„Mijlpalen" wijzen de weg
in de Romeinse geschiedenis
NATIONALE PARKEN ESSENTIEEL
VOOR DE RANDSTAD HOLLAND
Snuffelen in het Muzenhuis
BABY LEVEND
VERBRAND
Kosten wel hoog,
maar noodzakelijk
Een handig garnituurtje
DINSDAG 26 NOVEMBER 1963
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 11
Rijschoolhouders
vragen bescherming
De Nederlandse Bond van Auto
rijschoolhouders (N.B.A.) heeft de
minister van Verkeer en Waterstaat
gevraagd te bevorderen, dat stappen
worden ondernomen die leiden tot
een bescherming van de bedrijfstak
auto- motorrijscholen en tot een con
centratie van krachten op het ter
rein van de verkeersopleiding door
middel van een conferentie, die door
de minister of een gemachtigde zou
moeten worden bijgewoond.
De N.B.A. heeft dit gevraagd in
een petitie die gisteren werd opge
steld op de algemene vergadering
in Den Haag. In de petitie staat on
der meer dat steeds meer rijscholen
van dubieuze kwaliteit opduiken."
Deze lieden nemen beslist niet de
moeite hun eventuele vakbekwaam
heid op de een of andere manier te
bewijzen. Door het generaliserende
karakter van de publikaties, welke
beroering veroorzaken inzake de rij
opleiding komt de erkende en ge
diplomeerde instructeur in discre-
diet".
Gistremiddag is in Menaldum bij
Leeuwarden de bijna 1-jarige Homme
levend verbrand in zijn ouderlijk
huis. Zijn vader was op het ogenblik,
dat dit gebeurde, naar zijn werk, de
moeder was aan het boodschappen
doen in het dorp. Twee zoontjes, 2
en 5 jaar oud, een dochtertje van 3
jaar en de baby bleven alleen thuis.
De kinderen wisten een doosje luci
fers te bemachtigen. Het resultaat
van hum spel was, dat het huis bin
nen zeer korte tijd in lichter laaie
stond. Een 55-jarige buurman, die
toevallig passeerde en het huis zag
branden, snelde naar binnen en
wist de twee jongetjes en het meisje
te redden. De redder liep hierbij en
kele vrij ernstige brandwonden op.
Door de steeds fellere brand kon de
baby niet meer bereikt worden.
Bij een autobotsing op de Hel- (Advertentie)
derseweg in Bergen (N.-H.) is gis-
teravond de 33-jarige heer G. J.
Duineveld uit Breezand om het leven met een vrachtauto. De bestuurder
gekomen. daarvan en zijn bijrijder, beiden af-
Hij reed met zijn auto op de linker- komstig uit Alkmaar, werden licht
weghelft en kwam daar in botsing gewond
Op de foto wordt de kist uit de St. Mattheuskathedraal gedragen. Rechts (v.lm.r.) Edward Kennedy, Caroline,
mevr. Jacqueline Kennedy, Robert Kennedy en de kle ine John, die de eregroet brengt.
EEN RAMP OF EEN MILJARD VOOR RECREATIE
„Aïs we er niet in slagen deze plannen te verwezenlijken, dan zijn
we bezig ons een ramp te bouwen." Deze hartekreet kwam van ir. G. C.
Lange, plaatsvervangend direkteur van de provinciale Planologische
Dienst van Zuid-Holland, tijdens de ANWB-recreatie-studiedag in Rot
terdam.
De door hem genoemde plannen betreffen de „ster" van elf elk 1000
hectare grote bossen of nationale parken waarvan negen essentieel geacht
worden voor de randstad Holland (4 bij Rotterdam, 3 bij Amsterdam,
één bij Den Haag en één bij Utrecht). Volgens zijn berekening zal zo'n
park op 50 miljoen komen tegen eertijds het Amsterdamse (met hand
kracht aangelegde) Amsterdamse Bos op 40 miljoen „Colijnguldens".
Voor die parken zal een half miljard nodig zijn. Neemt men daarbij het
ANWB-plan „Hollands Groene Zone", dat volgens ir. Lange eveneens
essentieel is, en het recreatie-plan Grevelingen, dan zal één miljard voor
de verwezenlijking van deze recreatieplannen nodig zijn tegen de tijd,
dat Nederland in het jaar 2000 achttien tot twintig miljoen inwoners zal
tellen.
