Terechtstelling van spionne
MATA HARI was moord!
Posthuum eerherstel in boek
van Sam Waagenaar
w* m ffi
v
'■«Stoa
lïrrirlMM mm ii
apy f
ttfëSitiiSSpt
p - j
JH
rig
„Verdienstelijk kunstenares
slachtoffer van polit iek"
Gemini-capsule
klaar voor reis
De Plaatsbekleder
toch voor
Belgische televisie
Overleg
Rome-Genève over
Kerk en wereld
COMMUNISTEN HADDEN BAAT BIJ
FRANSE RAADSVERKIEZINGEN
DINSDAG 23 MAART 1965
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 10
Op 15 oktober 1917, om 6 u. 15, kraakt er op het oefenterrein van de
cavalerie te Vincennes een salvo uit twaalf geweerlopen. Een vrouw,
gekleed in parelgrijze japon, donkere mantel, strooien hoed met voile,
staande tegen de executiepaal, niet geblinddoekt en met 't touw slechts
losjes om het middel, zakt in elkaar. Haar lichaam ligt stil. Een luite
nant treedt naar voor en geeft haar het genadeschot. Dokter Robillard
van het Parijse militaire hospitaal stelt vast dat het hart niet meer klopt.
Het leven van de Nederlandse danseres Mata Hari is na 41 jaar, 68 dagen
en nog één nacht ten einde. Doch het duurt bijna volle 47 jaar voordat er
een tip wordt opgelicht van de sluier van mysterie die dit leven en deze
dood heeft bedekt.
i
begaafde schrijvers rich met het feno
meen Mata Hari hadden beziggehouden,
een soort „public image" van haar voor
ogen als van een Duitse spionne die
haar duister bedrijf maskeerde door met
kwast-danspasjes in strip-tease num
mers over het toneel te hopsen, voor zo
ver ze daartoe nog gelegenheid vond tus
sen haar avonturen met hoge geallieerde
officieren.
later door lndlskretie of achteloosheid
van de bruidegom in de handen van een
Journalist gekomen; ze bewijzen duidelijk
dat Margaretha een uiterst tempera
mentvol en onbevreesd meisje was, wier
latere liefdesavonturen uit deze brief
wisseling reeds begrijpelijk worden.
In 1897 werd hun zoontje Norman ge
boren. Nog datzelfde jaar vertrok het
paar naar Nederlands-Indië en Marga
retha zag haar helmwee naar reizen en
verre vreemde landen voor het eerst be
vredigd. Het jongetje stierf op twee-en-
een-halfjarige leeftijd, vermoedelijk ver
giftigd door een inlander die een grief
tegen MacLeod had. In Indië werd hun
dochtertje geboren.
Mare Hennig
van wiens hand binnenkort een
boek over de politieke moord in
onze halve eeuw verschjj'nt, be
handelt in een drietal artikelen de
nieuwste sensationele onthullingen
over de geheimzinnige Nederland
se spionne en danseres. Bijgaand
het eerste artikel.
Margaretha als Jong meisje.
Wat deze tip van de sluier tot dusver
laat zien, lijkt veel op zoiets als een
„posthuum eerherstel". De man die de
eer van deze operatie toekomt, is een
ex-landgenoot van Mata Hari, de tot
Amerikaan genaturaliseerde Nederlan
der Sam Waagenaar. Hij begon reeds
met ztyn onderzoek in 1981, toen hjj naar
materiaal zocht voor de reclame van een
film waarin Greta Garbo de rol van
Mata Hari moest vertolken. Een geluk
kig toeval speelde hem toen Mata Harl's
eigen, zorgvuldig bijgehouden knipsel-
boeken in handen, waardoor een zakelij
ke reconstructie van haar leven als dan
seres mogelijk werd. Na een carrière als
oorlogscorrespondent voor de Ameri
kaanse pers, nam hij zijn onderzoek naar
de geheimzinnige Mata Hari In 1950 op
nieuw ter hand en besteedde er vorig
Jaar onafgebroken een half Jaar aan.
