CYPRUS:
waar de godin der liefde voor
het eerst voet aan wal zette
BEWOGEN GESCHIEDENIS
VAN 'EILAND VAN DE HAAT'
TURKEN EN ENGELSEN BRACHTEN
CYPRIOTEN NIET VEEL GOEDS
Aardige attentie
voor NS-personeel
VRIJDAG 14 AUGUSTUS 1964
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 12
f)E ONDRAGELIJKE SFEER van haat en nijd
tussen de Griekse en Turkse bevolkingsgroe
pen op Cyprus, dat wel eens „het eiland van de
haat" wordt genoemd, dateert niet van Kerstmis
vorig jaar, toen in Nicosia, na enkele jaren van
betrekkelijke rust, eensklaps weer het moordend
lood uit machinegeweren door de smalle straten
vloog. Beide bevolkingsgroepen staan ook niet
pas als onverzoenlijke vijanden tegenover elkaar
sinds de onzalige terugkeer van aartsbisschop
Makarios uit de ballingschap en zijn verkiezing
tot president in 1960. De tegenstelling tussen de
Turkse moslims en de Griekse christenen is al
eeuwen oud. Na de Egyptenaren, Alexander de
Grote en de Romeinen kwamen de Turken, die
van de Cyprische, Griekse cultuur weinig meer
heel lieten. Cyprus d$ Turken noemen het
Kibris, de Grieken Kupros kwam in 1570 vast
in Turkse handen. Vanuit deze strategisch be
langrijke hoek tiranniseerden zy de scheepvaart
op de Middellandse Zee. De Europese koopvaar
ders beefden voor hun belagers vanaf het eiland
der haat. Vooral Venetië, dat voor de komst der
Turken hechte betrekkingen met Cyprus onder
hield, had te lijden. Shakespeare laat een van
zijn grootste drama's handelen over de strijd van
Venetië (Othello) tegen de Turk. Ook in de lite
ratuur wordt op Cyprus een strijd op leven en
dood tussen oost en west geleverd. Toch moet op
dit eiland van haat en tweedracht eens, volgens
de mythe, Aphrodite, de godin van de liefde, voor
het eerst voet aan wal hebben gezet
^•YPRUS, dat nooit Grieks en nooit
Turks is geweest, is tweemaal zo
groot als de provincie Noord-Brabant.
Het ligt slechts 65 km verwijderd van
de Turkse kust en nog geen 100 km
van Syrië. Griekenland ligt maar
liefst bijna 800 km ver weg. Als er
niet wordt gevochten wijden de Cy
prioten zich aan veeteelt en land
bouw of drogen de kuprosplant, een
heester, die gedroogd en tot poeder
verwerkt, de oranje kleurstof levert
die Arabische vrouwen gebruiken
voor het verven van haar voetzolen
en nagels.
Dwars over het eiland van
links naar rechts lopen twee
bergketens. Daartussen in ligt 'n
grote laagvlakte met de hoofd
stad Nicosia (60.000 inwoners).
De grootste plaatsen zijn verder
havensteden die aan de zuid
kust liggen: Limassol (26.000 in-
w.), Larnake (17.000 inw.) en
Famagoesta (22.000 inw.). De rest
van de bijna 600.000 bewoners
van het eiland leven verspreid
in kleine dorpen over laagvlakte
en bergland verspreid. Er zijn
Turkse concentraties, maar klei
ne minderheden wonen temidden
van de Grieken. Het (officieuze)
Amerikaanse voorstel, het eiland
te verdelen tussen Grieken en
Turken zal dus op wel zeer grote
bezwaren van psychologische en
economische aard stuiten. Het
zou betekenen, dat velen van
hun geboortegrond zouden moe
ten verdwijnen. Hetzelfde belet
sel ligt een massale uittocht van
Turks-Cyprioten naar het Turk
se moederland in de weg.
