TWEEDE ZITTING VAN VATICAANS CONCILIE DOOR
„KNAP SCHAKER" GRONDIG VOORBEREID
Paus Paulus „zeer beslist van plan"
hervormingen door te voeren
EEN HEILIG INITIATIEF WORDT
KRACHTIG VOORTGEZET
Nieuw
Conciliereglement
Afrikaanse
chtingen
verwa
ZATERDAG 28 SEPTEMBER 1963
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 9
Paus Paulus
heeft door zijn
recente maatregelen
van nieuwe
reglementen de
tijdens de eerste
periode verworven
vrijheid willen
vastleggen.
IN DE GEEST VAN JOHANNES:
IN DE EEUWIGE STAD mag het dan uiterlijk rustig zijn,
enkele dagen voor het begin van de tweede zitting van het
Vatikaans Concilie, in Vatikaanstad is de stemming er al volop.
Als zondag a.s. Paus Paulus met een, naar men aanneemt be
langwekkende rede, de draad van Paus Johannes opneemt, is
er al heel veel werk achter vele schermen verricht. Het is de
laatste maanden voor de verschillende commissies verre van
kalm geweest. Er is druk vergaderd door theologen en bestuur
ders, er is al veel gespeculeerd omtrent de verwachtingen die
men koestert van het voortgezette Concilie, maar van de Paus
zelf hoorde men niet zo erg veel. Toch weten ingewijden te
vertellen, dat het juist Paus Paulus is geweest die het meest
radikaal de tweede zitting heeft voorbereid, waarbij hij zich
heeft doen kennen als een bijzonder knap diplomaat. „Een knap
schaker, Paus Paulus", noemt men hem in meer of minder
progressieve kringen. Hierbij doelt men dan op de brief aan
kardinaal Tisserant (12 september), toen Paulus zijn besluit
kenbaar maakte, het twaalfkoppig presidium van het Concilie
in betekenis te doen verminderen door het aanstellen van vier
legaten of „moderatoren": vier „kardinale grensrechters", die
de zittingen moeten leiden of als „moderator" misschien wel
eens wat „in te tomen" krijgen. Door de Paus zelf is deze
zaak opengegooid. Door deze laatste benoeming van een kleine
en vrij homogene groep is een sterke band gelegd tussen de
Paus en het Concilie zelf. Gegarandeerd is thans, dat er werke
lijke leiding wordt gegeven aan de besprekingen, wat vorig
jaar onder het presidium - door zijn grootte en verdeeldheid -
vaak ontbrak.
In zijn toespraak tot de Romeinse
Curie van 21 september j.l. zegt
de paus in duidelijke bewoordingen
(met lof èn kritiek), dat ook de Curie
loyaal moet zijn tegenover het Con
cilie, aangezien het zijn instrument
is ter besturing van de Kerk. Daar
mee tracht hij een eind te maken
aan de situatie waarbij de Congre
gaties en het Concilie als twee schijn
baar verschillende grootheden naast
elkaar bleven staan. Maar al te
zeer is de Curie in de laatste tijden
en ook gedurende het Concilie zelf
een zelfstandige grootheid geweest
tusen de paus en de Kerk (het Con
cilie) in.
Hoewel de hervorming van de Ro
meinse Curie nog enige tijd zal vra
gen en waarschijnlijk zal plaatsvin
den in het verlengde van het Conci
lie, heeft Paulus VI op duidelijke wij
ze laten blijken, dat hij zeer beslist
van plan is, de hervormingen door te
voeren, die ook de vorige pausen In
De in het vooruitzicht gestelde her
vormingen hebben derhalve twee zij
den:
a. Zij willen weer duidelijk de
positie van de Romeinse „dicaste-
ria" als hulporganen van het cen
trale gezag herstellen;
b. Zij willen deze bestuursorga
nen aanpassen aan de huidige si
tuatie:
zij moeten internationaler van
samenstelling zijn en de leden
moeten een meer oecumenische
opvoeding krijgen:
de structuur zal worden ver
eenvoudigd door een betere coör
dinatie en werkverdeling. In de
toekomst zal de Curie moeten be
staan uit competente leden, die ef
ficiënt kunnen werken, zodat uit
gesloten mag worden geacht een
situatie, die door niemand beter
werd geschetst dan Paus Johan
nes het deed, toen men hem eens
vroeg, hoeveel mensen er bij hem
in het Vaticaan werkten. Johan
nes' antwoord kwam onmiddellijk:
„Ongeveer de helft
De Curie zal worden uitgebreid
t.a.v. functies die nieuw zijn en
noodzakelijk in de huidige tijd.