Tegen de opmerking in, dat „de
kosten van die recreatieplanrien dan
zo hoog geweest zullen zijn, dat nie
mand meer geld zal hebben om er
van te genieten", bracht ir. Lange
in, dat een grote stad per nieuwe
in.voner ongeveer 10.000 moet in
vesteren aan voorzieningen op het
gebied van drinkwater, riolering,
bestrating, plantsoenen, sportvelden,
verlichting, vervoer enz. Op dit be
drag kan 166 per nieuwe inwoner
(zes miljoen minstens) nauwelijks
een rol spelen. Zeker, wanneer het
gaat om zijn recreatie-behoefte. Voor
iedere nieuwe 100.000 inwoners van
de westelijke steden moetimmers
een miljard worden geïnvesteerd.
De hartekreet van ir. Lange was
mede ingegeven door het in snel
tempo dichtgroeien van het groene,
hart van Holland, „waar wij dreigen
een ramp te bouwen". Ir. Lange wees
op de ontwikkelingen van Amster
dam, Haarlem, het Gooi, en Utrecht,
op het complex Den Haag-Leiden-
Alphen-Gouda-Delft en de Rotter
damse agglomeratie, die precies de
verkeerde kant uitgroeien, waardoor
we hoogstens „patio-groengebieden
omringd door stelselmatige bebou
wing", over kunnen houden. „Pas
op voor schurftachtige aanvreting,
zoals in Parijs is gebeurd", zo waar
schuwde ir. Lange zijn plm. 400.
Tijdig maatregelen
Hij betoogde, dat voor het verwezen
lijken van broodnoodzakelijke re
creatieplannen volstrekt te weinig
geld wordt gegeven. Tegen beter
weten in wordt grond, zoals bijv. in
Delft voor het „European Space
Technological Centre" beschikbaar
gesteld, of het bouwen van een
satellietstad Zoetermeer. De boel bij
Den Haag loopt vast tussen zee, kas
sen, vliegvelden enz. Tijdig moeten
maatregelen worden genomen, eigen
lijk gisteren al, zo zei ir. Lange.
Door zware aanslagen op de vlakte
van Holland is het welhaast zeker,
dat slechts een gedeelte van het
ongerepte gebied binnen de steden-
ring Den Haag-Leiden-Alphen-Gou-
da-Rotterdam-Delft ongerept be
waard zal kunnen blijven.
Ir. Lange stond niet alleen in zijn
opvattingen. Zijn berekening, dat in
een stad 137 vierkante meter per in
woner nodig is en daarbuiten nog
eens 125 vierkante meter voor re
creatie, werd dan ook niet aange
vochten.
De heer H. Molendijk, voorzitter
van de „Stichting Recreatie" bepleit
te een „strategie der overheden" om
in een landelijke conceptie de voor
recreatie onmisbare gronden onder
controle of in handen te krijgen en
geschikt te maken. Een aankoop
schema is nodig. „We gaan ook in
dit opzicht het tijdperk van de com
puter in en daar hebben we maar
rekening mee te houden, vond deze
oud-burgemeester van Amersfoort.
Stad - platteland
Dr. A. K. Constandse, socioloog van
de Wageningse Landbouwhogeschool,
constateerde een scherpe aftekening
van de spanningsverhouding stad-
platteland. De modern denkende en
werkende boer wenst een rationeel
geleid bedrijf, niet „gehinderd" door
recreatiemogelijkheden. Hij vindt het
niet best, dat hem land ontnomen
wordt, waarop hij werken kan, ter
wijl later een ander erop ligt te
luieren.
In plattelandsgemeenten staan de
middenstandsbelangen vaak lijnrecht
tegenover de agrarische belangen op
het punt van toerisme. Verder gaan
de gemeenten nog te vaak hun eigen
weg. Van samengaan van landbouw
en recreatie verwachtte de heer
Constandse weinig. Moderne land
bouw en recreatie zyn zi. onver
enigbaar.
Het stoffelijk overschot van Lee Oswald, die ervan verdacht werd president Kennedy te hebben doodgeschoten,
is onder strenge politiebewaking in de kapel van de begraafplaats in Dallas gedragen.
Alle wegen leiden naar Rome. De letterlijke betekenis van dit voor zich-
zdve sprekende gezegde is nu niet denkbaar meer. Eeuwen geleden echter
ten tijde van het grote Romeinse rijk, was Rome inderdaad door een spin-
neweb van wegen met de verste uithoeken van haar rijk verbonden en gaf
zij als een reusachtig kloppend hart langs deze aderen krachtstof aan haar
machtige organisatie, waarvan het wegenstelsel een equivalent van ons
huidige spoor- en wegennet een der indrukwekkendste machtsuitingen
is. Reiskaarten en tabellen, waarop de afstanden tussen de verschillende
plaatsen waren aangegeven, maakten het mogelijk elke reis van te voren
uit te stippelen en te berekenen. Op regelmatige afstanden van elkaar ver
telden mijlpalen de reiziger hoe ver hij nog verwijderd was van het naaste
wegstation of stad, waar hij zijn reis kon onderbreken.
