oplegger in Staphorst en
Overijssel stond. Daarop werd de
rijkspolitie van Staphorst gewaar
schuwd, en die maakte het noodzake
lijke proces-verbaal op. De brand
weer had inmiddels zes uur werk om
de brand te blussen. De lading ging
vrijwel geheel verloren.
(Advertentie)
De drie vakcentralen zullen op gesteld, bevestigd de verwachting van
basis van de bij het loonakkoord ge- de vakbeweging, dat de feitelijke ont
maakte afspraken tussen regering wikkeling in 1964 en de mede tiaar-
en Stichting van de Arbeid het over- op te baseren verwachtingen voor
leg openen over een bijzondere uit- 1965, gunstig zou afwijken van de
kering over het lopende jaar en de veronderstellingen die aan de hui-
verwerking daarvan in de collectie dige loonpolitieke uitgangspunten ten
ve arbeidsovereenkomsten. Dit heeft grondslag liggen. (Zoals bekend is,
het overlegorgaan van de drie vak was bij het loonakkoord sprake van
centralen na zijn in Utrecht gehou
den vergadering aangekondigd.
De drie vakcentralen, die met bij
zondere belangstelling kennis heb
ben genomen van het centraal eco
nomisch plan 1965, hebben vastge
steld, dat in de uitgangspunten voor
het in 1965 te voeren loonbeleid im
mers is voorzien in de mogelijkheid
van een bijzondere uitkering, indien
de economische situatie zich gun
stiger zou ontwikkelen dan regering
en werkgevers verwachtten op ba
sis van de macro-economische ver
kenningen van september 1964.
Het thans gepubliceerde Centraal
Economische Plan, dat naar het oor
deel van van de vakcentralen ove
rigens wederom te pessimistisch is
een uitkering ineens medio 1965 van
ongeveer twee procent).
Opgave
scheepsberichten
Onder de rubriek .Scheeps
berichten" vermelden wij gaar
ne de gegevens van het schip
waarvoor o zich interesseert
Indien zich onder on gezin*
leden familieleden of kennis
sen zeevarenden bevinden die
o op hun reis wilt vnleen
s"hriif ons dan een briefkaart
met de naam van het hetret
fende sch'p Regelmatig zulten
wij dit dan onder „Scheepsbe
richten" opnemen
Verandert de betrokkene van
schip dan is het natuurlijk wel
noodzakelijk ons de naam van
hel nieuwe schip op te geven
en telkens het oude te laten
vervallen
PRIJSVERHOGING KOFFIEMELK
DEFINITIEF
De prijsverhoging voor koffiemelk
is na een gesprek, dat fabrikanten
van dit produkt gistermiddag met
het ministerie van Economische Za
ken hebben gehad, thans definitief
vastgesteld. Zij zal afhankelijk van
de soort 3, 4 of 5 cent per liter be
dragen en gaaf maandag a.s. in.
De chef van Scotland Yard vernam dus tot zijn verbazing dat iemand te
gen wie hij de Fransen had gewaarschuwd, door hen onmiddellijk in
dienst was genomen. Hij telegrafeerde naar Parijs en maakte daar La-
doux op zijn beurt des duivels! Waarschijnlijk heeft deze op dat ogen
blik gezworen dat hij zich zou wreken op Mata Hari die hem een vreemd
figuur had laten slaan in de ogen van zijn Engelse kollega's. Vast staat
in elk geval dat Scotland Yard haar op verzoek van Ladoux de raad gaf
van haar plannen af te zien en terug te keren naar Spanje.
wjjze van een militair tribunaal dat een
van spionage verdachte tegenover zich
had, vlak nadat Frankrijk de oorlog bfyna
had verloren door muiterij van de troep.
Bouchardon wenste kennelijk uitslui
tend schuld te zien in elk woord van ge
tuigen en verdachte. Mata Hari, de fan
taste, die ec' als het om ernstige
zaken ging, gaf van de typisch
Friese openlu en eerlijkheid van ka
rakter, zag dit niet goed in en getuigen
als Ladoux en de kolonel draaiden er
vrolijk op los.
