ECHTSCHEIDING
't grote probleem van Amerika
In Californië mislukt de
helft van alle huwelijken
THEO LOHMANschilder in vele stijlen
Klassieke Edisons uitgereikt
saterdag 26 september 1964
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 8
Van een correspondent)
SINDS JAREN houdt een leger van psychiaters, psychologen, so
ciologen en maatschappelijk werkenden zich in alle staten van de
USA bezig met een der meest verontrustende verschijnselen in de
Amerikaanse samenleving het exhorbitant hoge aantal echt
scheidingen. In talloze Amerikaanse gezinnen spelen zich tragedies
af, die vaak achter de coulissen plaatsgrijpen. De onderstroom van
heftige gevoelens, die aan al deze huwelijksdrama's ten grondslag
liggen, kan men achter de koele, nuchtere echtscheidingscijfers
slechts vermoeden. Het valt niet te ontkennen dat van de echt
scheiding op zo grote schaal het maatschappelijk leven op de duur
de gevolgen moet gaan ondervinden. Vooral voor het gezinsleven
zijn de gevolgen vaak funest. Hoe dikwijls niet worden de kinde
ren de dupe van de breuk tussen vader en moeder; welk een blij
vende indruk moet de tragedie, welke aan de scheiding voorafging,
niet maken op hun jonge, ontvankelijke gemoed. Volgens sociolo
gische en psychiatrische rapporten komen jeugdcriminaliteit en
-prostitutie, alsook psychische stoornissen en gebrek aan sociale
aanpassing het meest voor bij die jongeren, wier ouders gescheiden
zijn toen zij nog kinderen waren. In de afgelopen dertig jaar is het
aantal echtscheidingen in de Verenigde Staten bijna verdubbeld.
In een psychologisch tijdschrift gewaagde men onlangs reeds van
„een echtscheidingsepidemie".
al over een scheiding, wanneer zij
een onbetekenend ruzietje hebben
gehad. Zo maakt men het zich wel
erg gemakikelij k.
Bovendien pleegt elk jaar een van
de vijf Amerikanen te venhuizen. In
zo'n mobiele samenleving ruilt men
niet alleen licht vain huis of woon
plaats, maar ook van echtgenote.
Voorts trouwen vale Amerikaanse
jongens en meisjes veel te jong. Vaak
zijn het gedwongen huwelijken,
waarvan bijna 50 pet. reeds binnen
de vijf jaar strandt.
Te wijten aan veranderde
sociale omstandigheden
Merkwaardige tentoonst elling in De Lakenhal
IN DE LAKENHAL is op 't ogen
blik een tentoonstelling ingericht
vmn schilderijen en tekeningen van
•en bij de brede massa vrij onbe-
keade schilder. Deze tentoonstelling,
die een goed overzicht geeft van een
lang kunstenaarsleven, is in veel op
zicht merkwaardig. Niet alleen door
dat ze 'n beeld geeft van een figuur,
die als kunstenaar een teruggetrok
ken leven leidde, maar ook door de
vele stijlperioden, die .zijn werk in
totaliteit kenmerken.
Theo Lohmann werd in 1880 te
Leiden geboren als zoon van een
textielverver. Hij werkte een aantal
jaren in het bedrijf van zijn vader;
zijn vrije tijd benutte hij om te schil
deren. Twintig jaar oud, maakte hij
met een jongere broer een voetreis
door Frankrijk, ging trekken met 'n
woonwagen en maakte veel tekenin
gen. Hij experimenteerde graag en
kwam, na oorspronkelijk in de nor
maal figuratieve trant te hebben ge
schilderd en getekend, tot het poin-
tillisme, zowel in zijn teken- als in
zijn schilderkunst. Na zijn huwelijk
(in 1916 met de dochter van een arts)
vestigde hij zich in Blaricum, het
geen niet wegnam, dat hij vele ma
len Leiden bezocht en hier of in de
omgeving ook werkte. Zo zijn er veel
topografische tekeningen van zijn
hand uit de Sleutelstad, o.a. 'n serie
prenten van de ruïnes van het in
1929 afgebrande stadhuis. Hoewel lid
van enkele schilderskringen, bleef
hij toch een eenzame en teruggetrok
ken figuur, die bekendheid bij het
publiek of in de kring van collega's
schuwde. Zodoende kwam het dat hij
weinig in het openbaar exposeerde
en daardoor bij het brede publiek
onbekend bleef. Tot zijn laatste da
gen bleef Lohmann vitaal en werk
zaam. Hij stierf in 1962 te Blaricum,
82 jaar oud.