Slerke en nieuwe
aanwijzigingen
geven bepaalde
geluiden reliëf
Het resultaat zag dezer dagen het
licht, een boek van 257 bladzijden: „De
Moord op Mata Hari" (verschenen bij
Becht, Amsterdam-Diogenes, Antwer
pen). In het kort is Sam Waagenaars
slotsom dat Mata Hari:
in haar tijd een verdienstelijk kun
stenares ls geweest;
door de Fransen niet werd veroor
deeld wegens bewezen spionage, doch
het slachtoffer is geworden van een po
litieke moord.
Dat er met Mata Harl's proces des
tijds iets niet In de haak was, werd
reeds lange tfld vermoed, en ook de
veronderstelling, dat het in werkelijk
heid om een politieke moord ging, be
tekent eigenlijk nog geen opzienbarend
nieuws.
Van belang is evenwel dat het onder
zoek van Waagenaar op dit punt sterke
en nieuwe aanwijzingen naar voren
brengt die bepaalde geluiden die sinds
enige tijd ook in de Franse pers door
klinken, reliëf geven.
Mata Hari's betekenis als kunstenares
is wèl een nieuw element in de discussie
over deze geheimzinnige, romantische fi
guur en heeft vooral in Nederland zelf
opzien verwekt.
ease
Stript
De kwestie ls dat men zich in Neder
land tientallen jaren lang min of meer
heeft gegeneerd voor deze landgenote.
Men had, nadat talloze met rijke fantasie
Waagenaars citaten uit tal van grote
buitenlandse dagbladen die Mata Hari in
haar grote tijd (yan 1905 tot 1912) in
hun kritieken begroetten al# een nieuwe
Isidora Duncan, bleken nu een blijde ver
rassing, geschikt om haar meer sympa-
tie te doen verwerven.
Volgens de schrijver begon zij welis
waar met een soort kwasi-Ooeterse
strip-tease, geschikt om een naar exo
tische sensaties hakend fln-de-aiècle
publiek te bekoren, doch ontwikkelde
zij zich gaandeweg tot een danseres
van klasse, die zich toen bij haar op
treden ook beter „bekleedde".
Tenslotte trad ze zelfs nog op in het
Milanese Scala, kreeg lof toegezwaaid
van Puccini en Massenet en mocht over
wegen of ze niet kon optreden met Dia-
ghllevs beroemde Russische ballet. Dit
is er niet meer van gekomen, maar Léon
Bakst is o.a. begonnen aan het ontwer
pen van decors voor Mata Hari's optre
den.
In elk geval behoorde zfl in die Jaren
tot de kleine, exclusieve groep „femmes
internationales" die zich boven de gewo
ne burgermoraal verheven achtten, aan
elke vinger tien rijke gunstelingen en be
schermers hadden en zich de weelde kon
den veroorloven in kleine of grote palei
zen te wonen Als kunstenares kon ze
op haar hoogtepunt volstaan met op te
treden op weldadigheidsfeesten.
Friezin
Mata Hari was 7 augustus 1876 gebo
ren te Leeuwarden, de hoofdstad (met
destijds 27.000 inwoners) van de Neder
landse provincie Friesland, als Marga-
rethe Geertruida Zelle. Haar vader was
een rijke hoedenwinkelier die zijn doch
ter verwende en in maatschappelijk op
zicht hoge aspiraties had. Toen hij later
failliet ging, moest Margarethe een be
roep kiezen. Ze leerde te Leiden voor
kleuteronderwijzeres, maar liep die car
rière mis, omdat het hoofd van het op
leidingsinstituut verliefd op haar werd;
zij moest de school verlaten.
