KASTEEL „DUIVENVOORDE
Van feodale burcht tot woonmuseum
Roemruchte glorie van de Wassenaeren
WU WETEN HET..
ZATERDAG 21 MAART 1964
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 11
De laatste mannelijke bezitter van
Duivenvoorde: W. A. A. J. baron
Schimmelpenninck van der Oye
26 Bezitters
Langs de Veurse Weg tussen Leidschendam en Voorschoten,
ter hoogte van „De Knip", staan twee stenen dampalen, be
kroond met een burchttoren. Achter dat inrijhek begint een
brede oprijlaan, tussen hoog opgaand geboomte voerend langs
brede weilanden en rjetomkranste, zich hier en daar tot vijvers
verwijdende wateren. De weg kronkelt naar en door bosrijke
gronden. Hier en daar gaat het uitzicht open op een der zes
pachtboerderijen van het enkele honderden hectaren grote
landgoed, waarvan we de naam reeds bij de ingang lazen:
„Duivenvoorde", We bevinden ons op voor Holland histori
sche grond, oud bezit van een geslacht, waarvan het rijmpje
getuigde:
Egmond de rijkste, Arkel de stoutste,
Wassenaar de oudste
Dan opent het landschap zich tot een wijds park en voor ons
ligt het kasteel. Geen feodale burcht meer weliswaar, maar
toch nog een oud-adellijke behuizing van allure. Een der laat-
sten, die in dit gebied van het oude Graafschap Holland nog
zijn overgebleven.
NOOIT VERKOCHT, ALTIJD VERERFD
Van Duivenvoorde is reeds sprake in de dertiende eeuw. Vanaf
1226 tot 1771 hebben er steeds Duivenvoordes gewoond, al of niet
met de naamstoevoeging „van Wassenaer". Duivenvoorde, of zoals
vroeger werd gespeld „Duvenvoirde", was een jongere tak van
het Wassenaergeslacht. Circa 1600 gingen de Duvenvoirdes zich
weer „Duvenvoirde van Wassenaer" noemen, later weer onderver
deeld (door aanhu weli j king of bezit van heerlijkheden door zij
takken) in b.v. Wassenaer van Catwijck en Wassenaer Obdam. ïn
1771 vererfden kasteel en landgoed in vrouwelijke lijn. De laatste
bezitster, jonkvrouwe L. H. baronesse Schimmelpenninck van der
Oye heeft het erfgoed eind vorig jaar in een stichting onderge
bracht. De eerste burcht, waarschijnlijk niet meer dan een door
grachten omgeven donjon, werd in 1393 tijdens de Hoekse en Ka-
beljouwse twisten verwoest, doch daarna weer herbouwd. In 1631
kreeg het 'de vorm, die het in hoofdzaak nu nog heeft.
Niet minder dan zes en twintig
leden van opeenvolgende generaties
hebben het kasteel in eigendom be
zeten, te beginnen met Philips van
Wassenaer, die reeds in 1215 wordt
vermeld. Zijn zoon Arent noemde
zich naar de burcht „Van Duven
voirde". Met Arent VII stierf de
twaalfde eigenaar; zijn zoon en op
volger noemde zich omstreeks 1600
•Johan van Wassenaer ende Duven
voirde. Diens zoon, wederom een
Arent, voerde als eerste de titel van
baron.
Als laatste Wassenaer in rechte
lijn stierf in 1771 Jacoba Maria, die
gehuwd was met een Torek van Ro-
sendael, waardoor het goed in dat
geslacht overging. Navolgende erfge
namen waren leden van de geslach
ten Neukirchen genaamd Nyven-
heim en Steengracht, tot het in
1912 geërfd werd door W. A. A. J.
baron Schimmelpenninck van der
Oye. Deze was ongehuwd en na zijn
dood in 1957 kwam het goed aan zijn
zuster, de huidige bewoonster van de
zuidelijke vleugel van het kasteel en
na herstel van de in de laatste oor
log opgelopen schade en restauratie,
het landgoed vorig jaar officieel aan
een stichting, waarvan zij zelf voor
zitster is, heeft overgedragen.
Bouwgeschiedenis
Omstreeks 1250 moet ter plaatse
reeds een grote, vierkante verdedi
gingstoren of donjon hebben gestaan
op een omgracht stuk grond, dat cir
ca 1300 door een „schildmuur" werd
omgeven. Resten van deze toren zijn
nog steeds in het voorhuis van het
huidige kasteel aanwezig. In de muur
tussen voorhuis en achterbouw be
vindt zich nu nog een gothische kaar
sennis.
