Twee legenden uit de Vlaamse
stad SINT-NIKLAAS
SPAANS TESTBEELD
MET SINT EN PIETEN DOOR
DE WOESTE BIESBOS
NIET snoep GOED snoep GELD TERUG
DE LEIDSE COURANT
De kindervriend
kwam naar
het land
van Waes
al laat hij die onigename taak meest
al aan Zwarte Piet over.
Het moet ongeveer honderd jaar
geleden zijn, dat in de wijk Heimo
len van de Vlaamse stad Sint-Niklaas
een klein troepje zigeunerinnen
rondzwierf. „Giptenessen" noemde
men ze in de buurt. Wij vinden in
die naam het Engelse woord „gipsy"
terug, dat immers ook „zigeunerin"
betekent.
Deze vrouwen zagen er met haar
zwarte piekharen misschien een
beetje onverzorgd uit, maar ze deden
geen vlieg kwaad. Integendeel. Ze
gingen van boerderij naar boerderij
en boden aan, tegen een heel be
scheiden beloning het linnengoed te
wassen. Daarbij stelden ze maar twee
voorwaarden: dat ze haar werk des
nachts mochten doen, zodat niemand
zou kunnen zien hóé ze het deden en
dat de tafel goed voorzien zou zijn TI 17O p T JW C* lïlïSIT
van spijs en drank. Wie op ddt voor- HjIKL U tv iJl v/i"u
stel inging, vond de zigeunerinnen
bij het aanbreken van de dag ver
dwenen. Maar de vuile was lag vlek
keloos schoon in de kast, keurig ge
steven, gestreken en gevouwen.
Nu was er in de wijk Heimolen Voor onze puzzelliefhebbers heb- Horizontaal: 1. modern communica- Vertikaal: 1. woede; 2. als volgt
een vrekkige boer, die het werkje ben we hier een speciale Sint-Nico- tiemiddel; 6. vogel; 10. Indonesisch (afk.); 3. mannetjesbij; 4. kleurstof;
goedkoper zelf meende te kunnen laaspuzzel. Ook de goede Sint gaat eiland; 11. soort deurslot; 12. teken; 5. Goedheiligman; 6. officieel stuk;
doen, als hij de zigeunerinnen maar met zijn tijd mee en hij heeft zich 14 landbouwwerktuig; 15. strafwerk- 7. Europeaan; 8. deel v. e. Franse
eerst de kunst afkeek. Hij gaf ae een modern televisie-apparaat aan- tuig; 17. voorzetsel; 19. en omgekeerd ontkenning; 9. beest; 10. terreinauto
vrouwen een hoeveelheid vriil lin- geschaft. Op een avond zette d-e Goed (afk.); 20. eikenschors; 22. knutselen; 13. Europeaan; 16. make-up aan-
nen te wassen, maar had tevoren heiligman zijn toestel aan en 25. omroepvereniging; 26. ledemaat; brengen; 18. dringend verlegen om;
een gaatje m de zoldering van de hij kreeg op het scherm een wel bij- 28. koor; 29. ofschoon (Eng. verkor- 21. jongensnaam; 23. stad der oud
keuken geboord om ze s nachts gade 20,^^ merkwaardig „testbeeld". Vol ting); 31. pronk, sier; 32. taalkundig heid; 24. zangnoot; 25. leesteken; 27.
te slaan. In plaats van zyn bed op te verbazing keken Sint en Piet naar opgave; 34. ieder; 35. sportartikel; 37. waterhoen; 30. vagevuur; 33. deel
zoeken, ging hij op zolder op zijn beeldbuis, waar zij een testbeeld alpenweide; 39. vis; 41. adellijk heer; v. h. gelaat; 35. selenium (afk.); 36.
buik liggen, met zijn ook boven het -n kruiswoordipuzzelvonm zagen 44. op de wijze van; 46. wintervoer- in memoriam (afk.); 38. rustig; 40.
gait. Wait hij zag was echter alleen staan tuig; 47. Engels telwoord; 48. groet; zangstuk; 42. aanw. voornaamw.; 43.
zwarte wolk. Die drong Wie helpt de S:nt mee, deze puzzel 50. reeds; 51. bodem van een boot; 53. karakter; 45. min; 47. boom; 49. ik
zelfs door het gat en verdreet de Hieronder volgit de om- niet licht; 54. gewicht; 56. behoeftig- (Lat.); 52. bijwoord; 55. ambtshalve
r en proestend van rijn ^j^g. Vael succes! heid; 57. niet nat. (Lat. afk.).
kijkpost. Intussen hoorde hij de vrou- J
wen beneden lachend en honend zin-
gen: „Jij dacht, diat je ons de kunst Zwarte Piet was namelijk goede
af kon kijken, maar je zult je aan maatjes met de zigeunerinnen van
Giptenessen niet verrijken!" Heimolen in de stad Sint-Niklaas.
