CUBA na de grote schok
de
„Achter onze rug hebben
Sovjets over ons beslist"
Cuba heeft zeer moeilijke
dagen in 't vooruitzicht
Arts streed
voor Castro
C^»^!BS^XXXXXXXXVXXX\X\XXXX\X><XXXXXXX^
*m\\\\\\\\\\\\\\\\^
Havana vol met zwaar bewapende militairen
De „Brittania" van de Cubaanse luchtvaartmaatschappij cirkelt in een sierlijke boog boven een
bos met palmbomen en een ogenblik later landt het toestel op het vliegveld bij Havana.
Nauwelijks zijn de deuren van het vliegtuig geopend of er verschijnen tientallen nerveus heen
en weer dravende soldaten en mannen van de G 2 (de geheime politie van Castro)Iedere
passagier wordt als het ware opgevangen. Zij, die uitgenodigd zijn door de Cubaanse regering,
worden vlot door de afsluitingen op het vliegveld gebracht maar de koffers van de overige
passagiers, waartoe ook ik behoor, worden aan een zeer nauwkeurige inspectie onderworpen
evenals de paspoorten. Hetzelfde gebeurde nogmaals in het gebouw op het vliegveld en boven
dien werden we daar ontvangen met een regen van vragen: „Waarom komt U naar Cuba?"
„Heeft U ook een bezoek gebracht aan de Ver. Staten?" „Wat is het juiste doel van Uw bezoek?"
enz. Toen ik in Mexico met de „Brittania" naar Cuba vertrok hadden vrienden mij uitvoerig
ingelicht over het onthaal, dat mij in Havana te wachten zou staan, maar, dat ik meer dan
een uur zou worden „doorgelicht" had ik toch niet verwacht
treft. De ir.eesten, die uit Oost-Euro
pa naar Cuba kwamen verborgen
hun verbazing en misnoegen over de
Cubanen niet.
Geen koek en ei
Tussen de Oost-Europese commu
nisten, die op Cuba verblijven, en de
Cubanen is het dan ook geenszins
koek en ei. En daar is ook wel reden
voor. De voorbeeldige communisten
uit de Oude Wereld kijken namelijk
met een zekere minachting neer op
de Cubanen en Castro, die het soci
alisme willen opbouwen met holle
slagwoorden en veel lyriek. Het com
munisme vindt bovendien geen goede
bondgenoot in het romantisme
Voorts valt een vergelijking tussen
de houding van de gastheren (de
Oosteuropese communisten) en de
vroegere (de Amerikanen) bij de Cu
banen bepaald niet in het voordeel
van de Russen uit. De Cubaanse be
volking deelt ook geenszins het vaak
kinderachtige anti-Amerikanisme
vai. de Castro-regering. De massa in
Cuba zag de Amerikaan als „de toe
rist", de rare vogel, die vroeger een
bom geld achterliet bij zyn vertrek.
Hoewel de propaganda op Cuba de
Amerikanen thans met veel geweld
als „gewetenloze imperialisten" wil
afschilderen, blijven vele Cubanen
toch aan hen denken als aan vrijge
vige mensen en soms maakt men,
wat dit aangaat merkwaardige din
gen mee in Havana....
Zo wandelde ik op een dag, met
in mijh hand een tas van de „Pan
American Airwys", langs de Prado,
de machtige hoofdstraat en voornaam
Overal in Cuba ziet men militai
ren. Zelfs het busverkeer wordt
gecontroleerd zoals uit deze foto
blijkt-
Ik voelde mij dan ook bepaald opgelucht toen ik eindelijk in een taxi over de
prachtige autostrada reed op weg naar de hoofdstad Havana. Een autostrada,
waarvan de bermen vrijwel volledig benut zijn voor het aanbrengen - van
propaganda-leuzen op borden. Leuzen als „Leve de eenheid tussen arbeiders
en boeren." „Het vaderland of de dood", „Wij zullen samen winnen met
Castro" enz. Auto's van Amerikaanse afkomst en met soldaten achter het
stuur snorden mijn taxi voorbij; militaire vrachtwagens (van Chinese makelij)
reden in lange konvooien. Myn chauffeur, die mij. via de achteruitkijkspiegel
voortdurend in het oog hield, vloekte op deze soldaten, dat hjj uitmaakte voor
slechte chauffeurs en voor mannen, die menen, dat zjj alles mogen doen. Op
uitgestrekte velden, links en rechts van de autostrada, zag ik honderden per
sonenauto's in lange rijen achter elkaar geplaatst. Ze zijn op non-actief gesteld
want het Cubaanse autopark, dat vrijwel uitsluitend uit Amerikaanse wagens
bestaat, wordt van dag tot dag kleiner omdat reparaties niet meer uitgevoerd
kunnen worden in verband met het ontbreken van onderdelen
Moeilijk op dreef
Er zijn nog meer dingen, die een
vreemdeling in Cuba onmiddellijk op
vallen en dat zijn in het bijzonder de
kanonnen en geweren. Overal in Ha
vana loopt men namelijk tegen
zwaar bewapende militieleden aan.
