Scharnhorst - Hitiers hoop en
trots zonk op kerstmis 1943
Kustwachtpiloot redde velen
van wisse verdrinkingsdood
Op de kerstdag van 1955
Overstroming in Californië
van catastrofale omvang
Aanval op Noordelijke konvooi-route dringend noodzakelijk
Het was Kerstfeest 1943. Onder een somberestaal
grijze hemel lag, goed verscholen in een fjord in het
noorden van Noorwegen, het trotse Duitse slagschip
„Scharnhorst" voor anker. Deze 31.000 ton metende
„Scharnhorst" was op dit ogenblik het enige Duitse
slagschip, dat nog in de vaart was. Het zusterschip
„Tirpitz" was door Britse onderzeeërs in de grond
geboord. De „Gneisenau"beschadigd door een torpe-
doaanval, lag in het dok, terwijl ook de „Lutzow"
noodzakelijke reparaties moest ondergaan. Intussen
naderde er een geallieerd konvooi dat, beschermd
door de winterse duisternis, op weg was naar het Oost
front met ravitaillering voor de Russische troepen, die
steeds verder in de richting van de Duitse grenzen op
rukten.
Op eerste kerstdag
rinkelden de
alarmschellen
De bemanning aan boord van de
Scharnhorst" - Hitiers hoop en trotr,
wachtte berustend af. Sedert maart
toen ze de fjord binnenvoeren om de
Tirpitz te assisteren, waren geschuts-
oefeningen hun enige tijdverdrijf ge
weest. Er was de hele afgelopen zo
mer geen enkel geallieerd konvooi ge
passeerd. Sinds half december waren
de konvooien weer aan de verre ho
rizon verschenen. Reeds 74 konvooien
konden, dank zij Hitiers voorzichtige
politiek", ongehinderd en dus ook
onbeschadigd de lange en grillige
Noorse kustlijn passeren.
Maar eindelijk zat er nu dus actie
in de lucht. Elk lid van de 2000 kop
pen tellende bemanning van het slag
schip voelde dit zo aan. Admiraal
Doenitz had Hitier er van weten te
overtuigen, dat een aanval op deze
noordelijke konvooi-route dringend
noodzakelijk was. Enerzijds omdat dé
positie van de Wehrmacht in de Rus
sische steppen met de dag penibeler
werd, anderzijds omdat de Russen
dringend verlegen zaten om voorraden,
Inmiddels werd vice-admiraal Bey
benoemd tot commandant van de
Scharnhorst", die omstreeks de
Kerst met zijn escorte van vijf destro
yers uit het zicht, maar voorbereid
op alles, in de fjord lag.
Een stevige zuidwesten wind gaf de
golven witte schuimkoppen, terwijl ka
pitein Hintz zijn mannen aan boord
een gelukkig Kerstfeest toewenste en
daarna de pakjes en brieven van thuis
liet ronddelen. In elke messroom
brandden kerstbomen met tientallen
flakkerende kaarsjes.
De dag brak aan - tegen de mid
dag gingen een paar matrozen aan
wal om wat te skiën. Ze kregen
daarvoor echter nauwelijks de tijd,
want om even één uur rinkelden
overal op het slagschip de alarm-
schellen. Een Duits verkennings
vliegtuig had een konvooi van zeker
twintig zwaar beladen koopvaarders
op weg naar Rusland, waargeno
men. De schepen werden, aldus de
piloot, geëscorteerd door drie krui
sers en enkele destroyers - voor de
trotse „Scharnhorst" een gemakke
lijke prooi dus.