Griekse meerderheid
Op Cyprus waar met een mini
mumtemperatuur van 5 graden Cel
sius een echte winter onbekend is
hebben van oudsher zeer veel Grie
ken gewoond. Tijdens de Turkse over
heersing hebben veel Turken zich bij
de Griekse kolonisten gevoegd, maar
de meerderheid bleef Grieks. Boven
dien is in de laatste vijftig jaar het
De president van Cyprus, aartsbis
schop Makarios, inspecteert graag
zijn goed bewapende troepen die de
vrede en veiligheid op het eiland
moeten handhaven. Deze Cyprioti
sche strijdkrachten hebben zich ook
de laatste maanden tegen de Turkse
bewoners van het eiland gekeerd.
aantal Turken op Cyprus gaandeweg
verminderd. Rond de eeuwwisseling
was ruim 22 pet Turks, thans schom
melt het percentage rond de 16.
Behalve in godsdienstig op
zicht bestaat er nog een ander
verschil tussen de Cyprische be
volkingsgroepen. De Grieken zou
men, naar zuidelijke maatstaven
gemeten, nijver en werkzaam
kunnen noemen. De Turken
daarentegen zijn liever lui dan
moe en probeerden altijd de
Grieken te overheersen. Hierin
kwam pas enige verandering
toen in 1878 de Engelsen het
eiland van de Turken overna
men. Cyprus lieten de Britten
voor wat het was en maakten
er een toevluchtsoord voor exen-
trieke gepensioneerde officieren
van.
I"\E ENGELSEN waren trouwens al
U eerder op Cyprus geweest al was
dat lang geleden. Koning Richard
CYPRUS
CYPRUS OP NEDERLAND GEPROJECTEERD
Leeuwenhart was op weg naar het
door de muzelmannen bezette Jeru
zalem en veroverde het eiland tegen
het einde van de twaalfde eeuw. Van
hieruit begon hij de derde knus-
tocht. Reeds in die tijd was Cyprus
kerkelijk geheel onafhankelijk. Dit
het Romeinse rijk tot staatsgodsdienst
was verheven. De geestelijk leider
van Cyprus was tegelijk de wereld
lijke heerser. In dit opzicht is de po
sitie van aartsbisschop Makarios dus
zeker niet vreemd.
Legendarische bloei
Het eiland maakte in de drie eeu
wen na Richard Leeuwenhart een
bijna legendarische bloei mee. Richard
had het land verkocht aan de Orde
der Tempelieren, die in alle deugd
zaamheid zich niet kon handhaven
tegen het ruige volk van soldaten,
Turkse kromzwaarden en onbetrouw
bare oosterlingen. De orde stond met
graagte haar rechten af aan de vroe
gere koning van Jeruzalem, Guy de
Lusignan. Guy's geslacht heerste op
Cyprus tot bijna 1500. Er werden
grote kastelen en kloosters gebouwd,
men dreef handel als nooit tevoren
en een werkelijk schitterende cultuur
leidde tot sprookjesachtige verhalen
die in Europa de ronde deden. Het
koninkrijk Cyprus had in die dagen
een grote faam en men kan zich voor
stellen, dat in de eerste plaats Vene
tië de begeerte voelde opkomen van
deze welvaart mee te gaan profite
ren. Venetië veroverde dan ook het
gehele eiland in 1489 en begon er
een schrikbewind uit te oefenen.
Nog geen 100 jaar later kwam de
Turkse invasie en de christenbevol
king werd uitgemoord. Famagoesta
viel pas een jaar later; de dappere
verdedigers werdvrije uittocht be
loofd, maar de Turken braken hun
woord en de bezetting van de stad
stierf een vreselijke dood. Met de
Turken kwam de armoede en geen
handelaar deed meer het eiland aan.
Weer drie eeuwen volgden, maar
niet van pracht en cultuur. Niet zel
den brak op Cyprus een. opstand uit
tegen de Turkse onderdrukker, maar
elke oproer werd neergeslagen. Op
het vasteland ging het Turkije echter
sinds 1821 met de Griekse vrijheids
strijd niet naar den vleze. De Turken
werden teruggedrongen en Grieken
land kreeg in 1829 zelfstandigheid.