Halverwege het onderzoek vingen de
Franse monitors plotseling een wonder
baarlijke reeks telegrammen op van de
Duitse geheime dienst. Von Kalle tele
grafeerde dingen aan zijn Duitse chefs
en ontving antwoorden die wel bedoeld
leken om Mata Hari in moeilijkheden
te brengen. Er was sprake van geld
zendingen voor „agent H-21", die soms
openlijk als vrouw werd gekenmerkt,
van de Duitse groep waartoe zij behoor
de en dergelijke meer Bouchardon was
uitermate blij met deze geschenken tilt
de spionagehemel en Mata Hari kwam
nu op de proppen met het bezoek van
consul Cramer, die haar blijkbaar to*
agente H-21 had bevorderd.
Waagenaar laat met grote nauwkeu
righeid zien dat er met deze telegram
men iets vreemds aan de hand is. De
vragen dringen zich op.
Waren deze telegrammen verval
singen van de hand van Ladoux?
Vormden zij een wraakneming van
Von Kalle die zich bij de neus genomen
voelde door Mata Hari, of moest hij geld
dat gebruikt was voor amoureuze avon
tuurtjes verantwoorden?
Maakte de Duitse inlichtingendienst
van de gelegenheid gebruik om de gealli
eerden onder het mom van een telegram
wisseling over agent H-21 iets anders op
de mouw te spelden dat men de Fransen
graag wilde doen geloven?
(Advertentie i
By het overstappen van het bin*
nenvaartuig Goethe op een afhaal -
bootje is gistermiddag de 60-jarige
scheepmaker C. J. Verkade uit
Rotterdam in het water van de Waal
haven terecht gekomen. De man ver
dween direct in de diepte en kon
Uit het jaarverslag van p3* 110 uur worden opgedregd.
Dr. Hub. J. van Doorne zal 26 mei
de gemeentearts van Lisse afscheid nemen als president van de
Raad van Bestuur van DAF. Dit zal
geschieden in een bijeenkomst van
het gehele personeel in de nieuwe,
thans nog in aanbouw zijnde expe
ditiehal, waar „mijnheer Hub" door
zijn jonigere broer zal worden opge
volgd.
In Madrid besluit zij op nadere instructies te wachten van Ladoux. Ze logeerde
er in hetzelfde hotel als de beroemdste F ranse spionne van W.O.IfMarthe Richard,
Die was daar de geliefde van de Duitse marine-attaché Von Krohn, chef van
een Duitse spionagegroep. Marthe beweerde later dat ze nooit enig bewijs heeft
Woensdagavond, kwam in het raad- gevonden van Mata Hari's spionagewerk ten behoeve van de Duitsers, hoewel
KOUDEKERK
Mata Hari verveelde zich, wachtend
Door de gemeentearts van Lisse, H_.
dokter F. J. L. M. Haase Jr., werd huis van Koudekerk aan den Rijn hoi<r vriend haar de foto's had laten zien van de groep, waarmee Mata Hari hier
een verslag over 1964 openbaar gemeenteraad in openbare zitting in contact kwam.
gemaakt, waarin dokter Haase ern- bijeen. Direct na de opening deelde
stig waarschuwt tegen het te veel- burgemeester Q. Waverijn mede,
vuldig gebruik van suiker in allerlei hij weer voor een periode van
vorm, zoals snoepgoed. Hij noemde zes jaar Was benoemd. Hij dankte de
de toes .and zelfs verontrustend! Hij raad voor de prettige samenwerking
betreurt het, dat het overleg met b. jn de afgelopen periode en hoopte op
en w. van Hillegom om tot fluori- voortzetting daarvan in de komende
dering van het drinkwater te ko- jaren. Wethouder Van Vegten felici-
men niet tot resultaat heeft geleid, teerde de burgemeester met diens
Er zal nu ernstig overwogen wor- herbenoeming namens de raad en liet
den of herstel van de schooltand- zijn woorden vergezeld gaan van een
verzorging zinvol is. grote fruitmand, welk gebaar de heer "ZTZZ
Overduidelijk is gebleken, dat het Waverijn op grote prijs stelde. 5J JïfÏÏrtfitiIïï JN.hTlÜ.SriH al!