folk" en „Sheffield" was n.l. opge
merkt door het Duitse verkennings
vliegtuig. Deze schepen moesten twee
konvooien beschermeneen konvooi
dat op weg was naar Russissche ha
vens, het andere dat op de thuisreis
Goed gegokt
De manoeuvre die admiraal Fraser
de „Duke of York" liet uitvoeren, was
eigenlijk zuiver een gok. Fraser was
zich er terdege van bewust, dat er
een beste kans bestond dat de „Scharn
horst" uit zijn fjord zou opstomen om
het konvooi naar Moermansk lastig
te vallen. En inderdaad Tweede Kerst
dag om 3.39 uur ontving hij het be
richt van de admiraliteit te Londen
dat de „Scharnhorst" te voorschijn
was gekomen. Vijf uur later kreeg
Force 1 - de drie kruisers - het Duitse
slagschip op zijn radarscherm, op on
geveer 36 mijl afstand van het kon
vooi. Zorgvuldig manoeuvreerde For
ce 1, terwijl men de „Scharnhorst"
onafgebroken in het „radaroog" hield
Om 9.21 kreeg men het slagschip in
zicht. Drie minuten later klonk het
bevel: Vuur! De „Scharnhorst" was
onderschept.
Actie
Duitse blunder
Onbegrijpelijk is het nog steeds
dat een volgende waarneming
waarin sprake was van een
Engels slagschip in de onmiddel
lijke omgeving van het konvooi, ad
miraal Bey nooit bereikt heeft. Bo
vendien kwam twee dagen nadat de
„Scharnhorst" was gezonken, nog
een verkenningsrapport met gelijk
luidende inhoud van de Luftwaffe
binnen
Zo begon de „Scharnhorst" zgn
laatste reis - het schip voer onbewust
zijn noodlot tegemoet, tengevolge van
de laksheid van een luchtmacht-offi
cier, die onvolledig zijn waarnemingen
doorgaf. Bovendien, alsof dit alles nog
niet genoeg was, maakte de „Scharn
horst" een navigatiefout, waardoor
het schip zgn destroyers kwijtraakte.
Alleen en in kwaad weer voer het
schip op Eerste Kerstdag tegen zeve
nen 's avonds, regelrecht in een nauw
keurig opgezette geallieerde hinder
laag.
Op datzelfde ogenblik - de „Scharn
horst" zette koers naar de Noordkaap
om daar het konvooi de pas af te
snijden - sneed admiraal Sir Bruce
Fraser met zijn 35.000-ton metende
slagschip de „Duke of York" de
Duitse oorlogsbodem volkomen af van
zijn basis. De „Duke of York" werd
begeleid door de kruiser „Jamaica"
en een viertal destroyers, de eenheid
bekend onder de naam Force 2.
Alleen de eenheid Force 1, bestaan
de uit de kruisers „Belfast", „Nor-
De laatste grote zeeslag in de At
lantische Oceaan van de tweede we
reldoorlog was met donderend ge
weld begonnen. De „Norfolk" plaats
te de eerste treffer. De radarmast van
het Duitse schip werd aan flarden
gereten - de „Scharnhorst" moest
„blind" verder vechten in de winter
se duisternis. Het schip zette snel
koers naar het zuiden, dus van het
konvooi af en boog vervolgens af in
noordelijke richting om het konvooi
te kunnen bestoken, zonder zelf gehin
derd te worden door Force 1.
Admiraal Bey's strategie was alles
behalve dwaas, want de Britse sche
pen hadden te kampen met hoge zee,
terwyl de grotere „Scharnhorst" de
golven met vier tot zes knopen snel
ler doorkliefde en dus spoedig uit het
oog was verdwenen. Ook van het ra
darscherm verdween het slagschip.
Admiraal Fraser seinde verontrust:
Tenzy een van de andere schepen de
„Scharnhorst" in het vizier krijgt, is
het voor mij ondoenlijk de vijand te
vinden. Indien de „Scharnhorst" wer
kelijk was teruggekeerd, was de kans
dat de minder snelle schepen hem nog
zouden kunnen achterhalen, by voor
baat uitgesloten.
Om 11.37 rapporteerde de „Norfolk"
radar-contact op grote afstand, later
werd dit weer verbroken. Om 12.05
seinde de Belfast „Vijand op het
scherm"
Achtervolging
tig minuten lang flitsten kanonscho
ten over de donkere golven.
Toen wendde de „Scharnhorst" op
nieuw de steven en voer op volle
kracht in zuidelijke richting, op de
hielen gezeten door de drie kruisers.
