PEKKS KOUDE OORLOG MET RUSLAND
Chinezen vergeten nooit
dat Moskou hen vroeger
steeds in de steek liet
AFKEER DOOR GEDREVEN
TOT OP KLEINZIELIGE
Sinds veertig
jaar
Heeft Mao Tse Toeng gelijk?
Het is een onmogelijke opgave in één artikel een synthese te geven van 't Chinees
Russische geschil. Tientallen boeken en duizenden artikelen zijn hierover bereids
geschreven. In de jongste tijd volgen de Chinese en Russische nota's elkaar snel
op, en beschuldigingen en scheldpartijen lichten geleidelijk een tipje op van de
sluier over een nauwelijks voorbije periode. Het is dan ook ondoenlijk in kort
bestek ook maar de grieven van beide partijen op te sommen of het drama te be
lichten want e en,drama" is dit geschil wel
Scherper en duidelijker dan waar ook, kan men in Peking
constateren hoe diep de kloof is, die tussen China en de Sovjet-
Unie is ontstaan. Als de Chinezen de Russen uitmaken voor
„revisionisten", dan klinkt dit woord in hun mond beledigender
dan als zij het Westen en in het bijzonder de Amerikanen uit
schelden voor „imperialisten". De regering van Peking, die de
pers beheerst, dirigeert een anti-Sovjetcampagne, die bij de
Chinezen des te gemakkelijker inslaat omdat zij alles wat blank
is of van blanke herkomst, in zekere zin wantrouwen.
Het volk reageert ongeveer zoals
het Nederlandse volk in de bezet
tingstijd. Nu bijvoorbeeld fruit en
groenten dit jaar overvloediger voor
handen zijn dan in vorige jaren, heet
het: ,,Het duidelijkste bewijs, dat
zij - dat zijn de Russen - er met al
les vandoor gingen!"
Men kan zioh buiten China moeilijk
voorstellen hoever de Chinezen hun
afkeer voor de Russen doordrijven,
vaak tot op het kleinzielige af. Zo ben
ik eei uur te laat gekomen bij de
Russische ambassadeur in Peking,
die mij voor een diner had uitgeno
digd, omdat mijn ohauffeur, hoewel
ik die via mijn tolk nauwkeurige in
structies had gegeven, voorwendde,
dat hij de Russische ambassade niet
wirt te vinden en vervolgens ver
dwaald was.
Het Chinees-Russische geschil
wortelt in een ver verleden en het
vertoont voorts verscheidene aspec
ten in die zin, dat het door meer
dan één factor is beïnvloed. ,,Het
ijs vriest geen drie voet dik in één
nacht", zegt een Chinees spreek
woord.
De Chinese communisten zijn niet
vergeten, dat Moskou hen in de steek
liet toen Tsjang Kaj Sjek de Kwo-
mintang oprichtte e:i hun bevel gaf
hun revolutionaire legers te ontbin
den en met Tsjang samen te werken.
Zij zijn evenmin vergeten, dat Mos
kou nog in 1949, onmiddellijk - voor
hun overwinning nog met Tsjang Kai
Sjek onderhandelde om de Russische
belangen in Sinkiang veilig te stellen.
Eerst in 1950, na Mao's bezoek aan
Moskou, kreeg China de eerste fi
nanciële hulp van de Sovjet Unie.
Het bedrag was belachelijk laag
(300 miljoen dollar) in vergelijking
met de enorme rijkdom, die de Sov
jet-Unie verwierf uit de ontmante
ling van de industrie in Mantsjoerije.
Deze ontmanteling moest - vreemd
genoeg - gelden als „herstelbetaling"
door Japan na Ruslands goedkope
„overwinning" in 1945.
Maar vooral de laatste jaren heb
ben de incidenten tussen Rusland en
China zich opgestapeld. In juni 1959
heeft de Sovjet-Unie eenzijdig en zon
der waarschuwing de honderden con
tracten verbroken voor de bouw van
fabrieken en zodoende het gehele Chi
nese industrialisatie-programma in
de war gestuurd.