Het Secretariaat ter Bevordering
van de Eenheid der Christenen zal
derhalve waarschijnlijk een per
manent karakter krijgen, evenals
het aangekondigde secretariaat
voor de wereldgodsdiensten.
Decentralisatie van die zaken,
die even goed door de bisschoppen
of de plaatselijke bisschoppencon
ferenties gedaan kunnen worden
(b.v. huwelijksrecht, tal van klei
nere toestemmingen, die om aller
lei redenen aan Rome voorbehou
den waren). Financiële overwe
gingen mogen daarbij, aldus de
Paus, geen rol spelen.
■"Pe verwachten is daarom een gron-
dige herziening van het curiale
systeem, dat in zijn huidige samen
stelling dateert van 1588 (Constitu
tie „Immensa aetemi Dei" van paus
Sixtus V) en toen een doorvoering
betekende van de hervormingst
maatregelen van het Concilie van
Trente.
Behalve een technisch-organisato-
risch aspect hebben de maatregelen
en de woorden van Paulus VI ook
een duidelijk inhoudelijk aspect. Het
lijkt evenwel volkomen onjuist om
zonder meer te zeggen, dat de Paus
zich bij een of andere groep heeft ge
schaard. Het is onjuist om te zeggen,
dat de Paus ofwel de progressieve,
ofwel de conservatieve richting heeft
gekozen. Ten zeerste onjuist lijkt het
om, zoals sommige Italiaanse bladen
als „H Tempo", te spreken over een
herstel van de pauselijke autoriteit
in de geest van 1870.
Wel kan men zeggen, dat de Paus
handelt in de geest van Johannes
XXm en van de meerderheid van
het Concilie, die hem bekend is.
Daarbij komen voornamelijk enkele
hoofdlijnen naar voren:
vomgeving aan de collegialiteit
van de bisschoppen, die in theo
rie bestaat, maar tot voor het
Concilie in de praktijk weinig uit
drukking vond in de relaties tussen
Rome en het bisschoppencollege
overal ter wereld. Deze vormge
ving zal nu door Paulus VI be
vorderd worden:
Door van het Concilie een wer
kelijk en efficiënt werkende ver
gadering te maken, waar vrijheid
van spreken organisatorisch gega
randeerd wordt en machtsposities
onmogelijk zijn;
door een voortzetting van het
oollegiale element in het bestuur
van de Kerk tijdens niet-conciliai-
re perioden. Als tegenhanger van
het centrale gezagsorgaan en het
centrum van eenheid, waarvan het
pausschap de uitdrukking is, zal
een permanent bisschoppen- of
kardinaalscollege, waarin verte
genwoordigers van de verschillen
de bisschoppenconferenties overal
ter wereld zitting zullen nemen,
het collegiale aspect van de Kerk
vertegenwoordigen. De autoriteit
van de Paus tegenover de Curie
wordt derhalve wel versterkt, niet
die tegenover het wereldepisco
paat.
COLLEGIAAL.
Als substiel en bijna humoristisch
symbool van Paulus VI's erken
ning van het collegialiteitsbeginsel
kregen dezer dagen alle stemgerech
tigde Concilievaders het recht om
het z.g. „mozzetta", het schouder
manteltje, tijdens de conciliezittin
gen te dragen, ook in tegenwoor
digheid van de Paus. Interessant
is n.L vooral de motivering: „De H.
