MAN AOS, de grootste
jungle-stad ter wereld
DC 7 stortte neer op 100 km
van stad, toch kwamen
passagiers niet uit de jungle
Wim
en
Joke
trekken het gebied van
de Amazone binnen
Amazonerivier; 7000 km
lang7,5 tot 60 km breed
]yjet een snelheid van 850 km per uur raasde
de Yet-Caravelle, het luxe-passagiers
vliegtuig van de Panair, vanuit Brasilia over
het Amazone-gebied in de richting van Ma-
naos. Ik keek, na meer dan 2000 km. vliegen
gespannen naar beneden, waar het grootste
jungle-gebied van de wereld ligt met een
totale oppervlakte van 3 miljoen km2. Het
was stralend mooi weer. Een strakke .blauwe
lucht spande zich boven de „Inferno Verde"
(de groene hel), de dichte ondoordringbare
oerwoudmoerassen, doorsneden door talloze
rivieren, die op deze hoogte op zilveren linten
leken. Uren en uren niets anders dan mil
joenen bomen, varens en lianen. Een gigan
tische aanplant van boerekool, zoals een pas
sagier naast mij ironisch opmerkte. In wer
kelijkheid echter een ondoordringbare jungle,
waar Indianen nog leven in het stenen tijd
perk, waar kabokels hun rubber tappen en
hun kastanjes zoeken, waar nog talrijke ge
bieden zijn, die nog nooit door een blanke
zijn betreden.
Manaos is een moderne stad, althans het centrum.
XXet vliegtuig daalde en plotseling verrees daar, midden in de
groene jungle, aan de oever van de Rio Negro, een grote stad.
Boven alle huizen stak de ronde koepel van het opera-gebouw uit,
het grote wonder van de glanstijd van het Amazone-gebied, toen
de rubber dit verschrikkelijke oerwoud tot een van de rijkste ge
bieden ter wereld maakte.
Lager en lager daalde het vliegtuig. Nu was de stad duidelijk te
onderscheiden. Zo op het eerste gezicht een moderne stad met
asfaltstraten, grote kerken en regeringsgebouwen, ja zelfs met
wolkenkrabbers. Laag scheerde het vliegtuig boven de Rio Negro,
waar het grootste schip van Brazilië, de Princesa Isabel in de
drijvende haven voor anker lag en landde dan tenslotte soepel
en gemakkelijk op de lange startbaan, die slechts enkele maanden
oud is.
fT,oen wij na meer dan 3000 km
vliegen eindelijk in Manaos
vaste voet op de grond zetten,
kwam ons een lauwe, klamme
warmte tegemoet met een voch
tigheidsgraad van 90%. Terwijl het
in ons vliegtuig, vooral als het op
Te moet, tijdens de voortref
felijke bediening in het
vliegtuig, je fantasie niet te
veel de kans geven. Als je je
op bepaalde momenten rea
liseert, dat een noodlanding
zelfs al zou die goed aflopen,
je onherroepelijke
dood betekent, om
dat je nooit meer'
uit het oerwoud
zult ontsnappen,
slaat de schrik je
toch wel even om
het hart. Vooral
omdat een voor
beeld daarvan
dicht voor het grij
pen lag.
Veertien dagen vóórdat wij
onze 10.000 km lange reis begon
nen, was er namelijk iets ge
beurd, dat ons aan het nadenken
had gebracht. Een D.C. 7 van de
zelfde luchtvaartmaatschappij
als het vliegtuig waarin wij nu
vlogen, was kort na het opstijgen
in het oerwoud neergevallen, niet
meer dan 100 km. van de stad
Manaos af. Die stad wordt ech
ter omringd door een boosaardi
ge jungle.
Onmiddellijk werd er een ex
peditie uitgerust, maar in Ma
naos waren geen helikopters.
Deze moesten komen van het
2000 km. verder gelegen Brasi
lia of van Belém, dat ongeveer
even ver van de hoofdstad van
de staat Amazonas af ligt. Pas
dagen later arriveerden die heli
kopters. Intussen waren er al
andere vliegtuigen ingezet.
Eindelijk vond men vanuit de
lucht de plaats waar het vlieg
tuig was neergevallen en onmid
dellijk werd er een militaire ex
peditie heengestuurd. Deze man
nen, geharde oerwoudlopers,
moesten eerst dagenlang in een
kleine kano een smalle, gevaar
lijke zijrivier op en daarna moes
ten zij vier dagen lang een weg
door het oerwoud hakken. Toen
zij eindelijk op de plaats van de
ramp aankwamen, zagen zij tot
hun ontzetting dat lijkschenners
hun waren voor geweest. De
handen van sommige doden wa
ren afgekapt, waarschijnlijk om
de polshorloges te bemachtigen.
Teruggekomen meldden zij hun
ervaringen en onmiddellijk werd
het hele gebied hermetisch afge
sloten. Een nieuwe, nu grotere,
expeditie werd naar de plaats
des onheils gestuurd en deze
deed een nog vreselijker ontdek
king. Kennelijk had
den sommige passa
giers de ramp over
leefd, want de mili
tairen vonden dieper
het oerwoud in
plaatsen waar een
vuurtje was aange
legd.