Als er nog Giptenessen zijn, is dat
Zwarte Piet greep in ongetwijfeld tot de huidige dag niet
veranderd. Terwijl de boer door zijn
Zwarte Piet deed de
was met...roet!
SINT-NIKLAAS is de schuts
patroon van de tussen Gent en
Antwerpen gelegen Vlaamse stad
die zijn naam draagt en die dus
óók Sint-Niklaas heet. Hoe dat
zo is gekomen?
Vele eeuwen geleden was het
land in de bocht van de Schelde
nog niet zo welvarend en
vluchtbaar als nu. Het was een
onherbergzame streek, met veel
dichte bossen en ontoegankelijke
moerassen. Een stad Sint-Ni
klaas, of zelfs maar een beschei
den dorp van die naam, was er
in geen velden of wegen te be
kennen. En zelfs die wegen wa
ren maar dun gezaaid.
Eigenlijk waren er maar twee
soorten vreemdelingen, die zich
van tijd tot tijd in de wildernis
waagden: de predikers van het
in deze noordelijke landen toen
nog weinig verbreide christe
lijke geloof en de ondernemende
kooplieden, die met de schaarse
bevolking contact zochten.
Op een dag raakte een rijke koop
man uit het zuiden te paard in de
bossen van het land van Waes ver
dwaald. Het werd donker en 't angst
zweet brak de man uit. Wat hij ook
probeerde, hij kon geen bruikbare
weg vinden die hem misschien naar
een onderkomen voor de nacht zou
hebben gevoerd. Overal versperde 'n
moeras of ondoordringbaar kreupel
hout hem de doortocht.
In zijn vertwijfeling riep hij de
Heilige Nicolaas van My ra aan, die
immers behalve een beroemd wel
doener ook de schutspatroon van de
kooplieden was. „Lieve Sint-Ni
klaas!" zei hij hardop in de beklem
mende 'stilte. „Help mij veilig uit
deze wildernis te komen, dan zal ik
te uwer ere in het bos een kapel
laten bouwen!"
Rond een kapel groeide 'n stad
IJ IJ HAD DAT nauwelijks gezegd,
of er doken twee breed
geschouderde mannen uit 't struik
gewas op. Een ogenblik dacht de
koopman, dat het rovers waren en
dat zijn laatste ogenblik geslagen
had. Het waren echter houthakkers,
zo braaf als men ze in legenden
maar kan tegenkomen. Ze baanden
met hun grote bijlen een weg voor
het paard, boden de koopman nacht-
logies aan in hun woning en gaven
hem nog een stevig maal bovendien.
De dankbare koopman vergat zijn
gelofte niet. Op zijn verzoek brach
ten de houthakkers hem de volgende
dag bij een kluizenaar, die niet al
leen vroom was, maar ver in de
omtrek ook als houtsnijder vermaard.
Bij deze kluizenaar liet de koopman
een zak gouden ducaten achter om
de bouw van de beloofde kapel te
bekostigen. Natuurlijk gaf hij ook de
houthakkers een flinke beloning.
Toen reisde hij terug naar het zuiden.
De kluizenaar sneed een mooi hou
ten beeld, dat St. Nicolaas voorstelde
bij de ton met de drie kinderen, die
de heilige volgens een bekend ver
haal uit de dood opwekte. De hout
hakkers maakten een open plek in
het bos. Daar bouwden ze een een
voudige kapel, waar het beeld in
werd ondergebracht.
Van dit ogenblik stroomden uit de
hele streek mensen naar deze plaats,
die tevoren ontoegankelijke wilder
nis was geweest. Ze hadden van het
gebeurde gehoord, konden Sint-Ni
klaas al vam de christen-predikers en
Markt en stadhuis van het Vlaamse
stadje Sint Niklaas, dat niet zonder
reden de naam draagt van de grote geunerimnen al naar een
kindervriend.
TOEN DE BOER beschaamd in de kijkgat loerde, zat Zwarte Piet op
keuken verscheen, waren de zd- zijn vertrouwde plekje bij de schoor-
lerinmen al naar een minder steen. Door een gebroken dakpan
hebzuchtige baas vertrokken. Maar zag hij dadelijk wat er gaande was.
wat erger was: in plaats van wit Vlug liet hij zich door de schoorsteen
was het wasgoed pikzwart geworden», in de keuken zakken en onderweg
brachten de goede heilige natuurlijk Alle pogingen om het schoon te krij- vulde hij zijn zakken met roet. Een
gen waren vergeefs. De boer was na- paar handen vol gooide hij in de
tuurlij'k te gierig om nieuw linnen- richting van het gat in de zoldering.
alle eer die hem toekomt.
