MET VIJFTIG REGERINGSJAREN DIENDE KONINGIN WILHELMINA
HET LAND LANGER DAN ENIG ANDER ORANJEVORST
Moedige, bekwame en vrome vrouw, die de titel:
„Moeder des Vaderlands" met ere droeg
Geen directe invloed op
richting regeringspolitiek
WOENSDAG 28 NOVEMBER 1962
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 3
n
Ook de laatste jaren „Eenzaam maarniet alleen"
„Eenzaam maar niet alleen" woonde
prinses Wilhelmina de laatste jaren op
paleis 't Loo. In haar geloof, in de be
zoeken van haar kinderen en kleinkin
deren en zo nu en dan in schrijven of
Bchilderen vond zij haar laatste vreug
de. Steeds meer sinds zij afstand deed
van de troon ten gunste van haar doch
ter, Koningin Juliana, heeft zij zich aan
het openbare leven onttrokken. Het
was in die stille jaren dat zij het boek
schreef „Eenzaam maar niet alleen";
meer dan een bundel herinneringen is
dit werk een getuigenis van het diepe
geloof in Christus van 'n sterke vrouw.
H.K.H. prinses Wilhelmina heeft vijf
tig jaar lang toegerust met grote
gaven van hart en verstand ons volk
bestuurd en het geleid door tijdperken
van welvaart en door perioden van on
gunst, immer daarbij gestuwd door de
hoge opvatting, welke zij van haar ver
heven taak had, in dienende liefde, zich
bewust van de nauwe band, die er be
staat tussen Nederland en Oranje.
Vijftig jaren. Dat is langer dan een der
vorsten uit het huis van Oranje het be
wind over de Lage Landen bij de zee
heeft gevoerd. Want: prins Willem I
regeerde 12 jaar; Prins Maurits 40 ja
ren; Prins Frederik Hendrik 22 jaren;
Prins Willem II 3 jaren; Prins Willem
m 30 jaren; Prins Willem IV 4 jaren;
Prins Willem V 29 jaren; Koning Wil
lem I 27 jaren; Koning Willem n 9 ja
ren en Koning Willem III 41 jaren.
Onderdak in
t Loo voor
ontheemden
Bij de vreselijke ramp, die
in februari 1953 ons land en
in het bijzonder Zeeland trof,
ging onze prinses reeds de vol
gende dag naar de geteisterde
plaatsen om d* slachtoffers met
woorden van troost bij te staan.
Zij bezocht per helikoptor haast
niet bereikbare plaatsen en
trotseerde, ondanks haar hoge
leeftijd, het zeer slechte weer
van die dagen om bij haar,
door een natuurramp getroffen
l.mdg enoten, in die moeilijke
u^en aanwezig te zijn Ook be
zocht zij de geëvacueerden, die
in diverse plaatsen in ons land
een liefderijk onderkomen had
den gevonden. Prinses Wilhel
mina gaf terstond opdracht een
vleugel van het paleis 't Loo in
gereedheid te brengen voor de
door het water verdrevenen
die daar een gastvrij onderdak
hebben gevonden.
Wilhelmina Helena Pauline Maria,
Koningin der Nederlanden, werd ge
boren op 31 augustus 1880 te 's-Gra-
venhage, als enig kind van koning
Willem III en koningin Emma (prin
ses Adelheid Emma Wilhelmina The-
resia van Waldeck - Pyrmont), hun
huwelijk was op 7 januari 1879 ge
sloten.
Op 12 oktober 1880 hield koningin
Emma de prinses ten doop in de
Willemskerk te. 's-Gravenhage. Toen
ln 1884 de enige op dat moment nog
in leven zijnde halfbroer van Wil
helmina, prins Alexander, overleed,
werd zij troonopvolgster. Op 23 no
vember 1890 overleed haar vader op
Het Loo.
Aangezien zij toen eerst tien jaar'
oud was, kon zij nog niet voor de
regeringsverantwoordelijkheid wor
den geplaatst, zodat haar moeder,
koningin Emma, met het regentschap
werd belast, hetwelk duurde tot het
ogenblik, waarop Wilhelmina de 18-
jarige leeftijd zou hebben bereikt.