In 1895 leert „M'greet" (zoals de
schoolvriendinnetjes haar noemden) via
een huwelijksadvertentie een 20 Jaar ou
dere officier van het Nederlandsindische
leger kennen, Rudolph MacLeod. Binnen
de 4 maanden na de kennismaking wa
ren zij gehuwd. Haar liefdesbrieven zijn
Sam Waagenaar.
7500ste student aan
Leidse Universiteit
Sedert gisteren telt de Leidse
Universiteit 7500 studenten. De
7500ste, die gistermiddag is in
geschreven, bleek te zijn de heer
F. H. Stadler, semi-arts.
Naar aanleiding van het bereiken
van deze mijlpaal had een kleine
plechtigheid in het Bureau van de
Universiteit aan de Stationsweg
plaats. Tegenwoordig daarbij waren
behalve de genoemde student, o.m.
de rector magnificus, prof. dr. D. J.
Kuenen, de secretaris van de univer
siteit, mr. N. F. Hofstee, en de heer
J. Smit, hoofd van de afdeling In
lichtingen en Inschrijving. De heer
Stadler ontving uit handen van de
Een fantastisch, en zelf verfilmd ver
haal van Kurt Singer over de Dochter
van Mata Hari, die in Wereldoorlog
door de Japanners zou zijn terechtgesteld
als spionne wordt door Waagenaar weer
legd: het meisje stierf 10 augustus 1919
aan een hersenbloeding, toen zty op het
punt stond als onderwijzeres naar Neder-
lands-Indlë te vertrekken. ZQ ligt samen
met haar vader begraven op het kerkhof
van Worth-Rheden b\j Arnhem.
Het tropenhuweljjk met de twintig
Jaar oudere beroepsmilitair werd een
mislukking, vooral toen MacLeod ver
bitterd besefte dat hQ het niet meer tot
een hoge rang zou brengen. Na zfln pen
sionering In Indië keerde het echtpaar
terug naar Holland en ging hier uit el
kaar.
Margaretha's hart haakte naar het
schitterende centrum van het toenmalige
Europa van „La belle époque", Parijs.
In 1902 of 1903 trok ze er naar toe Het
viel tegen, ze kan zo'n beetje In haar le
vensonderhoud voorzien als schildersmo
del, maar zag daar weinig toekomst ln.
Ze keerde terug naar Holland. In 1904
probeerde ze het weer. Ditmaal kwam ze
terecht als schoonrfldster bij een bekende
manegehouder en circusdlrekteur, die
haar echter vertelde dat ze zich met
een figuur als het hare beter aan de dans
kon wijden.
Hoewel ze later bekende aan een goe
de vriend dat ze destijds helemaal niet
goed kon dansen en het publiek voor
al aantrok omdat ze gewaagde voor
stellingen gaf, moet ze ln haar Indi
sche tijd ook al met deze gedachte ge
speeld hebben.
Op een gegeven ogenblik schreef ze
toen namelijk aan een schoolvriendinne
tje dat ze danseres was geworden en de
naam Mata Hari (Maleis: oog van de
dag, d.w.z. de zon) had aangenomen Dit
denkbeeld verwezenlijkte ze nu en ze
trad ln februari 1904 op tijdens een sot-
rée van een Parijse zangeres. Dit optre
den sloeg onmiddellijk in.
De Amerikaanse ruimtevaarders
Virgil Grissom en John Young wer-
Tden gisteren vier uur lang medisch
Ultelkaar onderzocht en brachten daarna ver
scheidene uren door in de oefencap-
sule, om nog eens alle handelingen
door te nemen, die zij moeten ver
richten, als zij vandaag in hun Ge
mini-capsule naar de rnimte gaan. De
weersvoorspellingen zijn iets beter
geworden, maar nog onvoldoende.
Als het weer opknapt en de reis
doorgaat zal Grissom, dde al voor de
tweede keer aan 'n ruimtevaart mee
doet, via handbediening de baan van
de capsule veranderen. Het werk aan
de zes meter hoge capsule en de 28
meter hoge Titan-raket ging gisteren
gewoon door.