HET VALT MOEILIJK bij Loh
mann van een uitgesproken eigen
stijl te spreken. Op de tentoonstel
ling in de Lakenhal, die een kleine
70 werken omvat, ziet de bezoeker
vele stijlen en soms invloeden. Nor
maal figuratief, pointillé; schilderij
en, tekeningen en enkele etsen. Maar
men vindt ook in een enkel werk
b.v. Bart van der Leek terug, zelfs,
zij het in minder sterke mate: Mon
driaan of uitingen van de Jugendstil,
maar verder veel werk dat nauw ver
want is aan het symbolisme.
Schijnbaar is het niet moeilijk uit
h«t werk het karakter van de schil
der te distilleren. Een leven van af
weer en vreés schijnt uit zijn wer
ken te spreken en een bepaald pes
simisme moet Lohmann niet vreemd
zijn geweest. Over het algemeen som
ber van palet in zijn gerijpte werk,
is hij de schilder van het pessimisme,
het onafwendbare. Deze sfeer vinden
we zelfs terug in zijn meer luchtiger
werken; ook daarin weet hij een ge
voel van vrees en afweer schijnbaar
niet te overwinnen.
Men zie b.v. zijn Kerkhof in Gul
pen, met de loodkleurige hemel en
de sombere muurpartijen, zijn sym
bolische schilderingen van bomen,
waarvan de takken kronkelen als
grijpende monsters, bomen in men
selijke gestalten van afgeweerde toe
nadering, boomskeletten, die de toe
gang naar een zonnige poort schij
nen te willen beletten. Zelfs in een
sonnige tekening „Strand", waarop
ée vrolijk gekleurde tenten alt het
ware elkaar verdringen, zodat er „Drama", een symbolisch werk van
geen uitweg buiten die kring moge- Theo Lohmann, thans te zien op de
lijk .schijnt. tentoonstelling in de Lakenhal.
VAN GËHÉEL ANDER KARAK-
TER zijn de topografische tekeningen
van Leiden, die hij met wat lichte
tinten opwerkte tot voortreffelijke
prenten. In bladvulling is Lohmann
een meester; het monumentale gaat
nimmer teloor in de veelheid van de
tails, die hij uitwerkte tot een pitto
resk geheel. Daarbij komt een fraai
kleurgevoel, waardoor hij tot prach
tige resultaten komt. Persoonlijk von
den wij b.v. „Kerk te Heesch bij Nij
megen" (nr. 36 v. d. cat.) een der
mooiste prenten. Het gifgroen van
een boom heeft Lohmann daar sterk
gemilderd door het lichte blauw van
enkele poortjes. Ook „Oude geveltjes
in Katwijk" (50) is een fraaie prent,
terwijl we voorts willen wijzen op
de ontroerende tekening „Slapend
meisje" (65).
„Boerderij in Limburg" (22) geeft
weer een geheel andere kijk op Loh-
manns kunst, evenals het subtiele
grijze „Conflict in de natuur" (31)
en het schilderij „Cathedraal" (43)
met de opstrevende lijnen van de
bomenrijen.
Wie kennis wil maken met een
merkwaardige figuur in de Neder
landse schilderkunst verzuime niet
de tentoonstelling, die tot 26 okto
ber in »de Lakenhal blijft, te gaan
zien.
Vrijdagavond is ze geopend met
een inleiding van de Larense beeld
houwer Joh. G. Wertheim, die tijdens
het leven van Lohmann met hem be
vriend was.
Wpr.
Sociale revolutie
117ETENSCHAPPELIJKE onderzoe-
kers zien de oorzaak van 't aan
tal echtscheidingen vooral liggen im
de snel gewijzigde sociale omstandig
heden. In de grote steden leeft ieder
gezin sterk op zichzelf. Dat is in de
Ver. Staiten nog veel sterker dam in
Europa. Sterke persoonlijke banden
heeft men niet.
Het solidariteitsgevoel, dat ken
merkend is voor kleinere gemeen
schappen, kenit de gemiddelde Ame
rikaanse burger niet meer. Zijn er
moeilijkheden tussen de echtelieden
(en zelfs in het meest harmonische
huwelijk komen die voor), dam heeft
men zelden goede vrienden, met wie
men zo'm zaak eens bespreken kan.
Zo blijven de spanningen hangen in
het gezin en dan is een echtscheiding
al gauw de gemakkelijkste oplossing
om de moeilijkheden te ontvluchten.
'Bovendien vallen in een grote stad
echtscheidingen nauwelijks meer op.
