Veertig jaar geleden vloog de K. L. M.
voor de eerste maal naar het verre oosten
DE FOKKER F VR-H-NACC DEED 55 DAGEN
OVER AMSTERDAM-BATAVIA
Ruim 15 duizend kilometer
in 127 vlieguren
ZATERDAG 26 SEPTEMBER 1964
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 10
(Van een onzer redacteuren)
1 Oktober a.s. is het veertig jaar geleden, dat een Fokkervliegtuig,
de (pog) houten kist F VII met de roepletters H-NACC, onder
eommando van A. J. Thomassen i Theussink van der Hoop, met
als tweede piloot It. vl. H. van Weerden Poelman en boordmecano
P. A. van den Broeke, van Schiphol opsteeg om de lange, toen nog
onbekende reis door de lucht naar het verra oosten, met Batavia
als einddoel, begon. Deze vlucht vergde in het geheel 65 dagen,
waarvan „slechts" 25 vliegdagen. Dertig dagen duurde nl. een op
onthoud te Saladinovo bij Plovdiv door motorpech. Al was de Fok
kervogel dan geen „snelvlieger" met s'n gemiddelde van 121 kilo
meter per uur, de vlucht de eerste ter wereld over zulk een
lange afstand is van grote betekenis gebleken voor de burger
luchtvaart in het algemeen en voor d» KLM in het bijzonder. Het
w»s het toenmaals moedige begin ven wet later sou uitgroeien tot
een geregelde luchtverbinding Amsterdam—Batavia en verder;
van Europa naar het verre oosten en Australië. Eer het echter zo
ver was moesten er nog enkele spectaculaire vluchten volgen.
Ouderen onder ons weten nog mee te praten over het enthousias
me rond de postvlucht van de „Pelikaan" (vier dagen, vier uur en
35 minuten) onder Iwan Smirnoff en de befaamda Melbournerace
van de later verongelukte „Uiver", een J3C-2, onder gezag van
Parmentier. Daar tussendoor loodste Geissendorfer met een Fok
ker de Amerikaanse miljonair-zakenman W. van Lear Black vijf
weken in charter naar het verre oosten, bijna dria jaar na de eerste
vlucht.
De eerste vlucht waartoe wij
wij in verband met het 40-jarig ju
bileum daarvan verder zullen bepa
len werd door de KLM uitgevoerd
voor rekening van een „Comité
Vliegtocht NederlandIndië", waar
van de generaal b.d. C. J. Snijders
voorzitter was en ook de toenmalige
directeur van de in 1919 opgerichte
KLM, Albert Plesman, deel uitmaak-
I. De H-NACC, het Fokker F
VII toestel, dat I oktober 1924
de eerste luchtreis van Euro
pa naar het verre oosten aan
vaardde met als eindbestem
ming Batavia.
vliegtuig zou daar blijven tot 2 no
vember, eer men de reis met een
dagetappe naar Istanboel kon voort
zetten.
De Fokker moest bij Plovdiv een
noodlanding maken wegens een lek
in de radiateur. Bij de noodlanding
liep het toestel averij op, waardoor
een nieuwe motor moest worden be
steld,
Maar op de dag na Allerheiligen
was de vogel dan weer gereed voor
de verdere sprongen, die zouden du
ren tot en met 24 november, toen om
Reeds in het jaar der oprichting
van de KLM werden plannen voor
•en vlucht naar Java gemaakt en
men liet zijn gedachten toen ook
reeds gaan over een geregelde lucht-
diepst naar het verre oosten, zodra
ZUÏks uitvoerbaar was. Die uitvoer
baarheid hing in de eerste plaats af
van de geschiktheid van het vliegtuig
om zulk een lange tocht met kans
Op succes te kunnen volbrengen.
Zulk een toestel bouwde Fokker
fe 1924, de F VII, welk toestel op
n. De bemanning van de H-
NACC vlak voor de vlucht
naar Java, welke 55 dagen zou
duren. Van links naar rechts
le it. vl. H. van Weerden Poel
man, gezagvoerder A. N. J.
Thomassen a Thuessink van
der Hoop en mecano P. A. v.
d. Broeke.
