LAS VEGAS-STAD ZOINDER
WANDELAARS EN RIOLEN
Jan Masaryks dood na vijftien
jaar nog steeds een mysterie
VIEL HIJ UIT HET RAAM OF
WERD HIJ VERMOORD?
Goklust maakte een stad groot
EENS WAS HET EEN KLEIN
PLAATSJE IN DE WOESTIJN
Op 9 maart 1948 lag hij dood op straat..
Zij vonden hem 's morgens kort na het aanbreken
van de dag dood op de straat, slechts gekleed in een
pyama. Hij lag, met de armen wijd uit, op de bin
nenplaats van het Praagse Czernin-paleis, het
hoofdkwartier van de Tsjechische geheime dienst.
Op de vierde verdieping scheen nog steeds het licht
door het open venster van zijn flatwoning.
Korte tijd later op deze droeve morgen van de
9e maart 1948, maakte een diep geschokte regering
de dood bekend van een van de geliefdste staats
leden, die ooit geleefd had. Zo ontstond het
lysterie, dat de gehele wereld vijftien jaar lang
Een paar dagen voor zijn plotselinge dood, zo werd later bekend, had Jan Masaryk
een langdurig bezoek aan de laatste rustplaats van zijn vader gebracht. En was
zelfmoord niet het onderwerp geweest van Thomas Masaryk's eerste belangryke
boek in 1881?
Maar voor een in rouw gedompeld Praag was het onaannemelyk dat eventuele
erfelyke eigenschappen een afdoend argument voor dit verscheiden zouden kunnen
vormen. Er bestonden belangrijker redenen waarom Jan Masaryk de dood was
igejaagd. Voor iedereen kwam dit steeds duidelijker vast te staan.
heeft beziggehouden en dat tenslotte mis
schien wel nooit zal worden opgelost: Viel de 61jaai
oude Tsjechische minister van buitenlandse zaken,
dr. Jan Masaryk dood, of werd hij vermoord?
Jan MaSaryk het is van belang om dit nog eens
goed voor ogen te houden was iemand, die
geliefd was en geëerbiedigd werd door zijn land,
niet alleen vanwege zijn persoonlijkheid maar ook
omwille van zijn vader, Thomas Masaryk, de stich
ter en de eerste president van de Tsjechische repu
bliek de meest geduchte vrijheidsstrijder die
midden-Europa ooit had gekend
en vervolgens zelf door het geopende
venster was gesprongen. Toen hij een
half uur later werd ontdekt, was hij
reeds overleden...
Aan de beurt
BEGONNEN ALS
ARBEIDER
Hg had immers eveneens vrijheid en
democratie lief had immers zyn hele
leven daarvoor hartstochtelijk op de
bres gestaan. In weerwil van de hoge
positie van zijn vader, was hij op een
goede dag zijn eigen gang gegaan en wel
als eenvoudig arbeider in een ijzergie
terij, later als pianist in een bioscoop.
Zijn grote verdienste: hij was opgeklom
men tot één van de eminentste diploma
ten van zijn tijd. Hij imponeerde door zijn
twee meter lange gestalte, hij was
atletisch gebouwd, was muzikaal en
vbezat een talenknobbel. Hij had zijn
vaderland ook op waardige wijze verte
genwoordigd in Amerika en Engeland.
Tijdens de tweede wereldoorlog was hij
vice-premier geworden van het Tsjechi
sche kabinet in ballingschap te Londen
onder leiding van dr. Benes. Hij was
daar eveneens een bekende radiolautori-
teit als lid van de BBC Brain Trust"
(een commissie van deskundigen, die
vragen van luisteraars beantwoordde).
De zomer tevoren had hij, terwijl hij
zijn mening gaf over 't Marshall-plan,
echter gezegd:"... Dit moet er komen
voor geheel Europa, Tsjecho Slowakije
is eon liijkse democratie en het yveigert
elk plarr, dat de opzet heeft Europa
kunstmatig te verdelen" in „links" en
„rechts"...
