ALS BINNENSTAD NIET WORDT GESANEERD
DREIGT GROEIENDE CONCURRENTIE VAN ELDERS
Straks ook winkelen op plein J, Vossensteeg
DINSDAG 6 FEBRUARI 1962
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 6
LEIDEN IN HET NIEUWE STADSPLAN III
Leiden is wat zijn centrum betreft een probleem
stad. Ook dit komt duidelijk tot uiting in het
nieuwe wegenplan en sanerings-schema, dat door
de stedebouwkundigen is opgesteld.
Gelijk met de aanleg van nieuwe wegen zal een
krachtige gezondmaking moeten mééwandelen.
Men zal moeten ingrijpen in de steeds voortgaan
de veroudering en verkrotting. In de voorgaande
eeuwen heeft de binnenstad zich steeds gewijzigd.
De oorspronkelijke middeleeuwse bebouwing is
grotendeels vervangen in een proces van door
gaande transformatie van de stadterwijl wat
niet tijdig genoeg veranderde tot ondergang was
gedoemd, zoals thans duidelijk te zien is in de
Camp en bij de Waardgracht en omgeving, de
Haverstraat Langegracht, Uiterstegracht etc.
Wanneer men hier niet met beleid tot ingrijpen
zou overgaan zal toch het proces van aanpassen
aan de eisen van de tijd doorgaan, maar dan op
zo'n wijze, dat verpaupering in grote delen van
de stad optreedt en dat vernieuwing zich daar
naast op zulk een explosieve wijze zal ontwikke
len, dat men zich niet stoort aan waarde van
bestaande historische gebouwen en bebouwing.
len kan niet altijd worden aange
houden.
Voor het overplaatsen van winkels
en bedrijven uit de saneringsgebie-
den dienen speciale maatregelen te
worden getroffen. Hiertoe is een
nauwkerige inventarisatie en gron
dig onderzoek van de panden noodza
kelijk.
De bevolking en het zakenleven
dient in de saneringsproblemen en
plannen geïnteresseerd en voorge
licht te worden, daar de realisering
van een sanering voor een stadsver
nieuwing grotendeels berust op sa-
menwering van overheid en particu
liere belanghebbenden.
Bij het ontwerpen van het basis
plan heeft als uitgangspunt gegolden
de opvatting, dat de singels en de
mooiste grachten bewaard moeten
blijven en in hun oorspronkelijke
staat hersteld.
Winkelen.
Een aantrekkelijke winkelroute
kan ontstaan van de Haarlemmer
straat af via het begin van de Jan
Vossensteeg naar het aldaar te ont
Cultuur.
De Oranjegracht zal in het nieuwe
stadsplan gedempt moeten worden.
Aan de westzijde van het stads- vallen in het sanerings
centrum domineert het culturele as- &ebied- Dit is voor sommige histori-
pect van de stad in de aanwezigheid scbe Panden aldaar te betreuren,
aldaar van vele monumenten als Ra-
uMcuaittc naai iiei aiuaar ie um-
werpen plein. De route zet zich ver- PenburS Pieterskerk en omgeving. Cpenbare gebouwen worden voorko-
der voort nangs de verbrede Clara- Oe samenhang en eenheid van de um- men
steeg naar De Camp, waar het ge- yersitaire gebouwen komt tot uit- Anders is dit in het binnenstads-
restaureerde St. Caeciliagasthuis drukking in de volgende yerkeers- gedeelte ten oosten van de Hooi-
(Boerhaavezalen) een dominerende verbinding: invalsweg van de Rijks- gracht, waar ter weerszijden van de
weg 4 door het Morskwartier (waar verkeersweg langs de Uiterstegracht
de belangrijke uitbreidingen van de nieuwe kantoren en handelsgebou-
a-fakulteiten en het Academisch wen mej eventueel bovenwoningen
Ziekenhuis zijn gelegen), Morssin- zyn gedacht. Ten noorden van de Ir.
gel, brug^ over het Driessenstraat is nabij de Oude Rijn
Rembrandtstraat
een hoog kantoorgebouw ontwor-
plaats zal krijgen.
