Oud-Leiden vertelt van toen
DE PARADIJSSTEEG (2)
wm
De „Koudekerk"
te water gelaten
Vader vermoordde
tweejarig zoontje
|^ramAG25JANUAM1994
DE LEroSE COURANT
PAGINA 11
„Zr is een 35-jarig huwelijksfeest
in het vooruitzicht. Men viert in
de Paradijssteeg na de 20-jarige
bruiloft steeds om de 5 jaar weer
feest. Nu moet men eerst kontakt
opnemen met een ouder familie
lid. Dat doen wij dan op een zon
dagmiddag, na etenstijd". Aldus
begint een nieuw verhaal van
Wout Bodrij.
Mondelinge en schriftelijke reac
ties van de trouwe supporters dwingt
me nog één aflevering de eenen-
vijftigste van Oud-Leiden aan de
Paradijssteeg en het relaas van de
heer Bodrij te wijden.
Om te beginnen werd me gevraagd
naar de oorsprong van de naam Pa
radijssteeg. Driessen zegt van de
Korte en Lange Paradijssteeg, dat op
de hoek van de Oude Vest het „Pa
radijshof" stond, dat in de zestiende
eeuw voor recreatie van de studen
ten werd aangewezen. Men kon er
balspelen organiseren. Oorspronke
lijk was de Korte Paradijssteeg een
smal grachtje, noordwaarts uitko
mend in de Vestsloot, dat was de
binnenvestgracht, langs de toenmali
ge vestwal en zuidwaarts doodlopend
tegen de Marendorpse Achtergracht,
de latere Van der Werfstraat. Ter
aanvulling op het verhaal over het
volksleven in de Paradijssteeg ont
ving ik van de heer Bodrij nog een
brief van vele kantjes over de voor
bereiding tot de bruilofsviering
waarover uitvoeriger geschreven is.
DE VOORBEREIDING
„Wij komen binnen bij tante Da en
oome Hein. En zeggen de reden van
ons bezoek. Het spijt tante Da erg,
want oome Hein ligt in de bedstede
met de gordijnen dicht. Dat was toen
de gewoonte. Want als men zondags
(als man) na een stevige borrel thuis
kwam en gegeten had, ging men naar
bed, meestal nog met één of twee
maatjes jenever. Dat ging men dan,
zoals men het noemde, lekker op-
lurken. Men kon nu eenmaal van
jenever nooit genoeg krijgen. Soms
kwamen de mannen beschonkener
uit de bedstee, dan dat zij er in wa
ren gegaan. Enfin: om 7 uur zijn we
er weer en inderdaad: oome Hein is
present en goed bespraakt. We krij
gen eerst koffie met een roomhoorn,
deze kost drie cent per stuk. Ook
komen wat kruikjes oud bier (5 cent
per stuk) ter tafel. Alles op de lat
(de pof) by manke Kee gehaald. Het
water en vuur vrouwtje. Deze vrouw
was 's zondags ook niet altyd brand
schoon. Dus werd er veel, dat op de
reutel (lat, pof) werd gehaald ver
geten op te schrijven. Nu, wat het
afspreken over het feest betrof, dat
was gauw geregeld. Hoofdzaak was
altijd een goede speelman (harmo
nica). Iemand die voordrachten er
tussendoor deed en zyn zoontje of
dochtertje meebracht met een trian
gel. Wij wisten er wel een en dat
was: „poepie op de monica". Deze
naam had hij te danken aan de ma
nier waarop hij de monica bespeelde.
HET HUIS
Eindelijk is het dan de feestavond.
Ooms, tantes, zusters en broers gaan
het perceel Lange Paradijssteeg no.
24 binnen. Zij openen de straatdeur
(buitendeur) en komen in de gang
Links in de gang is de waterkraan.
Daaronder staat een oude emmer of
pan voor de lek. Rechts in de gang
is een schutting, houten betimmering
met in het midden een deur die toe
gang geeft tot het kleine voorka
mertje. In de huiskamer was er di
rect rechts de deur van een kelder
kast onder de trap. Daarnaast de bed
stede Voor de schoorsteen links stond
een fornuis. Dan had je een kant
waarin een raam was dat uitzicht
gaf op een klein plaatsje. Voor dat
raam stond de tafel. Boven de tafel
hing de petroleumlamp. Een met een
grote peer! Ook was naast het ge
noemde raam de plaatsdeur. Bezij
den deze deur was een groot houten
schut om de tocht tegen te houden.
Dat was de vaste plaats van vader.
Dan was er de linkerkantmuur en
daar stond meestal een grote of een
kleine kast.
