HOE EEN MAGISTRAET
ZIJN DORPERS
IN BEDWANG HIELD
Leidse symphonie in licht en donker
OOK SCHIPHOL HEEFT EEN
BOEIENDE GESCHIEDENIS
Vrijdommen en voorregten, geregtigheden,
ordonnantiën en keuren
DINSDAG 17 JULI 1962
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 6
Haarlemse
bloemenkeuring
De voorposten van bet gladiolen-
leger-in-aantocbt hebben zioh ge
meld: de Noordwijkse giladiolen-
speciaJiisten Konijnenburg Mark
brachten de eerste collectie gladiolen
van het vrije veld, een kleine veer
tien dagen later dan normaal. We
zagen veertien verschillende varië
teiten, allemaal van het zgn. butter-
fly-type, waarop deze firma het pa-
tentt schijnt te hebben. Een middel
grote, elegant gebouwde gladiool,
waarvan nagenoeg alle zaailingen
een sprekend merk in het centrum
dragen. Tot de meest opvallende be
hoorden Silva, lichtrood met opval
lende gele vlek, Florestan, fraai
crème met purper merk, Prelude crè
me met bijzonder opvallend purper
merk in de keel, Gospelsong, flu-
weelrood met witte streepje» en Pan
da, oranje miet heidér gele tekening
in het hant
Verder zagen we de fraaie oran
jerode Jollie Goeur van Jonkman-
Hulisebosch, Sassenheim, die ook
van het vrije veld was gesneden,
terwijl G. Beukers uit Noordwijk
twee favorieten uit zijn grote pri-
mulinuscollectie boende en wel de
lila getinte Violet lady en de rose
Cherry Blossom. Deze kleinbloemi-
ge gladiolen zagen er best uit.
Uit Roelofsarendsveen kwam C.
A v. d Wereld met de charmante
gladiolus nanus en - ramosus. De
flonkerend rode Robinette sprong
direct in het oog en ook de vlees
kleurige Loveliness en de rose Ada
mochten er wezen.
Beste lildum Martagon album zag
men van J. de Goede, Breezamd en
A. TwaaMhoven, Akersloot, pre
senteerde een nieuwe Tritteleia en
wel een zaailing van de diepblauwe
Laxa (die ook aanwezig was). Deze
aaniwinst is iets lichter van kleur
dian de moedersoort en sloeg een uit
stekend figuur. Er werd een ge
tuigschrift eerste klasse aan toege
kend.
Tenslotte liet de fa. Walter Blom
uit Hillegom de fraaie lichtblauwe
Engelse iris Blue Haze zien en de
ze variëteit zagen we ook van de
fa. H. van Waveren uit Lisse.
En hiermee had men de keuring
gehad. Een uiterst magere schotel
en dat in een tijd waarin anders de
tafels plegen door te buigen onder
de gladiolen en andere zomerbloe
men
Het is algemeen bekend dat „Schip
hol", de nationale luchthaven van
Nederland, is gelegen in de noord
oosthoek van de Haarlemmermeer
polder, 4 meter beneden de zeespie
gel. Documenten uit 1447 en kaarten
uit het jaar 1610 maken ook reeds
melding van een „Schip Holl". Hier
mee werd echter niet een veilige lan
dingsplaats voor vliegtuigen aangege
ven, maar een baai in het Haarlem
mermeer waar bij zuidwesterstorm
het water zo hoog werd opgezweept,
dat daar menig schip verging.
Niet alleen schepen werden door
het stormachtige Haarlemmermeer
bedreigd, maar ook land en steden.
Zo werd in november 1836 het water
door een hevige zuidwesterstorm zo
hoog opgestuwd, dat 4000 ha land
werd overstroomd en de vloed zelfs
tot voor de poorten van Amsterdam
kwam. Een maand later blies de wind
letterlek uit een andere richting,
Een symphonie van licht en
donker is de Leidse Lakenhal
in combinatie met een boom
en een beurtvaartschip. Het
is hoofse muziek, geheel in
overeenstemming met de def
tige sfeer van de Lakenhal.