Engeland was inmiddels op
zoek naar steunpunten in de
Middellandse Zee. Het Britse
imperium stond op het hoogte
punt van zijn macht en Brittan-
nië regeerde de zeeën. Turkije
achtte in 1878 het beter Cyprus
te laten bezetten door de Engel
sen tegen erkenning van de
Turkse soevereiniteit en 92.800
pond sterling per jaar. Maar tus
sen Grieken en Turken op het
eiland bleef het rommelen. Toen
in de eerste wereldoorlog de
Turken aan de zijde van Duits
land vochten, annexeerde Enge
land Cyprus en in 1926 werd
het eiland een Britse kolonie.
DE GRIEKS-CYPRIOTEN waren
met deze nieuwe toestand aller
minst in hun schik. Ze wilden vrij
zijn. Of anders aansluiting bij het
moederland, Griekenland. In dit moe
derland was de haat tegen de vroe
ger mohammedaanse onderdrukkers
nog lang niet bedwongen en de Grie
ken landden in 1920 op de kust van
Anatolië, de Turkse westkust van
Klein-Azië. Twee jaar later sloegen
de Turken echter hard terug en de
Grieken werden allen bij Smirna de
zee in'gedreven.
Boerenzoon
De huidige leider van de Grieks-
Cyprioten, aartsbisschop Makarios
III, werd op 13 augustus 1913 op
Cyprus geboren als de boerenzoon
■Michael Mouskous. Hij studeerde na
de laatste wereldoorlog ook in Ame
rika, waar hij verbleef toen hij be
noemd werd tot bisschop van Limas
sol en Larnaka. Hij liet bij zijn terug
keer op Cyprus een volksstemming
houden waaruit bleek, dat 76 pet van
de totale bevolking voor aansluiting
bij Griekenland was. In 1950 werd
hij de opvolger van de overleden
Makarios II. Op Cyprus nam het ver
zet tegen de Engelsen steeds hefti
ger vormen aan. Engelsen werden
Op Cyprus houden twee bevolkings
groepen elkaar nauwlettend in het
oog: gewapende Turks-Cyprioten op
wacht in Nicosia.
op straat doodgeschoten en gebouwen
vernield. De Britten zagen Makarios
als de aanstoker van dit alles en Ma
karios werd gearresteerd en verban
nen naar een eiland in de Stille Oce
aan.
De Grieken op Cyprus raakten fel
in verzet en uit Griekenland kwam
de oud-verzetstrijder kolonel Grivas
naar Cyprus om de pndergrondse
strijd te organiseren. In 1957 werd
de kwestie-Cyprus in de Ver. Naties
besproken en aartsbisschop Makarios
mocht naar Athene terugkeren. En
geland had de zaak verloren. De toe
stand voor de Engelsen werd onhoud
baar; in 1958 vielen er 'tussen Grie
ken en Turken in één week tijd meer
dan 100 doden. In 1960 eindelijk werd
Cyprus onafhankelijk met een Griek
se president en een Turkse vice-pre
sident. Griekenland, Engeland en
Turkije garandeerden de Cyprische
grondwet. Het heeft allemaal niet ge
holpen. Rond Kerstmis van het vo
rige jaar kwam de haat tot een nieu
we uitbarsting. Tot op de dag van
vandaag is er nog geen oplossing ge
vonden voor een vraagstuk, dat ons,
beschaafde westerlingen, moet be
schamen. Het is een tweespalt, waar
naar de communistische wereld met
een grimmige glimlach kijkt. Het
wachten is voorlopig op een nieuwe
conferentie, maar het ziet er niet
naar uit, dat Grieken èn Turken op
één eiland vreedzaam naast elkaar
kunnen leven.
Prijzen en opdrachten
aan Nederlandse
componisten
De staatssecretaris van onderwijs,
kunsten en wetenschappen, drs. L.
J. M. van de Laar, heeft aan de vol
gende componisten een prijs ver
leend voor compositie: Jan Mul,
Alexander Voormolen en Peter
Schat.
