Het gevaar
van uitlaatgassen
Een Nederiandse raketbasis
Dodelijk gifgas komt vrij
bij iedere verkeersopstopping
Op bezoek bij
DE LEIDSE COURANT
Koolmonoxyde is een levens
gevaarlijk gas, dat in de vrije
lucht gelukkig snel naar boven
trekt. In een dichte file van
ontelbare auto's strijkt het uit
al die uitlaatpijpen opstijgende
gas echter noodzakelijkerwijze
langs de (ademende) neuzen
van de betrokken autobestuur
ders en hun passagiers. Deze
incidentele en aan drukke
kruispunten gebonden vorm
van luchtverontreiniging zou
wel eens ernstiger kunnen blij
ken dan men veelal aanneemt.
Het gevaar van de uitlaatgassen
De luchtverontreiniging in onze grote steden is een bij uitstek actueel
onderwerp. Congressen, lezingen en artikelen erover zijn aan de orde van
de dag. Maar ondanks een zee van vaak belangwekkende gegevens weet
men er eigenlijk nog bitter weinig concreets over. Is er verband met de
veelbesproken longkanker? Is het in omvang snel toenemende leger auto's
er mede schuldig aan? Loopt de stedeling zóveel meer gevaar voor zijn
gezondheid dan de plattelandsbewoner, dat maatregelen nodig zijn en zo
Ja, welke komen dan in aanmerking? Bij al deze vragen staan wij met de
mond vol tanden. In Londen vertonen de statistieken volgens de onder
zoekers A. E. Martin en W. H. Bradley „kleine sterftepieken in samen
hang met de beruchte Londense „smog". Er schijnt bepaaldelijk verband
tussen toppen in de luchtverontreiniging en bronchitis. Maar geen twee
steden vertonen hetzelfde beeld, omdat overal oorzaken, aard en graad
van de luchtverontreiniging verschillen. Ook zal in de meeste gevallen de
invloed op de gezondheid pas na lange jaren merkbaar worden. Daardoor
laat de samenhang met bepaalde oorzaken zich nog moeilijker aantonen.
Wie als autobestuurder of als pas-
TEGENMAATREGELEN
Voor de automobilist en de motor
rijder heeft de luchtverontreiniging
intussen aspecten die wel degelijk
binnen ons onmiddellijke bereik
liggen. Onder bepaalde omstandig
heden kan wèl van rechtstreeks ge
vaar worden gesproken en zijn bij
voldoende kennis van zaken en
zorgvuldigheid wèl tegenmaatrege
len mogelijk. Het merkwaardige feit
doet zich echter voor, dat juist over
die dagelijkse realiteit bijna hooit
gesproken of geschreven wordt. Het
lijkt ons dienstig, op deze onge
wenste regel hier eens een uitzonde
ring te maken.
Wat doen de motoren van al die
honderdduizenden auto's, motor
fietsen, scooters en brommers eigen
lijk met de benzine waarmee wij ze
voeden? Anders gesteld: wat bren
gen al die uitlaatpijpen mpt de uit
laatgassen in de lucht? Als het ver
brandingsproces ideaal verliep en
honderd percent rendement ople
verde, was er letterlijk en figuurlijk
„geen vuiltje aan de lucht". Dan
verbrandden de koolwaterstoffen
waaruit zuivere benzine bestaat tot
kooldioxyde (C02) en water (H20).
Deze beide verbrandingsprodukten
zijn bij het uitademen door
mens en dier al in de dampkring
gebracht lang vóór de uitvinding
van explosiemotoren en dan ook
geenszins als verontreiniging te be
schouwen. De natuur weet er best
weg mee en zorgt zonder menselijke
tussenkomst voor 't gewenste even
wicht tussen zuurstof en koolzuur.