De stad schijnt als het ware in een
staat van beleg te zijn. Bij alle pu
blieke gebouwen staan militieleden op
wacht - zowel mannen als vrouwen
evenals voor bioscopen en restau
rants...
Het heeft er alle schijn van, dat
de Cubanen moeilijk ->p dretf kunnen
komen na de hevige schok, die ze
moesten doorstaan. Natuurlijk blijft
de regering onverdroten meedelen,
dac de L-nden, die de Sovjet Unie
en Cuba verbinden, onve: breekbaar
zyn maar de charme van deze coa
litie is er voor de meeste Cubanen
toch duidelijk af-. Zelfs de meest ver
stokte Cstro-aanhanger geeft dat toe
Dee brief van Niikita Chroesjtsjov,
waarin hij de Amerikaanse president
bevestigde, dat de Russische raket
ten op Cuba zich bevonden in handen
van „tuchtvolle" Russische officieren
wordt in Cuba algemeen 'als een be
lediging opgevat. Meer nog: deze
brief verplichtte Fidel Castro toe te
geven, wat hij nooit had willen doen,
namelijk dat zich Russische officie
ren in zijn land bevonden! „Wij be-
grij^e.. best", ~o vertrouwte een jon
ge Cubaanse ingenieur (hi, stond op
het punt om naar Tsjecho Slowakije
te vertrekken) mij toe, „dat de Rus
sen geen wereldoorlog konden riske
ren voor ons land maar wat we niet
begrijpen is het feit, dat achter onze
rug om over de toekomst van Cuba
is gehandeld...".
Trouwens overal op Cuba is na
enkele maanden een nauwelijks ver
holen anti-sovjetstemming tot ui
ting gekomen, vooral in Havana.
De Russen worden de zondebokken
voor een bevolking, die zich vaak
zelfs het meest noodzakelijke moet
ontzeggen. Men had de Russen ge
woon aanvaard op Cuba maar een
oprecht gunstige weerklank had
hun komst toch niet verwekt bij
de bevolking. Kortom, de Russen
waren gekomen uit een ver en mach
tig .and om een jonge en onervaren
revolutie te steunen maar zij kwa
men terecht in een onbeschrijfelijke
warboel
Een Russisch technicus, die zeer
goed Duits sprak, zei mij hierover:
„Die mensen leefden in de verwach
ting, dat wij alles voor hen zouden
gaan doen. Maar zelf praten en pra
ten zjj maar en als ze moe gepraat
zijn, dansen ze onbekommerd de cha-
cha-cha op de maten van de „Inter
nationale".... De Cubanen schijnen
geenszins te begrijpen, wat het soci
alisme in werkelijkheid is en welke
inspanning van elk van hen onvermij
delijk moet worden gevraagd om hun
land op te bouwen. Bovendien, tussen
ons gezegd en gezwegen, heb ik in
de Cubanen geen echte communisten
gezien. Zij zijn bezeten door een geest
van anarchisme, die aan Trotski
doet denzin,..!" En deze technicus
staat zeker niet alleen wat zijn op
vattingen aangaande de Cubanen be-
Hysterisch zijn de toejuichingen
na redevoeringen van Castro maar
achter de schermen steekt het ver
zet tegen hem toch meer en meer
de kop op!
ste verkeersader van het oude Ha
vana, toen ik plotseling omringd
werd door een groep vrouwen ,dle als
het ware in koor uitriepen: „Vivan
los yankquis" („Lang leve de
Yankces..."). En bet kostte mij nog
al moeit en tijd om hen duidelijk te
maken, dat ik geen Amerikaan was.