TBC-onderzoek bij doorlichting weer H Duitse müitalre attaché te Madrid - die
5 nieuwe gevalen te zien gaf, terwijl UITBREIDINGSPLAN hüotïï f.TrlrJi!
vallen naaf voren kwamen™ \oTg. VOORBEREID Ze .laagde er met uitzonderiak gemak
in hem tot een avontuurtje te verleiden,
Besloten werd vdat een herziening nadat ze hem enige verhaaltjes uit de
Dat het rioleringsstelsel uitgebreid van het plan van uitbreiding voor kranten had verteld en daar nog wat
en gemoderniseerd wordt juicht dok. de hele gemeente, tot welk plan werd had bflgefantaseerd over Frankrijk,
ter Haase toe, maar dat slootjes voor besloten in maart 1964, zal worden In ruil hiervoor kwam ze er acnter dat
afvoer van water nog steeds als vuil- voorbereid. Dit besluit werd geno- de Duitsers bezig waren met duikboten,
nistortplaats worden gebruikt is een men met algemene stemmen. manschappen aan land te Drengen in
toesüand, die Lisse onwaardig ge- Te behoeve van de aanschaffing Fi&ns Noord-Afrika, dat ze de Franse
noemd moet worden. Hy hoopt, dat van leermiddelen voor de o-l. school geheime radio-code hadden „gekraakt"
dit, mede uit hygiënisch oogpunt be- werd 650.beschikbaar gesteld en de naam van de man die te Barcelona
zien, spoedig tot het verleden zal eenzelfde bedrag voor nieuw meu- belast was met de Duitse spionage, en
behoren. Dankbaar constateert hij bilair voor de hoofdenkamer. dai de Duitsers hun berichten uit Frank-
de goede vordering van het oprui- Medegedeeld werd nog dat op 4 rijk haalden met behulp van armelijk ge-
men van krotwoningen aan de Sta- mei a.s. aan de schoolkinderen van klede koeriers die boodschappen met ge-
tionsweg. Koudekerk een herdenkingsglas zal heime inkt geschreven, onder hun nagek-
Een verheugende mededeling wordt worden aangeboden ter herinnering en in hun oren verborgen,
in het verslag vernomen inzake de aan de bevrijding van 20 jaar ge-
verkeersveiligheid. De maatregelen leden. Alle andere, hier niet genoem- ^chnoliotlPPtl"
daartoe genomen werpen hun vruch- de agendapunten gingen als of niet uiigcii
ten af. Wederom is het aantal ver- met enige discussie onder de hamer Gelijktijdig kwam se in contact met
keersongevallen waarbij doktershulp door. <je Franse militaire attaché te Madrid,
moest worden ingeroepen gedaald Bij de rondvraag informeerde de Dit WM een bejaarde kolonel die blök-
tot 28! heer Van Veen naar eventuele ver- baar verliefd op haar werd als een
De gemeentearts stelde vast, dat betering in de Hogewaard. De heer schooljongen, maar aleh tevens jaloers
de sedert kort in gebruik genomen Dorrepaal wilde meer weten over de en opdringerig gedroeg Mata Hari
„semafoon" in de toekomst ongetwij- herbestrating in die buurt en de heer m0cht hem daarom niet erg en hield
feld een eerste hulpverlening zal be. Van Hemert wees op de grote gaten hem op een afstand, maar ze voldeed
spoedigen. Van deze mededeling is in het wegdek, die hier en daar aan tqn verzoek om Von Kalle oog ver
in het bijzonder in de laatste raads- voorkomen. der uit te horen en hy beloofde haar be-
vergadering dankbaar kennis geno- Maar aan dat alles wordt gewerkt richten aan Ladoux over te brengen,
men. Mi de burgemeester.
Toen ze na enkele dagen nog niets
uit Parijs had gehoord, reisde ze er dood
eenvoudig naar toe. (Ondanks het feu
dat ze inmiddels van neutrale zijde wus
gewaarschuwd dat er een intrige teger
haar aan de gang was).
Dit was waarsch(Jnl(jk waarop Ladoux
had gewacht. Toen ze hem bezocht,
bleek hij niets ontvangen te hebben
van de kolonel uit Madrid, die had
haar mededelingen aan een andere
chef doorgegeven.
Hij liet haar een maand lang rondlo
pen in Parijs. Hoopte hij dat zijn recher
cheurs bewijzen van haar spionage zou
den vinden of dat zij andere tekenen van
zwakte zou geven Ze ontmoette Mass-
loff en die vertelde haar dat zijn eigen
ambassade hem tegen haar had gewaar
schuwd als tegen „een gevaarlijke avon
turierster". Mata Hari haalde de schou
ders op. Op 13 februari werd zij door net
hoofd van de politie en vijf inspekteuvs
in haar hotel aangehouden. Ze was
stomverbaasd.
Niets feitelijks
Het vooronderzoek werd verricht door
kapitein Bouchardon en eiste vier maan
den. Eind juli legde hij een vijftien cen
timeter dik dossier aan de krijgsraad
voor.
