JAN COMPAQNIE baande zich een u/eg
naar de boorden van de Menam Chao Pht|a
SOETICHEYT ENDE CLEYNE GIFTEN
DEDEN SOMS WONDEREN
DE OUDE SIAMESE HOOFDSTAD AYUTHIA
WAS BELANGRIJKE FACTORIJ
M
R*
Kerk-schema op Concilie met
opzet uitputtend behandeld
Celibaat-kwestie
rond diaconaat
Atomen
gefotografeerd
ZATERDAG 12 OKTOBER 1963
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 6
was toen Siamees gebied) was Siam
geruime tijd van betekenis.
Militaire bijstand
wel eens uit de mond van zijn onder-
danc -1 wilde horen, hoe het er in Euro
pa uitzag en hoe het gesteld was met
UANG THAI, het
der Vrije Mensen", is een
Achter-Indisch, door de eeu
wen heen onafhankelijk ge
bleven koninkrijk. Tot diep
in de vorige eeuw was Siam
(zoals Thailand vroeger
heette) een vrijwel vergeten
en onbekend land. Dit is,
wat ons land betreft, eigen
lijk verwonderlijk, want onze
voorouders waren in de 17de
en de 18de eeuw vrijwel de
enige Europeanen, die leven
dige handelsbetrekkingen
met Siam onderhielden. De
Verenigde Oost-Indische
Compagnie had namelijk in
Siam een handelspost of fac
torij. J"an Compagnie beleef
de in Siam veel avonturen
en verdiende er ook veel
geld. Nog houden Neder
landse „standbeelden"
stenen compagniesdienaren
met pruiken, hoge hoeden
en wandelstokken de
wacht bij een der vele Bang-
kokse tempels. Zij waken
daar tegen kwade geesten
en zijn tevens een herinne
ring aan een der belangwek
kendste hoofdstukken uit de
geschiedenis der Nederlan
ders in Azië.
Zo begon het
|EEDS in de zestiende
r hadden de Portu
gezen en de Spanjaarden de
weg naar Siam gevonden en
er handel gedreven. Vermoe
delijk zijn er. toen ook Ne
derlanders (in Portugese
dienst) in Siam geweest.
Vaste grond betreden wij
echter pas in 1601, toen twee
schepen, de „Amsterdam" en
de „Gouda", het anker lieten
vallen op de rede van het
aan Siam onderhorige Pat-
tani op Malakka. De bevel
hebber der schepen, Jacob v.
Neck, ging aan land. Op 10
november 1601 sloot hij een
handelsverdrag, dat de.Ne
derlanders het recht gaf te
Pattani een factorij te bou
wen en op gustige condities
peper te kopen. Hiermede
was het fundament gelegd
van duurzame Nederlands-Siamese han-
de Siamese koning herhaaldelijk
militaire bijstand verleend. Jan Com
pagnie was nog maar nauwelijks in
Ayuthia aangekomen, toen hij dat ook
ging doen. Stadhouder Prins Maurits
de Spaans-Nederlandse oorlog. Hoe dit schonk de Siamese koning een aantal
zij. de gezanten arriveerden ondanks kanonnen. Toen de vorst die in 1612
een onaangenaam incident aan boord wjide gebruiken om een opstand te dem-
van de „Oranje", het compagnieschip. peni stelde de Compagnie kanonniers
dat hen naar Europa bracht veilig. ^er beschikking. Acht jaar later stuurde
en wel in Nederland. In september zjj ^wee bewapende schepen om Siam
1608 viel de Siamese heren een even te helpen tegen Cambodsja. In 1630
plechtige als hartelijke ontvangst ten steun(je de Compagnie Siam opnieuw
deel. De Stadhouder, de Staten-Gene- tegen dat land In 1634 zonda de Com_
raai en andere autoriteiten deden hun pagnje acht schepen naar Pattani om
best. De Siamezen keken hun ogen uit de Siamese koning te helpen tegen die
en keerden met veel nieuwe en goede hem onderhorige staat. In 1643 snelde
indrukken terug naar Ayuthia. Abel Tasman met enige schepen de
De Compagnie had reden om tevreden Siamezen te hulp. Ook in later tijden
te zijn over haar Siamese handel. In 1612 kwam het nog enige malen tot Neder-
vergrootte en verfraaide zij de Factorij landse militaire en maritieme steun
in Ayuthia. Bijkans tien jaar behoorde aan de Siamezen. Bovendien was
Ayuthia tot de beste kantoren. Edel- Jan Compagnie vaak bereid om de Sia-
steen, ivoor, hertevellen, rijst, harsen, mese heersers behalve kanonnen, mu-
suiker, hout en andere produkten lever- nitie, schepen en soldaten ook timmer
de Siam. Het kocht Europese textiel- lui, scheepsbouwers en andere hands-
produkten. Als tinleverancier (Malakka werklieden te „leveren". Hij deed dit
Koningin Juliana, prins Bernhard
en prinses Beatrix brengen bin
nenkort een officieel meerdaags
bezoek aan Thailand. Daarom wil
len wij door het venster der eeu
wen een blik werpen op de oude
betrekkingen tussen Thailand en
Nederland en op de ervaringen
van Jan Compagnie in het „Rijk
van de witte Olifant".