Masaryk vrijwillig zgn leven, dat steeds
vervuld was van werk voor zijn vader
land, gegeven. Hij was ziek en leed aan
slapeloosheid en het is niet onwaar
schijnlijk, dat hij in overspannen toe
stand uit het raam van zijn flatwoning
aan de binnenplaats van het paleis is
gesprongen. Hy was zeer neerslachtig
als gevolg van de aanvallen in de bui
tenlandse pers. Het is vandaag een dag,
waarop zelfs mannen zich niet behoeven
te schamen voor hun tranen..."
Verslagen
Aanslag
Kort daarna werd een poging gedaan
om Masaryk te vermoorden en wel door
hem per post een pakket met springstof
te laten bezorgen. De intriges rondom
zijn persoon waren begonnen en even
later moest hy de eerste wrede tegen
slag incasseren. In februari 1948, een
maand voor zijn dood, slaagde een in
het geheim beraamde communistische
staatsgreep in Tsjecho Slowakye. De"
Russische diplomaat Valerian Zorin,
speciaal overgevlogen uit Moskou, zag 5
er wel brood in. Gottwald werd tot pre-
mier gebombardeerd en de vrijheid,
die de oude Masaryk voor Tsjecho
Slowakije bevochten had, ging voorgoed
verloren.
Jan Masaryk liet echter niemand iets
van zijn grote teleurstelling merken. In-
tegendeel, het scheen, dat hij precies
wist, wat hem te doen stond. „Onze
plaats is aan de kant van Rusland".
bazuinde hij rond, tot verbazing van
degenen, die hem goed kenden. „Ik kijk
uit naar samenwerking met de nieuwe g
rëgëring. Mijn plaats is temidden van g
de Tsjechen en Slowaken, die ik zo lief 1
heb.,." I
Masaryk accepteerde een zetel in de
nieuwe communistische regering.
Maar op foto's leek hij een zwaar g
getroffen, gebroken man. Zyn gang
had de oude veerkracht verloren
Snel werden de vlaggen, die nog wap
perden ter gelegenheid van de viering
van de 98ste geboortedag van Masaryk's
vader twee dagen daarvoor, half stok
gehesen. Grote aanplakbiljetten met
zwarte randen brachten 't vgrslagen pu
bliek op de hoogte. Die middag bedekte
een groot boeket rode en witte bloemen
tydens de openingszitting van het
Tsjechische parlement de zitplaats van
Jan Masaryk. Toen de communistische
minister van binnenlandse zaken, M. No-
sek, echter eenmaal had gesproken, leek
het alsof het zelfmoordgeval al weer
tot het verleden behoorde. Masaryk, zo
zei hy, was zoals gewoonlijk, de avond
tevoren van een intiem feestje thuisge
komen. Daarna had hij in zgn eentje
de telegrammen van zgn Engelse en
Amerikaanse vrienden, waarin zij hun
misnoegen uitten over zgn besluit om na
de regeringswisseling toch in het kabi
net te blijven, nbg eens doorgelezen. No-
sek noemde dit „een dappere daad".
Maar 's nachts was een zenuwcrisis ko
men opzetten. Masaryk had niet meer
kunnen slapen. De in zijn kamer gevonden
talloze peukjes van sigaretten vormden
het bewys van zgh slapeloosheid op dat
zenuwcrisis had, aldus nog
steeds Nosek, zo omstreeks zes uur
dje ochtend het hoogtepunt bereikt,
toen dr. Masaryk de aan zijn kamer
grenzende badkamer was binnengegaan
Het duurde zeker anderhalf uur voor
dat de kleurrijke begrafenisstoet van
Jan Masaryk door de straten van Praag
was gepasseerd. Slagers en mijnwerkers
met brandende toortsen, militairen en
oud-militairen uit twee wereldoorlogen,
boeren in hun rijk geborduurde kleder
drachten, weduwen uit het platgebrande
en uitgemoorde Lidioe... zij allen volgden
het door een auto getrokken affuit met
de baar! Een poosje later pas stak de
twijfel zijn kop op. Jan Masaryk's zelf
verwijt na de rode staatsgreep zou wel
eens een geheel andere oorzaak gehad
kunnen hebben, zo suggereerde men fluis
terend in Praag. Had zijn „misstap" iets
te maken met vrees over een verkeerd
besluit of was hij bevreesd voor iets
anders...?