Het gevecht was nu in alle ernst be
gonnen. Maar de bemanning van hel
slagschip, die vermoeid en ontmoe
digd was, dacht dat het slechts een
kwestie van snelheid was om de on
derbroken Kertviering in de veilige
Noorse fjord voort te zetten
De „Norfolk" stond in brand, de
„Sheffield" liep machineschade op,
maar op de „Scharnhorst" was men
onkundig van de Force 2 - de „Duke
of York", de „Jamaica" en de destro
yers „Saumarez", „Savage", „Scor
pion" en „Stord" - die oostelijk stoom
de om hem daar de pas af te snijden.
Om 4.40 uur was het zover. De Brit
se en Duitse oorlogsbodems ontmoet
ten elkaar. De „Belfast" loste een
vuursalvo op de „Scharnhorst", het
schip begon te branden.
Slag tussen reuzen
Onmiddellijk daarop opende ook
de „Duke of York" het vuur en de
Duitser draaide af, naar het oosten.
In de schemering, met het Noorder
licht tegen de wolken, beschoten de
twee reusachtige schepen elkaar,
het Engelse schip met 14-inch ge
schut het Duitse met 11-inch ge
schut. Langzaam maar zeker gaf
het zwaarste geschut de doorslag.
De „Jamaica" voegde zich bij de
„Duke ot York" en de vier destro
yers maakten zich gereed voor een
torpedoaanval. Steeds opnieuw sloe
gen de granaten in de „Scharnhorst"
Toen lanceerden de destroyers, zo-
wei op stuurboord als op bakboord
van het slagschip
Roemloos einde
Het einde van de trotse „Scharn
horst" was nabij. Kapitein Hintz en
admiraal Bey wisten dat maar al te
goed. „Ik druk u allen voor de laatste
keer de hand", klonk de stem van de
kapitein door de luidsprekers. „Ik neb
de volgende boodschap aan onze Füh-
rer verzondenwe zullen tot de laatste
granaat vechten. Scharnhorst voor
waarts!"
Het Duitse slagschip lag nu stil, om
geven door een ring van wit schuim,
een Brits slagschip en drie kruisers.
Drie torpedo's troffen de „Scharn
horst" midscheeps. Nog voordat het
geluid van de ontploffingen was weg
gestorven, kreeg de „Scharnhorst"
nog vier voltreffers van de „Oppor
tune" en de „Virage". Daarna kwam
de kruiser „Jamaica" langzaam na-
derby om de genadeklap te geven.
Twee salvo's van de „Jamaica" wa
ren voldoende voor de door een dichte
rookwolk nagenoeg onzichtbaar ge
worden „Scharnhorst". Om 7.45 uur
verdween het slagschip, na een enor
me ontploffing onder water, voorgoed
in de golven.
Wat er alleen van overbleef was
een vieze, met olie bedekte zee vol
wrakstukken, waaraan 36 overleven
den hingen, de enige van de in totaal
2000 bemanningsleden.
Kerstmis 1943 begon voor de mees
te mannen van de „Scharnhorst" met
pakjes van thuis en kerstbomen
en eindigde met de verdrinkingsdood
in een woeste, ijskoude zee.
Kerstmis 1955 zal kustwachtpiloot Henry Pfeiffer niet licht
vergeten. Terwijl elders in de wereld mensen zich vrolijk om de
kerstboom schaarden, klom deze veertigjarige Californiër in zijn
helicopter om mensenlevens te redden. In zevenentwintig uur
tijds redde hij honderdachtendertig mensen van een wisse ver
drinkingsdood. Voor meer dan vierduizend anderen kwam hulp
te laat. Zjj kwamen om in het water van de Feather en de Yuba,
twee rivieren in Californië, die na een langdurige regenval
buiten hun oevers traden en met woest geweld bezit namen van
de stadjes Marysville en Yuba City.