1 juli van dat jaar werd ingezet op
de oudst» geregelde luchtlijn ter we
reld, de Lijn Amsterdam—Londen.
De F Vn HNACC werd voort
gestuwd door een Rolls Royce
„Eagle" motor van 380 pk; had een
totaal gewicht van 3665 kg. en een
kruissnelheid van 120 tot 130 km.
per uur. Op de vlucht werd 5 kg. post
meegenomen.
Door het inzetten van dit toestel
OP de lijn Amsterdam-Londen kreeg
de bemanning drie maanden tijd om
daarmee ervaring op te doen en het
toestel zelf om zijn geschiktheid
voor een toen nog ongehoorde vlucht
over een afstand van ruim een derde
van de aardomtrek te bewijzen.
Derde dag:
motorpech
We kunnen niet zeggen dat deze
eerste vlucht-op-de-lange-afstand erg
voorspoedig verliep. De eerste dag
werd tot Praag gevlogen, een af
stand van 226 km. De tweede dag
ging hot door naar Belgrado (800
km en de derde dag kwam daar
580 km. bU tot Saladinovo bij Plov
div. Dat was drie oktober en het
1 Vfè W» ."Cifc I1UIC1I1UW, WWI V»»,»
zes uur in de morgen (Nederl. tijd)
werd geland op het vliegveld Tjilili-
tan bij Batavia, het huiaige Djakar
ta.
De kleinste etappe bedroeg 400 km
(van Istanboel naar een tijdelijk
vliegveld bij Ankara), de grootste
1200 km, van Karachi naar Ambuia.
De gemiddelde vliegduur per dag
was, over de hele tocht gerekend,
circa 615 kilometer bij een gemid
delde snelheid van 121 km. per uur.
Triplex en
linnen
De F VII, die als pionier de eerste
lange afstandsvlucht volbracht, was
een dwerg vergeleken bij de enorme
metalen jet-kisten, die thans in lut
tele uren volbrengen, waar toen nog
dagen en zelfs weken voor nodig
waren.
Wij, die gewend zijn aan slanke,
moderne luchtreuzen met 4 straal
motoren en vervoerscapaciteit van
meer dan honderd passagiers en
enorme hoeveelheden vracht op
kruissnelheden van 900 en meer ki
lometers per uur, halen ietwat mee»
;muilend de schouders op, wanneer
we een foto zien van de H-NACC.
Dat neemt echter niet weg, dat
deze in onze ogen „onogelüke" Fok
ker méér heeft betekend voor de
ontwikkeling van de commerciële
luchtvaart over de gehele wereld,
dan de reuzen van thans, die goed
beschouwd in een gespreid bedje
kwamen.
Een 21 meter brede, uit triplexhout
van anderhalve centimeter dikte ge
plakte vleugel; een lengte van nog
geen veertien meter van kop tot
staart; een met linnen bespannen
geraamte van naadloos getrokken
stalen buizen; een watergekoelde
motor, die een vierbladige houten
propeller aandreef: dat was het
vliegtuig, dat zich waagde aan de
meer dan 15 duizend kilometer lan
ge vlucht van Amsterdam naar Ba
tavia. Het meest opvallende van de
Fokker was de naar tegenwoordige
begrippen zeer dikke houten vleugel
met een grootste dikte (in het mid
den) van 85 cm. Tussen de houten
spanten van de vleugel waren de
benzinetanks aangebracht. Met vier
stalen bouten van nauwelijks een
vinger dik, was deze vleugel aan de
romp bevestigd.
De 360 paardekrachten van de
Rolls Royce „Eagle" gaven het toe
stel een startsnelheid van 100 km.
per uur en een kruissnelheid van
tussen de 120 en 130 km.
Schiphol leek
een moeras
Toch was deze Fokker een voor
die tijd uiterst moderne plane, die
volbeladen een startafstand van 300
meter nodig had. Maar het vliegveld
Schiphol was in die dagen een
„doorweekte weide" en het was de
vraag of Van der Hoop het vliegtuig
tijdig los zou kunnen krijgen. Het
had gestortregend in de dagen voor
het vertrek. Het vliegveld leek eer
der een moeras en een start daarvan
met een bijna vierduizend kilo we
gend toestel was een riskante onder
neming. Het veld „zoog", maar het
ging. Twee, driemaal tikten de wie
len op de grasmat en toen kwam de
Fokker los, hellend over de paar
kleine hangars, die onze nationale
luchthaven toen rijk was.