GERINGE INVLOED
Helaas doen wij in onze tank
nooit -zuivere benzine. In de benzine
aanwèzige zwavel komt uit de uit
laatpijp als zwaveldioxyde (S02) en
het is waarschijnlijk deze stof, die
wat het motorverkeer betreft op de
lange duur het meest bijdraagt tot
de luchtverontreiniging in onze ste
den. Maar het effect ervan zullen de
hygiënisten met hun vergelijkende
statistieken pas in de loop der jaren
kunnen vaststellen.
Voor een onmiddellijke invloed op
ons welzyn (en daarover wilden wij
het thans hebben) zijn de hoevéel-
heden zwaveldioxyde gering. De
automobilist kan ze rustig buiten
beschouwing laten. Maar onze ben
zine verbrandt ook nooit volledig.
Door de onvoller*-!* verbranding is
het tamelijk onschuldige kooldio
xyde (C02) in de uitlaatgassen ver
mengd met een stevig percentage
uiterst giftig koolmonoxyde (CO).
Wij willen het hier niet ander
maal hebben over het gevaar van
een draaiende motor in een gesloten
garage, waar het dodelijke koolmo
noxyde niet ontwijken kan. Even
min over de arglistige bedreiging
door een lekke knalpot en een door
geroeste uitlaat, die het reukeloze
koolmonoxyde heimelijk in het wa- -
geninterieur brengen. Het gaat ons sagier in de omgeving van een ben-
er ditmaal om, wat onze en andere zinemotor met open uitlaat vertoeft,
motoruitlaatgassen onvermijdelijk za^ dus allereerst moeten zorgen, dat
toevoegen aan de lucht om ons heen, het gevormde koolmonoxyde vrije-
die wij moeten inademen, of wij °P kan stijgen. Hij zal hoge deu-
willen of niet. ren in zÜn privégarage aanbrengen
en onderweg het schuifdak van zijn
KAMERLUCHTJE wagen wijd openen, zodra ook maar
de geringste aanwijzing bestaat, dat
Nu is kooldioxyde of koolzuurgas via een lek uitlaatsysteem of met de
verwarmingslucht van de autokachel
(C02) een zwaar gas, dat in een kooimonox°de in het interieur kan
komvormige ruimte kan blijven han- doordringen.
gen. Maar dit gas is tevens het on-
Die „geringe aanwijzing" is veelal
schuldigste van de twee. Theoretisch een iicjjt gevoel van onwelzijn. Dui-
zou het ons een gevoel kunnen ge- zeligheid, sufheid of hoofdpijn mis-
ven van „verbruikte lucht", als Mf «*ien- Maar ook zijn wei soortge-
lijke symptomen als bij gebruik van
een kamer waar veel mensen heb- sterke drank vastgesteld. Vooral de
ben geademd en waar wij graag het alleenrydende bestuurder mag nooit
geringschattend denken over zo'n
raam eens flink openzetten. In de |ev0« dat hem anders vreemd is
praktijk zorgt altijd wel een zacht Het verraderlijkste van koolmono-
briesje voor verspreiding en zuur-
stofnood zal geen automobilist er
xyde is immers, dat dit gas ons uit
schakelen kan eer wij het beseffen.
Het is nu ook duidelijk, waarom
ooit van hebben ondervonden. Na- wij in tunnels onmiddellijk de motor
deel voor de gezondheid, bij het in
ademen ervan, is niet te vrezen.
moeten afzetten, als wij (bijvoor
beeld doordat een pechvogel in de
file vóór ons het verkeer blokkeert)
langer dan een paar tellen moeten
stilstaan.. Het voorschrift, „Contact
sleuteltje omdraaien!" is «iet bedacht
door een kinderachtige wetgever,
gas, dat in de vrije lucht snel op- maar ingegeven door zorg voor uw
Bij het uitersj
Siftigjt.
xyde staan de zèken abtders.
gelukkig is dit nu juist een heel
koojmonj
ilmono-
.- Maar
iel licnt
stijgt en dan in de hogere luchtlagen eigen en ander welzijn. Hoe goed
mede onder invloed van de zonne- geventileerd zo'n tunnel ook kan (en
stralen waarschijnlijk al gauw wordt moet) zijn, de tijdelijke ophoping
omgezet in het ongevaarlijke kool
dioxyde of koolzuurgas.
van koolmonoxyde, uitgebraakt door
een paar honderd stationnair draai
ende auto's is funest. Zit men mid
den in de stroom, dan is het effect
nauwelijks verschillend van dat in
een gesloten garage.
