Leiden zoals 't is,
wordt, en
had willen worden!
Grenswijziging is voor Zoeterwoude en
Voorschoten zeker niet fataal
VRIJDAG 5 OKTOBER 1962
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 18
DE GRENS OP SCHAAL
De geruite delen worden volgens het plan van
de minister aan het Leidse grondgebied toege
voegd, de gestippelde delen, waarop Leiden ook
het oog had laten vallen, niet. De grens van het
huidige Leiden ligt dus aan de binnenzijde van de
geruite en gestippelde vlakken. De toekomstige
grens (aangegeven als een streepjeslijn) loopt
derhalve aan de buitenzijde van de geruite en de
binnenzijde van de gestippelde vlakken. De licht
grijze vlakken stellen in grote lijn de bebouwde
gedeelten van Leiden en omliggende gemeenten
voor.
De belangrijkste Rijkswegen rond Leiden (voor
een deel nog slechts geprojekteerd en dan aange
duid als „toek. Rijksweg") zijn getekend als dikke
dubbele lijnen, de belangrijkste overige wegen als
enkele dikke lijnen, de voornaamste wateren als
dubbele dunne lijnen, de spoorwegen als dubbel-
omlijnde dikke streepjeslijnen.
De gebruikte afkortingen zijn: A.Z. is Academisch
Ziekenhuis, Sp. Br. is Spanjaardsbrug; W.Br, is
Wilhelminabrug; Ld. Br. is Leiderdorpse brug.
Rijksweg 4 van Den Haag naar Rotterdam is voor
een deel in twee tracé's getekend, het huidige
tracé en het toekomstige dat de bocht bij de
Slaagh afsnijdt.
Over het algemeert volgen de „ministeriële" gren
zen de bestaande en toekomstige Rijkswegen en
belangrijke waterscheidingen. Hier en daar heb
ben wij de grens buiten of binnen deze „natuur
lijke" scheidingen getekend ter bevordering van
de duidelijkheid. In werkelijkheid horen zij er
echter mee samen te vallen. Alleen bij de kruisin
gen van hoofdverkeerswegen en bij overgangen
van waterwegen is de grens iets ruimer getrokken
om de (in de tekening niet weergegeven) klaver
bladen voor vrije kruisingen en andere kunstwer
ken binnen één gemeente te laten vallen, in dit
geval dus Leiden.
De Broek en Simontjespolder valt voor een be
langrijk deel aan Leiden toe. Het westelijke deel
tussen spoorlijn en Haarlemmertrekvaart blijft
echter bij Leiden. Tot Oegstgeest behoort thans
ook nog een puntje grondgebied ten oosten van
de Zijl, dat echter door de grenswijziging geheel
van de rest van Oegstgeest zou worden geïsoleerd.
Daarom werd dit gedeelte aan Leiderdorp toe
bedacht. Het is de kleine gestippelde landpunt ten
oosten van de Zijl en ten noorden van de Verlaat-
sloot.
Het gebied tussen Nieuwe Vaart en Rijksweg
4 a gaat van Zoeterwoude naar Leiden, het gebied
dat Leiden in het westen is toebedacht gaat af
van het grondgebied van Oegstgeest, Voorscho
ten en een klein hoekje Wassenaar. Zoeterwoude
behoudt het „industrieschap" tussen Rijn en
spoorbaan, en Leiderdorp behoudt het gebied ten
oosten van de Zijl, terwijl Oegstgeest een klein
deel van de Broek' en Simontjespolder en het ge
stichtenterrein behoudt.
DIT ZEGT DE MINISTER ERVAN:
OEGSTGEEST ZAL OFFER MOETEN BRENGEN
Leiderdorp heeft vooral de laatste
jaren zichzelf krachtig ontwikkeld
De wijziging van de grenzen der gemeente Lei
den en van een aantal omliggende gemeenten is
ook bestudeerd door mr. Toxopeus, minister van
binnenlandse zaken. Wijzigingen in het oorspron
kelijk plan treft de lezer aan in bijgaande teke
ning. Bovendien zegt de minister in een Memorie
van toelichting onder meer het volgende:
Volgens een raming van gedeputeerde staten
van Zuid-Holland zal de Leidse agglomeratie
tegen het jaar 1980 rond 200.000 inwoners tellen.