Op 6 september 1898, toen zij 18 jaar
was geworden, werd zij te Amster
dam plechtig ingehuldigd.
Huwelijk
Op 7 februari 1901 trad koningin
Wilhelmina te 's-Gravenhage in het
huwelijk met hertog Hendrik van
Mecklenburg-Schwerin, nadat zij op
16 oktober tevoren in een proclama
tie aan het Nederlandse volk per
soonlijk mededeling van haar verlo
ving had gedaan. Het huwelijk werd
plechtig voltrokken ten paleize door
de minister van justitie mr. Cort
van der Linden en bevestigd in de
Grote kerk te 's-Gravenhage door de.
hofprediker dr. Van der Flier.
Uit dit huwelijk is op 30 april 1909
prinses Juliana thans koningin
Juliana geboren, genoemd naar
de stammoeder van het Huis Nassau.
Op 5 juni d.a.v. heeft koningin Wil
helmina haar dochter ten doop ge
houden.
Treffend is het, dat H.M. aanstonds
toen zij zich tot haar volk had te
richten, gewaagde van haar plichten,
plichten, die haar gehele leven zou
den vullen. Zij heeft daarvan ge
tuigd. Zei zij niet, 35 jaar na haar
inhuldiging, bij de huidebetoging in
het Amsterdamse stadion: pogen mijn
plicht te vervullen tegenover het
vaderland is mij in donkere dagen
meer dan ooit een voorrecht en bron
van blijdschap waar ik mij gedragen
weet door uw trouw en medeleven.
Een blik in de geschiedenis van haar
huis en van ons vaderland en we
zien oprijzen de gestalte van die
Willem van Oranje, die de eretitel
van „vader des vaderlands" ver
wierf.
Wellicht de hoogste menselijke lof,
die koningin Wilhelmina gebracht
kon worden, is de titel, waarmede
minister Treub haar vereerde, toen
hij, zijn ervaringen van de vier oor
logsjaren 1914-1918 te boek stellend,
dit werk opdroeg aan haar, „die zich
in moeilijke dagen heeft doen ken
nen als een ware moeder des vader
lands".
Koningin Emma heeft haar taak als
opvoedster wel op bijzonder geluk
kige wijze vervuld en haar dochter
een vrolijke jeugd bezorgd.
Wilhelmina hield als alle kinderen
veel van haar poppen. Op Het Loo
had zij zelfs een heel poppenhuis,
waarvan nog een deel intact is. Re
gelmatig zorgde haar moeder voor
prettige middagen met andere kin
deren, waarbij spelletjes gedaan wer
den. De jeugdige Francaise Made
moiselle Liotard was aanvankelijk
haar gouvernante, daarnaast was zij
tevens een uitstekend speelmakkertje
voor de jonge prinses. Later is zij
vervangen door de Engelse miss Sax
ton Winter.
Reeds in haar jeugd kwam de
liefde voor de natuur, voor bloemen
cn planten en voor dieren tot uiting.
De prinses had haar eigen paardje
en haar eigen hond. En verder kip
pen en duiven, die ze zelf gaarne
verzorgde. Voorts ook geitjes.
Zij genoot privé onderricht. Bij het
middelbaar onderwijs had prof. dr.
J. J. Salverda de Grave de algemene
leading. Toen de prinses veertien jaar
oud was, kwam het hoger onderwijs
reeds aan de beurt, dat eveneens in
privé-lessen gegeven werd. Naast
prof. dr. J. J. Salverda de Grave wa
ren daarmede belast prof. dr. C. M.
Kan, prof. dr. F. J. L. Kramer en
prof. dr. P. J. Blok. De leiding bij
het bijbels onderricht hield koningin
Emma zelf in handen en zij legde
in haar dochter die steeds weer blij
kende vroomheid en godsdienstzin.
„De enige man op
de troon"
Toen zij haar studie voltooid had
en koningin Wilhelmina de troon
besteeg, werd zij aanstonds in
beslag genomen door andere be
zigheden. De staatszaken vorder
den veel van haar tijd.