Voor het grote plein aan de Jan
Vossensteeg is gedacht aan een be
bouwing met een zakelijk karakter
zoals winkels en kantoren, terwijl Noordeindsplein en TJ t
dat in De Camp meer een cultureel naar poelenterrem en de Hortus pen daarbij profiterend van de ïuim-
aanzien zal krijgen, omdat in deze en omgeving, waar de aula maxima te van j^et „Rijnpark", gelegen tus-
historisch zeer interessante omgeving van de alfa-faculteiten en het bureau sen Hooigracht en Middelstegracht,
de nadruk meer zal worden gelegd (Groot Auditorium) de uitbreiding Het gebied tussen Herengracht en
op de restauratie van enkele belang- van curatoreY zijn ontworpen. De sa- zijlsingel zal meer een gemengd ka-
rjjke gebouwen, waaronder het St. Renniv van gebied gelegen tus- rakter verkrijgen, te weten binnen-
Elisabethgasthuis aan de Caecilia- aei? Morssingel en Steenstraat, ten stadsbedrijven met bijbehorende wo-
straat. ?T,,oev? va,R uitbreiding van het ningbouw, industrieflats en enkele
Volkenkundig museum en eventueel kantoorgebouwen.
Door het slopen van het Stevens- studentenhuisvesting kan in de bin-
hof kan vanuit het winkelcentrum nenstad een grote rol spelen. Nu de Langegracht e.o.
in de Haarlemmerstraat via een win- universiteit voor de realisering van j}e verkeersweg langs de Lange-
kelpassage het culturele centrum in °m^n|riJKe bouwplannen in de bin- gracht biedt na sanering van de daar
De Camp worden bereikt, waarbij nenstad komt te staan, moet daar- aanwezige armzalige bebouwing uit-
dan verder door de Lijsbethsteeg en Y001" een zodanige vormgeving y/or- nemende mogelijkheden tot vestiging
langs het museum De Lakenhal de dan gevonden dat de stedebouwkun- van kantoren en dergelijke. Wanneer
rechtstreekse verbinding ontslaat waa^de van de binnenstad daar- de stedelijke fabrieken van gas en
elektriciteit geheel of wellicht gro
tendeels zullen zijn verdwenen, is
hier een prachtige kans ter plaatse
de groene wal om de oude stad te
herstellen in de vorm van een park-
In 30 jaar 700 woningen vervangen
De Leidse binnenstad zal in de toekomst als centrum van een stedelijk
gebied van 220.000 tot 250.000 inwoners moeten fungeren. Dat kan alleen
dan goed gebeuren, als de binnenstad zich door sanering en vernieuwing
op deze groei instelt. Als regionaal verzorgend centrum kan Leiden alleen
dan zijn belangrijke positie handhaven, wanneer de oude binnenstad zich
in de snelle ontwikkeling van het economisch en maatschappelijk leven kan
blijven aanpassen. In aanmerking genomen de bouw van nieuwe winkel
centra in Katwijk en Alphen a.d Rijn, die toch reeds voor een deel van
Leidens regionale functie zullen gaan overnemen, zal het Leidse stads
centrum door vernieuwing en sanering zijn eigen mogelijkheden en aan
trekkelijkheden moeten gaan bieden. Gebeurt dit niet dan zal aan de terug
gang en deels ondergang van de oude binnenstad niet te zijn ontkomen.
Deze stadsvernieuwing is in beginsel een vorm van schaalvergroting.
NIET GEMAKKELIJK
Het zal geen eenvoudige taak zijn
om in betrekkelijk korte tijd ae
vorm van de binnenstad aan zijn
nieuwe functie aan te passen. Men
is echter op de eerste plaats gedron
gen daar aan ten hemelschreiende
woontoestanden een eind te maken.
De stad zal er in haar geheel wel
bij varen, omdat, waar de krotten
verdwijnen, nieuwe economische
perspectieven worden geopend in de
vorm van parkeerruimte bij het win
kelcentrum en uitbreiding van de
citybouw.
Tot de volgende conclusies mag
men ten aanzien van de noodzaak
van sanering komen:
Slecht.
De bebouwing van de binnen
stad is in zeer ernstige mate ver
ouderd. Bijna de helft van de
woningvoorraad van de binnen
stad, namelijk circa 3000 van de
6300 daarin aanwezige wonin
gen, is van slechte kwaliteit, ter
wijl circa 2000 woningen van bo
vengenoemde 3000 woningen,
hetzij direct of binnen enkele ja
ren, wat de kwaliteit betreft,
moeten worden onbewoonbaar
verklaard. Voor de gehele stad
bedraagt dit aantal minstens
2800.