Mensen, die in een kleine, besloten
gemeenschap wonen, zijn bang voor
het oordeel vam de buitenwereld
over hun huwelijk en dat inspireert
hen dikwijls om samen de moeilijk
heden toch weer op te lossen. In de
V. S. spreken mannen en vrouwen
Liefde niet blind?
r\E GROTE ONAFHANKELIJK-
HEIID van de Amerikaanse vrouw
(ook economisch) speelt bij dit alles
een grote rol. De nieuwe opvattingen
omtrent 't wezen van man en vrouw
verwarren de geesten dikwijls. Twee
geestesstromingen, de oude en de
nieuwe, botsen tegen elkaar en dien
tengevolge begint het huwelijk, eens
het fundament van de maatschappij,
te wankelen.
Voorts js het wel zeker, dat vele
Amerikaanse mannen en vrouwen
zich onvoldoende bewust zijn van de
drijfveren van hun partnerkeuze.
Prof. Robert Winch, ambitieus socio
loog, verbomden aan de Amerikaanse
Northwestern University, heeft het
ontleedmes gezet in de amoureuze
aantrekkingskracht, een tenrein dat
eeuwenlang gereserveerd is gebleven
slechts voor de lyrische ontboezemin
gen van troubadours en minstreels
en de gestamelde tederheden vain de
schuchtere liefdesparen aller tijden.
Na jaren studie kwam hij tot de theo
rie van de complementaire liefde.
„Men kie9t datgene, wat men zelf
mist", meent Winch. De meeste men
sen kiezen een partner die datgene
vertegenwoordigt wat zijzelf wilden
zijn. Een schuw, frêle meisje zal een
fik9e ambitieuze man kiezen, een
zelfbewuste man een onzeker meisje,
wier schuchterheid hem in zijn zelf
bewustheid versterkt. Huwelijkspart
ners voltooien vaak eikaars onvol
komenheden. Een huwelijkskeuze ge
beurt dus bepaald niet willekeurig
('liefde is kennelijk niet zo blind),
maar de moeilijkheid is, dat partners,
die elkaar om bepaalde redenen ge
kozen hebben, vaak van elkaar ver
vreemden, doordat zij worden teleur
gesteld in dart?ene wat zij bij elkaar
hoopten te vinden.
Wat hoopten zij te vinden? Dait
kunnen zij niet uitleggen. Omdat zij
zich bij de keuze hebben laten leiden
door sterke motieven, waarvan zij
zich echter zelf niet genoeg bewust
waren.
Californië's record
IN CALIFORNIË is het aantal echt
scheidingen gemiddeld nog veel
groter dan in de andere starten van
de V. S. Hier mislukken 50 pot. van
alle huwelijken. Dit bevestigt de so
ciologische onderzoekingen, want
juist in deze staat hebben zich de
laatste decennia enorme sociale ver
anderingen voltrokken.
Er is in deze staat een speciale
commissie in het leven geroepen, die
het probleem der echtscheidingen be
studeert. Deze commissie heeft on
langs het idee geopperd, dat er in de
USA een centrale wet op de echt
scheidingen moet komen. Nu heeft
elke 9taat nog zijn eigen eehtschei-
dingswetten, waardoor een verwar
rende toestand ontstaat, die veelal
de echtscheiding aanmoedigen. Ver
der wil men echtparen, die willen
scheiden, in staat stellen eerst hun
problemen nog eens met des kun d" e
raadgevers te bespreken, alvorens de
rechtbank een beslissing neemt. Ten
slotte heeft de commissie voorstellen
gedaan om de jeugd reeds op de
scholen grondig op het huwelijk voor
te bereiden.
Geleerden van verschillende plui
mage, afkomstig uit alle delen der
Ver. Staten, houden zich bezig met
de vraag hoe men tot een gemeen
schappelijke aanpak van dit natio
nale probleem kan komen.
Bekroningen voor
Marijke Smit-Sibinga
en Daniel Wayenberg
Aan het slot van het Grand Gala
du Disque Classique 1964 in het Con
certgebouw te Amsterdam heeft de
staatssecretaris van O. K. en W„ drs.
L. J. M. van de Laar, gisteravond de
klassieke ëdisons uitgereikt aan twee
Nederlandse winnaars, de pianist Da-
De Nederlandse claveciniste Marijke
Smit Sibinga en de pianist Daniël
Wayenberg poseren trots met de hen
uitgereikte Edisons, op het klassieke
„Grand Gala du Disque", vrijdag
nacht te Amsterdam.
niël Wayenberg en de claveciniste
Marijke Smit-Sibinga, en acht bui
tenlanders of hnn vertegenwoordi
gers. Er waren totaal vijftien Edi
sons toegekend, waarvan dertien aan
buitenlanders. Er bestond voor dit
Grand Gala, dat voor de vijfde maal
werd gehouden, grote belangstelling.