Vanmorgen om 8 uur Ned. tijd is
men begonnen met het definitieve
z.g. „aftellen".
Virgil Grissom en John Young zou
den om 11 uur gewekt worden voor
een vijf uur durende vlucht, waar
bij zij drie banen om de aarde zullen
beschrijven.
De gezondheidstoestand van de
wee astronauten is „meer dan goed"
oevonden na een medisch onderzoek.
Legende
WEER AMERIKAANSE
RAKET OP WEG NAAR
DE MAAN VOOR FOTO'S
Gisteravond om 22.37 uur is van
de basis Kaap Kennedy een Ameri
kaanse Ranger-9 raket naar de maan
gestuurd om foto's te maken van
mogelijke landingsplaatsen voor een
landing van de eerste mens op deze
planeet. De reis van de Ranger zou
vijfenzestig uur in beslag nemen.
De Ranger werd door Agena-raket
de ruimte ingedreven. Na foto's te
hebben gemaakt, de bedoeling is van
ie krater Alphonsus, zal het ruimte
schip op de maan vallen.
Men hoopt dat de Ranger geduren
de het laatste kwartier van zijn tocht
ongeveer 4000 opnamen van de maan
naar de aarde zal zenden. Het gaat
hier vooral om foto's van de hooglan
den, het deel dat bij de twee vorige
rangeerlanceringen niet werd gefoto
grafeerd.
De rector-magnificus van de Leidse
Universiteit, prof. dr. D. J. Kuenen
(rechts), overhandigt het inschrij
vingsformulier en een boekwerk ter
herinnering aan de heer F. H. Stad
ler, die gisteren werd ingeschreven
als de 7500ste Leidse student.
rector magnificus een boek ter her
innering aan zijn historische inschrij
ving.
De 6000ste student werd ingeschre
ven op 14 november 1962, de 5000ste
op 20 november 1959.
De raad van beheer van de Neder
lands-talige televisie in België heeft
gisteren besloten een programma aan
het toneelstuk „der Stellvertreter"
te wijden, waarin kritiek wordt ge
oefend op Paus Pius XII tijdens de
Jodenvervolging door het nazisme.
Eerder deze maand ontstond er 'n
scherp conflict tussen de katholieke
en de socialistische partij naar aan
leiding van een verbod tot uitzen
ding van filmbeelden over het toneel
stuk.
Het programma, dat nu toch over
het stuk zal worden uitgezonden zal
bestaan uit een forum en worden ge-
illustreerd met beelden. De socialis
tische kamerfractie had een inter
pellatie aangekondigd, indien geen
bevredigende oplossing voor het ver
bod werd gevonden. Inmiddels heeft
de maatschappij, die de vertonings
rechten voor het stuk in België heeft,
geprotesteerd tegen een televisie
uitzending omdat dit in strijd zou
zijn met reeds verstrekte filmrech
ten.
Mgr Blomjous
leidt delegatie
Nog voor Pasen zal in de buurt
van Lausanne officieel overleg be
ginnen tussen de Wereldraad van
Kerken in Genève en het Secreta
riaat voor de Christelijke Eenheid te
Rome over de plaats en taak van de
Kerk in de wereld, alsmede over de
gemeenschappelijke problematiek
van Kerk en Zending. Dit is nog
niet het theologisch gesprek tussen
protestantse en orthodoxe theologen
van de Wereldraad en theologen
van de Katholieke Kerk, waarover
kort geleden een akkoord werd be
reikt .Verwacht wordt echter wel,
dat ook dit theologisch gesprek rond
Pasen een aanvang zal nemen.
De katholieke delegatie, bestaande
uit deskundigen op het terrein van
Kerk en Wereld en van Missie,
wordt geleid door de Nederlandse
missiebisschop Mgr. J. Blomjous
W.P. van Mwanza in Tanzania.