Voorname kooplieden treden
af en aan. Binnen keuren zij
de stoffen, die straks weer de
ranke leden van bevallige me-
joffers omkleden. Zo slaat de
fantasie op hol. Maar het is
dat we met de echt-twintigste
eeuwse schijnwerpers geen raad
weten. Die staan daar wat
plompverloren mifden in het
tafereel. Maar de stille, don
kere bezonkenheid van het
schip maakt alles weer goed.
(Foto: Qhr. Stapels)
NOORDWIJK AAN ZEE
PUZZELRIT VAN
„ST. WILLIBRORD U.L.O."
Ter afwisseling van het traditio
nele schoolreisje werd voor de leer
lingen van de derde en vierde klas
van de r.k. U.L.O.-school „St. Willi-
brord" een puzzelrit georganiseerd,
die leidde door het fraaie gebied van
de Noordduinen en het Langeveld.
De organisatoren van deze rit de he-
Zó ging het in de oude Heerlijkheid
van Valkenburg
Het is een oud gezegde: De tijden veranderen en de mensen met
hen. Maar even waar is, dat de geschiedenis, ondanks verandering
van tijd en mensen, zich toch altijd weer schijnt te herhalen. Wel
licht is zelfs een ander gezegde: Andere tijden, andere zeden, ook
maar gedeeltelijk waar. Ging het in oude tijden rauwer en ruwer
toe dan thans? Of andersom: was er vroeger geen baldadigheid
door rabauwen, zoals thans door veel lieve opgeschoten knapen en
meid j ens?
Wij kunnen het nauwelijks aannemen na de lezing van een boek
in handschrift, dat berust in het archief van de gemeente Valken
burgZuid-Holland en dat in ongeveer 1735 moet zijn geschreven.
Weliswaar worden daarin zaken gereglementeerd, waarvoor wij
in onze huidige tijd met een vergevende glimlach de schouders
zouden ophalen, zoals onze gemeentelijke voorschriften en regle
menten voor onze geliefde voorvaderen niet meer of minder dan
sanskriet zouden zijn. Maar die reglementen zijn er toch maar altijd
ren R. F. Mertens en B. J H Boers geweest en al mogen de onderwerpen veranderd zijn, uit het feit,
konden met groot genoegen consta- dat er tegen en over gereglementeerd moest worden, is toch wel
teren, dat dit experiment volkomen het bewijs te leveren dat mèt de tijden lang niet altijd de zeden
slaagde, dank zij het grote enthou- veranderd ziin en dat er eigenlijk niets nieuws onder de zon is.
siasme, waarmee door de circa 100
scholieren getracht werd, een oplos-
sing te vinden voor de vele proble
men, waarvoor zij onderweg gesteld
werden.
Toen de eerste finish in café „De
Duinpoort" bereikt was bleek overi
gens wel, dat de fopcontroles aanmer
kelijk drukker bezocht waren dan
die, waar een goed stempel op de
routekaarten een plaats kreeg en dat
een ei geen zuivelproduct is en een
tafel niet alleen een meubelstuk maar n -
ook de tafel van één kan zijn, daar 1 tot titel: „De oude Heerlijkheid Anderen, datze van de roofvoogels,
kwamen de meesten pas achter tij- van Valkenburg. Deszelfs vrijdom- Valken genaamt, hare benaaminge
dens de gezellige lunch in de Lange- men. Voorregten, Geregtigheden, or- ontleent." Maar ze nemen op gezag
veldse uitspanning. donnantiën en Keuren. Uit de agte van oudere schrijvers aan „dat al-
In het tweede gedeelte van de rit Bescheijden en oude Registers t'zaa- hier een van de Roomse vijftig Bur-
bleek, dat de ervaringen in de mor- mengesteld door Corn, van Alke- gen pf Kastelen zoude gestaan heb-
genuren opgedaan hun vruchten ma(*e. P. van Der Schelling." ben."