Eveneens in 1959 - aan de voor
avond van het bezoek van Chroesj-
tsjov aan de Verenigde Staten - heeft
Rusland het Chinees-Russische
koord van oktober 1958 opgezegd en
geweigerd China de toegezegde
atoomgeheimen te verschaffen. Nog in
1959 zou Chroesjtsjov tijdens de be
roemde gesprekken van Camp David
de eis hebben laten varen, dat Ame
rika Formosa moest afschreven voor
het de regering in Peking kon erken
nen.
In de zomer van 1960 riep Moskou
plotseling de Sovjet-deskundigen te
rug, die ter beschikking van China
waren gesteld en deze deskundigen
vertrokken hals over kop.
Dit jaar tenslotte deelde de Sovjet-
Unie de Chinese leiders mee, dat zij
een overeenkomst had gesloten met
de Amerikaanse regering en voor
taan gekant was tegen de versprei
ding van kernwapens. Deze laatste
„slag" heeft China erg getroffen en
het gehele Russische beleid sedert
1959 wordt er thans voorgesteld als
een onderdeel van een reusachtig
coanplot.
Papieren tijger
Dit „complot" vertoont meer dan
één aspect. Het eerste is van ideolo
gische aard. Mao Tse Toeng is een
consequente Marxist: h{j roemt nog
altijd de „universele draagwijdte van
de weg van de Oktoberrevolutie". Hij
zegt voorts met klem, dat ,,de revo
lutie een noodzaak is voor de volke
ren, die nog onder de heerschappij
van de imperialisten en de kapitalis
ten leven... dat de volkeren die de
weg naar het socialisme reeds zqn
ingeslagen de revolutie moeten vol
tooien".
Trouw aan zijn ideologie blijft de
Chinese leider geloven, dat er onont
beerlijke en te verantwoorden oorlo
gen bestaan: de eigenlijke revolutio
naire oorlog, die de kapitalistische
heerschappij aan het wankelen moet
brengen. Hij weigert aan te nemen
dat het bestaan van kernwapens die
onontbeerlijke en zgn. te verantwoor
den oorlogen verbiedt, zoals de Sov
jets denken. Het ergert hem, dat
Chroesjtsjov beweert: „De atoom
bom kent geen klasseonderscheid.
Het is de historische zending van de
communisten de strijd van de volke
ren tegen het gevaar van een wereld
oorlog met kernwapens te organise
ren en te leiden! Het ergert Mao nog
meer, dat de Sovjets nu verkondigen,
dat elke oorlog thans onvermijdelijk
een wereldoorlog wordt en met kern
wapens zal worden uitgevoohten.
Mao Tse Toeng houdt staande, dat
Chroesjtsjov in feite wijkt voor
kapitalisten en capituleert door
te wijken voor de kernbom-chantage.
De onontbeerlijke en gewettigde oor
logen moeten, aldus de Chinese lei
der, ook nu nog mogelijk zijn!
Men mag dus het gevaar van een
kernoorlog niet onderschatten. Maar
niet iedere oorlog behoeft een kern
oorlog te worden. Zijn er in Korea,
Cuba en Algerije geen revolutionaire
oorlogen tot een goed einde gebracht
zonder dat er kernwapens werden aan
gewend? Waarom zouden de Aziati
sche volkeren dan geen strijd kunnen
voeren tegen het kapitalisme zonder
een kernoorlog te ontketenen?
Chroesjtsjov's antwoord daarop
luidt als volgt: „Wie zich niet wil
inspannen om de wereldoorlog uit 't
leven der volkeren te bannen om een
massale mensenslachting en de ver
nietiging van de beschaving te ver
mijden, verdient veroordeeld te wor
den... Het is duidelijk, dat de Chine
se kameraden het gevaar van een
kernoorlog onderschatten".
