Mexicaanse hond werd zangwonder
FABRIEK IN BODEGRAVEN
MAAKT ELEKTRONISCHE ORGELS
IMf II lil II ltt
efTï m
m i-ii.'} mi
Kggflt-M-H
i« Mjlti t%\<
aa
DINSDAG 24 DECEMBER 1963
DE LEIDSE COURANT
Een nationale rage, „overgewaaid van Amerika" heeft in Bode
graven in enkele jaren een bedrijf snel doen uitgroeien: het elec-
tronisch orgel is van lieverlede populair geworden. In Amerika
was dit al voor de oorlog het geval Daar is het electronisch orgel
(zelfs al vanaf vijfhonderd dollar te koop) even populair als in
Nederland het accordeon.
De grote populariteit van het electronisch orgel is te danken
aan een aantrekkelijke combinatie van een ongelimiteerd aantal
mogelijkheden met een aanzienlijk vereenvoudigde methode van
bouw. De tonen worden langs electrische weg gevormd. Het bedrijf
in Bodegraven, dat onder invloed van de grote populariteit van het
electronisch orgel tot een grootbedrijf is uitgegroeid, waar zestig
mensen arbeid vinden, is de firma Vreeken, dat in een winkeltje
aan de weg tussen Zwammerdam en Bodegraven zijn bakermat
vond.
Rond de twintiger jaren was hier de heer J. Vreeken gevestigd,
die raison van ƒ1.per uur orgelles gaf aan de dochters van
het platteland. Later is er een verkoop-in-commissie in muziek
instrumenten bijgekomen, nog wat later werd het een handel in
piano's en orgels, maar de grote stoot kwam na de oorlog onder
de drie gebroeders Vreeken, zoons van de stichter, die de moge
lijkheden, welke het electronisch orgel biedt, hebben onderkend.
Zij reisden o.m. naar Duitsland en ontdekten daar welk een om
vang de belangstelling voor dit type muziekinstrument had aan
genomen. Zij gingen importeren, maar in 1960 zag een eigen
geesteskind het levenslicht: de „Eminent", het produkt van veel
elecjronisch vernuft
Hiermede kwam het eerste electronisch orgel van Nederlands
fabrikaat op de markt Thans wordt het naar vele landen ge
ëxporteerd.
"l-Ji
ti m wêê
»1
HuiiüUr
l« ft III II lil
iüU'.
Honds
Indien men een verklaring wil geven van de wijze, waarop
in dit type electronisch orgel muziek wordt gefabriceerd, kan
men het best teruggaan tot de tijd, waarin radiotoestellen nog
zo onvolkomen waren, dat zij bij een bepaalde stand van de
volumeregelaar gingen „genereren". Zij piepten en in de eerste
tijd van de experimentele radio noemde men dit geluid de Mexi
caanse hond.
I ii uit i I IHi
Deze hond heeft men getemd. Het
beest heeft een geschoolde stem gekre
gen en is in staat om een gevoelige,
zuivere toon voort te brengen, ook zon
der dat je op zijn staart trapt. Een serie
toongeneratoren in een electronisch or
gel, duizenden draadjes, buisjes en
weerstanden zorgen er voor, dat men
een toon krijgt als men op een toets van
het klavier drukt. Het behoeft geen
betoog, dat de electrotechnici in de loop
van de tijd vernuftig genoeg bleken
om met dit geluid allerlei trucjes uit
te halen. Electriciteit is een kneedbare
materie, je kan er mee goochelen.
Zo zijn de nagalm-eenheid, het vi
brato en „percussie" effecten, die
in hoog aanzien staan. Zij veranderen
de muziek, zelfs van de meest prae-
mature beginneling, tot een klank waar
ooms en tantes de pet voor afnemen.
Massa
Het ligt voor de hand, dat de kunst
matige manier waarop de toon wordt
gevormd grote kansen biedt aan mas
sale aanmaak van het product. Vreeken
is hiervan een voorbeeld. Per dag ver
laten zeven orgels van het Eminent-
Intussen is het manuaal aangebracht in
houten staanders welke van de meubel
fabriek zijn gekomen.