De stedebouwkundige structuur
van de stad is niet aangepast aan de
ontwikkeling op economisch en so
ciaal gebied, welke reeds heeft plaats
gevonden en die, welke is te ver
wachten. De vermenging van wonin
gen en bedrijfsbebouwing schrijdt
steeds verder voort. Garages, pak-
huisjes, opslagplaatsen van lompen
en oude metalen doen gedeelten van
de stad in ernstige mate verpaupe
ren.
De huizenzee van Leiden, waarin
verkeerskanalen worden gegraven.
Veel moet gesloopt worden in deze
oude binnenstad, die na Amsterdam
de grootste is in ons land. Gaan de
plannen door, dan verdwijnt het fa
briekscomplex van het energiebe
drijf rechts op de foto om plaats te
maken voor een park. Duidelijk is
op deze foto te zien hoe Oude en
Nieuwe Rijn de structuur van de stad
bepalen.
De sanering en de vernieuwing van
de stad is een voortdurend doorgaand
proces. In verband met de huidige
situatie moeten globale sanerings
plannen met fasering naar urgentie
en tijd worden opgesteld voor de
komende 30 jaar.
In 30 jaar.
In deze 30 jaar moeten ongeveer
7000 woningen worden vervangen,
waarvoor de bouw van een periodiek
toenemend aantal van 200 naar 400
woningen per jaar nodig is. Aange
nomen is, dat eerst omstreeks 1965
op grote schaal met de sanering kan
worden begonnen.
De urgentie van de aanpak van de
sanering ligt grotendeels daar, waar
krotopruiming kan worden gecombi-
De Hooglandse kerk en omgeving zijn
voorbestemd om een oase van rust
te worden tussen twee drukke win
kelcentra. Hier geen nieuwe verbin
dingswegen. Alleen restauratie van
bestaande bebouwing.
neerd met verkeersverbetering
noord-zuid-verbinding, doortrekking
van Ir. Driessenstraat, parkeerplaat
sen in omgeving „De Camp", Mira-
kelsteeg, Haverstraat en omgeving).
Zeer globaal bezien moet circa 86
ha worden geamoveerd voor sanering
en stadsvernieuwing, waarvan 34 ha
binnen en 52 ha buiten de singels.
100 miljoen.
Een zeer globale berekening wijst
uit, dat het nadelig saldo voor de
uitvoering van de sanering van het
beschouwt .de gebied kan worden
geraamd op rond 100.000.000, waar
bij echter is uitgegaan van lage
grondprijzen. Wanneer de vraag naar
grond in de binnenstad zeer groot is,
dan zal het nadelig saldo lager wor
den.
De aankoop van panden en gron
den ten behoeve van de stadsver
nieuwing en sanering dient stelselma
tig aan de hand van het sanerings
programma te geschieden. Het cri
terium van een rendabele exploitatie
bij aankoop van grond en opstal
met het cultureel gebied op het or wordt verrijkt.
Schuttersveld, bestaande uit de nieu
we schouwburg en andere culturele Oosten Hooigracht,
gebouwen.
Ook de uitbreiding van het poli-
Binnen het drukke winkelcircuit tiebureau aan de Zonneveldstraat en strook met enkele hoge gebouwen.
(Breestraat, Hoogstraat, Haarlem- de brandweerkazerne vraagt om na- Wat het gebied rondom de singels
merstraat, Hooigracht) ligt dan het dere bestudering. In het algemeen betreft, daarvoor is een duidelijk
rustiger gedeelte van Hooglandse moet in dit gebied de bouw van ho- structureel verband met de binneii-
Kerkgracht en De Burcht. ge, grote kantoorgebouwen en andere stad ontworpen in de vorm van door-
gaande verkeerswegen en duidelijk
afgebakende woonwijken, parkstro
ken en industriegebieden. Zo is tus
sen het bedrijvengebied (gelegen
van de Haarlemmervaart af tot het
huidige raccordement naar de stede
lijke fabrieken van gas en elektrici
teit) en de woonwijk Leiden-noord
een groenzone ontworpen. Ook de
kleine woonwijk ten oosten van de
Zijlsingel (de Waard) is afgerond tot
een duidelijke vorm. Het treffen van
stedebouwkundige maatregelen voor
deze aan de binnenstad grenzende
woonwijken is even noodzakelijk als
voor de binnenstad zelve. Dit om te
voorkomen, dat bovengenoemde
woonwijken worden geïnfiltreerd
met bedrijfjes, pakhuizen, kantoren
welke als gevolg van de sanering uit
de binnenstad worden verwijderd en
zich in de aangrenzende wijken zou
den willen vestigen.