LAAG BIJ DE GROND
Daarvan moeten wij ons ook re
kenschap geven bij de steeds veel-
vuldiger verkeersopstoppingen, in de
spitsuren en op zonnige weekends,
als „iedereen er op uit trekt". Denk
u zo'n verkeerscongestie in: twee,
drie of vier rijen dik schuift een on
afzienbare stoet auto's voort, voetje
voor voetje, meer staand dan rij
dend. Zeker, wij weten nu, dat kool
monoxyde een licht gas is en vrij
snel omhoog stijgt. Maar al die uit
laatpijpen zitten dichter bij de grond
dan uw neusgaten.
In uw auto gezeten bevindt u zich
in de (opstijgende) koolmonoxyde-
stroom uit de uitlaatpijpen van uw
onmiddellijke voorgahgers. En een
briesje van opzij helpt u niet, als
ook daar auto's en uitlaatpijpen zijn.
Overdrijving? Wist u, dat een sta
tionnair draaiende motor uitlaatgas
sen produceert met bijna 10 pet.
koolmonoxyde? Bij de helft van het
hoogste toerental is het percentage
CO in de uitlaatgassen nog altijd
ongeveer 5 pet. En slechts 0,3 pet.
koolmonoxyde in de ingeademde
lucht-is na een half uur al dodelijk,
een Uiterst geringe hbeveelheid als
0.01 pet. nog altijd schadelijk. Alle
verdunning van de uitlaatgassen in
de omringende lucht ten spijt is de
kans groot, dat de gevarengrens in
zo'n file van ontelbare, nauwelijks
nog voortbewegende auto's over
schreden wordt.
VERMIJDT KRUISPUNTEN
Het is het noodlot van de moderne
mens in onze jachtige tijd, dat hij
het niet altijd voor het zeggen heeft,
of hij in zo'n verkeersopstopping te
recht wil komen of niet. Maar als u
het wèl voor het zeggen hebt, als u
de ergste drukte kunt ontgaan door
een half uurtje eerder of een half
uurtje later te vertrekken en als u
een weg kent die weliswaar vijf
minuten „om" is, maar niet langs
dat van koolmonoxyde verzadigde
kruispunt voert, ga dan wat eerder
of wat later op weg en néém die
stillere omweg. Want elk voortgezet
verblijf in een drom stationnair
draaiende auto's betekent voor u
een (laat ons hopen: kleine) dosis
gifgas.
Terwijl het onderzoek van de
luchtverontreiniging in onze steden
als geheel voortgaat en daarbij mo
gelijk in een verre toekomst conclu
sies zal toelaten aan de hand van
thans nog sterk uiteenlopende sta
tistieken, wordt één ding steeds dui
delijker: de bijdrage van het snel
groeiende autopark tot die algehele
luchtverontreiniging is waarschijn
lijk geringer dan aanvankelijk vaak
werd aangenomen. Belangrijker dan
werd vermoed blijkt echter de inci
dentele en plaatselijke verontreini
ging in files, voor stoplichten en in
verkeersopstoppingen
Gala in wit m
IN DUITSLAND
STAAN
NEDERLANDSE
AFWEERRAKETTEN w-g® Hooft«n«n
Gelegenbekteklechj rs een
modehoofdstuk apart.
Steeds meer wordt de mo
dewereld opgeschrikt door
creaties vooral op dit ge
bied. Het lijkt wel .of de
modeontwerpers zich alleen
maar op dit terrein het bes
te kunnen uitleven, hetgeen
natuurlijk zeer begrijpelijk
is, omdat vooral een avond
japon iets aparts moet heb
ben, en juist in deze klasse
iets goeds, iets bijzonders en
iets exclusiefs verlangd
wordt.