Zij volgden het
primitieve pad, die
de onbekenden had
den gehakt en deden
toen een ontdekking,
die hen de haren ten
berge deed rijzen.
Zij vonden het ge
raamte van een der
passagiers, leunend
tegen een boom. Ver
was hij niet geko
men, maar hij moet
er dagen over heb
ben gedaan, hopend
en biddend uit deze
verschrikkelijke
jungle te kunnen
ontsnappen. Niemand zal ooit
weten hoe zijn laatste ogenblik
ken zijn geweest en misschien
is dat maar goed ook. Manaos, de
stad, die toch maar 100 km. ver
der weg lag, heeft hij nooit meer
gezien.
Dit historische verhaal, dat ik
later bevestigd zou
krijgen van een Bra
ziliaans sergeant, die
aan de expeditie had
deelgenomen, toont
meer dan duidelijk
aan, dat de woorden
„Inferno verde" niet
overdreven zijn. Er
bestaan geen wegen,
er wonen geen men
sen en waar de ljjk-
schenners vandaan
zijn gekomen weet niemand.
Eerst kregen de Indianen de
schuld, totdat grote kenners van
dit gebied beweerden, dat er
sinds vijftig jaar geen enkele
Indiaan deze streken meer heeft
doorkruist, toen dacht men aan
kabokels, maar niemand zal hen
ooit opsporen. Zij zijn verdwe
nen in het maagdelijk oerwoud,
waar niemand hen zal kunnen
volgen.
bij indianen-baby in
hangmat.
grotere hoogte vloog, af en toe
zelfs koud was geweest, in Bra
silia een aangename temperatuur
had geheerst, brak ons na enkele
minuten het zweet uit alle poriën
van ons lichaam uit en dat was
nog maar het begin.
Rubber
Manaos heeft in de gehele wereld
bekendheid gekregen doordat het
tientallen jaren de rubbermarkt
heeft beheerst. Het was de enige
plaats van de wereld waar de
rubberbomen groeiden. Toen Good
year ontdekte, dat de witte rubber-
melk, de latex, na een speciale be
handeling uitstekend geschikt was
om autobanden, fietsbanden en an
dere nuttige zaken te maken, werd
hij multi-miljonair en het Amazo
ne-gebied de rijkste jungle ter we
reld. Het kleine dorpje Manaos
kon de stroom van avonturiers en
gelukszoekers niet meer bergen.
De wereld schreeuwde om rubber
en men kwam in de dichte oer
wouden handen te kort om de rub-
bermeik uit de bomen te tappen.
Al spoedig verdienden de grote
handelaren, de slimme jongens, de
geharde avonturiers kapitalen.
Het werd een oord van parve
nu's, van nieuwe rijken, die
diep in het oerwoud met hun
geld geen weg wisten en daar
om uit Frankrijk avontuurlijke
jonge vrouwen lieten komen, die
zich echter al spoedig verveel
den en meer op vermaak aan
drongen.
Dat vermaak kwam er. Na
enkele jaren werd er de groot
ste en meest protserige schouw
burg gebouwd, die er in Zuid-
Amerika bestaat en die een ko
pie moet heten van het opera
gebouw in Parijs. Kosten nog
moeite werden gespaard Met
grote boten kwamen de mate
rialen en mét de materialen
aannemers en architecten, die
op geen geld behoefden te kij
ken.
Nog steeds is Manaos een stad
van avonturiers, maar er is
toch heel wat veranderd. Een
Engels geleerde smokkelde -
hoewel dit streng verboden was
- duizenden rubberzaadjes uit
het Amazone-gebied. Deze
De meest protserige
schouwburg van
Zuid-Amerika
De mensen in Manaos wilden
vermaak. Daarom werd er de
grootste en meest protserige
schouwburg gebouwd, die er in
Zuid-Amerika bestaat. Kosten
40 miljoen. Zeker voor die tijd
een enorm bedrag.
De zon deed de brede vleu
gels van het vliegtuig
schitteren. Onder ons veran
derde het landschap. Grote
meren lagen als spiegels tus
sen het groen, de rivieren
werden breder en opeens
maakte Joke mij attent op
een enorm water, dat tot aan
de horizon reikte. De passa
giers verdrongen zich voor de
raampjes, want we naderden
de indrukwekkendste water
weg ter wereld, de 7000 km.
lange Amazone-rivier. Deze
wordt door de inwoners „de
zoete zee" genoemd. Mis
schien zeggen die 7000 km.
weinig in Nederland, omdat
we het ons nauwelijks kun
nen voorstellen. Maar 7000
km. is de afstand Amsterdam
-Elisabethville in de Kongo.
Als dus in de stad van Tsjom-
be de Amazone-rivier zou ont
springen, dan mondde zij bij het
Noordzee-kanaal uit met dien
verstande, dat zij bij het berei
ken 200 km. breed zou zij" en
onderweg soms 7 /2 tot 60 km.