Maar het dovemansgesprek wordt
voortgezet: „Waarom zou onze ideo
logie haar optimisme moeten verlie
zen? vraagt Peking zioh af. Niet de
mens zal door het kernwapen worden
vernietigd maar het kernwapen door
ken", aldus een Chinese regerings
woordvoerder op 1 september jl„
„dan zou slechts de helft van de we
reldbevolking van drie miljard er
aan ten offer vallen. Maar de prole
tarische helft zou overblijven om de
laatste imperialisten te begraven
De Chinese leiders zijn inderdaad
in hun binnenste van oordeel, dat
een kernbom met het vermogen 200
miljoen mensen te doden, er in Chi
na nog vijfhonderd miljoen in leven
zou laten. Dezelfde bom zou in de
Sovjet-Unie of in de Verenigde Sta
ten de gehele bevolking uitroeien.
Dit onthutsende argument maakt
iedere verdere discussie natuurlijk
een Russisch spreekwoord, dat voor
die situatie als geknipt is: „Men kan
het hoofd van de ene mens niet op
de schouders van de andere plaat-
Dit verschil in het bereikte ontwik
kelingspeil verklaart waarom in Chi
na nog Stalins uur slaat.
door Raymond Scheyven
(oud-minister van Economische Zaken in België)
de mens, wiens scheppend genie spoe
dig een „anti-kernwapen" zal uitvin
den. Wij zqn er vast van overtuigd,
dat de mens niet overwonnen kan
worden door de bom en daarom noe
men wij haar een „papieren tqger".
Maar ons ideologisch optimisme
maakt ons nochtans niet overmoedig.
Onophoudelijk hebben wq een alge
meen kernwapenverbod bepleit en
wel een verbod op de produktie, de
proeven, het opslaan van voorraden
en op het gebruik van kernwapens.
Bovendien hebben wij herhaaldelijk
voorgesteld het gebied van de Stille
Oceaan kernwapenvrij te maken en
'n ruim atoomvrij gebied in te stel
len, dat alle landen zou omvatten, die
de Oceaan raken, de Verenigde Sta
ten inbegrepen".
Veel incasseren
De Chinezen beseffen niettemin wel
dat de Verenigde Staten nooit zullen
instemmen met een ontwapening, die
in feite de revolutionaire oorlogen
zou aanmoedigen. Zij rekenen dus met
de mogelijkheid van een kernoorlog.
„Mocht een kernwapenoorlog uitbre
Een dorpsmarkt in China, waar
de hoeren hun eigen produkten mo
gen verkopen.
onmogelijk. Het staat vast, dat de
Chinezen vertrouwen op het „incasse
ringsvermogen" van hun zeer talrij
ke bevolking....
Het tweede aspect van het Chinees-
Russische geschil houdt verband met
het verschil in ontwikkelingspeil. In
China slaat het uur van Stalin en in
Rusland dat van Chroesjtjov. Nog op
het 21ste congres van de Russische
communistische partij in 1959 zei
Ohroestsjov: „Theoretisch zou het
juister zijn aan te nemen, dat de so
cialistische landen min of meer te
gelijkertijd zullen overgaan naar de
hogere fase van de maatschappelij
ke ontwikkeling: de communistische
samenleving". Wq zijn thans wel ver
van die theorie verwijderd!
De Sovjet-Unie is er zich van bewust,
dat zij een aanzienlijke voorsprong
heeft op China. Chroesjtsjov belooft
voortdurend, dat het tempo van de
opmars naar de vooruitgang zal wor
den versneld. Hij kan e- niet langer
aan denken de middelen, die hij no
dig heeft om het ontwikkelingstempo
van de Sovjet-economie op te drijven,
te besteden aan verre revolutionaire
oorlogen. Hij kan er zelfs niet aan
denken op China te wachten.