REIS IN HET
ONBEKENDE
De reis was niet meer of minder
een vlucht in het onbekende. Er
was langs de route (nog) geen weer-
berichtendienst en er waren veel te
weinig radiostations. Pie er dan nog
waren hadden bovendien zo weinig
reikwijdte, dat een radiotoestel aan
boord van de H-NACC overbodig
was.
Van nachtlandingen kon geen
sprake zijn: er waren weinig en dan
nog kleine vliegvelden zonder nacht
verlichting. Op tal van plaatsen was
zelfs geen vliegtuigbenzine of olie te
krijgen om van technische voorzie
ningen of hulp langs de route maar
te zwijgen. Onderdelen moesten of
worden meegenomen, of evenals
olie en benzine van te voren op
de geplande landingsplaatsen wor
den opgeslagen.
VAN DER HOOP
HAD PECH
DOCH SLAAGDE
De vlucht slaagde, maar niet na
dat de pechduivel zijn gehoornde
kop grijnzend om de hoek had ge
stoken. Na de motorstoring en de
daardoor noodzakelijke noodlanding
op de derde dag, die het noodzake
lijk maakte, dat een geheel nieuwe
motor moest worden nagezonden en
alles bij elkaar de Fokker een maand
aan de grond hield, zette Van der
Hoop op 24 november (eindelijk)
zijn kist op het vliegveld Tjililitan
aan de Javaanse grond. Een vlieg-
tüd van 127 uur en 16 minuten was
nodig geweest voor de 15.373 kilo
meter, die Schiphol van de Bata-
viase luchthaven scheidde.
DE TOCHT
VOLBRACHT
Over de aankomst van de Fokker
te Batavia menen wij niet beter te
doen dan onze eigen krant van 24
november 1924 te citeren. Onder de
kop: „De vliegers te Batavia aange
komen. De tocht volbracht. Het en
thousiasme in geheel Indië. Neder
land in vlaggentooi", schreef ons
blad toen;
„Uit Batavia wordt ons hedenmor-
gen geseind, dat de Fokker VII al
daar in den vroegen middag is aan
gekomen (Men gelieve er rekening
mede te houden dat de Indische tijd
bij den onze 6 uur voor is. Red.).
Uit Weltevreden wordt geseind
d.d. 22 November:
De HollandIndië vliegers wor
den maandagmiddag verwacht op
het nieuwe vliegterrein te Tjililitan,
achttien kilometer ten zuiden van
Batavia.
Daar het modderige pad, dat van
den hoofdweg naar het vliegterrein
voert, volkomen onberijdbaar is,
heeft de Landvoogd, om het auto
verkeer van de duizenden, die de
vliegers willen verwelkomen, moge
lijk te maken, heden vijftien com-
pagniën infanterie belast met het in
orde maken van den weg.
Een grootsche hulde, waarbij ook
de Landvoogd tegenwoordig zal zijn,
wordt den kranigen vliegers aan het
eindpunt van hun tocht bereid.
De stad Batavia is reeds in vlag
gentooi, terwijl met koortsachtige
spanning de nadering van Van der
Hoop en zijn tochtgenooten wordt
gevolgd.
Dinsdagavond zal in den Dieren
tuin de algemeene huldiging plaats
vinden.
DE VLAG UIT
Ter gelegenheid van de behouden
aankomst van de F. VII in Batavia
werd heden van alle openbare ge
bouwen in Amsterdam gevlagd. Ook
vele particulieren staken de drie
kleur uit, terwijl verschillende auto's
vlaggetjes meevoerden met het op
schrift: „Holland-Indië". Ook m
Leiden hingen van verschillende ge
bouwen vlaggen uit.
DE VLUCHT OVER SUMATRA
Een vlotte landing te Muntok
Zondagmorgen om 7 uur steeg de
F. VU op uit Medan en vertrok naar
Muntok.