Haar carrière ging nu steil omhoog,
enerzijds, zo ontdekte Waagenaar, dank
zij een uiterst bekwaam lmpressario, an
derzijds door haar eigen goede neus voor
public relations. Zij diste de journalisten
eindeloos gevariëerde, doch vrflwel altijd
voor negenennegentig procent verzonnen
levensgeschiedenissen op, die erin gingen
als koek.
En die er eigenlijk nog Ingaan, als
men in aanmerking neemt wat velen die
het leven van deze merkwaardige vrouw
als spionne hebben beschreven, over haar
vertellen. En daarmee zijn we aan Mata
Hari de spionne toe.
Een laatste opmerking over de episode
v*n de danseres. Mogelijk ls Waagenaar
ietwat eenzijdig bij zijn beschrijving van
haar kunstenaarsloopbaan, aangezien die
gebaseerd Hjkt op haar eigen knipsel
verzameling en niet op een onafhankelijk
onderzoek van de pers van haar tijd.
Doch zelfs dat neemt niet weg dat er
met deze publlkatie een einde ls geko
men aan de legende van Mata Hari, de
obscure naaktdanseres.
In de tijd van 1905 tot 1912, van haar
29ste tot haar 86ste Jaar, lag Parijs „aan
haar voeten" en haar optreden te Mona
co, Wenen en Milaan maakte deel oH
van de Internationale kunstagenda.
(Opera Mundi)
(wordt vervolgd)
Gaullistische winst
zeer gering
In de 159 grote Franse steden met
meer dan 30.000 inwoners hebben de
communisten bij de gemeenteraads
verkiezingen groot succes geboekt. Ze
behaalden met andere uiterst linkse
groeperingen in 38 steden de meer
derheid, tot dusver hadden zij in 29
steden de leiding.
Het grootste verlies leden de socia
listen, die negen burgemeestersplaat
sen verloren. De Gaullisten en de par
tijen van het midden konden hun po
sities over het algemeen handhaven.
De voorlopige uitslagen gaven gis
teren het volgende beeld:
gew. verl. winst verl.
middenpartijeh 41 45 4
socialisten 32 41 9
communisten en
uiterst links 38 29 +9
Gaullisten en
rechts-onafh. 33 32 +1
Vrije kiezers 12 10 +2
In de meer dan 37.000 kleinere ge
meenten met minder dan 30.000 in
woners behaalden de vrije kiezers-
groeperingen ongeveer 201.000 zetels,
gevolgd door de midden-partijen met
126.000. De Gaullisten behaalden
48.000, de socialisten 39.500, de com
munisten 28 500 en de uiterst recht-
sen 700 zetels.
Met uitzondering van de winst van
de communisten blijkt uit de uitsla
gen de stabiliteit in de politieke ver
houdingen. De Gaulisten zijn er niet
in geslaagd meer stemmen uit de
middenpartijen op zich te verenigen.
De voor de socialisten gunstige uit
slag in Marseille was voor de her
kozen burgemeester Gaston Defferre,
die tevens kandidaat voor het presi
dentschap is, aanleiding te verklaren,
dat het ook zonder samengaan met
de communisten mogelijk zal zijn in
geheel Frankrijk de „Unie voor de
nieuwe republiek", UNR, de partij
vain De Gaulle, te verslaan.
JONGE BOEREN EN TUINDERS
NAAR CANADA
Op vrijdag 2 april a.s. vertrekt
voor de achtste maal een groep van
ongeveer zestig jonge boeren en
tuinders voor een stage van negen
tot achttien maanden naar Canada.
De reis wordt per schip gemaakt en
de vertrekhaven is Rotterdam. Deze
groep wordt uitgezonden door de drie
centrale landbouw jongerenorgani
saties in Nederland. Na maximaal
achttien maanden zal iedere deel
nemer naar Nederland moeten zijn
teruggekeerd.