Bij deze prognose is er onder meer van uitgegaan,
dat de reeds op gang gekomen trek uit de Haagse
agglomeratie naar Leiden en omgeving zich in
de komende jaren in versterkte mate zal voortzet
ten en een bevolkingsaanwas van 50.000 a 70.000
in de Leidse agglomeratie tot gevolg zal hebben.
De opname-capaciteit van de stad Leiden is even
wel nog slechts zeer gering. Het grondgebied van
Leiden (Leiden is in bevolkingsdichtheid met een
inwonertal van meer dan 7,900 per vierkante km
de tweede gemeente des lands) is nagenoeg vol
gebouwd. Met de bebouwing van de laatste nog
voor woningbouw beschikbare terreinen is inmid
dels een aanvang gemaakt. Het zullen dus voor
namelijk de Leidse randgemeenten zijn, die de
bevolkingsaanwas moeten opvangen.
GRENSWIJZIGING DIE KERN LEIDERDORP RAAKT
Bij de voorbereiding van het onderhavige voorstel
hebben ged. staten aanvankelijk voorgesteld, een om
vangrijk gebied van de gemeente Leiderdorp, te weten
de Zijllaan- en Meijepolder, waar voor 30.000 a 40.000
personen woonruimte is geprojekteerd, naar de ge
meente Leiden te doen overgaan. B« nadere overwe
ging hebben ged. staten deze gedachte losgelaten. De
grens zou steeds de bestaande kom van het dorp moe
ten raken of doorsnijden en dus de bestaansmogelijk
heden van de gemeente ernstig aantasten.
Leiderdorp heeft zich vooral de laatste jaren een
krachtige gemeente getoond, en moet in staat worden
geacht aan de bebouwing van het genoemde polder
gebied zélf de nodige leiding te geven, en zijn G.S.
nader tot het inzicht gekomen, dat voor een ernstige
aderlating van Leiderdorp, welke in wezen tot beëindi
ging van de zelfstandigheid dier gemeente zou moeten
leiden, niet voldoende aanleiding bestaat.
De minister verheugt zich over dit gewijzigde stand
punt van het provinciaal bestuur.
Hij ziet, met ged. staten, geen grond voor de stelling,
dat deze overloop binnen de grenzen van Leiden moet
en niet in de randgemeenten van Leiden kan worden
opgevangen.
VOORSCHOTEN
In het door samenwerking van de gemeentebesturen
van Leiden en randgemeenten tot stand gekomen
structuurplan voor de agglomeratie is het noordooste
lijke deel van de gemeente Voorschoten voor woning
bouw bestemd. Door het gemeentebestuur van Voor
schoten is naar voren gebracht, dat deze gemeente
voornemens en zeer wel in staat is, de bebouwing ter
plaatse ter hand te nemen. Het één zo min als het an
der wordt noch door ged. staten noch door de minister
in twijfel getrokken. Niettemin wordt voorgesteld, het
betreffende gebied van Voorschoten naar Leiden te
doen overgaan, op grond van de overweging, dat aan
Leiden, dat, als gezégd, in ernstige ruimtelijke moei
lijkheden verkeert, niet op alle punten een halt kan
worden toegeroepen. Daar komt bij, dat het voor
woningbouw bestemde gebied in Voorschoten-noord,
aansluit bij de nieuwe Leidse woonwijken in de Bosch-
en Gasthuispolder; de beide woongebieden zullen in de
toekomst in wezen één geheel vormen. Voor het beloop
van de nieuwe grens biedt de komende rijksweg 4 b
een voor de hand liggende oplossing.