HET FEEST
Over het feest schrijft de heer Bo
drij nog, dat de kast naar de voor
kamer verhuisde om plaats te bieden
aan de speelman. De bedsteeplanken
werden gebruikt om op te gaan zit
ten en de vrouwen waren voortdu
rend druk in de weer (aan het be
drillen) terwijl de mannen zich op
hun mooist vertoonden met een pa
pieren front je, dat na de komst van
het bruidspaar echter al gauw in het
vuur verdween en dan ook de aan
dacht vestigde op het heetbrandende
fornuis, dat op een bepaald moment
met vuur en al op het plaatsje be
landde.
De stemming komt er na de jene
ver al spoedig in. De speelman staat
op en vraagt aandacht voor een
voordracht: „het glazen oog". Dan is
Oude groepsfoto van bewoners van
de Paradijssteeg. Ook de moeder, za
liger gedachtenis, van de heer Bo
drij staat nog op deze kiek.
het ook zoetjes aan tijd voor de lede
pop, waarover wij vorige maal de
heer Bodrij aan het woord lieten. De
speelman vraagt nu en dan ook aan
dacht voor speciale nummers, waar
aan één, dat hem zijn wijdse naam
(zie boven) heeft opgeleverd. Tijdens
het spelen slaat n.l. de balg bij het
indrukken naar buiten en de ont
snappende lucht maakt een speciaal
geluid, dat niet nalaat op de lach
spieren te werken. Deze nummers
brengt hij staande spelend.
KIND
De tragedie van het geval is, dat
zijn kind, dat de triangel bespeelde,
een eenvoudig driehoekig instrument,
tot laat bij het feest moet blijven,
maar op 'n gegeven ogenblik worden
snoep en drank en de slaap haar te
veel. Zij zakt opzij en sluimert in.
Moet door een van de familieleden
slapend naar huis gebracht worden
en vervangen worden aan de triangel
door een familielid. De heer Bodrij
spreekt ook nog weer van de „ver
snaperingen" tijdens het feest, van
feestmutsen en de pop, die van het
„kassie naar de muur" wordt ge
gooid. Ook begeeft tijdens het feest
de peterolie-lamp het en na het bij
vullen-gaat deze „stomen", met ge
volg dat de feestelingen al gauw
zwarte strepen over het bezwete ge
laat hebben. De liedjes van de mo-
niekaaier worden nog uitgebreid
met: een blauwe kiel staat de werk
man goed - en wij gaan nu naar
Amerika, want het schip lag aan de
ree. En het Klassianenlied, ongeveer
als volgt:
Door de krijgsraad onderworpen
Zijn wij daar toen heengegaan
(strafkamp)
Daar moeten wij voor straf
exerceren
Met de ransel op de rug
Presenteren de geweren.
En het refrein was:
Ja al zijn wij Klassianen
Och wij zijn zo slecht nog niet
Ja al zijn wij Klassianen
Vergeten toch onze ouders niet.
Er wordt in zyn verhaal ook getan-
dakt, de matrozendans met een rode
zakdoek. De doek werd door de
(oud)-marineman naar een van de
aanwezige dames geworpen, die dan
met de matrozendans meedeed.
Bijnamen geeft hij ook te over:
natte Jan, droge Tut-tut, Saar de lip,
schorre Trees. Dochters werden nooit
by haar achternaam genoemd maar
altijd met de voornaam van de moe
der daarbij, bijvoorbeeld: Da van
Jans. Zonnetjes worden met 'n speld
aan de trapdeur bévestigd en aan
gestoken. Dat geeft veel rook en een
van de familieleden maakt dan de
traditionele opmerking: „Laten we
niet te veel rook maken anders kry-
gen wij de bruine familie (wandlui
zen) op bezoek". Tot de wilde spelen
behoort 't glijbaanspel over de afge
broken schut of de voordeur, die
schuin tegen de tafel wordt aangezet.
DE OMGANG
En nu nog even Wout Bodrij zelf
over de traditionele omgang in de in
de Paradijssteeg geparkeerde hand
wagen (veerenwagens). De speelman
werd erin geladen, de andere brui-
loftgangers nemen in volgende kar
ren plaats. „Als alles gereed is be
gint „Poepie op de monica" te spe
len en zet de stoet zich in beweging.
Het is een lawaai van de bovenste
plank en deze wordt nog vergroot
doordat de trekhonden, die wakker
zijn geworden om het hardst blaf
fen. Men rijdt de Paradijssteeg ijit,
de v. d. Werfstraat, de Lange Bou-
welouwsteeg in, oude Vest op, Vol
dersgracht via de v. d. Werfstraat
weer de Paradijssteeg in".