Toch kan een ieder zich niet
altijd met de praktijken van
de heren couturiers vereni
gen. Een normaal denkend
mens zou er niet over prak-
kizeren b.v. een „toploze"
avondjapon te dragen. Toch
zullen de modeontwerpers
dóór blijven gaan op dit ge
bied steeds iets anders te
zoeken, hetgeen natuurlijk
moet uitdraaien op exces
sen. Of zij bij de doorsnee
vrouwen succes zullen heb
ben, die tenslotte hun crea
ties moeten dragen, is zeer
de vraag.
Wij tonen u hier een „nor
maal" model uitgevoerd in
witte veredelde katoen met
3 „opgelegde zwarte vlek
ken", die als het ware weer
„één grote vlek" vormen.
De zwarte decoratie is ver
vaardigd van zacht fluweel,
evenals de brede strikcein-
tuur. Wij wijzen u vooral op
de hoge rechte hals, en de
laag uitgesneden ronde rug,
twee uitersten die het op
vallend goed doen.
Een wijde lange cape, van
hetzelfde materiaal als cein
tuur en zwarte stukken, af
gewerkt met twee lange lin
ten, die bij het dichtknopen
weer een decoratie apart
vormen, maakt het geheel
tot een eenvoudig maar toch
bijzonder elegant geheel.
De voering van de cape is van hetzelfde materiaal als de gehele japon.
Zo'n japon zal zeker opvallen, niet door zijn exclusiviteit, maar door zijn
■ami an cbartna, dia hat üwaaei. W® «W» ZQa-
HANDORF (PJtP) - „Onlangs nog vlogen 30 Russische vliegtuigen
een parade of Iets dergelijks in de buurt van Berlijn. De radar van
de Eerste Groep Geleide Wapens met haar hoofdkwartier te Münster-
Handorf nam de toestellén waar en onmiddellijk werden de Neder
landse Nike raketten in Duitsland startklaar in positie gebracht,
gereed om te worden afgevuurd." Dit verhaal, dat wij hoorden uit
de mond van een Nederlandse luchtmachtofficier in Handorf, bewijst
de onafgebroken 24-uur-per-etmaal paraatheid van onze Nike-raket-
bases in Duitsland.
VERVANGING VAN STRAALJAGERS
Er komen in de Koninklijke
Luchtmacht in totaal 20 squadrons
met raketten, die voor een deel
de bemande straaljagers vervan
gen. De eerste groep geleide wa
pens kwam op 1" oktober 1961 in
operationeel gebruik met Nike
Ajax en Nike Hercules afweerra-
ketten, gelegerd nabij Münster
en Osnabrück. Thans is ook de
tweede groep in opbouw, bij Er-
Ie en Schöppingeberg. In, totaal
moeten in west-Duitsland wel 276
lanceerinrichtinge voor Nike-ra-
ketten staan, die onderdeel vor
men van de z.g. „missie belt", die
loopt van Noorwegen tot Turkije.
Dit jaar komen ook de eerste Ne
derlandse Hawk-raketten in
dienst, speciaal bedoeld om laag
vlieg ende vliegtuigen aan te val
len.
De Hawk-gordel komt nog vóór
de Nike-gordel te 'iggen, vlak
achter het IJzeren Gordijn.
De Nederlandse Hawks werden
gelegerd in de buurt van Han
nover. In totaal kre ons land
hier twaalf squadrons Hawks elk
met 18 Hawks-raketten.
De Hawk is effectief tot 15.250
meter hoogte en wordt meege
voerd op mobiele lanceerwa
gens waarop drie Hawks tegelijk
worden geplaatst.
De acht squadrons uitgerust met
Nike-raketten hebben, zoals wij
zagen, zowel de oudere Nike-A-
jax als de betere Nike-Hercules.
Wij vernamen dat de Ajax er nu
uitgaa' en dat uitsluitend de
Hercules in diens' bljjft, De Her
cules heeft betere prestaties,
heeft een hoogte van wel 150.000
voet bereikt en een snelheid van
wel Mach 3.3.