Geest heeft de bisschoppen aange
steld om Gods Kerk te besturen, zegt
de apostel Paulus plechtig (Hand. 20,
28). Dit geschiedt vooral in een oecu
menische Concilie wanneer alle bis
schoppen, verenigd met de Paus, de
zaken van de gehele Kerk onder bij
stand van de H. Geest met het hoog
ste gezag beoordelen. Daarom is het
billijk, dat zij ook in de conciliaire
zittingen dezelfde ereprivileges ge
nieten, welke ieder van hen bezit in
zijn eigen bisdom".
Ten grondslag aan deze opvattin
gen over de structuur van de Kerk
liggen o.a. Paus Paulus' ideeën over
een veelvormige Kerk, die meer re
kening te houden heeft met de cul
turele verschillen. Algemeen wordt
verwacht, dat binnenkort zijn eerste
encycliek zal verschijnen, handelend
over: „De Kerk en de Culturen".
Een tweede, duidelijke,' inhoudelij
ke positiebepaling van Paus Paulus
VI die eveneens gesteund wordt door
de meerderheid van 't Concilie, be
treft zijn houding ten aanzien van de
problemen, die betrekking hebben op
de verhouding van de katholieke kerk
en de hedendaagse wereld buiten haar
structurele grenzen.
Maandag beginnen de werkverga
deringen. Zij zullen elke dag
plaats vinden behalve de zaterdagen
en zondagen. Door het invoeren van
de vrije weekeinden krijgen de bis
schoppen veel ruimer gelegenheid
met elkaar in contact te treden en de
collegialiteit van het ambt te bele
ven. Dat dit in feite ook zal gebeu
ren heeft o.m. kardinaal Alfrink
reeds eerder aangekondigd, toen hij
bevestigde dat de Nederlandse bis
schoppen te Rome de huwelijkspro
blematiek in breder „Westeuropees"
verband willen bespreken. Vele an
dere bissohoppen vooral de missie
bisschoppen kunnen met hun broeders
uit andere continenten over andere
onderwerpen onderhandelen.
Het schema van
„De Kerk naar binnen"
De agenda van de komende zit
tingen bestaat zoals reeds is aange
kondigd hoofdzakelijk uit de behan
deling van het schema over de Kerk.
Daarnaast zal dan nog over het her
ziene liturgieschema en de verklaring
over de sociale communicatiemidde
len worden gestemd. Hoofdzaak
echter blijft de bespreking van de
Kerk naar binnen.
Het schema in zijn nieuwe versie
omvat slechts 4 hoofdstukken in-
plaats van 11 vroeger. Alles bij el
kaar zijn het 70 pagina's tekst, maar
het grootste deel daarvan is tekst
verwijzing en commentaar. De 4
hoofdstukken van het schema dat de
Concilievaders ter discussie wordt
voorgelegd handelen over:
1. Het mysterie van de Kerk.
2. De hiërarchische constitutie der
Kerk.
3. Het Godsvolk en
4. De roeping tot heiligheid.
Er is, zoals bekend, wel het een en
ander over het vorige schema gezegd.
De meerderheid van de concilie-va
ders had tegen het schema-in-zijn-ge-
heel ernstige bezwaren, vooral tegen
de inhoud en de benaderingswijze. Het
stuk, zo menen velen, beschouwde
de Kerk teveel van de buitenkant,
als een juridische en organisatorische
grootheid. Men wil nu een bijzonder
duidelijk licht werpen op het aspect
van de Kerk als pelgrimerend Gods
volk, onderweg naar de eindvoltooiing
bij Christus' wederkomst. Men sprak
wel over gehoorzaamheid, maar niet
over de vrijheid der kinderen Gods,
waarop die gehoorzaamheid gericht
is. Men wil bovendien duidelijk ma
ken, dat de Kerk dienstbaar is voor
al aan armen en geringen. Het oude
schema hanteerde verder onzuivere
maatstaven: katholieken, levend zon
der inwendig geloof en liefde zouden
wèl lid zijn van de Kerk, niet-katho-
lieken daarentegen, die door een le
vend geloof en werkdadige liefde
met Christus verbonden zijn, zouden
eenvoudig geen leden zijn. Een te
simplistische identificatie van de
Kerk van Rome met het mystieke
Lichaam van Christus. Wie zijn pre
cies wel of niet lid van de Kerk in
de strikte zin?