niet alleen, omdat hij de Siamezen
waardeerde, maar ook om meer han
delsfaciliteiten te verwerven. .Niets
voor niets" was een van Jan's richt
lijnen in zijn handelspolitiek.
De Compagnie had ook wel eens met
tegenslagen te kampen in Ayuthia. In
de periode 16221633 was de handel
slap. Niettemin hield de factorij in
Ayuthia een vaste bezetting. En toen
gouverneur-generaal Coen in 1627 uit
Nederland terugkwam in Batavia had
hij kostbare geschenken bij zich van
Frederik Hendrik voor Siams koning.
In 1628 zond Coen de heren Schouten
en Marees naar Ayuthia om die cadeaus
te overhandigen. De geschenken wer
den dankbaar aanvaard.
(Wordt vervolgd)
eeuw niet in alle opzichten indentiek is.
Toen het gesprek kwam op de moei
lijkheden, die zo nu en dan rezen tussen
delsbetrekkmgen. Dit verdrag was on- ^"eriandëi en Thailander*, gaf onze
geveer een half jaar oud, toen de ver-
enigde Oost-Indische Compagnie het le
venslicht aanschouwde. De „Loffe-
lycke Compagnie" nam
Neck aangegane verplichtingen en
worven rechten over. Zij zorgde na
dien voor de instandhouding der betrek
kingen met Siam.
De Compagnie en haar dienaren
vriend als zijn mening, dat overal waar
mensen samenkomen met uiteenlopende
dtT^door^Van belangen en verschillen in „back
ground" moeilijkheden en meningsver
schillen mogelijk, ja, waarschijnlijk
zijn. Het is nu eenmaal zo besloot
hij wijsgerig dat uw Jan Compagnie
niet geboren en getogen was in mijn
„Land van de 'Witte Olifant", zodat
ten, dat in de politiek en in de handel misverstanden
en weer eigenlijk
Een der grote stenen tempel
wachters van Wat Po (Wat is
tempel) te Bangkok. Zi|j stellen
Hollanders voor uit de compag-
niestijd met hoge hoeden, wan
delstokken en allongepruiken.
Chinese handwerkslieden maak
ten deze beelden in Ayuthia. Na
de verwoesting dezer stad kregen
de „Hollanders" een plaats in
een Bangkokse tempeltuin.
kleine geschenken de vriendschap on- „normaal" waren. Even „normaal" als
derhouden. Zij wisten ook, dat men de uitstekende relaties, die eeuwenlang
meer vliegen vangt met honig dan met tussen Nederland en Thailand hebben
azijn. Daarom namen zij soms hun toe- bestaan mede dank zij Jan Compagnie's blijvend Ayuthia waren aangesteld.
De echtgenote van de Russische ruimtevaarder majoor Gherman Titov
schonk 23 september het leven aan een dochter. Trots haalde Titov zijn
vrouw Tamara en de baby Tanya af van het ziekenhuis in Moskou.
vlucht tot „soeticheyt ende eene cleyne vasthoudendheid.
gift" (vriendelijke woorden en geschen
ken) in de hoop, „redressen in den han
del" te verwerven. Doch als de rechten
Inderdaad is het waar, dat de Neder
landers in de regel in Siam tot hoge Olifant.