Samenhang tussen oud en nieuw
Een goede structurele samenhang tussen de oude en de nieuwe
stadskern is van bijzonder groot belang, wil het Leidse stadscentrum
als een harmonisch geheel gaan functioneren. Op de is schema
tisch aangegeven, hoe deze samenhang tot stand kan worden ge
bracht. Door gedifferentieerde bestemmingen zal die samenhang wor
den verkregen, te weten:
winkelcentrum (Breestraat en Haarlemmerstraat en omgeving);
vermaakcentrum (Steenstraat-Stationsweg en omgeving);
cultureel centrum. Dit centrum omvat het gebied van de Camp
tot de nieuwe schouwburg op het Schuttersveld. Diverse culturele
gebouwen bevinden zich hier reeds of zullen daar kunnen ver
rijzen, zoals de te restaureren Boerhaavezalen, het te restaureren
Sint Elisabethsgasthuishof, het museum „De Lakenhal", hetwelk
met een nieuw gedeelte tot aan de Lammermarkt kan worden
uitgebreid, voorts de molen „De Valk", de nieuwe schouwburg,
omgeven door een cultureel centrum met een bibliotheek, ten
toonstellingszalen, museum en dergelijke. In deze zone kunnen
ook andere bijzondere gebouwen een plaats verkrijgen al naar
mate de sanering verder vordert, bijvoorbeeld een kantongerechts
gebouw, speciale kantoorgebouwen e.d.;
kantoren- en/of winkelcentrum, gelegen op het noordelijk deel
van het Schuttersveld, en aan het Stationsplein een complex kan
toren. Een winkelcentrum op het Schuttersveld kan ter hand
having en versteviging van de functie van Leiden als regionaal
koopcentrum van groot belang zijn. Hier is ook de daarvoor nodige
parkeerruimte te maken;
universiteits- en studentencentrum: volkenkundig museum met
uitbreiding en bijvoorbeeld studentenhuisvesting ten zuiden van
de Morsstraat bij het Galgewater;
vervoerscentrum in de omgeving van het station
In welke B.B.-kring
woont u?
Het is nu alweer enige maanden
geleden, dat vanwege de Mimster
van Binnenlandse Zaken de „Wen
ken" voor de bescherming van uw
gezin en uzelf verspreid zijn.
Het zal waarschijnlijk te optimis
tisch zijn aan te nemen dat ;iu ie
dere Nederlander zonder uitzonde
ring stipt en compleet gedaan heeft
wat volgens de wenken en de daar
op verschenen „Toelichting" thans
reeds zou moeten geschieden, hoewel
vast staat dat door zeer velen goede
aandacht aan deze zaken gegeven is.
Wel mag aangenomen worden dat
praktisch iedereen gedaan heeft wat
op de enveloppe vermeld staat: Geef
deze enveloppe met inhoud een vas
te plaats in uw woning, bedrijt of
gebouw.
Nu wordt in een voetnoot in de
„Wenken" gezegd, dat bij de radio
mededelingen betreffende fallout-
waarschuwing en fallout-alarmering
de B.B.-kringen genoemd worden,
waarvoor de mededeling geldt, dus
voor welk gebied, voor welke ge
meente. Ook wordt daarbij gezegd
dat u aan uw blokwachter kunt vra
gen in welke Kring u woont (uw
bedrijf gelegen is).
Gemeend wordt, dat het dienstig
is u middels deze publikatie hierom
trent in te lichten. Hiermede worden
ineens velen bereikt en u hoeft zich
dan, althans met deze vraag, niet tot
uw blokwachter te wenden.
Geadviseerd wordt de naam van
de Kring bij de voetnoot in uw
„Wenken" te noteren.
Wanneer u inwoner bent van een
de ondervermelde gemeenten, dan
woont u in de A - Kring Zuid Hol
land a.
Noteert u die en lees dan meteen
de „Wenken" en de „Toelichting"
nog eens aandachtig door.
Alkemade, Alphen aan den Rijn,
Benthuizen, Boskoop, Hazerswoude
Hillegom, Katwijk, Koudekerk aan
den Rijn, Leiden, Leiderdorp, Lei-
muiden, Lisse, Moerkapelle, Nieuw
koop, Nieuwveen, Noord wijk, Noord-
wijkerhout, Oegstgeest, Rijnsater-
woude, Rijnsburg, Sassenheim, Ter
Aar, Valkenburg, Voorhout, Voor
schoten, Warmond, Wassenaar, Wou-
brugge, Zevenhoven en Zoeterwoude