Voorts heeft de staatssecretaris in
aansluiting aan reeds eerder ver
strekte opdrachten nog de volgende
opdrachten verleend: Een concre-
tant werk voor hoorn, trompet en
trombone met orkest aan Jurriaan
Andriessen te Wassenaar; een werk
voor strijkorkest aan Kees van Baa-
ren te Oegstgeest; een werk voor
twee piano's aan Cor de Groot te
Laren (N.H.); een werk voor zang
stem met orkest aan Marinus Flot-
huis te Amsterdam.
ANWB maant
gemeentebesturen
„Weggooifles" werkt
vervuiling in de hand
De ANWB heeft gisteren aan de
colleges van B. en W. van alle Ne
derlandse gemeenten een brief ge
zonden met het verzoek snel een be
paling op te nemen in de algemene
politieverordening, waarin het weg
werpen of achterlaten van schillen,
dozen, flessen en ander klein vuil
strafbaar wordt gesteld. Het verzoek
van de bond komt voort uit onge
rustheid over een nieuw soort ver
pakking, die aan de markt is geko
men: de „weggooifles."
De ANWB is bang, dat weldra een
aantal bedrijven een Nederlandse
brouwerij die de „weggooifles" geïn
troduceerd heeft, zal volgen. Dan
zullen binnen korte tijd vele hele,
maar ook gebroken flessen afge
voerd en vernietigd moeten worden.
De bond vreest dat dit afvoerproces
niet altijd even vlöt zal verlopen en
dat men binnen korte tijd langs we
gen en paden en op picknickplaat
sen niet alleen de schillen en de do
zen, maar ook in toenemende mate
flessen en glasscherven zal aantref
fen.
In een aantal gemeenten, waar de
algemene politieverordening al wel
voorziet in voldoende bepalingen, is
(zo is de bond bekend) al opdracht
gegeven om op de naleving daarvan
streng na te zien.
Het bestuur van de Haagse minia
tuurstad Madurodam heeft een. aar
dig jubiléumgeschenk voor het per
soneel van de 125-jarige Nederlandse
Spoorwegen in Petto.' Alle 30.000 per
soneelsleden en hun gezinsleden zijn
uitgenodigd voor een gratis bezoek
aan de miniatuurstad, die zoals be
kend is óók eigen spoorwegen heeft.
Op vertoon van hun legitimatie- of
identiteitsbewijs hebben zij van 5 tot
en met 20 september gratis toegang
tot het bezienswaardige stadje.
Terugblik
Jean Cocteau's spel „De tweekoppi
ge adelaar", dat verleden maand we
gens Knokke niet kon doorgaan, is
nu donderdagavond door de AVRO
op het scherm gebracht. Dit stuk, dat
het half-onwerkelijke van de roman
tiek heeft, werd geschreven kort na
de oorlog, toen Cocteau bezig was
met zijn bekende film „La belle et
la béte". De kijkers hebben de ont
moeting meegemaakt van twee men
sen, die achter verouderde types van
vorstin en anarchist (onderscheiden
lijk met veel. kleur gespeeld door
Josephine van Gasteren en Hans Cu-
leman) karakters vertoonden, die
voor beiden beslissend waren. Regis
seur Frans Boerlage liet het spel zich
voltrekken in een sfeer van hofintri-
ges, die het verhaal temeer avontuur
lijk maakten. Bij de KRO was „In
de rommelpot" ook voor de derde
keer vrij onbenullig en bovendien
doorzichtig. Gelukkig volgde 'n fraai
brokje t.v. middels Georges Ulmer.