Bovendien heeft de Amazone
rivier 500 zijrivieren, waarvan er
verschillende meer dan 1500 km
lang zijn. Zij heeft 14 maal zo
veel water als de Mississippi en
17 maal zoveel water als de Nijl.
Van al het rivierwater, dat uit
stroomt in de zee, neemt zij 1/5
van het wereldtotaal voor haar
rekening.
werden geplant in Malakka,
waar na tien jaar prachtige
plantages verrezen, die gemak
kelijk en met succes konden con
curreren tegen het Amazone
gebied, waar de rubberbomen
diep in het oerwoud staan. De
zaken gingen snel achteruit en
hoe groter de plantages in het
verre Oosten werden, hoe min
der vraag er kwam naar de
rubber uit de jungle van Brazi
lië.
Toen tenslotte de synthetische
rubber werd uitgevonden, kwam
de klap enorm hard aan. Grote
zaken gingen failliet, het geld
raakte op, de avonturiers ver
trokken weer, beroemde zange
ressen traden niet meer op in de
grote schouwburg en de klasse
van nieuwe rijken verarmde
zienderogen.
Velen keerden weer terug tot
hun oorspronkelijke staat, werden
opnieuw rubbertapper met alleen
de herinnering aan weelde en
vermaak als enige erfenis uit de
tijden van vooruitgang. Manaos
zelf raakte in verval. De schouw
burg kwam leeg te staan en werd
niet meer gebruikt. De trots van
Manaos werd een triest, naargees
tig gebouw, een verveloos, lelijk
monument, waarin de schimmen
schenen te leven van de parvenu's.
Totdat vier jaar geleden, Gilberto
van de P.T.B., de socialistische par
tij van Brazilië, gouverneur werd
van de staat Amazonas. Jarenlang
had hij de ironische gezichten ge
zien van de buitenlanders als zij
in Manaos kwamen, de vervallen
stad, die teerde op een groot ver
leden. Hij had met hen gesproken,
hun meningen gehoord en begre
pen, dat het juist de schouwburg
was, die de stad belachelijk maak
te. Hij zette een groots vier-jaren-
plan op en slaagde erin om dat voor
het grootste deel uit te voeren.
Modern
Als eerste punt stond op het
Erogramma het restaureren van
et opera-gebouw en het asfalteren
van de belangrijkste wegen Wij
hebben zelf kunnen constateren,
dat hij hierin uitstekend is ge
slaagd Manaos, althans het cen
trum, is een moderne stad gewor
den met ruime welvoorziene win
kels, waar de prijzen gepeperd zijn.
Er zijn grote hotels verrezen, zo
als hotel Amazonas, een formidabe
le wolkenkrabber met een air-con
ditioned bar en mooie kamers.
Het inwoner-aantal neemt
door de verstedelijking dagelijks
toe, evenals de armoede in de
buitenwijken. Hier worden krot
ten gebouwd op grote boom
stammen, zodat het straks bij
hoog water drijvende huizen
zijn.
Er is zelfs een grote drijven
de stad, een drijvende markt en
een drijvend benzine-station.
Er wordt - naar jungle-begrip
pen althans - hard gewerk «n
Manaos. Nieuwe wolkenkrab
bers verrijzen en de zaken brei
den zich uit. Manaos heeft be
grepen dat het nv t de droom
moet breken. Misschien gaat
deze stad een nieuwe toekomst
tegemoet. De tram rijdt al lang
niet meer, maar de stadsver
lichting brandt regelmatig. In-
plaats van die tram rijden er
nu bussen en auto's, geen hon
derden, maar duizenden. Ma
naos is aan het ontwaken.
Bij dit alles mag men echter niet
vergeten, da Manaos voor een
enorm gebied, vele tientallen ma
len groter dan Nederland, het
centrum is, de grote stad, de
droom, het verlangen. Het verlan
gen van de doodarme rubbertap
pers en kastanjezoekers aan de
oevers van de grote rivieren.
Een vergeefs verlangen. Als des
avonds de lichten in Manaos aan
gaan, de brede koepel van het
operagebouw blauw wordt verlicht,
er druk wordt gespeeld aan de
roulette, dan is er in heel dat ver
schrikkelijke Amazone gebied voor
de kabokels in de jungle, voor de
bewoners van de kleine primitieve
Wie zich dat realiseert, ziet
plotseling de andere kant van
Manaos. Er worden asfaltstra
ten aangelegd inplaats van kleine
ziekenhuizen In het binnenland.
Er wordt een schouwburg geres
taureerd, terwijl er geen sociale
voorzieningen zijn voor de rub
bertappers, de kastanjezoekers,
de vissers en de landbouwers.
Het reusachtige binnenland
heeft niet geprofiteerd van de
vooruitgang van Manaos. Er is
daar niets veranderd. Uitgeteerd,
uitgehongerd, slecht betaald,
slecht verzorgd kwijnen de uitge
mergelde kabokels er weg.