In de latere middeleeuwen verre
zen rond de toren verschillende
vleugels. Johan van Duvenvoirde
(1577—1645) heeft in 1631 het kas
teel grondig doen verbouwen en mo
derniseren. Voor een groot gedeelte
kreeg het toen zijn huidige vorm.
In 1717 werd het vergroot door
Arent van Wassenaer, die gehuwd
was met een Bentinck. Van het voor
plein werden de afsluitmuur en de
ophaalbrug gesloopt. De grote zaal
in de rechtervleugel werd door de
Franse architect Daniël Marot of een
van zijn medewerkers gebouwd. Uit
die tijd dateren b.v. de grote vazen,
die thans nog terras en brug versie
ren.
Ook de familie Steengracht heeft
er inwendig veel aan laten verande
ren, waardoor het een overwegend
19e eeuws karakter kreeg. Ten dele
is dit karakter bij de laatste restau
ratie gehandhaafd; vele vertrekken
zijn nog geheel in de toestand, zoals
ze in de 19e eeuw werden bewoond.
Bij andere vertrekken, waar de oude
vormen en kleuren nog geheel te-
Een deel van het oude Loosdrecht-
se servies in de porceleinkamer.
ruggevonden werden, is het oor
spronkelijke karakter hersteld. Dit
geldt vooral voor het voorhuis met
de resten van de alleroudste bouw,
dat weer gebracht werd in de archi
tectonische toestand van 1631 en voor
de grote zaal van Marot.
Woonmuseum
Het kasteel bevat een omvangrijke
inboedel, in hoofdzaak afkomstig van
de laatste generaties, die het hebben
bewoond. Van de Wassenaers getui
gen nog slechts een aantal portret
ten. Het meubilair is in hoofdzaak
afkomstig van de familie Steen-
gracht, waaronder een prachtige
collectie Europees porcelein en een
groot aantal andere antiquiteiten.
De grote voorhal is eigenlijk het
enige, dat geheel de toestand van
1631 weergeeft. Hier hangen enkele
Wassenaer-portretten, o.a. van Jan
II van Wassenaer (14831523), burg
graaf van Leiden. Boven de beide
trapopgangen twee stenen met op
schriften uit de Romeinse keizertijd.
Een van deze stenen is afkomstig
van een Romeinse versterking en
werd in 1502 by Roomburg gevon
den.
De Turkse kamer is geheel gedeco
reerd met Oosterse doeken voor
wandbespanning en gordijnen, van
daar de naam. Boven deze kamer be
vindt zich de bibliotheek met een
kostbare collectie oude boeken, w.o.
een reeks werken op natuur-histo-
risch gebied. Een verdieping hoger
ligt de mangelkamer, die nog bijna
geheel in 17e-eeuwse toestand is met
vele voorwerpen uit die tyd.
Naast die mangelkamer is nu een
z.g. museumkamer ingericht. Hier
zijn alle oude afbeeldingen van Dui
venvoorde en wat daarop betrekking
heeft opgehangen, waardoor men
duidelijk de gehele bouwgeschiedenis
van het einde der 16e tot aan de 20e
eeuw kan volgen. Hier hangen ook
de ontwerpen van de Marot-zaal, zo
als deze in 1717 werd ingericht.
De Marotzaal
Zo zijn er vele kamers, kabinetten
en andere ruimten, die door hun in
richting en stoffering aandacht vra
gen, maar het voert te ver om aan
alles een even gedetailleerde be
schrijving te wijden.
Een uitzondering moeten wij ech
ter maken voor de z.g. Marotzaal, de
grote zaal, die een der zijvleugels
bijna geheel beslaat. Deze voor Ne
derland unieke Lodewijk- XIV-zaal
is geheel in oude vorm en kleur her
steld, het plafond is rijk gedecoreerd
met prachtig stucwerk. Boven de
grote schouw hangt het dubbelpor
tret van Arent van Duvenvoirde en
zijn vrouw Theodora van Scherpen-
seel, geschilderd door Th. Netscher
naar een ouder portret, dat thans in
de Turkse kamer hangt. Meer por
tretten zijn hier in de betimmering
opgenomen, waaronder een Netscher
uit 1702 en een Gerard van Hont-
horst uit omstreeks 1650.