Naar het voorbeeld van koningin
Victoria van Engeland heeft zij
zich onthouden van directe in
vloed op de richting der rege
ringspolitiek. Het is waarschijn
lijk wel deze sterke karakter
eigenschap, die zelfs op princi
piële tegenstanders van het ko
ningschap grote indruk heeft ge-
Als koningin en prinses is Wilhelmina enige malen in
Leiden geweest. Het laatste bij de onthulling van het
door haar geschonken beeldje aan Leiden van de
„duivenbode". Dit beeldje staat op het binnenplein
van het stadhuis. Ook heeft zij vóór de laatste oorlog
de tentoonstelling van Vee en Bodem bezocht. In de
tijd, dat haar dochter prinses Juliana in Leiden stu
deerde was Koningin Wilhelmina enige malen op be
zoek in de Sleutelstad. Op bijgaande foto is koningin
Wilhelmina gefotografeerd aan de ingang van de uni
versiteit, samen met haar gemaal prins Hendrik, toen
zij de erepromotie van haar dochter aan de Leidsc uni
versiteit bijwoonde.
De Koningin in gesprek met professor Huizinga.
maakt en die haar bij het gehele
Nederlandse volk en ook elders
de hoogste achting deed verwer
ven. Over haar regering zal
slechts met lof en dankbaarheid
gesproken kunnen worden. Dat
koningin Wilhelmina reeds spoe
dig was uitgegroeid tot een per
soonlijkheid met een eigen oor
deel kwanr vaak tot uiting.
Slechts behoeft herinnerd te wor
den aan de Boerenoorlog, die uitbrak
in hetzelfde jaar, dat op het Huis
Ten Bosch (18 mei - 29 juli 1899) de
eerste vredesconferentie was gehou
den. Het was in die periode, dat zij
de kruiser „Gelderland" uitzond om
Paul Krüger over te brengen, een
daad, welke de jonge koningin een
geweldige populariteit schonk en
welke dr. Van Broekhuizen later zou
doen zeggen, dat zij „de enige man
op de troon" was.
En toen vele jaren later Clemen-
ceauin 1920 namens de geallieerden
de uitlevering verzocht van ex-keizer
Wilhelm H, die in ons land asyl had
gekregen, gaf onze koningin een wei
gerend antwoord, even fier als de
daad van de jonge koningin Wilhel
mina ten opzichte van „Oom Paul"
was geweest.
Welvaart
De regering van koningin Wilhel
mina is begonnen op ee. zeldzaam
gelukkig ogenblik, met een verschiet
van ongestoorde groei der welvaart,
van tevoren niet gekende bloei van
handel en nijverheid. Deze periode
van welvaart en vrede werd als het
ware afgesloten met de onafhanke
lijkheidsfeesten in 1913 en de ope
ning van het Vredespaleis in het
zelfde jaar bij de tweede vredescon
ferentie. Men droomde van wereld
vrede, maar het rommelde op de
Balkan en 1914 moest het begin van
een wereldoorlog aanschouwen, een
wereldbrand, die vier jaar zou blij
ven woeden.
MOEILIJKE BESLISSINGEN
Ter bewaring van onze neutraliteit
en ter bescherming van onze onaf
hankelijkheid waren op 1 augustus
1914 de Nederlandse strijdkrachten
gemobiliseerd. Het was in de eerste
dagen van augustus, dat de troepen
een défilé hielden voor de koningin.
Toen de laatste afdeling was voor
bijgetrokken, ging de koningin met
de toen 5-jarige prinses aan de hand
tot dicht bij de menigte belangstel
lenden en riep spontaan: „Leve het
vaderland". Daarop barstte een ova
tie los zoals men maar zelden ge
hoord zal hebben. Meermalen werd
koningin Wilhelmina in de oorlogs
jaren voor moeilijke beslissingen ge
steld, waartoe de strijdende partijen,
nu eens aan deze, dan weer aan gene
zijde aanleiding gaven. Doch nimmer
is de koningin ook maar een duim
breed afgeweken van haar onwrik
baar standpunt, dat Nederland
onder opperbevelhebberschap van
generaal C. J. Snijders door zijn le
ger en vloot beschermd neutraal
en dus buiten de feitelijke oorlog
diende te blijven. Koningin Wilhel
mina mocht tijdens deze eerste we
reldoorlog het middelpunt der natio
nale eenheid geacht worden. In die
jaren heeft zij talloze bezoeken aan
de troepen gebracht.