V»le automobilisten weten wat het wil
zeggen wanneer de winter zijn intrede
doet. Dat betekent antivries in de ra-
diateur en.... bevroren ruiten, aange
slagen ruiten, die druipen van het vocht,
slecht zicht en wat al niet meer.
Natuurlijk probeert iedereen die ellen
de zoveel mogelijk tegen te gaan. We
beschermen het koelsysteem door anti
vries, we schakelen de defroster in, we
rijden met een krant voor de radiateur,
maar wanneer de wagen enige tijd heeft
gestaan en we komstn bij vriesweer naar
buiten, dan moeten we niet gek kijken,
wanneer de ruiten bevroren zijn en dan
duurt het toch wel even voordat er
weer een beetje zicht is.
In zo'n geval kan een speciale plastic
krabber wonderen verrichten. Er zijn
handige dingen in de handel, waarmee
we zo het ijs van de ruit kunnen „sche
ren". Aan de andere kant zit dan nog
een soort ruitenwisser, waarmee we de
damp van de ruiten verwijderen. Op
zich een heel handig apparaatje.
Maar men heeft het daarbij niet gelaten.
Er zijn momenteel heel leuke garnituurtjes
in de handel, waarin we zo'n handig
krabber-wissertje en daarnaast een spons,
een doek eneen pakje papieren
doekjes bij elkaar vinden.
Hebt u pech, dan Is het soms niet te
voorkomen dat u uw handen vuil moet
maken. Die oude lap in de wagen is
veelal ook niet brandschoon meer en
daarom niet geschikt er de handen aan
af te vegen. In zo'n geval doen zulke
papieren doekjes, die je na gebruik kunt
weggooien, wonderen. Het geheel Is leuk
verpakt in een leren etui. Zoiets is pre
cies het passende Sint-NIcolaasgeschenk
voor de automobilist(e) In onze familie.
(Nadruk verboden) v-
S
Toen in het begin van onze jaartel
ling de Romeinse legioenen tot in de
lage landen doordrongen, begon daar
mee een bezetting die ruim vier
honderd jaar heeft geduurd. Niet het
gehele gebied van Nederland was be
zet. De noordoostelij kste verdedi-
gingsdijn liep van Lobith over Utrecht
naar Katwijk aan Zee, langs de Rijn
dus, d.w.z. de tak die bij Katwijk
uitmondt. Daarboven zijn natuurlijk
wel eens Romeinen geweest, maar de
stammen van het noorden hebben
geen permanente overheersing gehad.
Grote wegen doorsneden ons land.
De grote hoofdweg langs de Rijn liep
van Keulen over Utrecht naar de
zee; een zijtak takte zich bij Nijmegen
af, volgde de zuidelijke Waaloever
en kwam tenslotte aan zee terecht bij
hetzelfde eindpunt als de eerste weg,
ni. Lugdunum (Leiden). Andere we
gen kwamen over Maastricht en
Heerlen ons land binnen en door
kruisten het zuidelijke deel van Lim
burg van west naar oost.
ZEVEN EXEMPLAREN
Er zijn bronnen, die de gezamenlij
ke lengte van de Romeinse hoofd
wegen in ons land op ongeveer 250
Gallische mijlen schatten, hetgeen
ongeveer 555 kilometer moet bedra
gen. Er zouden dus, indien er op ge
regelde afstanden mijlpalen hebben
bevonden, in ons land een kleine 200
van deze monumenten hebben ge
staan. Hierover bestaat echter twij
fel daar gebleken is, dat op de hoofd
wegen vaak een tussenafstand van
vijf mijl of nog langer werd geno
men. Niettemin is het verwonderlijk
dat zo weinig exemplaren tot ons
zijn gekomen. We bezitten nu, de on
langs te Rijswijk gedane vondst mee-
getelt, zeven exemplaren, waarvan
vijf zeer fragmentarisch en het zesde
niet meer in oorspronkelijke staat.