In Peking heeft een Sovjet-histori
cus het volgende heldere beeld van
de toestand gegeven (geciteerd naar
„Snow, the other Side <-f the River'
blz. 662)„Zeker, wij vormen twee
socialistische landen, twee landen, die
het kapitalisme vijandig gezind zijn.
Die vijandigheid brengt ons samen
maar ieder van ons is tevens het pro-
dukt van een nationale geschiedenis
en wij bevinden ons op een verschil
lend peil van de revolutionair? ont
wikkeling.
China doorloopt nu de etappes, die
wij dertig jaar geleden hebben afge
legd.... Wij genieten van een hoger le
venspeil; ons volk heeft dagelijks
nieuwe behoeften en verlangt dat die
worden bevredigd. Wij kunnen van on
ze mensen niet langer de opoffering
vragen, die de Chinezen zich opleg
gen. Wij vinden dat het erg genoeg is,
laten wij een weinig rust nemen: de
socialistische wereld leeft toch in vei
ligheid. De Chinezen zien dat anders.
Zij willen dag in dag uit de maxi
male prestaties leveren en klagen er
dan over, dat onze machines niet te
gen dergelijke inspanningen bestand
zijn. Zij zijn zeer trots. Zij willen op
gelijke voet worden behandeld. Wij
hebben het recht geëerbiedigd te
worden veroverd. Zij vechten nog
voor dit recht. Zij zullen het bereiken
op htm manier, die voor hen onge
twijfeld de geschiktste is. Er bestaat
Misverstand
Trots en hoogmoedig zqn de Chine
zen! In Peking hoorde ik voortdurend
hetzelfde refrein: „De Sovjets heb
ben altijd de mond vol over hulp, die
zij ons verleend hebben. Maar zij zeg
gen nooit een woord over de aanzien
lijke steun, die wq hun gegeven heb
ben. Wij hebben ten dele de grond
stoffen geleverd voor de Spoetniks en
de kernwapens. De Sovjet-Unie heeft
ons credieten verleend, zeker, maar
het ging om bescheiden bedragen, de
rentevoet was vrij hoog en bovendien
hebben wij er al een deel van terug-
g ^tort en wij zullen niet nalaten de
Sovjet-Unie tot de laatste kopek te
rug te betalen". De Chinese nadruk
op de bijdrage aan de Russische
vooruitgang is als het verwijt van de
pot tot de ketel.
Eén van de laatste Sovjet-nota's
bevat immers de volgende zinsneden,
die door de herhaling zonder meer
vernederend worden: „Wij hebben
China geholpen.... Het Sovjet-volk
heeft zijn bezit edelmoedig gedeeld
met zqn Chinese broeders.... Dank
zij de actieve hulp van de Sovjet-
Unie kon China 198 hypermoderne be
drijven bouwenMet Russische sa
menwerking heeft China nieuwe
dustrietakken opgericht.... Duizenden
Chinese specialisten en arbeiders heb
ben hun opleiding gekregen in de
Russische scholen... De Sovjet-Unie
verleent haar technische medewer
king aan China...
Welk volk zou niet geprikkeld wor
den door dergelijke dingen? Wat de
Chinezen echter het meest heeft ge
kwetst is, dat zq onophoudelijk van
de Russen hebben moeten horen: „Wij
hebben u moeten helpen". Hoe is het
mogelijk, dat de Sovjets niet hebben
ingezien, dat zij van China de profeet
en de „specialist" van het commu
nisme voor arme landen zouden kun
nen maken door het hun hulpverle
ning te ontzeggen?
De woningbouw in Rood-China
gaat nog zeer traag maar er ver
rijzen toch flats, die voor vele
Chinezen ware paleizen zgn. Ze zijn
echter vooral bestemd voor de voor
aanstaanden in de partij
Thans probeert China niet alleen
zijn buurlanden in beroering te bren
gen; het is in de gehele wereld aan
wezig overal waar ontwikkelingslan
den de revolutionaire strijd beginnen.