reeds afwierpen, want er werd door Het begint met een Beschrijvinge
de meeste puzzelaars(sters) een veel van He Hooge Oudheijd. De jongste opgravingen hebben be-
beter parcours gereden. Voor ver- wezen, dat Corn, van Alkemade en
schillende controlepunten zag men „De Bewoonderen dezer Landen tv^ï^aa5iffeuS5. °p ,,~r!é™?™rHg
de é„uipes .eerst rustigoverleggen, hebben oen ou? geleeft onder «f SsTS
het b .nde Hepdendom De even later ze dat
Christelijke^ Codsdienstis in jon- bewaarheid wordt door 'de onder..
ger lijden aangekandigt. De ee aardse overblijfzels van een zoda-
ste Christen Leraars in deze ni b welke a, de d
Noordse Landen afgezonden ter veele Romeijnese penAngen
bekeennge der Landzaten heb- werden gevonden
ben in den beginne van hunne
bedieninge, met een geringe
voortgang de waare Godsdienst
kunnen invoeren ter oorzaak van
de hardnekkige aanklevinge voert ons te ver de twee dorps-
dezer Landaard aan hunne va- kronikeurs in hun boek op de voet
derlijke gewoontens en oude blijven volgen. Ze geven in chro-
Godsdienstigheden". nologische volgorde vanaf 866 af
schriften van een groot aantal do-
En dan gaan de schrijvers dooi kumenten, betrekking hebbende op
met de geschiedenis van „Biscop de kerk en de heerlijkheid, waarvan
Rooyen 200 str.p.; 3. Peter van Wes- Willebrordus", de oude kerk van de bezitters van de Hoge en Vrije
ten en Baptist Bartlings 230 str.p.: Valkenburg, de horigheid aan „den Heerlijkheid Wassenaar de rechts-
4. Renée Raken en Henk Vink 230 Abd van Epternaken" en de over- macht uitoefenden. Het gaat ons op
str.p.; 5. Jan Geerlings en Jacques de dracht van het bezit „in den boezem het ogenblik meer om de merkwaar-
Lange 250 str.p.; 6. André Huiskamp van de Hollandse Graaflqkheijd." dige „Ordonnantiën en Keuren", die
en Ton van Rhijn 250 str.p.; 7. Marian in het boek staan afgeschreven.
Zonneveld en Jenneke Westgeest 250 Over de „Benaaminge" van de Zo lezen we in de Ordonnantie op
strp.- 8. Anneke Steenvoorden en heerlijkheid „heerst eenige duister- de Paardemarkt, dat „geen boyen
Henny van der Vlist 300 str.p.; 9 heijd", zeggen de schrijvers. „Zom- of tenten, daer men herberge houd
Wally van Schooten en Piet Verhoe- mige willen, datze de naam aan eene en wijn, dik of beste bier is tappen-
ven 300 str p Falko, als de eerste Stigter of Heer de, sullen mogen gestelt werden, an-
alvorens zij besloten de al of niet
goede controles, gevormd door de le
raren en leraressen van de school,
binnen te rijden. De resultaten wer
den dan ook steeds beter en er waren
zelfs équipes, die tot aan de finish
op het gemeentelijk sportpark aan
de Van Panhuysstraat een foutloze
route reden.
Het hoogtepunt van deze bijzonder
geslaagde en feestelijke schooldag
vormde de prijsuitreiking 's avonds
in de aula van de school. De volgen
de teams wisten op een prijs be
slag te leggen: 1. Jan van der Nou-
land en Gé van Went 190 straf punten
Ria van Kampen en Monica van
DE PAARDENMARKT
ders als op beijde de rijen van desel-
ve markt, te weten ten Oosten ende
westen, daer deselve gewoon zijn van
ouds gestelt te werden."