Het bewijsmateriaal bevatte, zoals
Waagenaar duidelijk aantoont, eigenlijk
niets feitelijks; de hele aanklacht was
gebaseerd op horen zeggen en op haar
eigen luchtige verhalen. zy had geen
flauw benul van de ernst van de zaak
en, aldus Waagenaar, „praatte zich zelf
de dood In".
Duister
Haar advocaat, de 74-jarige MaJtre
Clunet, mocht alleen het eerst en het
laatste verhoor bijwonen, en had blijkens
zijn pleidooi weinig begrip van de denk-
was getrouwd, nooit met één woord heeft
gerept over 't feit dat hy 'n rol had ge
speeld in de zaak-Mata Hari. Schaamde
hy er zich voor?
Pas toen de doodstraf werd geëist,
begon het tot de danseres door te drin
gen in welk een ernstige zaak ze ver
ward was geraakt. Doch ook toen deze
uitgesproken werd, geloofde ze nog niet
aan de executie. Waarschijnlijk heeft het
op een vrouw ais Mata Hari de diepste
Indruk gemaakt dat de vrienden die ze
als getuigen ft décharge had opgeroepen
haar niet konden of durfden helpen En
dat haar laatste grote liefde, Ms off,
verklaarde dat hun verhouding weinig te
betekenen had gehad
Onmogelijk!
Verwarring
Een merkwaardig feit is In elk geval
dat de telegrammen wel In het dossier
kwamen, maar officieel geen rol speel
den b(j haar veroordeling. Haar verde
diging luidde dat ze voor het geld van
Cramer niets had verricht, dat Von Kalle
haar cadeautjes had vermaakt en verder
dat er een verwarring In het spel was
met geldzendingen van haar Nederland-^
se vriend Van der Capellen. Dat ze bij
Von Kalle had gesproken over haar re
laties met Cramer, verklaarde zjj met
het feit dat Ladonx zelf In het begin
de suggestie zou hebben gedaan dat ze
zich als dubbelspionne bjj de Duitsers
zou Inwerken.
Ladoux en de kolonel verklaarden nu
dat de gegevens die Mata Hari hun in
Madrid had bezorgd, verouderd waren
toen ze ze ontvingen, doch de vage
gevens die zij zelf Von Kalle had
strekt werden daarentegen voorgesteld
als belangrijk hoogverraad. Elk werke
lijk bewijs van het verrichten van spio
nage ten nadele van de Fransen ontbrak
evenwel, terwijl vast stond dat zij in elk
geval iets voor Frankrijk had geprobeerd
te doen Een Spaans toiletmiddeltje tn
haar bagage werd voor geheime Inkt uit
gemaakt.
De openbare aanklager, luitenant Mor
net, volgde geheel de lijn van Bouchar
don en Ladoux en Mata Hari bleef bij
de verdediging, zoals ze die in de einde
loze verhoren door Bouchardon had op
gebouwd.
Geen schade
Als de Duitsers haar al geld hadden
gegeven, dan had ze in ruil daarvoor de
Franse staat toch geen schade toege
bracht. Na twee dagen moest de jury
zich uitspreken met ja of neen over acht
punten inzake de (bepaald niet bewezen
spionage. Het viel niet meer vast te stel
len hoe lang de Jury vergaderd heeft,
maar Waagenaar kwam wel iets zeer
merkwaardigs op het spoor.
Namelflk dat er één jurylid was dat
met grote hardnekkigheid „neen" bleef
antwoorden op de vraag of Mata
Hari de Duitsers Inderdaad Inlich
tingen had verstrekt Doch om onna
speurlijke redenen antwoordde ook hij op
de laatste vraag (of zjj in januari 1917
te Parijs contact had gehad met Duit
sers) bevestigend. (Het ging hier zuiver
om een veronderstelling van Bouchar
don; er was geen enkele Duitse agent
gepakt of alsr -getuige produceerd, die
met haar In verbinding had gestaan De
schrflver leidt hieruit af dat he' enige
jurylid dat nog kans zag tot het laatste
ogenblik zijn objectieve kjjk op de zaak
te behouden, onder druk was gezet.