Er verrezen huizen en herbergen,
eerst een paar, toen steeds meer. Men goed te kopen en daarom moest hij Dat was de zwarte wolk. Maar met
noemde het dorp „Sint-Niklaas-ten- de rest vam zijn leven inzwarte de rest van het roet deed hij de was.
Bos". Toen de gravin van Vlaande- hemden lopen. Nooit heeft hij gewe- En hij deed het op een manier die
ren in 1241 aan het Land vam Waes ten, dat Zwarte Piet bij ddt alles in de vrekkige boer tot het einde van
privileges verleende, was Sint-Ni- het spel is geweest. zijn dagen bleef heugen,
klaas al uitgegroeid tot een stad,
waardig om het hoofdcollege te her
bergen dat de 9treek voortaan be
sturen zou. Tegenwoordig is Sint-
Niklaas nog altijd de hoofdstad van
het Waesland.
De gierige boeren van Heimolen
TVyiAAR ZOALS ST. NICOLAAS de
goedheid en de onschuld beloont,
zo weet hij soms ook de nieuwsgie
righeid en de hebzucht te straffen,
de Vlaamse stad die de naam
van Sint-Nicolaas draagt. Wie het
verhaal niet wil geloven, moet zelf
maar eens het Gulden Boek van St.
Nicolaas naslaan, waarin alles be- Daar glijdt de boot over de Nieuwe
schreven staat wat mat de Heilige en Mcrwerde. Rappe handen aan de
zijn knecht verband houdt. Het Gul- rlemcn en een vaardige hand aan 't
den Boek heeft maar heel weinig
zwarte bladzijden. Die van de
nieuwsgierige boer van Heimolen
is 'er één van.
Water, modder, riet en wier, waden, varen en hele einde lopen
EEN KOUDE, gure wind blaast over het water van de Amer, wanneer
wij het dorpje Drimmelen, aan de rand van de Biesbos, verlaten. Het is
wat heiïig en langzaam glijdt de roeiboot (vlet), bemand met Sint Nicolaas
en zeven van zijn Pieten, in dit geval zogenaamde zeepïeten, over het
water. In deze tijd van het jaar is het hier stil, heel stil. We horen niets
anders dan het kabbelen van de golven tegen de boot en het gepiep van
de riemen in de dollen. Als ervaren waterrotten trekken de Pieten aan de
riemen, terwijl de Sint het roer houdt. Het is merkwaardig, maar in dit
verlaten oergebied, met zijn verraderlijke ondiepten, een watervlakte
zonder betonning, weet de goedheiligman, zo uit Spanje gekomen, heel
goed de weg.
Vanaf de Amer gaan we de Nieu
we Merwede op, om vandaar door te
dringen in de jungle, het oerwoud
van de Biesbos, waar zo'n veertig ge
zinnen wonen, veelal ver van de
buitenwereld, geïsoleerd en verlaten
Maar hier wonen ook kinderen en
dat vindt de Sint zo belangrijk. Hoe
moeilijk en tijdrovend het werken
hier ook mag zijn, de Sint weet wat
er van hem wordt verwacht. Ook
hier moet hij komen rond zijn ver
jaardag om vreugde te brengen in
de kinderharten.
Over ondiepten.
OP DEZE TOCHT hebben we kun
nen zien dat Sint-Nikolaas de man
van eeuwige jeugd, gezondheid en
vitaliteit mag worden genoemd.
Uiteraard heeft hij met zijn veelja
rige ervaring geen moeilijkheden
met het navigeren in dit waar laby
rinth van watertjes, kreekjes en wat
al niet meer. Met zijn vlet, een boot
met weinig diepgang, kan hij vrij
wel overal komen.
Het is eb geworden en het water
valt snelt. „Deze kunnen we nog wel
nemen!" bromt de bisschop voor zich
heen en hij moedigt zijn knechten
aan, nog even snelheid te maken. De
Pieten hangen aan de riemen, dan
even een zachte schok, het schuren
van zand langs de bodem van de
boot en keurig glijdt de vlet over 'n
ondiepte heen. Keurig en goed ge
traind, houden de Pieten op het juis
te moment met roeien op en lichten
zij de riemen boven water. Nauwe
lijks is de vlet over de ondiepte, of
op het commando van de Sint glij
den de riemen weer in het water en
wordt er weer aan getrokken. Dat de
Sint tot fantastische prestaties in
staat is, hebben we duidelijk kunnen
zien.
Op een eiland.
ER ZIJN enkele gezinnen die niet
aan het water wonen, doch midden
op een eiland. Daar legt de Sint aan.
Een Piet op de steven gooit het an
ker uit, omdat de boot door de lage
waterstand niet aan de wal kan ko
men. Sint rijst in al zijn waardigheid
overeind, grijpt een paar lieslaarzen
en trekt die aan. Twee Pieten vol
gen zijn voorbeeld. Zij nemen samen
de zak en volgen de Sint, die onver
vaard overboord springt. Wadend
door water en modder bereiken ze
de oever. Daar worstelen ze zich
door het riet en maken dan nog een
fikse wandeling van een kwartier,
om op de boerderij de geschenken te
kunnen overhandigen. Voor het ge
mak dragen de Pieten om beurt de
zware zak.