Jan Compagnie had zich metterwoon
gevestigd in het Rijk van de Witte
In Conciliekringen verwondert men
kwamen. De Siamese koning ver- Van Warwycks bezoek en verhalen er zicjj over, dat de discussies over
en belangen der Compagnie bedreigd ieencje aan enige Compagniesdienaren hadden de Siamezen nieuwsgierig ge- bej schema
Gracias deze week opmerkte in
feite alle argumenten voor en tegen
zijn uitgeput.
In welingelichte kringen is naar
aanleiding daarvan de veronderstel
ling gerezen, dat het moderamen met
opzet deze uitputtende besprekingen
in de hand werkt, zodat in de theo-
werden, als „soeticheyt" en „cleyne gif- boge a(jellijke titels. De leider der Ne- maakt. Dit was de reden, dat de koning voortduren, terwijl zoals kardinaal Jnn^nnp-"h^^T^erv^iev^handen
ten" faalden, dan (maar allleen dan) derlandse Factorij in de toenmalige in 1607 besloot om een gezantschap d g nog 111 cons?rva ev.c a
trad zij krachtig op en gebruikte zij Siamese hoofdstad Ayuthia ontving
forse middelen om haar handelspartners herhaaldelijk uitnodigingen
Nederland te sturen. De leden de-
w w deel te zer missie waren de eerste Siamezen,
tot rede te brengen. Dan kon het gebeu- nemen aan de samenkomsten der minis- die ooit Europa bezochten. Naar het
ren, dat Kortjan uit de schede vloog en ters en staatsraden. Gemeenlijk werd heette was het hun taak om de Stad-
dat de Compagnie de mond van de bjj behandeld als de Siamese prinsen, houder en de Staten-Generaal geschen-
Menam Shao Phya (Siams hoofdrivier) staatssecretarissen en andere rijksgro- ken van de Siamese koning aan te bie-
blokkeerde om eerbiediging harer rech- ^en. jjen tijdgenoot berichtte, dat de den. Dit deden zij inderdaad. Toch
ten en nakoming der jegens haar aan- iejder der Factorij bevoegd was „in de slaat men de plank wel niet ver mis,
gegane verplichtingen te bewerkstelli- vergaderingen der mandarijns te com- als men aanneemt, dat de koning ook
gen. pareren ende neffens deselve voor den
coninck te verschijnen, streckkende - - c-
Siamees oordeel hetselve niet alleen tot grote reputatie
van de Nederlandsche Natie, maar ook
UIT het voorgaande kan men (terecht) tot sonderlingh proffyt voor de gene-
afleiden. dat er zo nu en dan moei- raele Compagnie".
In sommige Bangkokse tempel
tuinen vindt men nog herinne
ringen aan Jan Compagnie, zoals
de kanonnen op deze foto. Na het
vertrek der Hollanders uit Ayu
thia werd er niet of nauwelijks
meer mee geschoten.
geen enkele twijfel kan bestaan om
trent de mening van de meerderheid
van het Concilie.
In het algemeen stemmen de va
ders steeds in met de instelling van
het diaconaat als een zelfstandige
functie, maar men blijft van me
ning verschillen of ook het celibaat
Naar Ayuthia
afleiden, dat er zo nu en dan
lijkheden en meningsverschillen ont
stonden tussen de Nederlanders en de
Siamezen. Men bedenke, dat de Com
pagnie een machtige handelscorporatie
was en Siam (zoals dr. Kaempfer, arts JCj legen om de Siamese koning op
in dienst der Compagnie, het uitdruk- haar hand te hebben, want deze vorst
te) een „in geheel Azië beroemd en was „Heer van de Buitenlandse Han-
machtig rijk". Kort vóór de tweede del" van zijn land. De eerste Nederlan-
wereldoorlog hadden wij in Bangkok der, die in de Siamese hoofdstad Ayu-
een gesprek met een Thailander, die thia ten hove verscheen, was Daniël
veel studie had gemaakt van de Thai- van der Leek, hoofd van de Factorij te
lands-Europese betrekkingen in vroe- Pattani. Na hem verscheen de opper-
ger tijden. Wij vertelden hem, dat koopman Cornells Specx met kostbare
volgens sommige Europese historici Jan geschenken voor koning en rijksgroten.