Na de staatsgreep was Masaryk en vol
gens sommigen van zgn vrienden er van
overtuigd geweest, dat hij onmiddellyk
gearresteerd zou zijn als hij slechts
gepoogd had om ontslag te nemen of
eventueel het land te verlaten. Een paar
maanden eerder, toen hij had gehoord,
dat een Bulgaars oppositieleider was te
rechtgesteld, moet Masaryk aan een
goede kennis hebben gezegd: „Ik ver
wacht, dat myn hoofd het volgende zal
zgn, dat moet vallen..." Onduidelijke
berichten, die Londen een paar dagen
voor Masaryk's dood hadden bereikt,
hadden gezinspeeld op sensationeel nieuws
over hem, dat te verwachten was...
In 1952 bracht een Newyorkse jour
nalist het mysterie weer in de openbaar
heid. Masaryk zo concludeerde hij
werd vermoord, nadat hij op een ver
schrikkelijke manier was mishandeld.
Zgn nieuwsbron was een verklaring, die
hij toeschreef aan een zekere dr. Teply,
een Praagse criminoloog en politie-arts.
Teply, die op 10 maart 's morgens vroeg
gewekt was door een telefoontje, werd
onmiddellijk op het paleis ontboden. Men
had hem het met een laken bedekte lyk
van Masaryk laten zien en hg had over
het gehele lichaam sporen van slagen en
krabben aangetroffen. In de nek bevond
zich een wondje, waarschijnlijk veroor
zaakt door een kogel van 7,65 kaliber.
„Dit is schandalig", had hg meteen
gedacht, „een beestachtige politieke
moord
Een paar maanden later berichtte
dezelfde Newyorkse journalist, dat
Teply gestorven was, nadat hy zich „per
Vermoord op last
van Moskou?
In 1955 werd het Masaryk-dossier
weer aanmerkelijk uitgebreid. Een nieuw
boek over dit mysterie bevestigde even
eens, dat mpord, „niet uitgesloten kon
worden" dit keer waarschijnlijk „na
een hevige worsteling" in Jan Masa
ryk's flat In 1956 gaf een gevluchte,
vooraanstaande 'Tsjechische advocaat in
Wenen over dit geval weer een andere
lezing;
Een speciale commissie, zo zei hij,
had zojuist een uitgebreid onderzoek,
ingesteld op last van president Zapo-
tocky, afgesloten en was tot de conclusie
gekomen, dat Masaryk geen zelfmoord
had gepleegd. Twee Sovjet-agenten zou
den hem, na een speciale opdracht van
Moskou daartoe ontvangen te hebben,
hebben omgebracht. Maar zolang dit
rapport niet kan worden geverifieerd,
zal liet mysterie rondom de dood van
Jan Masaryk wel een mysterie blijven.
(Copyright Opera Mundi).
Vast voedsel voor baby's
In Amerika geeft men baby's al heel
spoedig vast voedsel maar men heeft
intussen ervaren, dat dit dikwyls tot
allerlei voedselstoornissen leidt tenge
volge van het feit, dat de voedselverte-
ringsorganen van de zuigeling nog niet
voldoende ontwikkeld zgn om vast voed
sel te verwerken. Dr. Tidwell van de
medische faculteit van de Universiteit
van Washington is van oordeel, dat men
spoedig we?r vrfjwel geheel op vloeibaar
dieet voor de baby's zal overgaan.