MOEDWIL EN
DARTELHEYD
Een andere ordonnantie gewaagt
er van, dat door het lopen en dra
ven, zo van gehuwde luyden als van
jonge gezellen, jonge Dogters ende
kinderen ten huize van Floris Cor-
nelisz, wonende in 't Heylige Geest-
huys binnen den dorpe van Wasse-
naer, welke Floris Cornelisz „zijluy
den porrende en dagelyx quellende
zijn, zoo aan zijn persoon, als aan
zijn deure, vensters ende glasen te
kloppen.
Onze Floris was blijkbaar niet be
giftigd met veel geestvermogens,
want genoemde plagerijen hebben
tot gevolg, aldus de ordonnantie,
„voors. Floris zijn memorie (die hij
God betert niet veele en heeft) nog
meer te benemen en te verminderen,
't welk zulks niet en behoort."
Degenen, die betrapt worden bij
deze baldadigheid worden bedreigd
met een boete van tien Carolus gul
dens „ter 40 groten Vlaems 't stuck."
MISHANDELEN VAN
BRUYDEGOMS
EN BRUYDEN
Een keur van 1603 gaat tekeer te
gen hen, die zich niet ontzien „Bruy-
degom en Bruyd te vervolgen en
hunluyden te smakken met slik, vuyl-
nisse en zand, overzulks de goede
luyden haer klederen zijn schenden
de en dat die goede Luyden, door
den moedwillige drang, die zij doen
de zijn, nauwelyx hun mantels ofte
huyken aan haer lyf of op haer hoofd
en mogen houden."
Ieder, hetzij jong of oud, die zich
daaraan schuldig maakt verbeurt
eveneens een boete van tien Car.
guldens tot 40 gr. VI. Eenzelfde boe
te krijgt hij, die „bij den Dienaar
des Goddelijken Woords" of bij de
magistraten zich niet „in stilligheijd
begeven," wanneer de bevestigingen
van „de trouwe" wordt voorgelezen.
„Een iegelijk beschutte dus zijn scha
de."
ONTSTTGTINGE ONDER
DE PREDICATIE
Tien Car. guldens boete is ook het
risico van hen, die op zondagen on
der de predicatie „by de put onder
de lindeboomen vergaderen, hou
dende aldaer hare ydele klappinge
tot ontstigtinge van de Gemeente,
mitsgaders haer vervorderen onder
de predicatie in de herberge te zit
ten drinken en rumoer te maken."
Dat betekende dus, dat tijdens de
predikatie van de dominee 's zondags
zich niemand bij de put, onder de
lindeboom of aan 't kerkhof „op de
mueren" of in de herberge mocht op
houden. „Een yder segget den an-
waardoor nog een 7500 ha land werd
overspoeld en waarbij de stad Lei
den ernstig werd bedreigd.
Een gerechtvaardigde vrees voor de
„watergolf" was één van de redenen
voor het besluit het Haarlemmermeer
droog te leggen. Wat volgens een
plan van 2 eeuwen tevoren van de
molenmeester Leeghwater slechts
mogelijk zou zijn met 160 windmo
lens, kwam nu tot stand door 3
stoomgemalen. De gemalen „Leegh
water", „Cruquius en „Lijnden"
pompten in 4 jaar 831.000.000 m3 wa
ter in een met de hand gegraven
ringvaart, alvorens het meer op 1
juli 1852 droog lag. Het resultaat was
een polder van 18.000 ha met een ste
vige en vruchtbare kleibodem.
Eerst een fort
In de beruchte noordoosthoek van
de polder werd een fort gebouwd, dat
de naam „Schiphol" kreeg. Toen in
1917 aan de voet van dit fort een mi
litair vliegkamp werd aangelegd,
werd dit eveneens „Schiphol" ge
noemd.
Drie jaar later, op 17 mei 1920,
opende de KLM hier haar eerste
luchtlijn: Amsterdam-Londen v.v.