DREIGING VAN OPSTAND
Toen op 11 november 1918 de wa
penstilstand was gekomen, dreigde
in ons ldnd een ogenblik het gevaar
van een opstand. In Duitsland was
enkele dagen tevoren revolutie ont
staan. De toenmalige leider der
SDAP, mr. P. J. Troelstra, wiens ca
paciteiten als staatsman ook door zijn
tegenstanders overigens ten volle
werden erkend, beging op 12 novem
ber in het parlement zijn noodlottige
„vergissing". In een daar uitgespro
ken rede had hij o.a. gezegd, dat de
regering niet meer op de strijdkrach
ten kon vertrouwen. Later heeft
Staatsiefoto van Koningin Wilhelmina uit de twintiger jaren.
Gemaakt naar een schilderij van G. C. Vink.
Troelstra erkend, dat hij zich in de
machtsverhoudingen had vergist. In
middels was echter uit alle delen van
ons vaderland een krachtige aan
drang gebleken om het bewijs te le
veren hoezeer het Nederlandse volk
in zijn verschillende geledingen, met
leger en vloot vooraan, trouw was
gebleven aan vorstin en vaderland.
Op maandag 18 november 1918 kwam
er een massale, indrukwekkende na
tionale betoging op het Malieveld te
's-Gravenhage. Tienduizenden mili
tairen en burgers waren hier sa
mengestroomd om aan koningin Wil
helmina hulde te betuigen en blijken
van innige verknochtheid te geven
als wel zelden in de geschiedenis van
een volk zijn voorgekomen.
Temidden van de enthousiaste me
nigte stond daar de koningin, verge
zeld door prins Hendrik en hun doch
ter, in haar rijtuig om deze hulde in
ontvangst te nemen. Op een zeker
ogenblik was de geestdrift zo hoog
gestegen, dat het volk de paarden
van het koninklijke rijtuig spande
om dit daarna zelf verder te rijden.
Voor het koninklijk paleis heeft de
koningin die dag de betogers toege
sproken, hun dankend voor de on
vergetelijke uren, die zij die middag
had doorleefd en zij verzekerde, dat
zij deze middag nooit zou vergeten.
Twee dagen later heeft de koningin
zich met een proclamatie gericht tot
het volk. Daarin zeide zij o.a.: „Het
is mijn verlangen de voorgenomen
hervormingen door te zetten en aan
te vullen met de snelheid, die past
bij de polsslag van deze tijd. Reactie
zij uitgesloten. Wij moeten vooruit.
Het is mijn wil om steeds in nauwe
aanraking te zijn met de volksgeest
en om te regeren in overleg met de
vertegenwoordigers van het gehele
volk. Ik heb verstaan, dat gij mij
daarin steunt en met liefde en ver
trouwen tegemoet treedt. Met liefde
en vertrouwen aanvaard ik die
steun."
Toen in 1938 het veertigjarig re
geringsjubileum werd gevierd, wa
ren er oorlogsgeruchten. Het zouden
geen geruchten blijven. Het duurde
niet lang of een nieuwe wereldoor
log barstte los. Het was vernieling,
leed en droefenis, dat het barbaarse
optreden van het verdorven natio-
naal-socialistische stelsel veroorzaak
te.
Herdenking op TV
Het NTS-programma van heden
avond ziet er thans als volgt uit:
19.30 Herdenkingstoespraak door de
minister-president, dr. J. E.
de Quay.
19.40 Het Hollands Strijkkwartet.
20.00 NTS-journaal binnenland.
20.10 Het Hollands Strijkkwartet.
20.20 „Moed, Beleid en Trouw",
filmdocumentatie over het le
ven van prinses Wilhelmina.
21.05 Gedichtenprogramma.
21.35 Tibot de Machula, cello.
21.50 Persoonlijke herinneringen.
22.15 NTS-journaal en weerover-
zicht.
22.30 Slotwoord.
Opname van de plechtige inhuldiging van Koningin Wilhelmina op haar
18-jarige leeftijd.