Ook de vraag over het „moordlied
van de Donkersteeg" heeft ruime
reactie opgeleverd. We mogen de ver
schillende versies u niet onthouden,
ook niet in het belang van de studie
van het volksleven in het oude Lei
den. We hopen ze alle in de loop van
enige publicaties te plaatsen.
Van mej. C. Cras, Hansenstraat 22,
Leiden, kreeg ik bijgaande vrij vol
ledige versie van de moord in het
goud winkelt je aan de Donkersteeg.
De heer Bodrij wees mij de winkel
van Mandersloot aan als „de histori
sche plek". Ten overvloede zij hier
gemeld, dat een lied als het onder
havige zeer oud is en men er de hui
dige bewoners bepaald niet op mag
aanzien. Volgens mej. Cras heeft in
de Donkersteeg nog jaren een lang,
smal deurtje gestaan als aandenken.
Zij werd door haar buurvrouw
geroepen.
een dief, een dief, een slimme dief
is er in je huisje gekropen.
Het meisje zou gaan sluiten
haar deur.
Zij zong een liedje naar humeur.
En dacht wie zal ik ontmoeten.
Maar toen zij op haar slaapkamer,
kwam, werd haar goedenavond
geroepen.
Goeden avond, goeden avond,
juffrouwtje zoet.
Hebt u nog geen gezelschap
ontmoet.
Om mijnheers kantoor te erven.
Mijnheers kantoor daar moet ik
zijn, anf rs zul je dadelijk sterven.
Het meisje nam een kloek besluit.
Ga jij maar naar de keuken guit.
Daar hangen nog zilveren schalen.
Die zilveren schalen zijn voor jou.
En zo leidde zij de dief naar buiten.
Hij graafde een gat al onder
de deur.
En stak zijn kop er onder deur.
Toen hief zy een hakbijl genomen.
En sloeg zijn kop al van zijn romp.
Zette het op een kastje te pronk.
Wat kreeg 't meisje voor haar eer.
6 duizend gulden en nog meer.
Omdat zij zo dapper had gestreden.
Voor haer juffrouw en mijnheer.
En ook voor haar eigen jong leven.
Een pracht lied, dat, lijkt me, ook
door straatzangers met de afbeeldin-
genkaart werd verspreid.
„SHERLOCK"
Onder grote belangstelling liep gister
middag van de scheepswerf van de fa.
van der Giessen-de Noord N.V. te Krim
pen a. d. IJssel het motorschip „Koude
kerk" met goed gevolg te water. Onder
de talrijke aanwezigen bevonden zich
o.a. burgemeester Q. Waverijn en mevr.
Waverijn, de beide wethouders de heren
W. van Vegten en P. G. J. Smit, de
raadsleden Heemskerk, Van Hemert,
Dorrepaal en Van Veen en de directeur
van Gemeentewerken de heer Kuiper
en mevrouw Kuiper, allen uit Koude
kerk a. d. Rijn, alsmede de leerlingen
van de hoogste klassen van de openbare
school onder leiding van de heer Den
Outer. Nadat de aanwezigen namens het
bedrijf door de heer Heijmans waren
welkom geheten gaf deze een korte uit
eenzetting van de te verrichten hande
lingen bij de tewaterlating. Hierna begaf
men zich naar de helling, waar de doop
van het schip werd verricht door mevr.
D. P. Bolhuis-van Domburg, echtge
note van de heer J. Bolhuis, voorzitter
van de Nederlandse Raad van Zeever
laders. Nadat deze de champagnefles te
gen de voorsteven stuk had laten slaan
sprak zij: „Ik doop u Koudekerk en ik
wens u een behouden vaart". Hierna
werden de laatste beletselen weggeno
men en gleed de Koudekerk langzaam
zijn element tegemoet. Nadat het schip
weer aan de wal was gebracht begaven
de genodigden zich naar het kantoor,
waar als eerste een der directeuren van
Giessen de Noord voor hun rederij
bouwt. De technische kwaliteit van uw
werf staat bij ons hoog aangeschreven.
Tot burgemeester Waverijn sprak de
heer Harinck de hoop uit, dat de inwo
ners de „Koudekerk" op haar reizen
zullen volgen.