Sindsdien groeide Schiphol van vlieg-
weide tot wereldluchthaven van de
hoogste internationale klasse. Behal
ve de KLM zijn er thans nog 21 bui
tenlandse luchtvaartmaatschappij en
die lijndiensten van en naar Schip
hol onderhouden.
Al in de beginjaren genoot de
burgerluchtvaart grote belangstelling
van het publiek. Voor de bezoekers
wérden spéciale faciliteiten gescha
pen, zoals een publiek-terras langs
de rand van het opstelveld en later
een dakterras en een restauraiit.
Uiteraard dienden maatregelen te
worden genomen ter bestrijding van
de kosten van aanleg en onderhoud
van deze outillage voor bezoekers. In
1929 werd daarom door de Gemeente
Amsterdam, die toen het beheer voer
de over de luchthaven, besloten tot
de heffing van 15 cent entree per
persoon. Dit oedrag werd na de oor
log verhoogd tot een kwartje en is
sindsdiens zo gebleven.
In de eerste jaren van de burger
luchtvaart trokken de prestaties van
de luchtvaartpioniers soms duizen
den bezoekers per dag naar Schip
hol. Op 30 december 1933 waren op
Schiphol 12.788 belangstellenden aan
wezig, toen Smirnoff om 22.16 uur de
„Pelikaan" aan de grond zette. Met
dit vliegtuig had hij een record
vlucht gemaakt naar het toenmalig
Nederlandsch-Indië, heen met kerst-
post en terug met nieuwjaarspost. Op
21 november 1934 waren zelfs 36.709
belangstellenden naar de luchthaven
gestroomd om de aankomst bij te wo
nen van Parmentier die met de
„Uiver" grote prestaties had ver
richt ln de handicapwedstrijd Lon-
den-Melbourne.
In verband met de afgekondigde
staat van beleg was de luchthaven
gedurende de laatste wereldoorlog
niet opengesteld voor bezoek. In 1945
kwam Schiphol echte" op een andere
wijze in het middelpunt van de be
langstelling te staan. Ter leniging van
de nood in het westelijk deel van
ons land werden toen door 1200 Ame
rikaanse bommenwerpers vele dui
zenden voedselpaketten op 't luchtha
venterrein afgeworpen.
Op 25 juli 1946 werd Schiphol weer
opengesteld voor het publiek; nadat
de herstellingwerkzaamheden aan de
tijdens de oorlog totaal verwoeste
luchthaven flink op gang waren ge
komen. Sindsdien is Schiphol één
v^n de belangrijkste toeristische at
tracties van ons land geworden.
In 1947 werd voor het eerst de
500.00ste bezoekers in één jaar be
groet. De 1.000.000ste bezoeker in één
jaar kwam voor het eerst naai Schip
hol in 1955 en het jaar 1960 bracht
Schiphol voor het eerst een 1.500.000-
ste gast. In 1961 bedroeg het bezoe
kersaantal reeds 1.604.700.
De N.V. Luchthaven Schiphol, die
sinds 22 januari 1958 het beheer voert
over onze nationale luchthaven,
hoopt binnen enige jaren een
2.000.000ste bezoeker per jaar te re
gistreren.
deren voort en zij hiermede gewaer-
schout."
Minder dan tien Car. guldens
schijnen de straffen niet geweest te
zijn, want die boete hing ook boven
het hoofd van hen, die „vuylnisse
aen de kerkmuuren smacken, of in
de kerkeglasen of op het dak te
smacken of smyten, nog met eenige
roers of kluytboge of ander te schie
ten naer eenige gevogelte op of om
trent de kerke sittende, veel min
der binnen de Dorpe te kaetsen, kol
ven of klootschieten, of eenige vin
ken, sprewen of ander gevogelte,
aen de kerke nesten stellende, te
beroven."
NOG MEER VERBODEN
Er waren verbodsbepalingen op het
dansen in de herbergen ter vasten
avondviering en op met name het
„gansrijden, konijn of snoek te trek
ken door mans- of vrouwspersonen,
vryers of vrysters, niemand uitge-
zondert."