De haardplaat in de schouw ver
toont het wapen van Wassenaer, de
drie wassende manen, eq een stel
zilveren vuurbollen prijken met de
blazoenen van Wassenaer en Ben
tinck.
Deze zaal is de feest- en de pronk
zaal geweest en om dat te accentue
ren verder slechts schaars gemeu
beld. Hier was de plaats waar de
hoofse menuet en de gavotte werden
gedanst in het tijdperk van de Roco
co.
W. PRINS
(De gegevens voor dit artikel wer
den ontleend aan de „Gids voor de
bezoeker van kasteel Duivenvoor
de te Voorschoten", met bijdragen
van L. J. v. d. Klooster en E. A.
Canneman).
Arent van Duvenvoirde en Theo
dora van Scherpenseel, geschilderd
door Th. Netscher, naar een ouder
voorbeeld.
WILT i IETS WETEN
Verkoop huis Mijn vader heeft
zijn huis voor een buitengewoon lage
prijs aan mijn zuster verkocht. Ver
beneden de waarde. Is hier nog wat
aan te doen?, vraagt H. v. d. B.
Antwoord: Zolang yw vader leeft
kunt U hier niet tegen opkomen,
want dan is hij vrij met zijn bezit
tingen te doen en laten wat hij wil,
tenzij hij onder curatele zou worden
gesteld. U kunt slechts tegen 'n even
tuele overbedeling van uw zuster
protesteren na het overlijden van uw
vader, aangezien U dan kunt stellen
dat hiermede het erfdeel van uw
broers en U is aangetast. U kunt dan
inbreng vorderen van het ten on
rechte door uw zuster genotene.
Stoelbekleding Mijn stoelen zijn
bekleed met Franse damast. Hoe kan
ik deze bekleding reinigen zonder 't
tere weefsel te beschadigen?, aldus K.
Antwoord: De veiligste manier zal
zijn met een droogschuimpreparaat
dat U bij de drogist kunt kopen. Volgt
U nauwkeurig de gebruiksaanwijzing
Cella di Varzi Bij welke grote
plaats in Noord-Italië ligt 't plaatsje
Cella di Varzi, vraagt F. v. S.
Antwoord: Door u zal worden be-
De x.g. blauwe logeerkamer.
doeld het plaatsje Varzi in Noord-
Italië, gelegen in de provincie Pavia,
een stadje met ongeveer 5500 inwo
ners. Het is gelegen ongeveer in het
midden van de driehoek Pavia-Pian-
cenza-Genua. Cella (latijns) bete
kent kamer, met name voorraadka
mer. Ons daarvan afgeleid woord cel
duidt ook een klein vertrek aan, het
zij in een gevangenis, hetzij in een
klooster. In oude tempels was de
cella de door wanden afgesloten
ruimte, waarin zich het godenbeeld
bevond.
Evelyn Lear Tot wie kan ik mij
wenden om een levensbeschrijving
van de operazangeres Evelyn Lear te
ontvangen, vraagt J. v. d. M.
Antwoordt Wendt U zich tot de
Muziekbibliotheek van het Konink
lijk Conservatorium, Korte Beesten
markt 7 te 's-Gravenhage, tel. 070-
113915.
A. H. v. N. te Leiden Route per
bromfiets van Leiden naar De Lutte
(bij Oldenzaal): Leiden - Alphen
a. d. Rijn - Bodegraven - Woerden -
Harmeien - Utrecht (door stad) -
De Bilt - Soesterberg - Amersfoort -
Hoevelaken - Voorthuizen - Apel
doorn - Deventer - Holten - Marke-
lo - Goor - Delden - Hengelo - Ol
denzaal - De Lutte. Totaal ongeveer
190 km.
Vier jongens zitten aan een vier
hoekige tafel kaart te spelen. Ze
heten: Emiel, Rudi, Karei en Dorus
en elk zit aan een zijde van de tafel
natuurlijk. Emiel zit tegenover Rudi.
Dorus zit niet rechts naast Karei en
Karei zit niet links naast Rudi. Wie
zit nu links naast Emiel?
Om deze puzzel op te lossen, doe
je verstandig een krant voor je te ne
men om zo de gevallen rustig te kun
nen bekijken. Dus eerlijk proberen
zelf tot de goede oplossing te komen.
Lukt het niet, dan pas mag je naar
mijn oplossing kijken.