Minder gevaarlijk.
De Hercules bezit een afwerp-
bare „booster" en heeft poeder
raketten in plaats van vloeibare
raketbrandstof zoals de Ajax. Hij
is voor het grondpersoneel aan
merkelijk minder gevaarlijk.
De Nike-raketten worden in
Duitsland niet ondergronds opge
slagen, zoals in Amerika gebrui
kelijk is op de Nike-bases.
Wij vernamen in Handorf dat de
Niketasis binnen 5 minuten na
dat alarm is geslagen, gereed is
om te vuren. Verwacht werdt dat
in tijd van oorlog zo'n Nike-ba-
sis binnen twee uur is "leegge
schoten".
Dan is voor de bemanning van
de basis de oorlog ovei Als het
goed is, moet de vijandelijke
luchtmacht in die tijd reeds zijn
vernietigd en aangenomen wordt,
dat de S.A.C. - het Amc ikaanse
strategic Air Command - in die
tijd haar ,/erk reeds heeft ge
daan
Er worden in Duitsl geen ra
ketten gelanceerd. Daarvoor gaan
de Nederlanders ieder jaar naar
Amerika, waar enkelf Nike-ra
ketten daadwerkelijk de lucht in
gaan. Wel wordt gewerkt aan een
oefen-basis op het eiland Kreta,
die volgens de plannen in 1966
in dienst zal komen.
Voor het eerst maakten de Ne
derlanders een z.g. S.N.A.P.-oefe-
nlng mee, een S' ->rt Notice An
nual Practice. Dit betekent dat
slechts 14 dagen van tevoren het
bericht komt dat de mensen
Amerika moeten om te
schieten.
De tijd van voorbereiding is den
dus uiters* kort.
MET ATOOMKOP
De Raketbases Münster-Handorf
heeft een klein helikopterveldje,
waar we o.a twee Alouettes en
Hiller ven d®
strijdkrachten zagen, alsmede een
Bristol Sycamore van de Bun-
deswehr.
Het gebruik van de Nike-raket is
mogelijk met hulp van een com
puter (rekenmachine en drie
verschillende rada de z.g. Ac
quisition Radar, de Targeu Tra
cking Radar en de Missile Tra
cking Radar. Elke squadron be
staat uit een lanceervlucht en een
vuurleidingsvlucht.
De lanceervlucht bestaat uit ^n
montage- en onderhoudssectie als
mede drie lanceersecties van
drie lanceerinrichtingen (laun
chers) elk.
De raketten liggen dwars op een
rail, waarvan 't ene uiteinde zich
bevindt in een gebouw waar de
wapens beschut voor onmiddel
lijk gebruik gereed liggen. De
Nikes kunnen van atoomkoppen
worden voorzien.
Een Nike-groep heeft vier squa
drons en de groep geeft operatio
nele leiding aan deze squadrons
door middel van een groepsope-
ratiecentrum (G.O.C.) Het be
schikt hiertoe over een zoelrr--
dar met een groter bereik dan
dat van de squadronradars.
Het staat bovenJien in verbin
ding met het sector operations
center (S.O.C.), waaro der het
ressorteert samen met andere
groepen geleide wapens, radarsta
tions en vliegbases.
De opdracht tot aanvallen gaat
in de regel uit var het S.O.C.
Vanwege de hoge snelheid waar
mee de doele" tegenwoordig
vliegen, is het noodzakelijk dat
de opdracht, vrij we onmiddellijk
bekend is bij het uitvo*- on
derdeel en daarom is een systeem
ontwikkeld dat de gegevens bij
na zonder tijd- rlies door mid
del van elektronische signalen
doorgeeft.
Al met al een fascinerend ge
heel, zo'n Nederlandse raketbasis
in Duitsland. Honderden N r-
landse luchtmachtmensen hou
den hier onafgebroken de wacht
om Nederland voor 'n onverhoed
se luchtaanval uit het oosten te
beschermen.
ffiTMrr1- v