ZOETERWOUDE
Het gebied ten noorden van rijksweg 4 a als geheel
zal als gevolg van zijn bestemming, een sterk stedelijke
inslag krijgen. Met name zal het zijn recreatieve funk-
tie aan de stad Leiden ontlenen. Leiden, dat gelijk
bekend arm is aan natuurschoon, staan geen natuur
gebieden van enige omvang ter beschikking. Mogelijk
heden voor recreatie zijn niet in voldoende mate aan
wezig. Het onderhavige gebied moet voor Leiden niet
alleen voor de zogenaamde passieve recreatie van be
lang worden geacht, doch hier zal Leiden met name,
zijn behoeften aan sportterreinen voor aktieve recrea
tie (als atletiek en de onderscheidene soorten balspelen)
moeten verwezenlijken.
Het deel der gemeente Zoeterwoude, gelegen tussen
de Oude Rijn, rijksweg 4 a en de spoorbaan Leiden -
Woerden, zal volgens het structuurplan tot industrie
gebied worden ontwikkeld. Om die reden is overwogen
het gebied binnen de grenzen van Leiden te brengen.
Hoewel het gemeentebestuur van Leiden op het nemen
van een zodanige maatregel aandringt, is deze niet in
het ontwerp opgenomen. Gezien de ingrijpende gevol
gen, die een dergelijke grenswijziging voor de gemeente
Zoeterwoude zou hebben en in aanmerking nemende,
dat de gemeente Leiden door de met Zoeterwoude aan
gegane gemeenschappelijke regeling voor de ontwikke
ling van het industriegebied, te dezen reeds een grote
mate van zeggenschap heeft, zomede dat het gemeente
bestuur van Zoeterwoude heeft getoond Leiden ook
overigens alle nodige medewerking te willen verlenen,
kan naar het oordeel van ged. staten en de minister,
de overdracht aan Leiden van het toekomstige indus
triegebied achterwege worden gelaten.
Hoewel niet rechtstreeks met het wetsontwerp ver
band houdende zij tot het verkrijgen van een volledig
beeld omtrent de positie van Zoeterwoude, aan het
vorenstaande nog toegevoegd, dat in het structuurplan
het deel dier gemeente gelegen ten westen van de be
staande kern, als tuinbouwgebied is aangewezen en dat
in het gebied naar het oosten bij die kern aansluitende,
omvangrijke woonwijken zijn geprojekteerd.
OEGSTGEEST
Het verheugt de minister dat het provinciaal bestuur,
evenals hij, de opheffing van de zelfstandigheid van de
gemeente Oegstgeest niet noodzakelijk acht.
Aan een grenswijziging ten koste van Oegstgeest zal
evenwel bezwaarlijk kunnen worden ontkomen (zie
kaart).
In het uiterste oosten steekt een punt van het grond
gebied van de gemeente Oegstgeest over de Zijl heen.
Het voorstel voorziet er in, deze punt van Oegstgeest
naar Leiderdorp te doen overgaan.
Ged. Staten hebben voorgesteld het Morschkwartier,
derhalve het gehele zuidelijke deel van Oegstgeest,
binnen de grenzen van Leiden te brengen. De minister
heeft aanvankelijk zeer geaarzeld, zich met dit onder
deel van het voorstel te verenigen. Oegstgeest wijst er
namelijk op, dat het door de bedoelde gebiedsafstand
aanzienlijk zal worden verzwakt en dat bovendien
beiderlei soorten bebouwing evenzeer tot stand kun
nen worden gebracht, indien de grens van Oegstgeest
ter plaatse niet zal worden aangetast. Bij nadere over
weging is hij evenwel tot het inzicht gekomen, dat aan
handhaving van de bestaande grens toch wel zeer
ernstige bezwaren zijn verbonden. In dat geval zou
immers de grens dwars door bestaande en ontworpen
woonwijken en het universitaire centrum komen te
lopen.
Het gemeentebestuur van Leiden heeft, hoofdzakelijk
op grond van financiële overwegingen verzocht, tevens
de psychiatrische inrichtingen Endegeest, Voorgeest
en zo mogelijk ook de Jelgersmakliniek naar Leiden
te doen overgaan. Deze Leidse stedelijke instellingen
zijn op het grondgebied van Oegstgeest gelegen, nabij
de noordwest-grens van Leiden. Ged. staten zo min als
de minister achten voor een grenswijziging ter plaatse
als door Leiden bepleit voldoende redenen aanwezig.