Wie dat was, heeft ook Waagenaar
niet kunnen nagaan. Wel vermeldt hij
dat het Jongste jurylid, een luitenant,
tegenover de vrouw met wie hy later
Van de veel geromantiseerde rol die
Maltre Clunet als haar verdediger zou
hebben gespeeld, blijft na Waagenaars
onderzoek weinig over. Hij schijnt ge
weend te hebben toen hQ het doodvonnis
hoorde uitspreken, terwijl Mata Hari
reageerde met de woorden: „Het is on-
mogeHjk! Het is onmogelijk!" BQ het
hof van cassatie mocht Clunet niet plei
ten en zjjn plaatsvervanger deed er niet
de minste moeite voor. Het genade-ver-
zoek werd afgewezen.
De 14e oktober vernam gevangenis
dokter Bizard (die haar „een gemakke
lijke, niet veel eisende gevangene" noem
de) bericht dat zïj de volgende dag ge-
executeerd zou worden.
HU ging die zondagavond een praatje
met haar maken, samen met een van de
zusters die haar verzorgde. De non vroeg
haar hoe ze vroeger danste en Mata
Hari demonstreerde enkele van haar
passen.
Maandagmorgen omstreeks vyf uur
verscheen een gezelschap van negen man
in haar cel, waar z(j samen met twee
andere gevangenen om zelfmoord te
voorkomen sliep. Ze had een dubbele
dosis rlaapmiddel gekregen van Bizard
en werd met een schok wakker.
Z(j werd nn Ingelicht over de afwy-
zlng van het gratieverzoek en reageer
de weer met de woorden: „Het is on-
mogeiyk!" Daarna werd haar gedrag
een voorbeeld van kalmte en moed tot en
met de laatste seconde om 6 uur 15. zy
troostte zelfs de zuster die haar bege
leidde en weigerde vlugzout.
Waagenaar verrichtte bewonderens
waardig werk met zyn onderzoek
naar bet leven van Mata Hari. Hij
sprak met honderden personen die
betrokken zijn geweest by haar leven
en controleerde honderden gegevens.
Helaas Is er van het laatste bedryf
van Mata Hari's dramatische leven
geen der spelers meer over.
Een deel van de gegevens die hij
publiceert, kreeg hy door inzage van
het Franse dossier, aangevuld met
aantekeningen die de Fransman
Alain Presles er in 1962 reeds uit
maakte en die o.m. verwerkt zijn door
de Franse populaire auteur over his
torische onderwerpen, André Caste-
lot. Waagenaar verwyt de laatste op
vele punten onnauwkeurigheid, doch
men treft by Castelot enige interes
sante bijzonderheden aan die by Waa
genaar ontbreken.
Byvoorbeeld dat Mata Hari. staan
de tegen de executiepaal de officier
van het peleton bedankte en dat al
leen Bouchardon er „duivels tevre
den" uitzag na de terechtstelling.
Voorts dat aanklager Mornet later
verklaard zou hebben dat men geen
bewyzen tegen haar had die de moei
te waard waren.
De archieven van de geheime diens
ten zyn en blyven gesloten, ook al
stelde men het Frankrijk voor alsof
met de aantekeningen van Presles de
„laatste waarheden" over de zaak-
Mata Hari uit de doeken waren ge
daan. De spionagediensten van
Frankryk, zowel als van Engeland,
biyven echter hardnekkig een hoe
veelheid materiaal over de zaak ge-
helm houden. Zogenaamd uit staats
raison, doch vermoedelijk om blun
ders en boosaardigheden verborgen
te houden. De Duitsers waren be
hulpzaam genoeg, dnch by hen was
het meeste archiefmateriaal verloren
gegaan.
Met interesse mag men Inmiddels,
de reacties van de Frans» auteurs
tegemoet zien. Want ook oy sonry-
vers als de gewraakte Castelot klinkt
tegenwoordig duidelijk een toon van
twyfel door als bet om Mata Hari
gaat.
Waagenaar die zyn gegevens zake-
lyk en met g"<»r« terughouding te
boek stelde, vermeldt ten slotte nog
dat de Franse regering de afavy/i< g
van het gratieverzoek dat namens
Nederland was Ingediend aan Ma«a
Hari's advocaat deed toekomen zon
der de Nederlandse gezant relfs maar
te verwittigen. Hy verbindt nieraan
geen commentaar, maar het is een
byzonder grol gebaar geweest. Dank
zy de activiteit van de tydens de
Duitse bezetting tn België achterge
bleven Nederlandse diplomatieke m»s-
sie, waren nar. elijk tw»** ht-Ungryke
Fra.ise agenten Emile Famyue-
monl en Marie Birckel os "«tin
aannouding in 1916 door de Duitsers,
aan de doodstraf ontkomen.
M.H.