Vrijgevigheid
Ik heb tijdens mijn verblijf op Cu
ba sterk de indruk gekregen, dat de
overgrote meerderheid van de bevol
king met inbegrip van de allerarm
sten er zo over denkt als deze vrou
wen. De schoenpoetser en de taxi
chauffeur leefden destijds immers
voor een belangrijk deel va de fooi
en van de vrijgevige Amerikanen.
De Russen daarentegen maken er
helemaal geen gewoonte van fooien
te geven en het gevolg is dan ook,
dat veie Cubanen fluisteren: „De
Russen zijn slechts naar Cuba ge
komen om zich rijk te maken. Zij
wonen in de mooiste paleizen en
hotels en baden in zwembaden van
miljardairs. De hulp, die zij Cuba
geven, moet duur betaald worden.."
Maar er is nog meer, dat deze
stemming bevestigt. Zo worden in
haven van Havana bij herhaling
meubels, weggehaald uit woningen
van de naar Miami gevluchte Cuba
nen, naar Rusland verscheept. Ik ben
trouwens zelf ook ooggetuige geweest
van zo'n voorval en Mj die gelegen
heid bleek mij maar al te duidelijk,
hoe de Cubanen over deze versche
pingen dachten. Ik hoorde namelijk
overal kreten van afkeuring opgaan
en velen uitten ook hun woede on
danks de aanwezigheid van vele sol
daten. Deze soldaten schenen daar
overigens wel aan gewend te zijn
want zij reageerden nergens op...
Kortom, niettegenstaande de vele
propaganda in de kranten, die eens
gezind zijn in hun lofuitingen aan het
adres van de Russen, ontstaat een
steeds bredere kloof tussen het Cu
baanse volk en de Oosteuropese com
munisten. De trouwe aanhangers van
Castro blijven echter optimistisch
over de toekomst. „Een klein land
als het onze", zo zeggen zij, kan niet
in leven blijven zonder bondgenoten.
India bijvoorbeeld kan zich wel de
weelde van de neutraliteit veroorlo
ven maar ons eiland bevindt zich op
nauwelijks driéhonderd kilometer af
stand van het machtigste imperialis
tische land ter wereld. Onze revolu
tie is veel meer dan gewoc^ een doel
ze moet voor geheel Latijns Ameri
ka een voorbeeld zijn. De Amerika
nen zouden reeds lang een inval heb
ben gedaan op Cuba indien de Sovjet-
Unie er niet geweest was om ions., té
beschermen-f"
Intussen echter hebben Caatro en
zijn aanhangers enorme tegenslagen
en ontgoochelingen te verwerken ge
kregen.
Vanzelfsprekend blijven zg deze ver
doezelen maar feiten zijn feiten en die
kunnen niet voor de massa en de we
reld verborgen blijven.
Cuba is voor zyn bitterste onder
vinding geplaatst sinds de Castro-re-
volutie. Met een ongehoord cynisme
heeft Chroesjtsjov ten aanschouwe
van de gehele wereld laten blijken,
dat Castro voor hem een kleine pion
is op het wereld-schaakbord en dat
hij zich aan de revolutie van de Cu
baanse dictator even weinig gelegen
laat ligg°-i als aan de teelt van chry
santen.... Hoewel de Cubaanse autori
teiten het hardnekkig ontkennen, zijn
er zeer velen op Cuba, die geloven
in een grote koehandel: „Cuba tegen
Berlijn". De twee grote macht
hebbers ter wereld erkennen zwijgend
eikaars invloedzones en misschien
gaat de wereld daardoor wel naar
een zeker politiek evenwicht waardoor
kleine landen als Cuba het gelag
zullen betalen....
Zo komt het, dat mannen die hun
toekomst bouwden op beloften van
anderen, al direct voor de harde wer
kelijkheid worden geplaatst, wrange
bedenkingen te verwerken krijgen en
zich vee] eenzamer gaan voelen dan
ze ooit tevoren zijn geweest. Zij meen
den, dat zij ongestraft de Ameri
kaanse reus mochten tarten, zeker
als zij waren van de hulp van de
machtige Sovjet-Unie maar het re
sultaat was bijna als een fabel van
La Fontaine: „De twee reuzen gaan
samen aan tafel zitten om het bezit
van de kleine maar lastige bondge
noot te verdelen..."
Zal Fidel Castro steun zoeken bij Rood-China?