Burgemeester Waverijn sprak woor
den van dank. Hij gewaagde van de be
langrijkheid van deze dag voor de ge
meente Koudekerk aan den Rijn en
sprak de hoop uit dat de Koudekerk
zijn naam met ere zal dragen en dat de
bevolking van Koudekerk a. d. Rijn en
bovenal de jeugd het schip op haar
reizen zal volgen: Na de koffiemaaltijd
werd door de schooljeugd en de raads
leden onder leiding van de heren Heij
mans en Simons het gehele bedrijf be
zichtigd, wat vooral voor de jeugd een
aparte belevenis was.
Momenteel is van de Koudekerk een
zusterschip in aanbouw bij de werf van
de firma v. d. Giessen-de Noord N.V.,
namelijk de Kloosterkerk. Deze sche
pen hebben een draagvermogen van
12.200 ton, als gesloten shelterdek. De
grootste lengte van deze schepen is
164.95 meter, de grootste breedte 21.03
meter terwijl de grootste holte tot het
bovendek 11.89 is. Het zijn enkelschroefs
motorschepen, die worden voortbewogen
door en Stork motor, type S.W. 6 X 850
x 1700. Deze machine zal bij 114 omwen
telingen per minuut een vermogen van
13.000 a.p.k. kunnen ontwikkelen. Op de
schepen worden de modernste voorzie
ningen aangebracht. De kiel van de
Koudekerk werd gelegd op 1 mei 1963.
Dit schip is in Nevas-verband geadop
teerd door de leerlingen van de open
bare lagere school te Koudekerk a. d.
Rijn, terwijl het zusterschip De Kloos
terkerk is geadopteerd door de leerlin
gen van een school te Haarlem.
Gevangene ontsnapt uit
Huis van Bewaring
Gisteren is de 21-jarige Th. J. L.
uit Oss ontvlucht uit het Huis van
Bewaring in Roermond. De gevan
gene moest nog veertien dagen ge-
de werf, de heer P. J. van der Giessen vanigenisstraf uitzitten. Hem was een
het woord voerde. Hierna sprak de heer maand gevangenisstraf opgelegd in
H. Harinck, directeur van de rederij. Hij verband met een gepleegd opdioh-
wees er op dat de Koudekerk thans het tin/gsgeva'l. Hij ontvluchtte na het
zevende schip is dat de firma Van der raam te hebben losgewrikt met een
beddieplanik, diie als hefboom werd
gebruikt. De ontvluchting vond
plaaits vanaf de acht meter hoge 3e
etage mat behulp van aaneenge
knoopte beddeliakens. Een ontvluch
ting van een tweedie en diende mede
gevangene kon nog op het nippertje
door het bewakingspersoneel worden
voorkomen. De tweede man, die wou
ontvluchten, werd in het kleine
raampje vastgegrepen, toen hij er
half doorheen was.
In Eindhoven heeft de 33-jarige
Van G. bekend zijn tweejarig zoon
tje op 10 december van het vorig
jaar in de keuken van zijn woning
gedood te hebben.
„Van de trap gevallen"
Op 10 december vorig jaar, zo deelt
de Eindhovense recherche mee, over
leed het bijna tweejarig zoontje van
het echtpaar Van G., wonendie in het
stadsdeel Woensed. Volgens de le
zing, die de oudiers gaven, was het
kinidije in een onbewaakt ogenblik
van de trap in de ouderlijke woning
gevallen. De politie werd in de zaak
gemengd, toen over bet juiste tijd
stip van (het overlijden van het kindje
onzekerheid ontstond. Een sectie op
last van die justitie toonde aan, dat
het ongeval zich kon hebben toege
dragen, zoals de ouidiers voorgegeven
hadden. Zekerheid hierover bestond
eohber niet.
De rechercheurs, die met deze zaak
belast waren, zeitten hun onderzoek
voort Dit leidde er toe dat Van G.
gisteren door die rechercheurs nog
eens danig aan de tand werd ge
voeld naar aanleiding van diverse ge
gevens, welke zij verzameld hadden,
In de loop van dit verhoor heeft v. G.
bekend, dat hij zijn zoontje in de
keuken zodanig heeft mishandeld,
dat het op een gegeven ogenblik
geen teken van leven meer gaf.
Van G. is in afwachting van zijn
overbrenging naar Den Bosch aan het
hoofdbureau van politie te Eindho
ven ingesloten.
Kijkje op de Vismarkt en het Stad
huis van toen. Ook een hoofdstuk
apart. De wagens, die op deze foto
staan zijn kaasbrikken.
Lys Assia, de beroemde Zwitserse zangeres, wordt de laatste tijd heel vaak gezien niet Oscar Pedersen, met
wie zij sou gaan trouwen. De foto toont Lys met Pedersen in diens riante woning in Kopenhagen.