Compagnie al te bereid was om „de Kort nadien was het een admiraal
kandeleer te likken om der wille van Wybrand van Warwyck, die naar Ayu-
de Siamese smeer". Het antwoord luid- thia toog. Intussen maakte Jan Com-
de: Bij ons in Thailand is men wel pagnie propaganda voor de Nederlan-
eens geneigd om te zeggen, dat vorige ders. De koning vernam dat de Neder-
generaties om der wille van de Neder- landers hun Portugese en Spaanse con-
landse geschenken soms te zeer geneigd currenten te land en ter zee volkomen
waren om overdreven gedienstig te de baas waren. Toch kostte het de Com
zijn jegens de Compagnie. Zou. waarde pagnie veel moeite en geschenken on
vriend (vervolgde de Thailander) de de Iberische concurrentie tegen te wer
waarheid niet zo zijn, dat sommige ken. Edoch, zij slaagde en Van War-
Nederlanders en ook sommige Siamezen wyck was derhalve tevreden over de
de waardigheid wel eens uit het oog resultaten van zijn bezoek aan Ayuthia
verloren, maar dat de meerderheid van De Compagnie kreeg namelijk 't recht
ons beider landgenoten zich normaal om in Ayuthia aan de boorden van de
gedroeg? Waarbij wij dan natuurlijk Menam Chao Phya een factorij te bou-
voor ogen moeten houden, dat „normaal" wen. Reeds in 1604 werd het gebouv.
in de 17de eeuw en „normaal" in onze bt ;okken door een aantal mannen, die
voor de diakens verplicht moet blij
ven of niet. De voorstander van het
celibaat was kardinaal Cento en zo
als bleek uit de verklaring van Mgr.
van de Burgt, ook een deel van de
Indonesische bisschoppen.
Voorstanders van het diaconaat
maar tegenstanders van de verplich
ting tot het celibaat zijn een ander
deel van de bisschoppen uit Indo
nesië en de bisschoppen van Viet
nam, Japan, Korea en China (Formo
sa).
Een interessante verklaring deed
Mgr. Descouffis uit Turkije, die in
ging op de onfeilbaarheidsverklaring
van het eerste Vaticaanse Concilie.
Hij wees erop dat in het decreet
wordt gezegd, dat de Paus ex sese
onafhankelijk van zijn persoonlijke
heiligheid, maar uitsluitend in zijn
kwaliteit van Paus onfeilbaar is.
Daaraan wordt echter toegevoegd, dat
hij niet onfeilbaar is „ex consentu
ecclesiae". Hiermee, zo merkte de
bisschop op, is klaarblijkelijk bedoeld
de instemming van de Kerk, zodat
de term eigenlijk moest zijn „ex as-
sencu". Zoals het er nu staat, zou het
kunnen worden uitgelegd als zonder
eensgezindheid van de Kerk, hetgeen
onjuist is en een hindernis voor het
oecumenisme. Mgr. Pericle Feüci,
secretaris van het Concilie, heeft mee
gedeeld, dat het 2e hoofdstuk van
het liturgieschema maandag a.s. in
zijn geheel in stemming gebracht zal
wordt. Daags daarna begint dan de
stemming over de wijzigingen van
het derde hoofdstuk van de liturgie,
dat handelt over de sacramenten.
Het zou Russische geleerden ge
lukt zijn om voor het eerst atomen
te fotograferen. Tot nog toe was dit,
zelfs met behulp van de krachtigste
microscoop, niet mogelijk. Volgens
radio-Moskou, die dit donderdag we
reldkundig maakte, maakten de ge
leerden gebruik van bijzonder ge
voelige instrumenten.
Lord Hailsham wil
zijn titel kwijt
Lord Hailsham, een van de gega
digden voor het Britse premierschap,
heeft donderdag bekendgemaakt, dat
hij het voornemen koestert zijn titel
op te geven.
Hij zal daardoor gekozen kunnen
worden als Lagerhuislid, hetgeen een
voorwaarde is om in aanmerking te
komen voor een regeringspost.