Meer kans voor
oppositie
De oppositie heeft meer mogelijk
heden gekregen de kop op te steken
en er is zeker aanleiding voor de ver
onderstelling, dat de Cubaanse bevol-
Vanzelfsprekeud heeft Chroesjtsjov zjjn „bondgenoot" Cuba na de crisis niet
zomaar laten vallen als een steen. Hy heeft alleen maar raketten en een aantal
manschappen weggehaald op Cuba op voorwaarde, dat de Amerikanen hun
plannen tot inspectie van de Russische schepen zouden opgeven. Belangrijker
is echter, dat Fidel Castro en de zynen tot hun eigen schade hebben moeten
ervaren, dat de Russen niet veel risico's wensen te nemen voor de Cubanen.
Bij het besluit tot terugtrekken van de Russische raketten dreigde de totale
ineenstorting van de Castro-regering en hoewel Castro zich staande heeft
weten te houden zijn er toch velen op Cuba, die menen, dat het terugtrekken
van deze Russische raketten het begin van het einde betekent voor Castro.
king zich op een gegeven moment te
gen Cas'ro gaat keren en hem ver
antwoordelijk zal stellen voor de gro
te politieke nederlaag. Kortom, Fi
del Castro moet op het ogenblik het
hoofd bieden aan een dubbele beproe
ving waarvan niemand thans reeds
de uitslag kan voorspellen.
Zal hij btfv. voor het zoeken van
een uitweg een aanval wagen op de
Amerikaanse basis van Guantanamo
op Cuba om door dit zelfmoordgebaar
een oorlog uit te lokken! Sommigen
in zijn naaste omgeving schijnen dit
wel te wensen gezien de zinspelingen
hierop in hun redevoeringen tot de be
volking..
Toevlucht zoeken
bij Rood-China?
Fidel Castro weet maar al te goed,
dat Chroesjtsjov geenszins gesteld is
op een dergelijke gewaagde onderne
ming maar toegegeven moet worden,
dat Castro weinig uitwijkmogelijkhe
den heeft.
Ook wordt er op Cuba tegenwoor
dig veel gesproken over Rood China.
Maar Castro heeft zyn beweging vol
ledig afgesteld op het marxisme le
ninisme Hij kan derhalve thans moei
lijk een andere richting inslaan want
hij heeft de sohepen achter zich ver
brand. Voor iedereen is het wel dui
delijk, dat Castro en de zynen moei
lijke tijden In het vooruitzicht hebben
en ook voor hen Is de toekomst één
grote duisternis.
Over Havana hangt een onheilspel
lende stilte en niemand weet, wat er
na deze stilte zal komen. Castro en
zijn gebaarde mannen hebben zich
steeds mogen verheugen in de welwil
lendheid van de meeste Westerse
kranten die aanvankelijk in vry le
vendige bewoordingen de weldaden
van de Castro-revolutie geprezen heb
ben. Thans is daar echter geen spra
ke meer van want, ondanks hun voort
durende inspanningen, zijn de Cubaan
se leiders er niet in geslaagd hun
volk, dat een afkeer schijnt te hebben
van een bestendige en georganiseerde
arbeid, enige tucht bij te brengen.
Voorts kan Moskou het moeilijk ver
werken, dat de laatstgeborene van de
socialistische landen, er behagen in
schept openlijk zijn onafhankelijkheid
tegenover het socialistische moeder
land te verkondigen. Deze onafhanke
lijkheid is overigens maar schijn en
om zich daarvan te overtuigen be
hoeft men slechts een Cubaanse krant
te kopen of de knop van het radio
toestel om te draaien. De redacteuren
van de revolutie ontlenen vrijwel hun
gehele woordenschat aan het Krem
lin. Zo heb ik bijvoorbeeld kunnen
lezen, dat „de Franse reactionairen,
die zdch verbonden hebben met de op
wraak beluste Westduitsers, drie mil
joen kleine landbouwers tot een hon
gersnood en wanhoop veroordeeld
hebben" en dat „de Franse milita
risten en kolonialisten er van dromen
Algerije weer te veroveren en, om
hun dool te bereiken, zich klaar ma
ken orn de oorlog te verklaren aan
geheel Noord-Afrika.
Voegt men bij deze berichten en
commentaren, die door de gehele Cu
baanse pers worden opgenomen, de
sympathieboodschappen, die toestro
men uit alle Oosteuropese landen, de
gelukwensen voor de modelarbeidens
enz., dan krijgt men meteen een vrtj
juiste indruk over hetgeen men de
dwaasheid van een regime zou kun
nen noemen, dat zich bovendien als
„onafhankelijk" durft te bestempelen.