Ook nu bood de documentaire „Ik
ben met Uvoortreffelijke beel
den bij fragmenten geschiedenis over
de concilies. „Brandpunt" was actu
eel gericht op de pier van Scheve-
ningen en de bekende verhoging van
toegangsprijs. Zwolsman zelf had 'n
half uur gevraagd om voor de ca
mera's te komen, maar dat kon uiter
aard niet. En de voorbij wandelende
minister Andriessen kon niet ver
schijnen, want hij wenste niet op
straat te worden ondervraagd. Naar
aanleiding van beschuldigingen en
verdachtmakingen omtrent de figuur
van Albert Schweitzer werd 'n film
getoond over het Lambarene-zieken-
huis, waarvan beweerd wordt dat er
toestanden heersen, waaromtrent een
moderne arts zich zou schamen. Ge
lukkig konden alle valse beschuldi
gingen worden weerlegd tot genoeg
doening van de bejaarde Nobelprijs
winnaar. Men zal zich de Engelse
komiek Monty Landis herinneren,
die onlangs zo'n kostelijke rol speel
de in een kort toneelstuk. Hij was
nu bij de NTS terug en zijn her
nieuwd optreden was stellig gerecht
vaardigd. We denken aan zijn num
mer over „de vraatzuchtige pianist"
en zijn poging Nederlands te spre
ken. Na hem volgde Genie Page, door
Bob Rooyens boeiend ingeleid. Eer
der was er een nieuw optreden van
„les swingle singers", die ook nu
trachtten te zingen op muziek van
Bach, waaromtrent operazanger Frans
Vroons prettige dingen zei, daartoe
uitgenodigd door Ilse Wessel. Een
compliment tenslotte voor het leuke
cabaret van Marijke Morley en
Corstiaan de Vries onder de merk
waardige titel „In Laren woont een
schilder".
Jeugdcircus „Atleta"
De KRO-gids voor de volgende week
bevat veel geïllustreerd nieuws over
het jeugdcircus „Atleta" te Warmond,
dat zaterdag van de volgende week
om vijf uur in Treslong te Hillegom
zal optreden. „Atleta" is voortgeko
men uit een Warmondse verkenners-
groep. De meewerkende jongens en
meisjes oefenen elke week één avond
en zeven leiders zorgen ervoor, dat
alles naar wens verloopt. Reeds heeft
dit jeugdcircus door goede prestaties
een plaats veroverd in de rij van
Nederlandse ]c ugd- en kindercircus
sen, die de KRO een t.v.-optreden
gunt. De leiding berust bij de be
kende heer Cees Witsenburg. In het
centrum van Warmond werden reeds
fraaie opnamen gemaakt, die men in
de KRO-gids kan terugvinden.
Komende uitzendingen
Vanavond biedt de VPRO een por
tret van de bekende internationale
voetbalscheidsrechter Leo Horn. Na
verscheiden amusement komt dokter
Van Swol spreken over overvoeding.
Op het tweede net gaat de première
van „theatre een kwade nacht". Za
terdag is de VARA aanwezig vanaf
drie uur, uiteraard met het nodige
vermaak, onder meer met de Ame
rikaanse vocalgroup „The brothers
four", omgeven door O'Toole en Dick
Powell. De NTS heeft „talent te
huur", maar dat slaat uiteraard niet
op haar zelf, doch op de successen
van Montreux. Zondagmorgen is er
in de Amsterdamse RAI een kerk
dienst, waar de bekende neger-pre
dikant dr. Martin Luther King zal
preken, 's Avonds is er de KRO met
de laatste aflevering van „Zomer
wedstrijd", met muziek, o.a. 'n con
cert van het Kunstmaandorkest, met
iets over windhonden en tot slot het
derde deel van een serie documen
taires over de concilies in onze kerk
geschiedenis.
1\eolitische
vondsten in
Voorschoten
De Rijksdienst voor het Oudheid
kundig Bodemonderzoek in Amers
foort heeft de algelopen weken
archeologische verkenningen in
Noord-Holland, Zuid-Holland, Zee
land en Overijssel gedaan, onder
meer te Voorschoten. Daar zijn als
gevolg van werkzaamheden voor de
aanleg van een riolering in de Oran
jepolder overblijfselen aan het licht
gekomen van een woonplaats van de
neolithische Vlaardinger cultuur. De
ontdekking is gedaan door de heren
C. Eggink, Voorschoten, en ir. J. van
der Kley, Leiderdorp.