Te minder nu deze tot gevolg zou hebben, dat de grens
van Leiden het centrum van Oegstgeest zou binnen
dringen.
RIJNSBURG—OEGSTGEEST
De kern van Rijnsburg heeft zich over de grens heen
op het gebied van Oegstgeest uitgebreid. Gevolg hier
van is, dat de grens de bebouwing op willekeurige wijze
snijdt. De bewoners ter plaatse zijn overwegend op
Rijnsburg georiënteerd. Ged. staten hebben in een en
ander aanleiding gevonden, in het plan mede in een
wijziging van de grens tussen Rijnsburg en Oegstgeest
ten koste van laatstgenoemde gemeente te voorzien.
Deze 'wijziging is in het ontwerp van de wet opgeno
men. De uitbreiding van het territoir van Rijnsburg
strekt zich, overeenkomstig het verzoek van het ge
meentebestuur van Rijnsburg, ten oosten van de kern
tot rijksweg 4 uit.
CONCLUSIE
Naar de mening van de minister is het provinciaal
bestuur er, bij de opzet van het onderhavige voorstel
in geslaagd, een evenwicht te vinden tussen de nood
zaak van een aanzienlijke gebiedsuitbreiding van Lei
den en het belang, dat de randgemeenten zo min mo
gelijk worderi aangetast. Als gevolg hiervan draagt
het voorstel vanzelfsprekend het karakter van een
compromis. Het ligt voor de hand, dat in deze om
standigheden het voorstel noch Leiden noch de rand
gemeenten (geheel) bevredigt.
De minister heeft er begrip voor, dat het gemeente
bestuur van Leiden op een verderstrekkende gebieds
uitbreiding aandringt en toevoeging van het gehele
poldergebied in het noordelijke deel van Leiderdorp
bepleit. Aangezien tegemoetkoming aan dit Leidse ver
langen tot de opheffing van de zelfstaryiigheid van de
voldoende krachtig gebleken gemeente Leiderdorp
zou moeten leiden, zijn evenwel, als gezegd, zowel ged,
staten als de ondergetekende van mening, dat een uit
breiding van Leiden ten koste van Leiderdorp moet
worden afgewezen.
De voorgestelde gebiedsafstand voor Voorschoten en
Zoeterwoude is voor deze gemeenten weliswaar vrij
ingrijpend doch bepaald niet fataal. Door de voor Lei
den onmisbare gebiedsuitbreiding ten nadele van Voor
schoten en Zoeterwoude worden de bestaansmogelijk
heden dezer gemeenten, die voor verdere ontwikkeling
nog voldoende ruimte ter beschikking overhouden,
geenszins geschaad.
Zal door de voorgestelde grenswijzigingen het grond
gebied van Oegstgeest aanzienlijk worden ingekrompen
daaruit mag niet worden geconcludeerd, dat voor
Oegstgeest alle verdere ontwikkelingsmogelijkheden
worden afgesneden. Oegstgeest staan namelijk in het
gebied, gelegen tussen rijksweg 4, en het Oegstgeester
kanaal en de (nieuwe) oostgrens, nog uitgestrekte ter
reinen voor verdere expansie ter beschikking. Mede
lettende op het karakter van het typische forensendorp
Oegstgeest, kunnen deze voor de uitbreiding van de
kern toereikend worden geacht.
Overzicht van het bevolkingsverloop in de gemeente
Leiden, Oegstgeest, Leiderdorp, Zoeterwoude en Voor
schoten:
inwonertal
op
stijging
gemeente
l-l-'46
l-l-'50
l-l-'56
l-l-'62
1946-'62
Leiden
Oegstgeest
Leiderdorp
Zoeterwoude
Voorschoten
83.999
10.047
4.356
5.284
9.061
89.875
10.721
4.716
5.524
9.843
94.302
12.263
5.523
5.951
11.688
97.409
14.225
7.933
6.31,2
15.602
13.410
4.178
3.577
1.028
6.541
Totaal 112.747
120.679
129.727
141.481
28.734