En waarom zou men nog voortgaan
te ontkennen, hetgeen Castro zelf
plechtig heeft Verklaard: zyn ideolo
gische verknochtheid aan het marxis
me - leninisme?
Regelmatig worden in Cuba mee
tings gehouden, waarbij de com
munistische leiders hun volgelin
gen moed inspreken en verzekeren
dat Cuba een goede toekomst tege
moet gaat...
Thans ontgoocheld!
Ik ontmoette hem aan het strand
van Havana: Ramiro X. Hij is 34
jaar en hij is arts geweest. Hij ver
telde mij, dat hij aan de zijde van
Fidel Castro had gestreden en o.a.
had deelgenomen aan de slag te
Villas.
„Wij waren jong," zegt hy, „ver-
sohrikkelyk jong". „Wy hadden geen
juist idee over hetgeen van onze be
weging zou worden na de overwinning
We wisten alleen tegen wie en tegen
wat we vochten: de tirannie en de
hatelyke dictatuur van Batista."
„Men kan zich als buitenstaander
niet voorstellen," zo vervolgt hy zyn
relaas, wat Cuba wa^ ten tg de van
Batista. Ons land was niet meer dan
een reusachtig speelhol, één enorm ca
sino, dat het gehele land beheerste.
De toeristen kwamen enkel hierheen
om hun driften uit te leven en zich
geheel over te leveren aan uitspattin
gen. Het leger was corrupt; de poli
tie folterde en moordde... Een klein#
minderheid leefde in grote weelde,
waarvan men zich in Europa geen
voorstelling kan maken..."
Ramiro wijst daarop naar de wy-
ken van Vedado, Miramar en - ver
der weg - Copacabana. „Daar", zegt
hy, „werd de ene villa na de andere
gebouwd en de een nog luxueuzer dan
de andere. Elke villa had bovendien
sprookjesachtige tuinen en één of
meer zwembaden.
Ze wedijverden met eLkaar in
weelde en het was helemaal
niet uitzonderlyk, dat de bewoners
van deze paleizen beschikten over een
tiental butlers en drie of vier dure
auto's...
Deze bevoorrechte minderheid vul
de de nightclubs, had zijn eigen stran
den en zyn byzondere clubs, die voor
kleurlingen verboden waren. En ln
die tyd leefden onze boeren op het
platteland in hun armzalöge „bohios"
- lemen krotten bedekt met palmbla
deren. Zy moesten van 's morgens
vroeg tot 's avonds laat op een lap
je grond zwoegen, dat niet eens het
hunne was en wellicht ook nooit hun
eigendom zou worden...
Duizenden „guajiros" (landarbei
ders - sters) trokken als de suiker-
oogst voorbij was naar de steden om
zich als werkloos te melden dan wel
om zich over te leveren aan de pros
titutie. De studenten die met hun di
ploma ondar de arm de universitei
ten verlieten, konden vrijwel niet aan
de slag komen
De dictator Batista maakte zich in
tussen ryk De .loterij" werd een na
tionale instelling, die diende om
hem en zyn volgelingen in weelde te
laten zwemmen. De soldaten persten
de boeren af, mochten hun zelfs mis
handelen als zij ln verzet kwamen...
Het parlement was toen aan handen
en voeten gebonden
„Deze toestand." aldus Rannro X.,
„werd ook my te erg. Uok ik be
sloot om te gaan vechten voor de om
verwerping van het regime van Ba
tista, zoals zovele anderen reeds voor
mij hadden gedaan. Alllemaal hadden
we slechts één doel voor ogen: „de
parlementaire instellingen van 1940
weer oprichten en een rechtvaardige
democratie instellen Wy wilden
weer algemene verkiezingen"
„Maar helaas, zo verzuohl Ramiro
„het is allemaal anders geworden dan
wij dachten Er is niets var» de idea
len terechtgekomen en de toestand op
Cuba is thans erger dan ten tijde
van Batista. Castro weet dit ook en
hij laat zich omringen en beschermen
door duizenden soldaten, zowel man
nen als vrouwen maar hoelang nog?
De ontevredenheid groeit met de dag
on als de aandacht van de grote mi
litaire macht even verslapt, kan er
een opstand uitbreken. Ik ben er ze
ker van, dat Castro spoedig zal zyn
verdwenenaldus Ramiro X.