Het is de toon die de muziek maakt,
verborgen in een overzichtelijk geheel
van weerstanden, contacten, etc.
type de fabriek aan de Wilhelmina-
straat In de grote ruimtenood heeft
men het gezocht in verdeling der be
drijfsruimte. Zo is de meubelafdeling,
onmisbare zaak voor een orgelfabrikant,
elders onder dak, kantoor en show
room zijn gevestigd aan de Prins Hen
drikstraat. En nóg is er ruimtegebrek.
Men zoekt naar eer) nieuw fabriekster
rein.
Glad ijs
Men begeeft zich op glad ijs indien
men een vergelijking gaat trekken tus
sen het klassieke pijporgel en het elec
tronisch orgel. De natuur is niet te ver
vangen zeggen de voorstanders van het
klassieke pijporgel, net als dat van
roomboter en margarine gezegd wordt.
Orgelkenners zullen hoge eisen stellen
aan het geluid van het instrument, dat
bespeeld wordt. De klank van een pijp
orgel wordt mede bepaald door zijn
natuurlijke onvolkomenheden. Er is
enige tijd voor nodig voor een aange
blazen pijp tot toon vorming komt, de
„tongslag" die bij oude orgels aan de
toonvorming voorafgaat maakt ook
■■■■■■■■■■■■■■Hi
juist de charme van dit instrument uit.
Bovendien in een orgelpijp wordt
een luchtkolom, als een fluit, tot zin
gen gebracht. Met de langs electroni-
sche weg gevormde toon kan men dit
alles voortreffelijk imiteren; mensen
met een heel zuiver gehoor voor orgel
klank zullen het verschil misschien
kunnen waarnemen, maar luisterproe-
ven in Duitsland hebben aangetoond,
dat in dergelijke omstandigheden, ge
luidstechnici en akoustische ingenieurs
het verschil meestal niet wisten aan te
geven. Dit is uit de percentages van de
antwoorden gebleken. Niettemin blijft
het pijporgel een grote pré dragen
voor wie het kan betalen.
Effecten
De prijs voor het pijporgel immers
is een grote veelvoud van de prijs, die
voor de electronische orgels wordt be
taald. Voor het door velen beminde
„bioscooporgel-effect" waarvoor tóch
al op de toonvorming na 'net allerlei
electrische foefjes werd en wordt ge
werkt, is men voor de toonvorming in
het geheel niet meer op de orgelpijp
aangewezen. DaaHm ligt het voor de
hand, dat voor huiselijk gebruik het
electronische orgel met zijn luisterrijke
effecten zo'n enorme belangstelling
heeft getrokken.
Het resultaat In de toonkamer. De orgels
worden beproefd en kritisch beluisterd.
Miljoenen draden
De fabricatie van een electronisch
orgel heeft veel weg van die van radio's
of televisietoestellen. In Bodegraven zijn
er vele meisjes werkzaam, die deze ke
ten van werkzaamheden uitvoeren. Zij
komen uit Gouda, Woerden of Bodegra
ven, weten wat zij maken en vinden
daarom in het werk voldoening. Ook
vele vakarbeiders en technici zijn er
werkzaam.
Elk orgel wordt aan een nauwkeurige
controle onderworpen. Het blijft veer
tien dagen op spanning staan en wordt
in alle onderdelen nagelopen. Natuur
lijk kent ook de firma Vreeken, vooral
bij de grote vraag naar het artikel per
soneelsgebrek. Voor een deel wordt
hierin door het uitbesteden van werk
aan beschutte werkplaatsen in Alphen
en Woerden tegemoet gekomen.
Bijgaande foto's met toelichting geven
een goed beeld van het fabricageproces:
uit een wirwar van draden en instru
mentjes groeit een compleet instrument,
dat volledige muzikale voldoening kan
schenken.
Duizenden draadjes worden door df
meisjes gesoldeerd op de toonpanelen.