De zaal van het Concertgebouw was
geheel gevuld.
Daniël Wayenberg, die enkele uren
voor de uitreiking nog had geconcer
teerd in de Stadsgehoorzaal te Lei
den, kreeg de onderscheiding (instru
mentaal) voor de opname van Ri
chard Strauss' „Burleske" en Serge
Rachmaninovs „Rapsodie op een the
ma van Paganini", uitgevoerd met
het Philharmonia Orchestra o.l.v.
Christoph von Dohnanyi. Marijke
Smit Sibinga kreeg de Edison (solo
recitals) voor een opname met oud-
Nederlandse klaviermuziek.
Voor de uitreiking speelde 't Con
certgebouworkest o.l.v. Bernard Hai-
tink de ouverture „Egmont" en het
derde pianoconcert van Beethoven
met als solist de Chileense pianist
Claudio Arrau. Daarna werden ope
rafragmenten gezongen door de Fran
se sopraan Régine Crespin, die voor
het eerst in ons land optrad, en de
Bulgaarse bas Boris Christoff, aan
wie een Edison was toegekend voor
zijn vertolking van de titelrol in de
opname van Moussorgsky's „Boris
Godounov", waaruit gisteravond de
sterfscène werd gezongen.
OVERIGE EDISONS
De overige Edisons werden toege
kend voor instrumentale symfonische
muziek zonder solist aan: dirigent
Otto Klemperer voor de opname van
Mahlers tweede Symfonie met het
Philharmonia Orchestra. Muziek
voor kamerorkest met en zonder so
list: Roland Douatte voor „Sympho
nies, Fanfares et Carrouzels Royaux"
met het onder zijn leiding staande
Collegium Musicum de Paris. Kamer
muziek: Sviatoslav Richter en Mstis-
lav Rostropovich voor de vijf sona
tes voor piano en cello van Beetho
ven en Noah Greenberg voor „In-
strumentalmusik der Renaissance am
Hofe Queen Elisabeth und King Ja
mes" met het onder zijn leiding staan
de ensemble New York Pro Musica.
Vocaal (opera) dirigent Joseph Keil-
berth voor de opname van „Arabel
la" van Strauss. Wereldlijke en gees
telijke koorwerken: de Britse compo
nist Benjamin Britten voor zijn „War
Requiem", dirigent Carlo Maria
Giulini voor de opname van Verdi's
„Quattro Pezzi Sacri", door het Phil
harmonia Choir en Orchestra, en
Kurt Redel voor de opname van
Georg Phillip Telemanns „Markus
Passion", onder zijn leiding uitge
voerd. Vocale recitals: Dietrich Fi-
scher-Dieskau voor Frank Martins
zes monologen uit Jedermann en
Schuberts Winterreise. En literatuur
en toneel: Goddard Lieberson voor
de opname van Edward Albee's
„Who's afraid of Virginia Woolf" en
aan de regisseur H. J. Usill voor de
opname van „Homage to Shakes
peare".
k o
deze winter naar
wim sonneveld
lid worden van
k o, plantsoen 25.
(Advertentie)
TV-ZENDTIJD VOOR STICHTING
„SOCUTERA"
De minister van O. K. en W. heeft
met ingang van 1 oktober a.s. TV-
zendtijd toegewezen aan de stichting
„Socutera" in Den Haag en wel per
week vijf minuten en elke vierde
week vijftien minuten. In de stich
ting „Socutera" (voor Sociale en Cul
turele Televisie- en Radiozaken) zijn
vertegenwoordigd: de Stichting Cen
traal Overleg Fondsenwervingsac
ties, de Stichting Collecteplan en de
Stichting Centraal Archief en Inlich
tingenbureau inzake het Inzamelings
wezen. De dagen en uren, waarop
de bovengenoemde stichting zal uit
zenden, worden na overleg met deze
stichting vastgesteld door het bestuur
van de Nederlandse Televisiestich
ting. Op de beslissingen van het be
stuur van de Nederlandse Televisie
stichting staat de stichting „Socute
ra" beroep open bij de minister van
Onderwijs, Kunsten en Wetenschap
pen.
H.K.H. Prinses Beatrix heeft in Utrecht de demonstra ties ter gelegenheid van het 25-ijarig bestaan van de
vereniging tot bevordering van de landbouwtuigpaard fokkerij in de Irenehal bijgewoond. De commissaris van
de Koning* in de provincie Utrecht, jhr mr. C. Th. E. Graaf van Lijnden van Sandburg, die tevens voorzitter
van de V.L.N. ie, bood prinses Beatrix een 3-jarige schi mmelkleurig?stermerrie aan. Foto: H.K.H. met 't paard.