Betwist gebied
Berooiden
Zo komen wij vanzelf terecht op de
Chinese roeping, het Chinese messia
nisme. „De grote verdienste van
Mao Tse Toeng", zo schreef de hui
dige president van de republiek, Lioe
Sjao-Tsji, in 1946, „is, dat hq de Chi
nese en Aziatische vorm van het
marxisme heeft geconcipieerd. Marx
en Lenin waren Europeanen, die in
een Europese taal hebben gesproken
over de Europese geschiedenis en
problemen. Zq hebben zich niet be
ziggehouden met Azië en China.
China is een land, dat gedeeltelijk
in de feodaliteit en gedeeltelijk in 'n
koloniaal bewind leeft en zqn zeer tal
rijke bevolking leeft voortdurend aan
de rand van de hongersnood... Ande
re volkeren in Zuidoost-Azië, die in
dezelfde omstandigheden verkeren,
ondergaan vanzelfsprekend de in
vloed van China".
De Chinese communisten hebben
nimmer nagelaten de volkeren van
Azië of van het Zuid-Oosten te beïn
vloeden. Zelfs op het hoogtepunt van
de Chinees-Russische vriendschap ge
droegen zij zich reeds als de dyna
mische vleugel van het internationa
le communisme. Maar de Chinese
ambities zijn gegroeid in evenre
digheid met de verzwakking van de
Chinees-Russische banden. Voorbij is
de tijd, dat de Sovjet-Unie de revo-
Het Chinees-Russische geschil
wordt tenslotte nog aangevuurd door
China's territoriale aanspraken. Ik
had dit v/el vermoed verleden jaar,
toen ik mij afvroeg waarom de Rus
sen zo'n haast maakten met de „be
zetting" van Siberië. De tqd van de
vermoedens is er uit; thans eisen de
Chinezen bijna openlijk het gebied
van Port Arthur op, Dairen, de
Amoer-eilanden en het gebied van de
Oessoeristroom, en zelfs enkele stre
ken van Mongolië en van het uiter
ste Oost-Siberië.
De territoriale problemen zijn het
scherpst gesteld in Sinkiang. Deze
provincie in het centrum van Azië
heeft steeds de belangstelling genoten
zowel van Rusland als van China.
Sinkian is rijk aan ertsen en petrole
um en wordt bewoond door een niet-
Chinese bevolking, verwant aan de
bevolking van de Sovjetzijde van de
grens in het gebied van het Bal'kasj-
meer en in de Illivallei.
Al die gebieden hebben de Russen
volgens de Chinezen verkregen door
middel van verdragen, die een ver
slagen en verzwakt China werden
opgedrongen. Daarom moeten die
verdragen herzien worden.
In 1950 had Stalin verklaard, dat
hij wel wilde onderhandelen over de
herziening var de „dictaten". Maar
kortgeleden heeft Chroesjtsjov ook op
dat gebied de destalinisatie ingeluid
met de verklaring, dat, als men, dan
toch eeuwen in de geschiedenis terug
wilde gaan om uit te maken aan wie
dit of ander grondgebied behoort,
men beter kan beginnen bij de peri
ode, toen er nog geen staten en geen
grenzen bestonden.
Kabarovsk, dat ik in 1962 be
zocht, drukte als het ware een
uitdaging aan het adres van
China uit. Het ligt nauwelijks
dertig kilometer van de grens
in 't gebied ten oosten van de
Amoer, dat de Chinezen door de
Tsaren werd „ontstolen". Het
wordt door de Sovjet-Unie ge-
industrialiseerd als een specta
culaire bevestiging van Rus
lands rechten. En verleden
jaar vertelde mij een Russisch
academielid met een knipoogje:
„Natuurlijk industrialiseren wij
Siberië om economische rede
nen. Maar het is mogelijk, dat
wij ook politieke motieven heb
ben...!"
(Copyright Opera Mundi)