Draagbare
radarinstallatie
Er is een draagbare radarinstallatie
ontwikkeld. Het apparaat stelt blinden
in staat zich zonder stok voort te bewe
gen. Het apparaat kan voorwerpen van
normale omvang waarnemen en zijn
eigen weg vinden
iiiiiiiiitiwiiiiiiiBililiiiiwinniUMifiiiiiMitiiriwiiuiiiHiili1
- Amerika is een paradijs voor toeristen, die zich financieel wat kunnen veroorloven,
I want dwars door dit continent treft men een verscheidenheid van landschappen.
kende jovialiteit. Masaryk zag er en klimaten aan, die nergens anders ter wereld te vinden zgn. Toen wij op
verpletterd, afgetobd en vermoe.d u,t. - het g(JvaarMjke druk^ vliegveld van Lils „„gas landden, na een uitput-
Poeders tonde vlucht van dertien uren uit de federale hoofdstad, wees de thermometer
t 38 graden Celsius aan. Wy bevonden ons midden in de woestijn Nevada, aan de rand
Met uitzondering van het bezoek aan van de stad wier voornaamste industrie het gokken is.
net graf van zgn vader had hij, zoals G Men vindt geen wandelaars in die stad. Een stad ook, die zonder air-conditioning
zgn medewerkers later bevestigden, zgn zou uitsterven. Er zgn ook geen riolen met als gevolg, dat wanneer het eens regent
kamers wekenlang niet verlaten, zelfs I of sneeuwt als het ware een zondvloed ontstaat. Las Vegas, dat in 1905 als een kleine
niet om oude vrienden op te zoeken. Hg I nederzetting begon, strekt zich thans uit over verscheidene kilometers, omdat er in
had poeders geslikt en was door diep een woestijn nu eenmaal voldoende plaats en ruimte is.
zelfverwijt volkomen uit "zijn evenwicht
Elke dag kermis
Toen zgn dode lichaam was gevonden
nadden Praag en de vrye wereld er uit a
opgemaakt, dat Jan Masaryk in sfn Wanneer men dan toch een vuetgange.
neerslachtigheid besloten had tot zelf.» tegenkomt, dan is het meestal Iemand,
moord. Radio Praag verspreidde, na «e alles verloren heeft In eenider honder-
aanvankelijk drie unf gezwegen te heb- den speelhuizen en die zmh daarom geen
ben, een stortvloed van berichten, die dit ^,mear Permitteren kan Het gokken
dénkbeeld suggereerden en ondersteun- trekt achter ™et aUam loensten tot geheel
den. Terwijl het doodsbericht de ronde Amenka, ook de plaatselijke bevolking
deed als een lopend vuurtje, stonden doet "n meen zoals een taxichauffeur
mannen en vromen op trams, op de I f* °ns "««deelde, dat hij eens 400 dollar
hoeken van de straten enz. te huilen... r "ad Bewonnen en er toen maar mee opge-
Ook de oude dr. Benes was geheel van houden was' Ben W(is man
streek toen hg van Masaryk's dood I Wij hebben ons afgevraagd waarom Las
hoorde. 2 Vegas, dat er uitziet als een bestendige
Plotseling werd voor de radio een uit- reuze kérmis met schreeuwige reclames
zending van Dvoraks Reguim afgebro- 2 en dure supersbows. zo monsterachtig Is
ken „Vanmorgen vroeg", zo maakte 2 uitgegroeid. Anders gezegd waarom be-
een regeringswoordvoerder bekend, heeft vindt zich dit lust- en speeloord op een
de minister van buitenlandse zaken Jan plaats van de wereld, waar een klimaat
heerst zoals in het hart van de Sahara.
„Vanwege het gokken", zei ons een
onderofficier van de luchtmacht en dat
zegt iedereen, die men er naar vraagt!