Onder enorme belangstelling cir
kelden de vliegers boven Tandjong
Balei, en werden door de verzamel
de menigte met vlaggedoek toege
wuifd. Het zelfbestuur liet door de
artillerie saluutschoten lossen, de ge
wapende politie gaf salvo-vuur, ter
wijl de Chineezen als groet knalbom-
men lieten ontploffen.
Van der Hoop deelde nog mede,
dat een escorte watervliegtuigen al
leen nodig was voor Straat Soenda.
Na een mooien tocht geschiedde de
landing te Muntok vlot.
Hedenmorgen omstreeks 7 uur
(Indischen tijd) vertrok de F. VII
weer van Muntok en vloog een uur
tje later over Palembang. Daarna
over Telok Betong (residentie aan
Sumatra's Weskust) en dan over de
Straat Soenda. Bij het eiland „Dwars
-in-den-Weg", had de kruiser „Wega"
ligplaats genomen voor eventueele
assistentie. Een escorte van 7 vlieg
tuigen zou uit Bandoeng den Fok
ker tegemoet vliegen.
DE VLIEGERS GERIDDERD
Naar ons uit Den Haag geseind
wordt is door H.M, de Koningin lui
tenant v. d. Hoop, de leider van de
Nederland-Indië vlucht, benoemd tot
officier in de orde van Oranje-Nas-
sau en luitenant van Weerden Poel
man tot ridder in de orde van Oranje
Nassau. De mecaniciën van den
Broeke is begiftigd met de gouden
eremedaille van de Oranje-Nassau-
orde".
Het Ministerie van Waterstaat
vlagt, besluit ietwat lakoniek ons
blad van 24 november 1924.
JETLINERS
we aanhalen, wat de heer A. Zir
merman de eerste KLM-luchtpas-
sagier naar het verre oosten, die la
ter zijn reiservaringen optekende in
zijn boek „De zon tegemoet" - ter
gelegenheid van dit veertigjarig ju
bileum schreef:
„Er wordt niet langer met trage
Fokker-vliegtuigen geland op een
klei-vet raceterrein in Rangoon of
op het strand van Sengora, noch zet
ten de vliegers hun toestellen neer
in de woestijn van Perzië of wijken
ze, wanneer Dum-Dum onbruikbaar
in de woestijn van Perzië
liken
blijkt, uit naar het stadsplein van
Calcutta.
Veertig jaren na de glorieuze
vlucht van de KLM-vlieger Van der
Hoop, vliegt de KLM de luchtver
binding Amsterdam—Java met DC
8 straalvliegtuigen, die een snelheid
hebben van 900 kilometer per uur
en die plaats bieden aan 116 124
passagiers. De afstand, die Van dei-
Hoop in 25 vliegdagen overbrugde,
vraagt thans nauwelijks even veel
uren.
Vandaag weten de KLM-vliegers
van tevoren, welk weer hen langs
de route wacht, welk weer er zal zijn
bij de aankomst op het moderne
vliegveld Kemajoran bij Djakarta en
ze weten op de minuut af hoe laat
zij zullen landen.
Maar van die eerste KLM-vlucht,
veertig jaren geleden, heeft de we
reld in zeer ruime mate de vruch
ten geplukt. Wanneer thans flitsen
de straaltoestellen in ongekend kor
te tijden alle hoofdsteden ter we
reld verbinden, is dit voor een niet
onbelangrijk deel te danken aan het
pionierswerk dat in 1924 werd ver
richt door een KLM-directeur en
een bemanning, die de eerste waren,
om vorm te geven aan de overtui
ging, dat geen enkele horizon on
bereikbaar blijft".
III. De eerste Douglas van de
KLM, de DC-2, de beroemde
„Uiver", die in oktober 1934,
dus dertig jaar geleden, win
naar werd van de handicap-
vliegrace LondenMelbourne.
De bemanning bestond uit ge
zagvoerder K. D. Parmentier,
tweede bestuurder J. J. Moll,
mecano B. Prins en radio-tele
grafist C. v. Brugge. De foto
toont PH-AJU onderweg te
Karachi.
Foto hiernaast:
Thans
na veertig jaar.
Het trotse
vlaggesehip
van de
KLM-vloot,
de Douglas D€-8,
een prachtig
en comfortabel
oéveale^egptnig