KATWIJK
OECUMENISCHE KERSTDIENST
In die grote veilirugihal aan de Sandt-
laan, die zich bijzonder leent voor
dergelijke bijeenkomst met 'n schit
terende verlichting, een goede ver
warming en een prima geluidsinstal
latie, zodat aJlile 1000 aanwezigen ieder
woord uitstekend konden verstaan,
werd vrijdagavond, evenals diat al
meerdere malen is geschied 'n oecu
menische kerstdienst gehouden. De
samenzang werd uitstekend begeleid
door de Harmonie Katwijk a. d. Rijn
onder leiding van de heer P. Baart
uit Leiden en met een Baldwinorgel
bespeeld door de heer W. J. v. d.
Marei te Katwijk. Het geheel was
verzorgd door het interkerkelijk co
mité bestaande uit kapelaan H. P.
Meijer te Katwijk a.d. Rijn en ds.
T. Kruyrne van het Marine-Vlieg
kamp. Na een gezamenlijk gezang
„Wilït heden nu treden", begeleid
door de Harmonie, spraik kapelaan
H. P. Meijer het openingswoord waar
na schriftlezing plaats had door bur
gemeester H. Duiker. Hierna achter
eenvolgens gezang en schriftlezing
aanschouwelijk toegedicht met licht
beelden. De tweede spreker was ds.
A Vos, Geref. predikant te Wasse-
Derde spreker was pater Ohapel
OFM uit Alverna (Gld.), met als ti
tel van zijn rede: God spreekt het
verlossende woord. Het skirtings-
woord werd gespook en door ds. T.
Kruyrne, waarna gezamenlijk 't On
ze Vader gebed werd. Het comité kan
met voldoening op deze uitstekend
geslaagde avond terugzien.
WASSENAAR
Kerstviering r.k. Bejaarden. - In
het verenigingsgebouw heeft de r.k.
Bond van Bejaarden zondagmiddag
een kerstsamenkomst gehouden. Na
een inleidend woord door de voorzit
ter van de afdeling Wassenaar, de
heer H. B. van der Klaauw, werd een
programma van voordracht en dans
uitgevoerd, resp. door leden van de
toneelgroep van het Katholiek Vrou
wengilde en door een balletgroepje
onder leiding van de heer S. Brakel.
Mevrouw R. Piek-Schröder, voor
zitster van het bestuur der r.k. Be
jaardensociëteit, las een kerstverhaal.
De samenkomst werd 'niet alleen
door r.k. leden van de bond bijge
woond, maar ook door anderen, vaste
bezoekers van de sociëteitsmiddagen.
NOORD WIJK
KERSTVOLKSZANG
Dat de kerstvolkszang voor alle
gezindten van Noordwijk vorig jaar
ingezet, een goede inslag heeft ge
vonden bij de gehele bevolking, is
zaterdagavond wel tot uiting geko
men door de overvolle bezetting van
de Ned. Herv. kerk. Onder de aan
wezigen merkten wij op burgemees
ter mr. 'G. F. W. van Berckel en echt
genote en de wethouders G. Voge
laar, M. C. J. Sedelaar en P. den Ot
ter. Nadat „Komt allen te samen"
was gezongen, met begeleiding van
de drie plaatselijke muziekkorpsen
onder leiding van de dirigent Joh.
Admiraal, werd door kapelaan G. J.
J. Straathof een dichterlijke aankon
diging gehouden van de geboorte van
kerstliederen, welke spontaan wer
den meegezongen, las ds. H. A. van
Bottenburg voor Lucas 146-56 en
ds. J. van Dok Lucas II1-8. Met
een machtig klinkend „Ere zij God
in de Hoge" werd deze avond be
sloten.
KERSTWIJDING
Ter inleiding van het kerstfeest
heeft zondagavond in de dekenale
kerk van St. Jeroen een zinvolle
kerstwijding plaats gevonden, waar
voor een overweldigende belangstel
ling bestond.
Aan deze cultureel hoogstaand*
avond werkten mede het parochieel
mannen- en jongenskoor met eigen
solisten, de solisten Jo Vincent en
Truus van Dongen, het Leids Kamer
orkest en Jan Raas met orgelspel.
Het geheel stond onder leiding van
de directeur van het parochiaal zang
koor, de heer W. van Geldre.
„Hij houdt van mehij houdt
Christus. Tussen de verschillende niet van me hij houdt van me