Water nam met woest
geweld bezit van
twee stadjes
Het had byna de hele maand de
cember geregend. Vyf dagen voor
kerstmis barstten wolkbreuken los,
die vergezeld gingen van reusachtige
stormen. Deze bereikten soms een
snelheid var honderdveertig kilome
ter per uur. Telegraafpalen braken
af als luciferstokjes en daken wer
den van de huizen getild Het water
zocht zijn weg van de Rocky Moun
tains naar beneden. Duizenden tonnen
water van gesmolten sneeuw werden
meegevoerd, die van de rivieren
woeste stromen maakten. Binnen
achtenveertig uur had het water de
wegen, het elektriciteitsnet en byna
alle communicatiemidlelen in het
gebied rond de rivier vernield. Toch
was dit allemaal nog maar een voor
spel van hetgeen zou komen. Kerst
mis 1955 zou Californië 4437 doden,
112.000 daklozen en een schade van
100 miljoen dollar kosten.
Op de avond van de drieëntwintig
ste december werden de tienduizend
inwoners van Marysville wreed door
het water overvallen Overhaast moes
ten zij vluchten naar Yuba City, een
stadje, dat vlak bij Marysville ligt
in de vork, die gevormd wordt door
de Feather en de Yuba Al spoedig zat
elk stukje grond van Yuba volgepakt
met vluchtelingen. Elk hapje voedsel
en ieder stukje kleding werden gedis
tribueerd. Het stadje was koud, don
ker en somber en wachtte in angstige
spanning op het ergste.
Dijkdoorbraak
Dat ergste kwam om twaalf uur
op kerstdag. Toen begaf de dijk van
de Feather het. Er ontstond een reus
achtig gat waar met donderend ge
weld grote hoeveelheden water door-
heenstroomden. Vgf minuten later
overspoelde een vloedgolf van mod
derig, ijskoud water het stadje Yuba
City. De mannen, vrouwen en kinde
ren, die in de huizen samenschoolden
hadden nog maar nauwelijks tijd zich
op de daken in veiligheid te bren
gen. De zwakste huizen verdwenen
al bij de eerste aanval van het wa
ter in de golven.
Eén man
De grote reddingsvaartuigen moes
ten van de kustwachtstations komen
maar het zou minstens achtenveer
tig uur duren voordat deze zouden
arriveren. Ondertussen moesten de
slachtoffers het proberen uit te hou
den op de daken van de huizen.
Voor de redding van de oudjes en
de kleintjes, de zieken en de ge-
brekkigen, die het zolang niet vol
konden houden, was één man be
schikbaar met een helikopter. Die
man was Henry Pfeiffer. Toen Pfeif
fer vertrok voor zijn eerste reddings-
vlucht was hg juist teruggekeerd
van een tocht naar Honoloeloe en
hij was erg vermoeid. Toch zette de
piloot zijn reddingswerk zevenentwin
tig uur ononderbroken voort.
In metalen bak
De storm raasde nog steeds en de
regen viel met bakken uit de he
mei toen het toestel boven de ge
teisterde stad vloog. Pfeiffer bracht
de helicopter ter hoogte van de
daken en tuurde ingespannen dooi
de regen om te zien waar de nood
het hoogste was. Hij zag een groep
je oude mensen op het dak van een
huis, dat ieder ogenblik kon in
storten. Terwijl Pfeiffer de helicop
ter in bedwang hield, liet zijn assi
stent, oe Accamu, een metalen bak
aan een kabel naar beneden gigden.
Een man en een vrouw klommen
erin, werden omhooggehesen en toen
steeg de helicopter weer Hg stopte
opnieuw boven een schreeuwende
vrouw, die twee kleine kinderen
tegen zich aangedrukt hield. Pfeiffer
kon deze vrouw niet bereiken, omdat
hij werd gehinderd door een televi
sie-antenne, die op het platte dak
stond. Hg vond echter een oplossing.
Hg bracht zijn machine in horizontale
stand en met de propeller sloeg hij
de antenne van 't dak Toen konden
ook deze slachtoffers aan boord wor
den gehesen.