Dit is wellicht te wijten aan hét feit,
dat toen het Romeinse verkeers
systeem in verval was geraakt, de
stenen waarschijnlijk voor andere
doeleinden gebruikt zijn en verwerkt
in gebouwen, temeer daar natuur
steen in onze streken zeer zeldzaam
was. De Nederlandse bodem heeft
ook vele van deze monumenten ver
zwolgen en geeft af en toe deze
schatten met mondjesmaat prijs. Zo
gebeurde het, dat enkele weken ge
leden in Rijswijk een als een puntig
skelet uit de grond stekend stuk steen
als een Romeinse mijlpaal (nog gei£
rend naar barbarij) uit de grond te
voorschijn kwam.
MIJLPAAL VAN NAALDWIJK
Met bovengenoemde zesde exem
plaar, de minst oorspronkelijke, maar
wellicht een der meest interessante,
is de bekende mijlpaal van Monster
of Naaldwijk, een kalkstenen zuil
met een onregelmatig, vijfhoekig on
derstuk, waaraan links midden onder
het opschrift, een middeleeuws aan
doende versiering is uitgehouwen.
Aanvankelijk werd gemeend dat
men met een vervalsing te doen had
daar de wijze van. inbeitelen niet
Romeins aandeed, maar later is ge
bleken dat aan de echtheid van het
monument niet getwijfeld behoefde
te worden omdat de steensoort, kalk
steen, het gewone materiaal van de
Romeinse mijlpalen in Gallië en Ger-
manië was. De geschiedenis spreekt
trouwens ook voor de echtheid. De
steen is gevonden bij Naaldwijk
een andere lezing vermeldt Monster
en is daarna vervoerd naar het
klooster Sion te Delft, waar het on
regelmatige onderdelen een wat „go-
thische" hoekversiering kreeg en de
letters wat dieper ingehakt werden
waarbij enkele afwijkende details
toegevoegd werden.
Bij de verwoesting van het kloos
ter Sion in 1544 kwam de mijlpaal
terecht bij mr. Hipolitus Persijn. Hij
liet van deze steen een pendant ma
ken waarop de namen van Karei V
en Philips II op soortgelijke wijze
als die der Romeinse keizers waren
aangebracht. Toen het huis van Per-
sijn (Wassenaar) werd afgebroken
verhuisde de steen naar het Museum
van Oudheden te Leiden. Over het
belangrijkste van het opschrift, de
afstand tot een grotere plaats aan de
weg, bestaat grote onzekerheid, zodat
een veronderstelling op het al te
gewaagde vlak zou komen.
FRAGMENTARISCH
Over de andere in ons land gevon
den mijlpalen is niet veel te zeggen,
daar ze allen te fragmentarisch zijn.
We kennen de mijlpaal, gevonden
bij Beek bij Nijmegen, die de weg
naar Keulen moet hebben aangege
ven. Er zijn in de omgeving van Nij
megen nog twee andere mijlpalen
gevonden; elke hypothese hierom
trent mist echter redelijke grond. In
Zuid-Limburg werden belangrijke
vondsten gedaan. Bij Eygelshoven,
aan de Romeinse heerweg Tongeren-
Heerlen, werden twee stukken mijl
paal ontdekt die verwijzen naar kei
zer Constantijn de Grote. Een base
ment van nog een mijlpaal staat nog
langs de weg tussen Eygelshoven en
Rimburg.
De onlangs te Rijswijk gedane
vondst is waarschijnlijk even belang
rijk als de ontdekking die men vorig
jaar bij Zoeterwoude heeft gedaan.
Daar vond men de gracht van Cor-
bulo, een kanaal waarvan men het
bestaan reeds kende uit de Annalen
van Facitus, maar dat men nog nooit
had teruggevonden. Aan de gracht
van Corbulo heeft waarschijnlijk de
stad der Kaninefaten gelegen, een
Germaanse volksstam die door veld
heer Drusu onder Romeinse heer
schappij is gebracht. De theorie van
de Nijmeegse hoogleraar prof. Bo-
gaers, n.l. dat in Voorburg, samen
met of naast het Forum Hadriani, het
militair centrum der Kaninefaten
heeft gelegen, wordt door het op
schrift op deze mijlpaal sterk beves
tigd. Op de gevonden mijlpaal is
duideljjk te lezen „a canan°fate mu-
nicipio" hetgeen betekent dat de
paal de weg wijst naar de hoofdstad
der Kaninefaten.
Voor ons zijn deze mijlpalen
„mijlpalen" in de geschiedenis van
Rome en wat dat betreft gaan ook
duistere wegen naar Rome.
(Ter documentatie van dit artikel
zijn enkele passages ontleend aan
een artikel van prof. H. Brunsting
in de Oudheidkundige Mededelingen
uit het Rijksmuseum van Oudheden
te Leiden).
SNUFFELAAR