VAN OOST NAAR WKS'I
Persoonlijk geven wij meer de voorkeur
aan Californië. Misschien is In ons Iets
blijven nawerken over de pioniersgeest,
die door Hollywood wordt bezongen en
het motto „Go west young man" (Ga
naar het westen, jonge man) en hebben
wy ons laten meeslepen door de Indruk,
dat de prettigste mensen in Amerika aan
de Stille Oceaan kust wonen. Het water
is er iets koudei dan aan de Atlantische
kust en af en toe komt er een mist op,
die het mooie heuvellandschap, de palm
bomen en de droomhuisjes met een kille
waas omhult. En de Amerikanen maken
grapjes over de regen, die er af en toe
toch valt in weerwil van de zonnige zo
ilKiaiTliiKlHlMJl.'l'il |::lii|'Hi«ii|ii«<i|ii|iJlii|iitiilUIHIDIilllilUIUIUJUIHIillU|i!|l>IIIIIIIUIDIliaUtalH|1llillll|i(|:illi|fl|IIIIIIII|i]|n|M|i||lill1|rtB
zamelcentra, waar lustige slemppartijen
worden gehouden tot de storm is geluwd
Hierover hebben wg niets gelezen in de
kleurige folders over de Sunshine State,
die 100 en meer redenen opgeeft waarom
men zich er moet ophouden.
Florida heeft een vochtig klimaat (sub
tropisch) met temperaturen, die nog tegen
de dertig graden lopen in oktober, maar
die genadig dalen' tot zestien in januari.
Het toerisme heeft deze rijke staat 1,85
miljard dollar opgebracht in 1960 en men
mag rustig aannemen, dat dit bedrag
intussen nog aanzienlijk is verhoogd.
Wij hebben ook wat rondgewandeld in
het beroemde Seaquarium van Miami,
waar gedresseerde dolfijnen hoog uit het
water wegspringende vissen vangen, vlag
gen hgsen, klokjes luiden en waterballetten
uitvoeren. En we hebben met kinderiyke
verbazing gekeken naar de vele soorten
exotische vissen en zeeschildpadden, die
onder water gevoerd werden door een
kikvorsman met een knalgeel glimmend
kostuum.
GASTRONOMISCHE INDRUKKEN
En nu we het toch over eten hebben,
wie durft te beweren, dat men in Amerika
niet lekker kan smullen, heeft het mts.
Laten zij die zich laten afschrikken door
de gevaren van ..Ella en Daisy" en andere
wervelstormen hudenken, dat men In Flo
rida de bananen en de advocadoperen van
de bomen kan plukken en dat men de
Florlda-kreeften zo maar in de Atlanti
sche Oceaan voor het grijpen heeft. In
New York kan men nog steeds Hambur
gers (een typische Amerikaanse sand
wich) verorberen met een „college edu
cation", een worstbroodje. En bg Andy's
In Buffalo in de staat New York krijgt
men spaghetti met mosselen voorgescho
teld, waarin een Napolltaanse restaura
teur bg wgze van spreken geen graten kan
vinden.
Hiermee hopen wg een betreurenswaar
dig misverstand uit de wereld te hebben
geholpen. Men moge 't vreemd vinden, dat
onze vrienden aan de overkant van de
grote plas graat? een sneetje Hollandse
kaas lustën by appeltaart en u fier Brus
selse spruiten voorschotelen bg gebakken
vis, maar dit zgn gastronomische eigen
aardigheden, die uw toeristische ervaring
met een pittig exotisch sausje overgieten.
mers. Wy schijnen echter geluk te hebben
gehad en de baai van San Diego lag om
het zo maar eens uit te drukken te zinde
ren in de zonneschijn, toen wy er op een
rustige zondagmiddag neerstreken.
Zelfs te Washington, welke stad dóór
Amerika's eerste president werd afge
schilderd als een „hel In de zomer", kan
men aan toerisme doen. üe federale
hoofdstad is een van de meest Europees
aandoende steden van de Verenigde Staten
en er Is dank zt, de toevoeging van 1e
nieuwe en indrukwekkende smaakvolle
gebouwen een eenheid van bouwstijl ont
staan, die men nergens anders aantreft
Er kan wellicht een uitzondering gemaakt
worden voor New York, en de verticale
eenvormigheid van de wolkenkrabbers van
Manhattan, die bezwaarlyk aantrekkeiyk
kan worden genoemd.