Afgestompt
De meeste mensen begroetten de
kleine metalen bak met vreugde,
maar enkelen, afgestompt door wat
zij meemaakten, bleven aan de
zwiepende daken hangen en weiger
den over te stappen. Pfeiffer cir
kelde dan over hen heen en gaf de
door paniek bevangen slachtoffers
vriendelijk een duwtje met de bak.
Als zg bleven volharden in hun
weigering begon hg er steeds har
der mee te slaan tot zg tenslotte
Duizenden pelgrims
naar Bethlehem
Omstreeks Kerstfeest is begrijpeiy-
kerwijs veler aandacht gericht op het
Heilige Land. Hotel- en pensionhou
ders doen in deze tijd recordzaken.
Duizenden pelgrims maken op de
avond voor Kerst hun tocht naar Beth
lehem. Van vrijwel alle landen komen
de mense>naar de plaats, waar Chris
tus werd geboren. Met de Jordaanse
autoriteiten is overeengekomen, dat
tijdelijk de prikkeldraadversperringen
en versterkte barricaden, die 't nieu
we Jeruzalem van het oude scheiden,
worden verwijderd. Tijdelijk verdwij
nen ook de geweren en bajonetten, op
dat de mensen ongehinderd hun tocht
door de Jordaanse sector kunnen ma
ken, zonder een décor waaruit de haat
blgkt van twee volkeren.
Denemarken heeft
een Kerstvrouw
In Denemarken heeft men een Kerst
vrouw .Psychiaters kwamen tot de over
tuiging, dat vele kinderen bang wa
ren voor Santa Claus met zgn lange
witte baard. Men heeft nu vrouwelijke
studenten „opgeleid" voor deze rol.
De dames krijgen een vergoeding van
tien kronen.
In vele gevangenissen gelden gedu
rende de feestdagen minder strenge re
gels. Slaapzalen en cellen worden met
guirlandes en kerstkaarten versierd.
Extra bezoeken van vrouwen en fa
milieleden worden '.oegestaan.
Sommige gevangenen zijn zelfs nog
gelukkiger. Als een bewijs van haar
goede wil verleent de regering van Ha
iti „bewegingsvrijheid" zodat politie
ke gevangenen het Kerstfeest thuis
kunnen vieren. Een dergelijke regeling
wordt ook in Portugal ingevoerd.
In Rusland is Opa
Vorst de kindervriend
In Moskou krijgen de kinderen hun
geschenken op 1 januari. De hoofd
figuur voor de Russische kinderen is
„Grootvader Vorst" - een Sinterklaas
achtige verschgning met een witte
baard en een rode mantel. Hg wordt
geassisteerd door een Sneeuwmeisje.
In de oude St.Georges Hall in het
Kremlin vinden elk jaar grote bijeen
komsten plaats, die door honderden
jongeren worden bezocht.
In Australië.
Zonnebaden omstreeks
de Kerstdagen
In Australië lijkt de viering
van het Kerstfeest op die in Eu
ropa, evenwel met deze uitzon
dering, dat men er geen kou
heeft. Want in dit werelddeel,
waar het zomers (in de scha
duw) vaak meer dan honderd
graden F. is, kan de tempe
ratuur ook in december nog vrij
hoog zijn. Zo hoog, dat de men
sen, 's middags na het diner,
naar het strand gaan om er...
te zonnebaden.
Evenals Australië viert ook
Zuid - Afrika Kerstmis midden
in de zomer. Maar hier zgn de
Europese gerechten vervangen,
door koude picknicks.
moesten overstappen om niet van
het dak te worden geslagen.
In de vroege ochtend verschenen de
reddingsboten. Pfeiffer en Accamo
hadden hun werk toen volbracht.
Later ontvingen beiden een bewijs
van dankbaarheid van Uncle Sam in
de vorm van de Distinghuise Flying
Cross. Maai Pfeiffer en Accamo
voelden zich al voldoende beloond als
zij zich dankbare gezichten van de
geredden voor de geest haalden
die zg gespaard hadden van een nat
te en y'zige dood in Yuba City.