Er bestond ook al een soort van
vestigingsvergunning, want wie brood
bakken wil als „openbaer bakker"
is gehouden binnen acht dagen nu
publicatie van een keur uit 1585 te
komen bij de schoutt van Wassenaer
„en laeten synen naem ten register
stellen, mitsgaders zyn merk, daer-
mede hij zijn brood teykenen wil."
Hij zal voorts goede gewichten
moeten gebruiken „accorderende
mette yk van de stede van Leyden"
en de weegschaal moet „regtvaerdig"
zijn. De grootte van het brood moet
zijn „als binnen Leyden."
Het schijnt dat het tijdens de paar
denmarkt door de vreemdelingen, die
ter markte kwamen, koopluyden met
craemeryen, e.d., niet altijd zo nauw
met de goede zeden werd genomen.
Waarom anders een ordonnantie te
gen „kamerspeelders. ryffelaers, loo
ters" en zij, die het met „ligte vrou
wen" houden of zich schuldig maken
aan „ongeregeltheden, dievery, hoere-
rye als van andere intolerabele moed
willigheden." Dat onder al dat ge
noemde intolerabels ook „vegten,
kyven, mestrekken etc." wordt ver
staan, is ook wel duidelijk.
CONSENT TOT DE
VASTENAVONDSPELEN
In 1610 verzochten een aantal Val
kenburgers, overigens niet met name
genoemd, consent op de Vastelavond
„tot haerder recreatie te trecken de
gans, konyn, paling of snoek en dier
gelijke, 't welk zyluyden nu geerne
wederomme zouden doen en daer na
metten anderen vrolyck zijn." Zij
bidden daarom ,seer ootmoedelyck"
dat zij op de komende vastelavond
„tot haer vermakelijkheijd sullen
mogen trecken gans, conyn, paling,
snoek ofte haan, mits dat 't selve
zal geschieden met alle modestie en
discretie."
Prins Maurits, tot wien het ver
zoek als Heer van Wassenaer en Val
kenburg was gericht, heeft daar
goedgunstig op beschikt. Hij kon naar
onze huidige gevoelens ook moeilijk
anders, want waarom zou hij de kop
pen van ganzen, konijnen, palingen
snoeken of hanen hoger schatten dan
het hoofd van zijn grote raadspensio
naris?
MOORD IN
„DE OLIFANT"
Laten we het verhaal besluiten
met een „Criminele Indaginge", zo
als die in het handschrift van Alke
made en Van Der Schelling is opge
nomen. Curiositeitshalve laten we
van deze Indaginge de spelling on
gewijzigd.
„Jonker Jurien van Wassenaer,
Balliu vanden Huyse en Heerlijk-
heyd van Wassenaer, inden name
ende van wegen de Heerlijkheyd
van denselven Huyse, doet in
roepen en verdagen Steven
Jansz. Droogscheerder, omme
op pene van Ban en confiscatie
van goeden te verschijnen in de
Ballius Vierschare tot Wasse
naer, voor de Welgebore Man
nen aldaer. Etc.
Ter zake hy ovden 16 July voor-
leeden (1607) des namiddags ten
6 ueren opde werf of opde rol-
baen vande herberge van Augus-
tyn van Heymolen, Waerd in de
Olifant binnen den Dorpe van
Oestgeest inde Heerlijkheyd van
Wassenaer, met een blootte op
steker eenen Markus de Graef
in zijn linker borst van boven
een wonde moorddadig geinti-
geerd heeft, gaende nederwaerts
tot int harte, daer deselve Mar
kus dadelijk (God betert) af ge
storven is. Etc".
We weten het niet, maar we gelo
ven zo dat Steven Jansz. Droog
scheerder beter de benen had kun
nen nemen op straffe van „Ban en
confiscatie" zijner goederen, want
deze, in de Indaginge zo realistisch
beschreven „opstekinge" zal hem de
kop wel hebben gekost.