Ons zuidoostwaarts bewegend met ue
oude getrouwe tlonvair (maximum-snel
heid 350 km. per uur) zyn wy zekere
avond geland te Miami, die het meest
overeenstemt mei de Amerikaanse opvat
tingen over ..la dolce vita". Maar zelfs
hier is zich een democratiseringsproces
aan het voltrekken, want de onderhouds
kosten van de miljonairshuizen zyn zo hoog
opgelopen, dat vele eigenaars naar
dere oorden zyn vertrokken.
IN EEN SUBTROPISCH
LUILEKKERLAND
Hier bevinden wij ons in een streek van
tornado's, die vrouwennamen dragen
licht omdat ze zo gevaarlyk zyn. Naai
het schynt zien de vakantiegangers en de
plaatselijke bewoners uit naar een wervel
storm, omdat zy dan hun huizen moeten
verlaten en samengebracht worden in
Boerderijen
zonder land
Boerderijen zonder
land en met dieren,
die verblijven in gro
te gebouwen, waar rfe
boeren geen zorgen
hebben over het weer
Dat kan gebeuren in
dien de droom van
een aantal bekende
landbouwgeleerden in
Amerika werkelijk
heid wordt. Zy voor
zien zelfs de dag,
waarop koeien kunst
matig gegroeid gras
zullen eten. En wat
dit laatste betreft is
men er reeds in ge
slaagd gras op kunst
matige wijze te kwe
ken in nauwelyks
zes dagen Dit ge
beurde in een met
aluminium beklede
hut met speciale ver
lichting en verwar
ming!
Ook heeft men in de
Verenigde Staten op
initiatief van het
Nationale Instituut
voor Landbouwkunde
een grote kast ont
worpen, waarin plan
ten groeien zonder dat
deze beïnvloed wor
den door allerlei
weersomstandigheden.
De kast controleert
de temperatuur, voch
tigheidsgraad en licht
intensiteit. Een gelijk
matige verlichting in
de gehele kast wordt
verkregen door ge
bruikmaking van een
horizontale balk met
lichten, die op de mu
ren en de zwarte bo
dem weerkaatsen. Of
schoon deze kast in
de eerste plaats wordi
gebruikt voor experi
menten met allerlei
nsoorterji jhftpten, me
;nen geleerden, dat op
deze wijze ook eer
allesomvattende boer
dery kan worden ge
bouwd, waarin aller
lei soorten gewassen
het gehele jaar door
kunnen groeien.
De kosten van een
dergelyke boerderij
zullen uiteraard hoog
zijn maar afgezien van
de prys ls „binnen-
boeren" in de een of
andere vorm beslist
op weg werkeiykheid
te worden. De boeT
zal dan niet meer
afhankeiyk zyn van
het weer
Ook worden in Anle
rika en Canada plan
nen uitgewerkt vooi
het automatiseren van
tractoren, de con
structie van zonne-
hitte-graandrogers en
landbouwschuren van
plastic. Plastic-broei
kassen zgn bereids
met succes beproefd
en ze zijn zeer geschikt
bevonden voor ver
schillende soorten
planten.
Geleerden \-erwachten
ook, dat de boer vai
de toekomst de be
schikking zal krygen
over elektronische ap
paratuur voor het
scheiden van stenen
en aardklonten, vooi
het aardappelrooien en
een automatische ir
rigatie, die beginl
wanneer de vochtig
heidstoestand van de
aarde beneden een
zeker peil komt en
afslaat wanneer het
tekort is aangevuld.
Kortom, ook de land
bouw wordt meer en
meer eeri wetenschap-
pelyke zaak
BOBBY
de
SPORTHELD