IJet Concilie zou, betreffende deze
laatste kwestie, een oecumenisch
en pastoraal belangrijke omschrij
ving kunnen geven, zo betoogde de
zer dagen prof. drs. F. Haarsma, een
van de belangrijkste en opvallendste
Nederlandse theologen, van de relatie
van verschillende groepen christenen,
die niet tot de zichtbare organisatie
van de Kath. Kerk behoren. Uitgangs
punt zou kunnen zijn 'n radicaal of
fundamenteel tot de Kerk behoren
van allen die gedoopt zijn en geloven
in Christus.
109 Concilievaders uit de Verenigde
Staten en Canada zijn vrijdagmiddag
op doorreis naar Rome gedurende
enkele uren op Schiphol geweest Zij
zullen in Rome het Vatikaans Con
cilie bijwonen, dat a.s. zondag her
vat wordt. Op de foto zien we de
geestelijken bij het verlaten van het
vliegtuig; in hun midden loopt mej.
Eileen O'Louchlin, de secretaresse
van alle Amerikaanse bisschoppen.
De harfst is daer, ick sie de blaeren vallen
van groen tot rood en goud in alderhande tint.
Het water in de gracht leyt mysterieus en doncker
soodat geen brugh syn spieghelbeeld hervindt.
Een lysig windjen waeyt en ritselt in de boomen,
sacht deynt het riet aen d'oever heen en weer
een eendjen in het kroos soeckt naerstigh
naer een visschjen,
een koppel craeyen duyckelt op en neer
en treckt syn baen langhs woleken, die de locht
bevaeren met alle seylen op.
Een kille damp treckt oover verre weyden
en dwerrelt booven tocht en vliet en sloot.
Naetuur is stervensmoe en son- en soomerweelde
wachten gelaeten op het naed'ren van haer dood.
Het is myn droef te moe. Nu koomen donckre daeghen
en 't al vervaelt tot nat en somber graauw.
Geen lichtvonck perelt meer door blaedertooy
en bloesem,
of vonckt in droppen sïlv'ren morghendaauw.
Achter het harfstig brons van bosch en duyn
sie ick de winter koomen. Gedaen is't al.
Een speelend kind stept door de ritselblaeren
t en maelt niet om de harfst
maer soeckt de son en singht.
Al is de soomer heen, uyt elcke wintertyd
toch weer een lenf ontspringht.
Naar in de „Osservatore Romano"
valt te lezen behelst het reglement
voor de werkzaamheden van de 2de
zitting van het Concilie enkele nieu
wigheden. Zo kunnen, wanneer tij
dens het bespreken van een schema
50 vaders een ander schema willen
voorstellen, zij dat aan de vier mode
rators voorleggen, die zuRen beslis
sen of de nieuwe tekst aan de coör
dinatie-commissie moet worden voor
gelegd. Wanneer in de commissies
vijf Vaders geheime stemming ver
langen, moet de voorzitter dit toe
staan.
Terwijl verder voor de goedkeu
ring van de schema's nog steeds een
2/3 meerderheid is vereist, is voortaan
voor het sluiten van de discussie over
een schema een meerderheid van 50
procent van de stemmen plus een
voldoende.
De aartsbisschop van Abidjan,
(Ivoorkust), mgr. Yago heeft voor
zijn vertrek naar Rome een verkla
ring afgelegd, waarin hij de ver-
wachtigen van Afrika ten aanzien
van het Concilie uiteenzette. „Vele
Afrikaanse gelovigen", zo zei hij,
„verwachten van het Concilie een
betere plaats van hun continent in
de katholieke wereld. De bisschoppen
uit Afrika zullen op het Concilie hun
eisen stellen t.a.v. nieuwe missione-
ringsmethoden, welke in overeen
stemming moeten zijn met de hui
dige evolutie in Afrika".