Op andere plaatsen vaart de boot
met de Sint door nauwe ondiepe
kreken vol wier, als het ware onder
een overkoepeling van lang riet.
üaar staan de woningen dikwijls
vlak aan het water en kan er netjes
aan een steiger worden aangelegd.
In zulke gevallen ziet men duidelijk
dat de bisschop over ervaren zeepie
ten beschikt. Na een laatste ruk aan
de riemen, glijdt de boot naar de
steiger. De riemen gaan keurig om
hoog en een kleine Piet op de ste
ven zorgt voor het vastleggen van de
boot.
De vermoeide dag
WE GELOVEN echter graag wat
de Sint ons vertelt: „Hier heb ik
^oor veertig gezinnen een hele dag
werk, samen met zeven van mijn
Pieten: Wilt u geloven, dat het de
vermoeiendste dag van mijn verblijf
hier in Nederland is? Ik rijd liever
een nachtje over de daken, dat mat
niet zo af"!
Toch hebben we diep respect voor
Een welkom
St.-Nikolaas
geschenk
FOTO-GESCHENK
Uit e(35)n grote reeks
FOTO-ARTIKELEN
vindt U keu100)e bij
Foto Ciné Jan Wolfslag
Breestraat 123 Telef. 21851
Haarlemmerstr. 102 Tel. 32778
(Aaverientie)
de plichtsbetrachting van de goed
heilig man, die in weerwil van zijn
vergevorderde leeftijd, dergelijke
vermoeiende tochten onderneemt, al
leen om de kinderen in dit meest
woeste gebied van Nederland niet te
vergeten.
Soms liggen de woningen vlak bij 't
water. Dan legt de vlet model aan.
Maar dat kan niet altijd!
IN SOMMIGE steden zijn
er buurten waar door
jonge kinderen voor ge
middeld een rijksdaalder
per week wordt versnoept.
Tegen Sinterklaas en
Kerstmis wordt dat nog
veel erger.
Dé tijd van de ijsjes is
dan wel weer zo'n beetje
voorbij, maar df étalages
van de winkels bieden zo
veel verleidelijk lekkers,
dat het aandringen om
snoepgeld niet van de
lucht is.
f"\AT VELE snoepen is
funest, voor de eetlust:
juis* bij jonge kinderen, zo
ongeveer van het tweede
tot het vierde jaar, kan
men dat dikwijls overdui
delijk vaststellen.
Het eindeloze treuzelen
bij de maaltijd, het niet
willen gebruiken van
groenten en andere voor
de gezondheid onmisbare
voedingsmiddelen worden
door dat tussentijdse snoe
pen in de hand gewerkt.
En kan het met het oog
op een tante of een oma
niet hoger of lager, dan
maar een snoepje na de
maaltijd, dus op een tijd
stip dat de maag al met
de onontbeerlijke voeding
stoffen is gevuld.
Meer dan 90 procent van
de Nederlandse bevolking
lijdt aan tandbederf, de
een in meerdere, de ander
in mindere mate. Mensen
met gave gebitten zijn een
grote uitzondering.
DEHALVE de geldver-
spilling, de bedorven
eetlust en het tandbederf
is er nog een groot nadeel
LIEVER EEN MOOIE
MANDARIJN DAN EEN WORST
VAN MARSEPEIN
Daarna dan meteen tan
den borstelen: menige tand
of kies is door al dat ge-
snoep nodeloos verloren
gegaan. Snoepgoed is voor
j->ng en oud de grote vij
and van het gebit.
aan al dat snoepen ver
bonden en dat is het ge
vaar van het dik worden.
De corpulentie vormt te
genwoordig in de westerse
landen meer en meer een
ernstige bedreiging voor
de gezondheid. De levens
verzekeringsmaatschappij
en beginnen zich met deze
kwestie al te bemoeien.
Dik zijn is namelijk he
lemaal geen teken van ge
zondheid, zoals men nog
maar steeds geneigd is om
te denken. Het tegendeel
is eerder waar en men zou
daar meer naar kunnen
handelen.
Het is daarom beslist
niet overdreven als reeds
in de ieued de grondslagen
worden gelegd voor matig
heid in het gebruik van
vette en zoete s^iizen. dus
ook van snoenerij.
Schakel daarom over
van liet snoenpopd op fruit.
De meeste kinderen zijn
dol op zoete sinaasaopelen,
druiven en peren. Ook voor
gewone tijden geldt dat
vruchten voor hen heel
wat gezonder zijn!
dr. H .W. Scalongne.
